Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
Ko e hā ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí?


Ko e hā ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí?

Ko e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ko e mafai ia kuo foaki ʻe he Tamai Hēvaní ki he kau taki lakanga fakataulaʻeikí ke tataki hono ngāue ʻaki Hono lakanga fakataulaʻeikí ʻi he māmaní. ʻOku maʻu ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e ngaahi kī kotoa ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Naʻe foaki ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e “Ngaahi kī ʻo e kuonga ko ʻení,” ʻa ia ʻoku fie maʻu ke tataki ʻaki e Siasí (vakai, T&F 110:16). ʻOku maʻu ʻe he kau mēmipa ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá he ʻahó ni ʻa e ngaahi kī ko iá. ʻOku foaki foki ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki he kau Palesitenisī ʻo e Kau Fitungofulú; kau palesiteni ʻo e temipalé, misioná, siteikí, mo e ngaahi vahefonuá; kau pīsopé; kau palesteni fakakoló; mo e kau palesiteni fakakōlomú—kau ai ʻa e kau palesiteni fakakōlomu ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné.

Teuteuʻi fakalaumālie koe

Fakakaukau ki he kau taki lakanga fakataulaʻeiki ʻi hoʻo moʻuí. Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke ke poupouʻi ʻa kinautolu ʻoku nau maʻu ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí? Ko e hā ha ngaahi meʻa kuó ke aʻusia ʻi hono poupouʻi ʻa e kau taki ʻo e Siasí ʻa ia te ke lava ʻo vahevahe mo e kau talavoú?

Ko e hā ʻa e meʻa te ke lava ʻo fai ke tokoni ke mahino ki he kau talavoú hono mahuʻinga hulu fau ʻo e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi he Siasí? ʻE founga fēfē haʻo tokoniʻi ʻa e palesiteni ʻo e kōlomú ʻi hono ngāue ʻaki e ngaahi kī ʻo hono lakanga fakataulaʻeikí ke tāpuakiʻi e moʻui ʻa e kau mēmipa ʻo e kōlomú?

Ako ʻi he faʻa lotu ʻa e ngaahi potu-folofola mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení. Ko e hā ʻe tokoni ke mahino ki he kau talavoú ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí?

Mātiu 16:18–19 (Naʻe talaʻofa kia Pita ʻa e ngaahi kī ʻo e puleʻanga ʻo e ʻOtuá)

Mōsaia 25:19 (ʻOku fakamafaiʻi ʻe Mōsaia ʻa ʻAlamā ke ne fokotuʻu e Siasí)

T&F 65:2 (ʻOku mahuʻinga e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki hono fakamafola ʻo e ongoongoleleí)

T&F 124:123, 142–43 (ʻOku maʻu ʻe he kau palesitení e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki hono tokangaʻi e ngāué)

T&F 132:7 (Ko e Palesiteni pē ʻo e Siasí ʻa e tokotaha ʻi he māmaní ʻoku fakamafaiʻi ke ne ngāue kotoa ʻaki e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí)

Gary E. Stevenson, “ ʻOku ʻi Fē ʻa e Ngaahi Kī mo e Mafai ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí?” Ensign pe Liahona, Mē 2016, 29–32

Dallin H. Oaks, “Ko e ngaahi Kī mo e Mafai ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí,” Ensign pe Liahona, Mē 2014

Ngaahi Kī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí,” Tuʻumaʻu ʻi he Tuí (2004) 97–98

Ngaahi Vitioó: “Ako Ho Fatongiá”; “Ko Hono Toe Fakafoki Mai e Ngaahi Kī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí”; “Ko e Lakanga Fakataulaʻeikí, ko ha Faingamālie ke Tokoni”

Ko e faiako ‘i he founga ‘a e Fakamo‘uí

Naʻe ui mo vaheʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e kau takí ke nau tataki mo puleʻi Hono Siasí (vakai, Mātiu 10:1–5). Te ke tokoniʻi fēfeeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kōlomú ke nau ongoʻi houngaʻia ʻiate kinautolu ʻoku ui ke ngāue mo tokoniʻi kinautolú?

ʻĪmisi

Ngaahi Vitioó: “ʻEke e Ngaahi Fehuʻi ke Toe Vakaiʻi”

Mamata lahi ange

Tuku ke taki e kau talavoú

ʻE tataki e fakataha fakakōlomú ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakakōlomú. Te ne tataki e kau talavoú ʻi he fealēleaʻaki fakataha ʻo kau ki he pisinisi ʻa e kōlomú, akoʻi kinautolu ʻi honau ngaahi fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí (mei he folofolá pea mo e tohi Fatongia ki he ʻOtuá), pea mo fakaafeʻi ha ʻetivaisa pe mēmipa kehe ʻo e kōlomú ke ne akoʻi ha lēsoni ʻo e ongoongoleleí. ʻE lava ke ne teuteu ʻaki ʻene fakafonu e ʻasenita ʻo e fakataha fakakōlomú lolotonga e fakataha fakapalesitenisií.

Kamata e aʻusia fakaakó

Filifili mei he ngaahi fakakaukau ko ʻení pe ko haʻo fakakaukau pē ʻaʻau ke toe fakamanatu e lēsoni he uike kuo ʻosí mo fakafeʻiloaki ʻaki e lēsoni he uike ní:

  • Fakaafeʻi ha ongo talavou ke na vahevahe ha faʻahinga meʻa ʻokú na manatuʻi mei he lēsoni ʻo e uike kuo ʻosí mo e anga ʻo ʻene takiekina ʻena ngaahi tōʻongá he lolotonga ʻo e uiké.

  • Fakaafeʻi e kau talavoú ke aleaʻi e ngaahi tūkunga ko ʻení: Kapau te ke folau ʻeveʻeva mamaʻo mei he siasí, te ke lava ʻo tāpuakiʻi e sākalamēnití ki ho fāmilí? Ko e konga ʻo e fealeaʻakí, fakaafeʻi kinautolu ke nau fakalaulauloto mo tali e ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení: Ko e hā e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí?Ko hai ʻokú ne maʻu e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi he Siasí?  Fakalotolahiʻi kinautolu ke fekumi ki he talí ʻi heʻenau lau e “Ngaahi Kī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí,” ʻi he peesi 97–98 ʻi he Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí, pe huluʻi e foʻi vitiō “Ko Hono Toe Fakafoki Mai e Ngaahi Kī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí.”

Ako fakataha

ʻE tokoni ʻa e ngaahi ʻekitivitī takitaha ʻi laló ke mahino ki he kau mēmipa ʻo e kōlomú ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Muimui ʻi he ueʻi ʻa e Laumālié, ʻo fili ha [ʻekitivitī ʻe] taha pe lahi ange ʻe ʻaonga taha ki hoʻo kōlomú:

  • Fakaafeʻi ʻa e palesiteni ʻo e kōlomú ʻi hoʻomou teuteu ki he fakataha fakakōlomú fakamanatu ʻa e foʻi vitiō “Ko e Lakanga Fakataulaʻeikí, ko ha Faingamālie ke Tokoni”). Kole ke ne vahevahe he lolotonga e fakataha fakakōlomú ʻa e meʻa naʻá ne ako fekauʻaki mo hono ʻuhinga ʻo e maʻu e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Te ne lava ʻo fai ʻeni ko ha konga ʻo e palani ʻo hono Fatongia ki he ʻOtuá, ke ako mo akoʻi fekauʻaki mo e lakanga fakataulaʻeikí mo e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí (vakai, “Mahino ʻa e Tokāteliné,” peesi 18, 42, pe 66).

  • ʻI heʻene lea “ ʻOku ʻi Fē ʻa e Ngaahi Kī mo e Mafai ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí?” Naʻe fakafehoanaki ai ʻe ʻEletā Gary E. Stevenson e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki he kī ʻo ha kā. ʻI he lau ʻe he kau talavoú e tala fakaātaá, fakahinohinoʻi kinautolu ke nau fekumi ʻi he tala fakatātaá pe ko e hā e meʻa ʻokú ne fakafofongaʻi e lakanga fakataulaʻeikí, ngaahi kī e lakanga fakataulaʻeikí pea mo e kau taki lakanga fakataulaʻeiki ʻoku nau maʻu e ngaahi kií. Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku fokotuʻu mai ʻe ʻEletā Stevenson ʻe malava ai ʻe he kakai kei talavoú ʻo “ʻilo e kií”? Te tau muimui fēfē ki heʻene akonakí? Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau fakakaukauʻi haʻanau lēsoni fakataumuʻa ʻe lava ke nau fakaʻaongaʻi ke fakamatalaʻi ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

  • Hiki ʻa e ngaahi potu-folofola ko ʻení ʻi he palakipoé: Mātiu 16:18–19; T&F 124:123, 142–43; T&F 132:7. Fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kōlomú ke nau lau ʻa e ngaahi potu-folofola takitaha ko ʻení pea hiki ha fakamatala fakanounou, sētesi pē taha ʻo e meʻa ʻoku nau ako fekauʻaki mo e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mei he ngaahi vēsí. ʻAi ʻa e kau talavoú takitaha ke nau lau leʻo lahi ha taha ʻo ʻenau fakamatala fakanounoú, pea kole ki he toenga ʻo e kau talavoú ke nau tala pe ko e potu-folofola fē ʻokú ne fakamatalaʻi fakanounoú. ʻEke ki he kau mēmipa ʻo e kōlomú pe ko e hā e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai kiate kinautolu ke ʻi māmani he ʻahó ni ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

  • Huluʻi ʻa e vitiō “Ako Ho Fatongiá.”Ko e hā e meʻa ʻoku fakaafeʻi mai ʻe Misa Kipisoni ke fai ʻe he kau palesitenisī fakakōlomú? Ko e hā e meʻa ʻokú ne fakaafeʻi mai ke fai ʻe he kau mēmipa ʻo e kōlomú mo e kau ʻetivaisá? Ko e hā te tau fai ke fakahoko ʻene fakaafé? Fakakaukau ke fakaafeʻi ʻa e palesiteni ʻo e kōlomú ke ne tataki ʻa e fealēleaʻaki ko ʻení.

  • Fakaafeʻi e mēmipa takitaha ʻo e kōlomú ke nau lau ʻa e konga III ʻo e lea ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi “Ko e Ngaahi Kī mo e Mafai ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí” mo tohi ha palakalafi nounou ʻo fakamāʻopoʻopo, ʻi he lea pē ʻaʻana, e meʻa ʻokú ne ako fekauʻaki mo e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOange ki he kau talavoú ha taimi ke nau vahevahe e meʻa ne nau tohí pea ke ʻeke ha faʻahinga fehuʻi ʻoku nau maʻu fekauʻaki mo e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

Kole ki he kau talavoú ke nau vahevahe e meʻa ne nau ako he ʻaho ní. ʻOku toe mahino lelei ange nai kiate kinautolu ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí? Ko e hā ha ngaahi ongo pe fakakaukau ʻoku nau maʻu? ʻOku toe ʻi ai mo haʻanau ngaahi fehuʻi kehe? ʻE ʻaonga nai ke fakamoleki ha taimi lahi ange ʻi he tokāteliné ni?

Tokoni fakafaiakó

“Fai ha ngaahi fehuʻi ʻoku fie maʻu ai e kau akó ke nau kumi e talí ʻi he folofolá mo e ngaahi akonaki ʻa e kau palōfita he ngaahi ʻaho kimui ní” (ʻOku ʻIkai ha Ui ʻe Mahuʻinga Ange ʻi he Faiakó [2000], 68).

Fakaafeʻi ke ngāue

ʻE fakaʻosi ʻa e fakatahá ʻe he talavou ʻokú ne tatakí. Te ne lava ke:

  • Vahevahe ʻene ngaahi ongo kau ki he fatongia ʻo hono maʻu e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

  • Fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kōlomú ke nau vahevahe mo honau ngaahi fāmilí ʻa e meʻa ne nau ako he ʻaho ní.

Paaki