Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
Te u ʻilo fēfē pe ʻoku ou ului?


Te u ʻilo fēfē pe ʻoku ou ului?

Ko e uluí ko ha ngāue ia ʻi he kotoa ʻo e moʻuí ʻo e hoko ʻo anga faka-Kalaisi ange tuʻunga ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOku kau ai ha liliu ʻo ʻikai ngata pē ʻi hotau ʻulungāngá ka ʻi heʻetau ngaahi holí, hotau ngaahi lotó, pea mo hotau natulá kotoa. Ko ha liliu kāfakafa ia ʻa ia ʻoku lau ʻe he ʻEikí ko ha fanauʻi foʻou mo ha fuʻu liliu lahi ʻo e lotó (vakai, Mōsaia 27: 25; ʻAlamā 5:14). Te tau lava ʻo ʻiloʻi ʻoku tau ului ki he ʻEikí ʻi he taimi ʻoku mole ai ʻetau holi ke fai angahalá, taimi ʻoku tau fonu ai ʻi he ʻofá, pea ʻoku tau feinga ke vahevahe ʻa e ongoongoleleí mo e niʻihi kehé.

Teuteuʻi fakalaumālie koe

Ko e hā ha ngaahi ʻausia kuo nau fakaloloto hoʻo uluí? Ko e hā ha ngaahi liliu kuó ke fakatokangaʻi ʻi hoʻo moʻuí ʻi hoʻo ngāue faivelenga ke moʻui ʻaki e ongoongoleleí?

Ko e hā ha fakamoʻoni kuó ke mamata ai ʻoku ului e kau talavoú? Ko e hā ʻoku fie maʻu ke mahino kiate kinautolu kau ki he uluí?

Ko e hā ha ngaahi potufolofola mo ha ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe ʻe tokoni ke fakatokangaʻi ai ʻe he kau mēmipa ʻo e kōlomú ʻenau ului ki he ʻEikí?

ʻĪnosi 1:1–19, 26–27;Mōsaia 5:1–5; 27:23–37; ʻAlamā 23:6–7;Hilamani 3:35; 4 Nīfai 1:1–4, 15 (Ngaahi Sīpinga ʻo e uluí)

Linda K. Burton, “Ha Kakai Fefine,”Ensign pe Liahona, Mē 2017, 12–15

Bonnie L. Oscarson, “ ʻOku ou Tui Nai?Ensign pe Liahona, Mē 2016, 87–89

David A. Bednar, “Ului ki he ʻEikí,Ensign pe Liahona, Nōvema 2012, 106–9

Donald L. Hallstrom, “Ko e Hā ʻa e Anga ʻOku Tāú?Ensign pe Liahona, Mē 2014, 53–55

Ului,” Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí (2004), 200–204

Vitiō: “Ko e Tatali ʻi he Hala ki Tāmasikusí”

Ko e faiako ‘i he founga ‘a e Fakamo‘uí

Naʻe falala ʻa e Fakamoʻuí ki Heʻene kau ākongá ʻi he ngaahi fatongia mahuʻinga ke akoʻi, tokoniʻi mo tāpuakiʻi e niʻihi kehé. Ko ʻEne taumuʻá ke tokoniʻi kinautolu ke nau ului ʻi heʻenau ngāue tokoni ki he niʻihi kehé. Ko e hā ʻa e ngaahi faingamālie ʻo e ngāue tokoní mo e fakatupulakí te ke lava ʻo fai ki he kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒlone ʻokú ke akoʻí?

Tuku ke taki e kau talavoú

ʻE tataki e fakataha fakakōlomú ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakakōlomú (pe ko ha ʻasisiteni ki he pīsopé ʻi he kōlomu ʻo e kau taulaʻeikí). Te ne tataki e kau talavoú ʻi hono aleaʻi fakataha e ngaahi meʻa ʻa e kōlomú, akoʻi kinautolu ki honau ngaahi fatongia fakataulaʻeikí (mei he folofolá mo e tohi Fatongia ki he ʻOtuá), poupouʻi kinautolu ke vahevahe ʻenau ngaahi aʻusiá ʻi hono fakahoko honau fatongia ki he ʻOtuá, pea fakaafeʻi ha ʻetivaisa pe mēmipa kehe ʻo e kōlomú ke akoʻi ha lēsoni ʻi he ongoongoleleí. ʻE lava ke ne teuteu ʻaki haʻane fakafonu ha ʻasenita ʻo e fakataha ʻa e kōlomú lolotonga ha fakataha fakapalesitenisī.

Kamata ʻa e akó

Filifili mei he ngaahi fakakaukau ko ʻení, pe ko haʻo fakakaukau pē ʻaʻau, ke fakamanatu e lēsoni he uike kuo ʻosí mo fakafeʻiloaki ʻaki e lēsoni ʻo e uike ní:

  • Kole ki he kau talavoú ke nau vahevahe ha meʻa ʻoku nau manatuʻi mei he lēsoni ʻo e uike kuo ʻosí. Ko e hā ‘oku nau manatuʻi ai iá?

  • Fakaafeʻi e kau talavoú ke nau hiki ha lisi ʻo e ngaahi meʻa ʻoku liliu ʻi ha vahaʻa taimi (hangē ko ha tengaʻi ʻakau kuo liliu ki ha fuʻu ʻakau pe ha ʻuhikiʻi poto ʻoku liliu ki ha poto ʻoku lahi). Te nau fakaʻaongaʻi fēfē ʻa e ngaahi meʻá ni ke akoʻi e niʻihi kehé fekauʻaki mo e uluí?

Ako fakataha

ʻE tokoni ʻa e ngaahi ʻekitivitī takitaha ʻi laló ki he kau mēmipa ʻo e kōlomú ke nau ako fekauʻaki mo e uluí pea fakatokangaʻi ʻa e ngaahi fakaʻilonga ʻo e uluí ʻiate kinautolú. Muimui ʻi he fakahinohino ʻa e Laumālié, ʻo fili ha ʻekitivitī ʻe taha pe lahi ange ʻe ngāue lelei taha ki hoʻo kōlomú:

  • Fakaafeʻi e kau talavoú ke nau fekumi ki he lea ʻa Sisitā Linda K. Burton “Kau Fefine Pau” ke maʻu ʻa e founga naʻá ne fakamatalaʻi ʻaki ʻa e “kau fefine pau”, pea hiki ʻa e meʻa naʻa nau maʻú ʻi he palakipoé. Ko e hā te tau ako fekauʻaki mo e founga ke hoko ko ha kau ākonga lelei ange ʻa e Fakamoʻuí mei he ngaahi sīpinga ʻo e houʻeiki fafiné mei he lea ʻa Sisitā Peatoní? Kole ki he kau talavoú ke nau fakakakato ʻa e “ʻEkitivitī ki he ʻUlungāngá” ʻi he Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí, peesi 150, mo vakaiʻi ʻa e tuʻunga ʻoku nau fakatupulaki ai e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí. Ko e hā te nau lava ʻo fai ke hoko ko ha “kau tangata pau” ʻa ia ko ha kau ākonga mateaki ʻo Sīsū Kalaisi?

  • ʻI ha ngaahi ʻaho siʻi kimuʻa, fakaafeʻi ha finemui ke haʻu mateuteu mai ke ne vahevahe ki he kalasí e meʻa ne hoko kia Mīseli Kaniseká he taimi naʻe puke lahi ai ʻene tama tangata ko ʻĒtané, ʻoku hā ʻi he lea ʻa Sisitā Bonnie L. Oscarson ko e “ ʻOku ou Tui Nai?” Te ke lava ʻo tohiʻi he palakipoé ʻa e fehuʻi, “ʻOku ou tui nai ki ai pe ʻikai?” Fakaafeʻi e kau talavoú ke nau fakalaulauloto ki he fehuʻi ko ʻení lolotonga hono lau ʻe he kōlomú e fakamatala ʻa Sisitā ʻOsikāsoni ki he ngaahi meʻa ʻoku tau tui ki aí. ʻI he fakaʻosinga e fakataha ʻa e kōlomú, ʻoange ha faingamālie ki he kau talavoú ke fai ai ʻenau fakamoʻoni ki he ngaahi akonaki ʻo e ongoongoleleí ʻoku nau tui ki ai ka ʻoku maʻu he lea ko ʻení. Ko e hā e founga ne nau tui ai ʻiate kinautolu pē ki he ngaahi meʻá ni?

  • Tohiʻi e foʻi lea ko e ului ʻi he palakipoé, pea fakaafeʻi e kau talavoú ke nau kumi ʻa e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻi he Mōsaia 27:25–26 ʻe tokoni ke mahino kiate kinautolu pe ko e hā ʻa e ului. Fakaafeʻi kinautolu ke nau aleaʻi e meʻa ʻoku nau ʻilo fekauʻaki mo e uluí mei he ngaahi foʻi lea mo e kupuʻi lea ko ʻení.

  • Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau fili ha taha ʻo e ngaahi lea ʻoku ʻoatu ʻi he fokotuʻutuʻu ko ʻení, lau ha konga ʻo e leá, pea fakaʻaongaʻi ʻa e fakamatala mei he leá ke faʻu ʻaki ha ngaahi pousitā te nau tali e fehuʻi “Te u ʻilo fēfē pe ʻoku ou ului?” Kole ki he kau talavoú ke nau fakaʻaongaʻi ʻenau ngaahi pousitaá mo e ngaahi lea kuo nau akó ke nau feakoʻiʻaki fekauʻaki mo e uluí.

  • Fakaafeʻi e kau talavoú ke nau ako ʻa e “Ului” ʻi he Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí pe ko e ngaahi potufolofola ʻi he fokotuʻutuʻu ko ʻení pea hiki ha lisi ʻo e ngaahi fehuʻi te nau lava ʻo fai ke fakafuofuaʻi ʻaki ʻa ʻenau fakalakalaka ki he uluí. Tuku ha taimi ki he kau mēmipa ʻo e kōlomú ke nau vahevahe ai ʻa e meʻa te nau fakakau ʻi heʻenau lisí pea mo hono ʻuhingá. Poupouʻi kinautolu ke nau fakalaulauloto ki he founga te nau tali ai ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení.

  • Huluʻi ha taha ʻo e ngaahi vitiō ʻi he fokotuʻutuʻu ko ʻení, pea fakaafeʻi e kau talavoú ke nau vahevahe ʻa e meʻa ne nau ako fekauʻaki mo e uluí mei he vitioó. Fakamatala ki he kau mēmipa ʻo e kōlomú ha ngaahi aʻusia ne nau tokoniʻi koe ke ke ului lahi angé, pea fakaafeʻi kinautolu ke nau vahevahe ʻenau ngaahi aʻusiá.

Kole ki he kōlomú ke nau vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau ako he ʻaho ní. Ko e hā haʻanau ngaahi ongo pe fakakaukau? ʻOku mahino nai kiate kinautolu ʻa e founga ke nau fakatokangaʻi ai ʻa e uluí ʻi heʻenau moʻuí? ʻOku toe ʻi ai nai haʻanau ngaahi fehuʻi kehe? ‘E ‘aonga nai ke tuku ha taimi lahi ange ki he tefito ko ‘ení?

Fakaafeʻi ke ngāue

ʻOku fakaʻosi ʻa e fakatahá ʻe he talavou ʻokú ne tatakí. Te ne lava ke:

  • Vahevahe ʻa ʻene ngaahi ongo fekauʻaki mo e mahuʻinga ʻo e hoko ʻo ului lahi angé.

  • Fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kōlomú ke nau fili ha meʻa pau te nau fai ke fakalahi ange ai enau uluí.

Paaki