Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
Ko e hā ʻoku finangalo ai e ʻEikí ke u moʻui leleí?


Ko e hā ʻoku finangalo ai e ʻEikí ke u moʻui leleí?

Ko e moʻui leleí ko ha konga mahuʻinga ia ʻo e moʻui fakafalala pē kiate kitá. ʻE hanga heʻetau maluʻi ʻetau moʻuí ʻo fakafaingofuaʻi ‘etau fakahoko hotau tuʻunga maaʻusia fakalangí mo tokoniʻi lelei ange ʻa e niʻihi kehé. ʻOku tokoniʻi ʻe heʻetau tauhi hotau sinó ʻetau moʻui lelei fakalaumālié mo ʻetau lava ke maʻu e fakahinohino mei he Laumālie Māʻoniʻoní. ʻOku totonu ke tau talangofua ki he Lea ʻo e Potó, kai e meʻakai fakatupu moʻui leleí, fakamālohisino maʻu pē, mo maʻu ha mohe feʻunga kae lava ʻo tauhi ʻetau moʻui leleí.

Teuteuʻi fakalaumālie koe

Ko e hā ha fekauʻaki hoʻo moʻui fakatuʻasinó, fakaelotó pea mo fakalaumālié? Kuo tokoni fēfē hoʻo tokangaʻi hoʻo moʻuí ke ke tauhi lelei ange ai ki he ʻEikí? Ko e hā mo ha toe ngaahi tāpuaki kuó ke maʻu ʻi hoʻo feinga ke moʻui leleí?

Ko e hā ha ngaahi ʻahiʻahi ʻoku fehangahangai mo e kau talavoú te nau ala uesia ʻenau moʻui lelei fakatuʻasinó mo fakaelotó? Te ke tokoniʻi fēfē kinautolu ke nau fakatokangaʻi e ngaahi tāpuaki ʻo hono moʻui ʻaki e ngaahi fono ʻo e moʻui lelei ʻa e ʻEikí? ʻE tokoiʻi fēfē hono moʻui ʻaki e ngaahi fonó ni ʻenau ngāue he lakanga fakataulaʻeikí?

ʻI hoʻomou ako e ngaahi potufolofolá mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe fekauʻaki mo e Lea ʻo e Potó, kumi ʻa e ngaahi meʻa ko ē te nau tokoniʻi e kau talavoú ke nau ongoʻi hono mahuʻinga e tokangaʻi fakalelei honau ʻatamaí mo honau sinó pea mo e ʻuhinga ʻoku finangalo ai ʻa e ʻEikí ke nau fai iá.

Taniela 1:3–20 (ʻOku tāpuekina ʻa Taniela mo hono kāingá ʻi heʻenau talangofua ki he ngaahi fono faka-Hepelū fekauʻaki mo ha ngaahi meʻakai ʻe niʻihi)

T&F 88:124 (ʻOku faleʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ʻi he anga ʻo e ngāué mo e mohé)

T&F 89 (ʻOku fakahā ʻe he ʻEikí ʻa e Lea ʻo e Potó mo e ngaahi tāpuaki ʻo e talangofua ki aí)

M. Russell Ballard, ʻʻʻOiauē, ʻa e Palani Olopoto ʻo e Tokotaha Angakoví,”Ensign pe Liahona, Nōvema 2010, 108–10; vakai foki ki he foʻi vitiō ʻʻʻE Fakatauʻatāinaʻi Koe”

Moʻui Lelei Fakaesino mo Fakaelotó,” Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú (2011), 25–27

Lea ʻo e Potó,” Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí (2004), 103–05

Vitiō: “Naʻe Foaki ʻe he ʻOtuá ʻa e Potó Kiate Kinautolu”

Ko e Faiako ‘i he Founga ‘a e Fakamo‘uí

Naʻe fakaafeʻi ʻe he Fakamoʻuí, ʻi he lolotonga ʻo ʻEne ngāue fakafaifekau he māmaní, ʻEne kau ākongá ke nau ngāue ʻi he tuí mo moʻui ʻaki e ngaahi moʻoni naʻá Ne akoʻí. ʻI heʻene ngaahi akonakí kotoa, naʻá Ne nofotaha ʻi hono tokoniʻi Hono kau muimuí ke nau moʻui ʻaki e ongoongoleleí ‘aki honau lotó kotoa.Koeʻuhí ke fakahoko ʻení, naʻá Ne tuku ha ngaahi faingamālie ke nau ako ai ʻi ha ngaahi aʻusia kāfakafa. ʻI hoʻo fakahinohinoʻi e kau talavoú, fakaafeʻi kinautolu ke nau vahevahe ha ngaahi aʻusia ne nau maʻu ʻi hono moʻui ʻaki e Lea ʻo e Potó.

Tuku ke taki e kau talavoú

ʻE tataki e fakataha fakakōlomú ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakakōlomú (pe ko ha ʻasisiteni ki he pīsopé ʻi he kōlomu ʻa e kau taulaʻeikí). Te ne taki e kau talavoú ʻi hono aleaʻi fakataha e pisinisi ʻa e kōlomú, akoʻi kinautolu ʻi honau ngaahi fatongia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí (mei he folofolá pea mo e tohi Fatongia ki he ʻOtuá), fakalotolahiʻi kinautolu ke vahevahe ʻenau ngaahi aʻusia ʻi hono fakahoko honau fatongia ki he ʻOtuá, pea mo fakaafeʻi ha ʻetivaisa pe mēmipa kehe ʻo e kōlomú ke ne akoʻi ha lēsoni ʻo e ongoongoleleí. ʻE lava ke ne teuteu ʻaki ʻene fakafonu e ʻasenita ʻo e fakataha fakakōlomú lolotonga e fakataha fakapalesitenisií.

Kamata ʻa e akó

Fili mei he ngaahi fakakaukau ko ʻení pe ko haʻo fakakaukau pē ʻaʻau ke fakamanatu e lēsoni ʻo e uike kuo ʻosí mo fakafeʻiloaki ʻaki e lēsoni ʻo e uike ní:

  • Hiki ʻi he palakipoé ʻa e tefito ʻo e lēsoni ʻo e uike kuo ʻosí, pea fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau vahevahe ha meʻa ʻoku nau manatuʻi.

  • Hiki ʻi he palakipoé, “Ko e hā ʻoku finangalo ai ʻa e ʻEikí ke tau moʻui leleí?” Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau vahevahe ha ngaahi tali ʻe ala maʻu pea kumi mo ha toe ngaahi tali kehe ʻi he lolotonga ʻo e lēsoní.

Ako fakataha

ʻE tokoniʻi ʻe he ngaahi ʻekitivitī takitaha ʻi laló ʻa e kau mēmipa ʻo e kōlomú ke mahino e fono ʻa e ʻEikí ki he moʻui leleí. Muimui ʻi he fakahinohino ʻa e Laumālié ʻo fili ha ʻekitivitī ʻe taha pe toe lahi ange ʻe ʻaonga taha ki hoʻo kōlomú:

  • Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau vakai ki he peesi 31–32 ʻi heʻenau tohi Fatongia ki he ʻOtuá pea fakafonu fakataha ʻe he kōlomú ʻa e sitepu 1 mo e 2. Poupouʻi e kōlomú ke nau palani ha ngāue fakakōlomu, ʻo kehe ia mei heʻenau ngaahi ngāue fakatāutahá, ʻa ia ʻe tokoni ke nau tauhi ʻenau tuʻunga moʻui lelei fakatuʻasinó. Fakaafeʻi ha taha ʻo e kau talavou kuo ʻosi fakakakato ʻenau ngāué ke nau vahevahe ʻa e anga hono tokoniʻi kinautolu ʻe heʻenau moʻui ʻaki ʻenau ngaahi palaní. Talaange ki he kau talavoú ko e ngaahi uike ka hoko maí, te ke kole ange ke nau vahevahe e ngaahi meʻa kuo nau aʻusia ʻi hono fakahoko e ngaahi palani kuo nau fokotuʻú.

  • Kapau ʻe lava, ʻomai ha mounu pe mounu loi ki he fakataha fakakōlomú, fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo ha taha, pe huluʻi ʻa e vitiō “ʻE Fakatauʻatāinaʻi Koe.” ʻAi ʻa e kau talavoú ke nau fakamatalaʻi e founga ngāue ʻa e mounú mo e mounu loí ʻi hono tauheleʻi e iká. Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku fakataueleʻi pe kākaaʻi ai ʻe Sētane ʻa e kau talavoú ke nau maumauʻi e Lea ʻo e Potó? Vahevahe ʻa e kōlomú ki ha kulupu ʻe ua. ʻAi ha kulupu ʻe taha ke ne lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 89:5–15 mo kumi ʻa e ngaahi meʻa kuo tapui ʻe he ʻEikí pe finangalo ke tau fakaʻaongaʻi fakapotopotó. ʻAi ʻa e kulupu ʻe tahá ke nau lau ʻa e veesi 10–20 mo kumi e meʻa kuo tuʻutuʻuni ʻe he ʻEikí ke fakaʻaongaʻi ʻe he tangatá. Fakamatalaʻi pe fakamahinoʻi ha ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻoku ʻikai angamaheni (vakai, “Lea ʻo e Potó” ʻi he Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí, 103–05). ʻAi ʻa e kau talavoú ke nau vahevahe ha meʻa te nau lava ʻo fai ke fakaʻehiʻehi ai mei he ngaahi tūkunga ʻe lava ke fakataueleʻi pe ʻahiʻahiʻi ai kinautolú.

  • Hiki e ʻuluʻi fakamatala ʻe ua ʻi he palakipoé: “Ngaahi Tāpuaki Fakalaumālié” mo e “Ngaahi Tāpuaki Fakatuʻasinó.” Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau lau e T&F 89:18–21, ʻo kumi e ngaahi tāpuakí pea hiki kinautolu ʻi lalo he ʻuluʻi fakamatala ʻoku fekauʻaki mo ia he palakipoé. Ko e hā e mahino ʻoku maʻu ʻe he kau talavoú fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki ko ʻení ʻi heʻenau moʻuí? Ko e fē ʻi he ngaahi tāpuaki kuo hikí kuo ʻosi aʻusia ʻe he kau talavoú? (Kapau ʻoku nau fie maʻu ha tokoni ke mahino e ngaahi talaʻofa ko ʻení, fokotuʻu ange ke nau vakai ki he fakamatala ʻa Palesiteni Poiti K. Peeka ʻi heʻene lea “Ko e Lea ʻo e Potó: Ko e Tefitoʻi Moʻoní mo e Ngaahi Talaʻofá”).

  • Huluʻi ʻa e vitiō “Naʻe Foaki ʻe he ʻOtuá ʻa e Potó Kiate Kinautolu,” pea kole ki he kau talavoú ke nau kumi ha ngaahi founga naʻe tāpuekina ai ʻa Tanilea mo hono ngaahi kaungāmeá ʻi heʻenau talangofua ki he fono ʻo e moʻui leleí.(Te ke lava pē ʻo fili ke taʻofi fakataimi e vitioó kae aleaʻi e ngaahi meʻa ko ʻení ʻi he taimi ʻe ʻilo ai kinautolu ʻe he kau talavoú.) Fai ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení: Kuo tāpuekina fēfē koe ʻi hoʻo talangofua ki he Lea ʻo e Potó? ʻE tokoniʻi fēfē koe ʻe he talangofua ki he Lea ʻo e Potó ke ke fakahoko ho ngaahi fatongia fakataulaʻeikí? Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi faingataʻa ʻoku fehangahangai mo e toʻu tupú he ʻahó ni ʻi heʻenau feinga ke moʻui ʻaki e Lea ʻo e Potó? Ko e hā nai te nau lava ʻo fai ke ikunaʻi ai ʻa e ngaahi faingataʻa ko ʻení?Fai hoʻo fakamoʻoni ki hono mahuʻinga ʻo e talangofua ki he Lea ʻo e Potó kae lava ke maʻu e takaua ʻa e Laumālié ʻi hoʻo moʻuí.

  • Fakaafeʻi ʻa e kau talavoú ke nau lau ʻa e “Moʻui Lelei Fakaesino mo Fakaelotó” ʻi he Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú. Kole ki ha niʻihi ʻo e kau talavoú ke nau lisi ʻi he palakipoé ha ngaahi meʻa ʻo e faleʻi ne nau maʻú, pea kole ki ha niʻihi kehe ke nau lisi ʻa e ngaahi tāpuaki naʻe talaʻofa ʻaki kiate kinautolu ʻoku muimui ki he faleʻi ko ʻení. Kole ange ke nau aleaʻi e founga ʻoku uesia ai ʻe he meʻa ʻoku nau fai ki honau sinó honau laumālié. Te nau fakaʻaongaʻi fēfē ʻa e lisi ʻi he palakipoé ke fakamatalaʻi ʻenau tuʻunga moʻuí ki he ngaahi kaungāmeʻa ʻi he ngaahi tui fakalotu kehé?

Kole ki he kau talavoú ke nau vahevahe e meʻa ne nau ako he ʻaho ní. Ko e hā haʻanau ngaahi ongo pe fakakaukau?ʻOku mahino nai kiate kinautolu e ʻuhinga ʻoku finangalo ai e ʻEikí ke nau moʻui leleí? ʻOku toe ʻi ai nai haʻanau ngaahi fehuʻi kehe?ʻE ʻaonga nai ke tuku ha taimi lahi ange ʻi he kaveinga ko ʻení?

Tokoni fakafaiako

“ʻOku totonu ke ke tokanga ke ‘oua naʻá ke lea ‘o lahi ange ‘i he fie maʻú, pe faʻa fakahaaʻi hoʻo fakakaukaú.‘E lava ‘e he ngaahi tōʻonga ko ‘ení ke ne fakatupu [ha] mōlia atu e tokanga ‘a e kalasí.Fakakaukau ko koé ko ha fai fakahinohino pē ‘i ha fononga akoako ‘a ia ‘okú ke toki fakahū pē ha ngaahi tali ke pukepuke ʻaki e kau akó ‘i he hala ‘oku totonú” ( ʻOku ‘Ikai ha Ui ‘e Mahuʻinga Ange ‘i he Faiakó [2000], 71).

ʻĪmisi

Vitiō: “Fakaʻaongaʻi ha Ngaahi Meʻa Angamaheni ke Mahino e Ngaahi Moʻoni ʻo e Ongoongoleleí”

Mamata kahi ange

Fakaafeʻi ke ngāue

ʻE fakaʻosi ʻa e fakatahá ʻe he talavou ʻokú ne tatakí. ʻE lava ke ne:

  • Fakaafeʻi e kau talavoú ke nau hiki ha lisi ʻo ha niʻihi ʻo e ngaahi tāpuaki ʻoku nau fakatokangaʻi ʻi he uiké ni ʻi heʻenau moʻui ʻaki e Lea ʻo e Potó.

  • Fakatukupaaʻi e kau talavoú ke nau faʻu ha ngāue ke fai ʻi heʻenau fanga kiʻi tohi Fatongia ki he ʻOtuá ke tokoniʻi kinautolu ke nau moʻui lelei (vakai, peesi 31–34) pea vahevahe ʻenau ngaahi aʻusiá ʻi hono fakahoko ʻenau ngāué.

Paaki