Laipelí
Lotolotonga ʻo e Afi


Lotolotonga ʻo e Afi

Fakamafola Fakasatelaite ʻa e Semineli mo e ʻInisititiuti Fakalotú•4 ʻAokosi, 2015

ʻE kāinga, ʻoku ou houngaʻia he faingamālie ke lea kiate kimoutolu ʻi he fakamafolá ni. Kuo faitāpuekina kitautolu ʻi heʻetau ʻi hení.

ʻOku ou loto ke mou meaʻi ʻoku ou ʻofa lahi kiate kimoutolu pea ʻoku ou ʻilo ko ha meʻaʻofa ia mei he Tamai Hēvaní mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí. ʻOku ou ʻilo ʻokú Na ʻofa ʻiate kimoutolu, pea ʻoku ou ʻilo ʻokú Na finangalo ke u vakai kiate kimoutolu ʻo hangē ko ʻEna vakaí pea mo ʻofa atu hangē ko ʻEna ʻofa atú. Kuó Na tāpuekina ai au ʻaki e meʻaʻofa ko iá. Fakatauange ke mou ongoʻi ʻEna ʻofá mo ʻeku ʻofá he ʻahó ni.

ʻOku ou toe fakatauange ʻe ʻiate kitautolu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi heʻetau fakakaukauʻi fakataha hono ʻaonga ʻo ha kiʻi pōpoaki. Naʻe hoko fakafoʻituitui mai ʻa e pōpoakí kiate au, ka ʻoku ou fie vahevahe ia mo kimoutolu foki. Ko ʻeni ia: Tatau ai pē pe ko e hā e tuʻunga fakalaumālie ʻo ʻetau moʻuí he taimi ní; pe ko e tuʻunga ʻo e tui ʻoku tau maʻu kia Sīsū Kalaisí; tatau ai pē pe ko e hā e mālohi ʻetau lotoʻakí mo e fakatpuí, ʻa e tuʻunga ʻo ʻetau talangofua pe ʻamanaki pe manavaʻofa ʻoku tau maʻú; ʻa e tuʻunga ʻo ʻetau poto fakapalofesinale pe ivi kuo tau maʻú, he ʻikai feʻunga ia ki he ngāue ʻoku tuʻunuku maí.

Kāinga, ʻoku fie maʻu ke ta toe lelei ange ʻi hota tuʻunga lolotongá. ʻOku akoʻi ʻe he folofolá ʻoku lolotonga moveuveu pe ʻe moveuveu ʻa māmani. ʻE fakautuutu ʻa e angahalá mo e fakapoʻulí. Ka ʻi he māmani fakapoʻuli koi á ʻe kei fakautuutu pē ai ʻa e maama fakalangí. ʻOku ʻi ai ha ngāue maʻongoʻonga ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí maʻataua ke fai mo e hakotupú. Ko ha ngāue maʻongoʻonga ange ia ʻi ha meʻa kuo tau fai kimuʻa. ʻOku ngāue ʻa e ʻEikí ʻi he mālohi ke fakamālohia ʻa e akoʻí mo e akó ʻi Hono Siasi moʻoni mo moʻuí. ʻOkú Ne fakavaveʻi ʻa ʻEne ngāué, pea ʻokú Ne teuteu ʻa māmani mo Hono puleʻangá pea mo kitautolu ki Heʻene hāʻele maí.

Ko ha konga kotoa ʻeni ʻo ha founga ne tau meaʻi mei he kamataʻanga ʻo hono Fakafoki mai ʻo e Ongoongoleleí. Ne hā ʻa e ʻOtua ko e Tamaí mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí ki he tamasiʻi ko Siosefa Sāmitá ʻi he 1820. Talu mei he ʻaho ko iá ʻi he Vaoʻakau Tapú, mo hono langaki ʻe Sīsū Kalaisi ʻa Hono Siasí mo Hono kakaí ʻi he ʻotu lea ki he ʻotu lea, ʻa e akonaki ki he akonaki, Naʻe hā ʻa e ʻOtua ko e Tamaí mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalisí ʻi he 1820, ki he talavou ko Siosefa Sāmitá. Talu mei he ʻaho ko ia ʻi he Vao ʻAkau Tapú, mo hono fokotuʻu ʻe Sīsū Kalaisi Hono Siasí mo Hono kakaí ʻi he ʻotu lea ki he ʻotu lea, mo e akonaki ki he akonaki ʻi he sitepu takitaha.

Ko ʻEne folofolá ʻeni:

“He te u fokotuʻu hake kiate au ha kakai haohaoa, ʻa ia te nau tauhi kiate au ʻi he māʻoniʻoni.”1

“Koeʻuhí ke lava ʻo hoko atu ʻa e ngāue ʻo hono tānaki fakataha ʻo ʻeku kau māʻoniʻoní, koeʻuhí ke lava ʻo langaʻi hake ʻa kinautolu ki hoku hingoá ʻi he ngaahi potu toputapú; he ʻoku hokosia ʻa e taimi ʻo e utu-taʻú, pea kuo pau ke fakahoko ʻa ʻeku leá.”2

“[Kuo pau] ke siviʻi ʻa hoku kakaí ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē, koeʻuhí ke teuteuʻi ʻa kinautolu ke nau maʻu ʻa e nāunau ʻa ia kuó u teuteu moʻonautolú, ʻio ʻa e nāunau ʻo Saioné.”3

Ko e founga ʻeni ʻa e ʻEikí: ʻOkú Ne hiki, langa, mo teuteuʻi Hono kakaí mo Hono Siasí. ʻOku mahino ʻa e foungá ni ʻi hotau kuongá ni ʻi he uki kitautolu kotoa ʻe Palesiteni Thomas S. Monson ke tau tuʻu pea langa ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Fanongo ki heʻene fakaafe ke tau fakahoko lahi ange pea mo toe lelei ange ʻa e ngāue ʻo e fakamoʻuí. ʻOku ou fie vahevahe ha ngaahi konga lea mei he lea ʻa Palesiteni Monson ʻa ia kuó ne vahevahe ʻi he konifelenisi lahí talu mei heʻene hoko ko e Palesiteni ʻo e Siasí.

“ʻOku mau toe ʻoatu ai pē ʻa e fakaafe ko iá: Mou foki mai. ʻOku mau toe ala atu kiate kimoutolu ʻi he ʻofa haoahaoa ʻa Kalaisí. … ʻOku mau pehē kiate kimoutolu ʻoku lavea homou lotó pe ʻoku mou fāinga mo e loto manavasiʻí, Tuku ke mau hiki hake koe mo fakanonga hoʻo ngaahi tailiilí.”4

“Kapau kuo tō hamou niʻihi ʻo fakafiefiemālie ʻi hono fai hoʻomou faiako fakaʻapí …, tuku muʻa ke u tala atu ko e taimi pē ʻeni ke ke toe fakatapui ai hoʻo moʻuí.”5

“ʻOku ʻi ai ha vaʻe ke fakatuʻumaʻu, ha nima ke puke mai, ha ʻatamai ke fakalotolahiʻi, ha loto ke ueʻi, pea mo ha laumālie ke fakamoʻui.”6

“ʻE kamata pē he taimí ni, ko e kau talavou moʻui taau kotoa pē kuo ʻosi mei he ako māʻolungá pe tuʻunga ako tatau, … ʻoku nau maʻu ʻa e faingamālie pea ʻe fakaongoongoleleiʻi kinautolu ki he ngāue fakafaifekaú ʻo kamata ʻi he taʻu 18, kae ʻikai ko e taʻu 19. …

“… Ko e kau finemui kotoa pē ʻoku malava mo moʻui taau pea ʻoku nau maʻu ha holi ke ngāue, ʻe lava ke fakaongoongoleleiʻi kinautolu ki he ngāue fakafaifekaú ke nau kamata ʻi he taʻu 19, kae ʻikai ko e taʻu 21.”7

“Ko [ʻetau] tukupaá ke tau hoko ko ha kau tamaioʻeiki ʻaonga ange ʻi he ngoue vaine ʻa e ʻEikí. ʻOku fekauʻaki ʻeni mo kitautolu kotoa, tatau ai pē pe ko e hā hotau taʻú, pea ʻoku ʻikai ko kinautolu pē ʻoku teuteu ke ngāue fakafaifekau taimi kakató, he ʻoku fai kiate kitautolu takitaha ʻa e fekau ke vahevahe ʻa e ongoongolelei ʻo Kalaisí.”8

“Ko e taimi ʻeni ki he kāingalotú mo e kau faifekaú ke nau ngāue fakataha ʻi he ngoue vaine ʻa e ʻEikí, ke ʻomi ʻa e ngaahi laumālié kiate Ia.”9

“ʻE ʻikai lava ʻe he fakaʻamú ʻo fakahoko ha meʻa. ʻOku ʻamanaki mai ʻa e ʻEikí ke tau fakakaukau. ʻOkú Ne ʻamanaki mai te tau ngāue. … ʻOkú Ne ʻamanaki mai ki heʻetau moʻui mateakí.”10

“ʻOku ou fakamoʻoni ʻoku taʻe-hano tatau ʻa hotau ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa maí. Neongo ʻe kau fakataha ʻa e filí pea taulōfuʻu mai mo e faingaataʻá. … He ʻikai ha meʻa ʻi he māmaní te ne lava ʻo ikunaʻi kitautolu.

“Siʻoku kāinga ʻofeina, ʻoua te mou manavahē. ʻOku hā ngingila mai ʻa e kahaʻú ʻo hangē tofu pē ko hoʻomou tuí.”11

Kāinga, ko e ui ʻeni ʻa e palōfitá kiate kitautolu. ʻOku ʻuhinga ia ʻi he Potungāue Ako ʻa e Siasí ʻoku tau fie maʻu ʻa e kau tamaioʻeiki falalaʻanga ʻa e ʻEikí ke nau ngāue ʻi he seminelí mo e ʻinisititiutí, ʻi he ngaahi kolisi mo e ʻunivēsiti ʻa e Siasí, pea ʻi he ngaahi akoʻanga ʻa e Siasí. ʻOku mahuʻinga ʻa e ngāue, fatongia, mo e taha kotoa ʻi he Potungāue Ako ʻa e Siasí, kau ai au, pea ʻoku fie maʻu kotoa kitautolu ke tau lelei ange ʻi ha toe taimi kimuʻa.

Te u pehē ʻoku ʻi ai ha ʻuhinga ʻe ua:

ʻUhinga 1: ʻOku fie maʻu ke tau akoʻi lahi mo mālohi ange ʻa e hako tupú ʻi ha toe taimi kimuʻa pe ʻi ha meʻa kuo fai ʻe ha taha kimuʻa.

Ko e ʻilo lahí ko ha fakatupulaki ʻi he mālohi “ke ʻIlo, Fakahoko, pea mo Hokosi.”12 ʻOku ʻuhinga ia ko ha ʻilo lahi ange, pea mo toe lahi ange loto mahinó. ʻOku ʻuhinga ia ke lahi ange potó mo e malava ke ngāué. ʻOku ʻuhinga ia ki he fakatupulaki ʻo e ivi fakaʻulungāngá, kau ai ʻa e angatonú, loto toʻá, mo e  angaʻofá.

Ko e ako lahí ko e konga mahuinga ʻo e aʻusia fakalaumālié. ʻE toki ako lahi pē ʻa e hakotupú ʻo fakatatau mo e ngāue ʻa e mālohi huhuʻi mo fakaivia ʻo Kalaisí ʻi heʻenau moʻuí, ʻo fakamaʻa, fakamāʻoniʻoniʻi, pea mo fakafeʻungaʻi kinautolu ke maʻu ʻEne ʻaloʻofá mo e ngaahi meʻafoaki kuó Ne teuteu maʻanautolú. Kuo pau ke nau ngāue faivelenga mo fekumi ki he ʻiló, pea kuo pau foki ke fakamaʻa kinautolu ʻi he taʻataʻa fakalelei ʻo Kalaisí ka nau lava ʻo maʻu ha maama lahi ange pea mo akoʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní.

Ko e faiako fakalaumālie ʻoku fakaiku ki he ako lahí ko ha aʻusia fakalaumālie mo ia foki. ʻOku tau fie maʻu mo kitautolu ʻa e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí ke ngāue mālohi ange ʻi heʻetau moʻuí. ʻOku fie maʻu ke tau taau pea mo maʻu ʻa e ngaahi meʻafoaki fakahaohaoa pea mo e ngaahi tāpuaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ka tau lava ʻo tokoni ke ako lahi ange ʻa e hakotupú.

ʻOku fie maʻu ʻe he hakotupú ʻa e ako lahí he ko e maama te nau fehangahangai mo iá ʻe fakatou maʻongoʻonga pea mo kovi—ʻe lahi ange ʻa e maama mo e mālohi mei he langí, pea ʻe toe fakalilifu ange foki mo e angahalá mo e faingataʻá pea mo e puputuʻú. ʻE fie maʻu ke nau tuʻu maʻu ʻi he ngaahi moʻoni mahino mo mahinongofua ʻo e ongoongoleleí, ʻe fie maʻu ʻa e ongoongoleleí ke toloto ʻi honau lotó, pea te nau fie maʻu ʻa e meʻa naʻe ui ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ko e tui vilitaki ʻia Kalaisí: “Ko e hā ʻoku tau fie maʻu ai ha faʻahinga tui fefeka peheé? Koeʻuhí he ʻoku faingataʻa e kahaʻú. ʻE tātātaha pe faingofua pe manakoa he kahaʻú ke te hoko ko ha mēmipa faivelenga ʻo e Siasí. ʻE siviʻi kitautoliu takitaha. Naʻe fakatokanga mai ʻa Paula ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí, ko kinautolu ʻoku muimui faivelenga ki he ʻEikí ʻte nau ʻilo ʻa e fakatangá.’ [2 Tīmote 3: 12]. ʻE lava ke laiki koe ʻe he fakatanga ko iá ke ke vaivai pe ko haʻane fakaivia koe ke ke hoko ko ha faʻifaʻitakiʻanga lelei mo ke lototoʻa ange ʻi hoʻo moʻui fakaʻahó.” 13

ʻUhinga fika  2: ʻOku ou tui ko e toʻu kei talavou ʻe haʻu kiate kitautolú te nau mateuteu—pea mo loto ke maʻu—ʻo lahi ange ʻi he meʻa ʻoku tau ʻoange he taimi ní. ʻIkai ngata ai, ʻe fie maʻu lahi ange ʻe ha niʻihi ʻe haʻu koeʻuhí he naʻe ʻikai ʻoange ʻe honau ʻapí ʻa ʻenau fakaʻānauá pe ko ʻenau fie maʻú.

ʻOku ʻikai ko ʻeku ʻuhingá ʻe fie maʻu e toʻu kei talavoú ke neu taufā ʻi he ngaahi fakakaukau fihi mo taʻepaú. Te ne fie maʻu ʻa e ngaahi moʻoni pau mo mahinongofua ʻo e ongoongoleleí ke akoʻi ʻi ha ʻofa lahi ange mo e mālohi lahi ange ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní.

Tuku ke u ʻoatu ha sīpinga ʻo e tokāteline mahino mo mahinongofua ʻoku fie ke ʻilo lahi ange mo loloto ange heʻetau fānau akó. Naʻe fie maʻu ʻi he taʻu ʻe fitu kuo hilí ʻe BYU–Idaho ha kalasi ʻi he fāmilí ke hoko ko e konga ʻo e Tefitoʻi polokalamá. (Ko e faʻahinga kalasi peheé ko ha konga ia ʻo he ngaahi Fakavaʻe foʻou ʻoku fie maʻu ʻe he fānau ako ʻi he ʻinisititiuti, kolisi, pea mo e ʻunivēsiti kotoa ʻi he Potungāue Ako ʻa e Siasí.) Koeʻuhí ko hono ʻave ʻe he fānau akó ʻa e kalasí ni, kuo maʻu ai ʻe he kau faiakó ha ʻilo ki he fakakaukau mo e loto ʻo e fānau akó fekauʻaki mo e tokāteline ʻo e malí ʻo hangē ko hono fakamatalaʻi ʻe he fanongonongo ʻo e fāmilí.

ʻOku ʻikai fakafiemālie ʻa e meʻa kuo ʻilo ʻe he kau faiakó. Ko e tokolahi ʻo e fānau akó (pēseti ʻe 40 ki he 50) ko e sai tahá ko e taʻe-kakato pea ko e kovi tahá ko ha mahino hala e tokāteline mātuʻaki mahuʻingá ni. Ko ha toʻu tupu Siasi lelei, mo mālohi ʻeni, kuo ʻosi mei he seminelí kuo teʻeki ai feʻunga ʻenau ʻilo ki he tokāteline ʻo e malí ʻi ʻapi pe ʻi he seminelí pe ʻi he Lautohi Faka-Sāpaté pe ʻi heʻenau kalasi Finemuí pe kōlomu lakanga fakataulaʻeikí, pea ko e taimi ʻe niʻihi, ʻoku aʻu ai pē ki heʻenau ngāue fakafaifekaú.

ʻOku ʻikai ngata pē ʻi he fie maʻu ke ʻilo lelei ange ʻe he fānau akó ʻa e tokāteline ʻo e malí, ka ʻoku toe fie maʻu ke mahino ia ki honau lotó. ʻOku nau fie maʻu ha fakamoʻoni fakalaumālie ki hono moʻoní, pea ʻoku fie maʻu ke nau ngāueʻi ʻa e fakamoʻoni ko iá ʻi ha founga te nau teuteu ai he taimí ni ke hoko ko e husepāniti pe uaifi mo e faʻē pe tamai ʻi ha fāmili taʻengatá.

ʻOku toe fie maʻu ke nau ʻilo e founga ke talanoa ai kau ki he malí mo honau ngaahi kaungāmeʻá pea mo e ha niʻihi kehe ʻe ʻikai ke nau tui tataú. Pea ʻoku fie maʻu ke tupulekina ʻenau malava ke ʻiloʻi ʻa e moʻoní mo e halá. ʻOku fie maʻu ke fakatupulaki ʻenau tui kia Sīsū Kalaisí, pea ʻoku fie maʻu ke fakatupulekina ʻenau falala kiate Iá.

Ko e meʻa ʻeni ʻoku fie maʻu ʻe ha hakotupú. Pea, ko e hā leva ʻoku fie maʻu ke tau faí?

ʻOku fie maʻu ke tau takitaha fai e meʻa ʻoku fie maʻu ʻe he ʻEikí ke fakahoko ʻi heʻetau moʻuí. ʻOfa ʻe ʻaonga atu e aʻusia ko ʻení ʻi hoʻo fakakaukauʻi mo lotua e meʻa ʻoku finangalo e ʻEikí ke ke faí:

Naʻá ku ongoʻi ʻi he ngaahi taʻu lahi kuo hilí, lolotonga ha taimi mātuʻaki faingataʻa ʻi heʻema moʻuí, hono ʻohofia au ʻe he filí. Naʻe fakamahino ʻe he ʻEikí ʻi he aʻusia ko iá naʻe fie maʻu ke u ngāue lahi ange mo lelei ange. Tuku ke u ʻoatu hano kiʻi puipuituʻa.

Naʻe laka hake he taʻu ʻe 30 ʻeku nofo mali mo Suú. Naʻá ma mālohi mo ngāue ʻi heʻema moʻuí kotoa ʻi he Siasí. Naʻá ma tokoni he Siasí; ō ki he temipalé he uike kotoa; lotu mo ʻema fānaú, ako mo kinautolu e folofolá, mo fai e efiafi fakafāmili ʻi ʻapí. Ne mau feinga ke hoko ko ha Kāingalotu lelei. Ka, naʻe fakahā mai ʻe he ʻEikí kiate au, “ʻOku fie maʻu ke ke ngāue lahi ange.”

Naʻá ku maʻu ha misi fakailifia ʻi ha pō ʻe taha. Naʻá ku ofo loto puputuʻu mo hohaʻa moʻoni, peá u tūʻulutui ʻo lotu ki heʻeku Tamai ʻi he Langí ke maʻu ha tokoni. Naʻe haʻu ki heʻeku fakakaukaú ʻi heʻeku lotú ha kupuʻi lea mei he tohi ʻEfesoó, vahe  6: “He ʻoku ʻikai ko ʻetau fangatua mo e kakanó mo e totó, ka [mo e] ngaahi pule mo e ngaahi mālohi, mo e kau pule ʻo e fakapoʻuli ʻo e māmaní, mo e kau laumālie kovi ʻi he ngaahi potu [māʻolungá].”14

Naʻá ku kumi ʻa e potu folofolá ʻi he pongipongí peáu lau ʻa e lea ko ʻení:

“[Fakaʻosí], ʻe hoku kāinga, mou mālohi ʻi he ʻEikí, pea ʻi he lahi ʻo [hono] māfimafí.

“ʻAi kiate kimoutolu ʻa e [teunga tau] kotoa ʻo e ʻOtuá, koeʻuhí ke mou faʻa tuʻu hake ki he ngaahi tuʻutuʻuni kākā ʻa e tēvoló.”15

Ko e taimi naʻá ku lau ai ʻa e konga “ʻai … ʻa e [teunga] tau kotoa ʻo e ʻOtuá,” naʻá ku maʻu ha fakamoʻoni mālohi ʻa e Laumālié ko e tali ʻeni ki heʻeku lotú. Naʻe fie maʻu ke u tui ʻa e [teunga tau]kotoa ʻo e ʻOtuá, kānokato.

Ko ia, naʻá ku talanoa mo Sū fekauʻaki mo hono ʻuhingá, peá ma lotua ha fakahinohino. Naʻá ku ako ai naʻe fie maʻu ke ma fai ha fehuʻi ʻe ua kiate kimaua. ʻOku ou tui ʻe hanga ʻe tali ki he ongo fehuʻi ko ʻení ʻo tali kitautolu ke tau fakahoko ʻa e meʻa ʻoku fie maʻu ke fai ke tau mateuteu ki he meʻa ʻoku tuʻunuku maí. Ko ʻeni ia: (1) Ko e hā ʻoku ou lolotonga fai ʻoku totonu ke tukú? mo e (2) Ko e hā ʻoku ʻikai ke u fai ʻoku totonu ke u kamata fakahokó?

Naʻá ma maʻu ha tali pau ʻi he taimi naʻá ma fai ai e ongo fehuʻi ko ʻení ʻi he lotú. Naʻá ma liliu e founga fakamoleki homa taimí, mītiá naʻe fakangofua ʻi homa ʻapí, founga ʻo ʻema ngāue he temipalé, founga ʻema ako e folofolá, founga ʻo ʻema tauhi ki he ʻEikí mo ha ngaahi meʻa lahi kehe. Naʻe fie maʻu ke fakatupulaki homa tuʻunga fakalaumālié. Tuʻunga ʻi he fakatomala ko ʻení, naʻe ala mai ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí ʻo liliu ʻema moʻuí. Naʻá ma ongoʻi ʻEne manavaʻofá, ʻEne ʻaloʻofá, ʻEne ʻofá, mo Hono mālohí. Tuʻunga ʻi Hono mālohi taʻe-mafakatatauá, naʻá Ne liliu homa lotó mo ʻema fakakaukaú pea naʻá Ne hiki hake kimaua kiate Ia. ʻOku ou ʻiloʻi kapau naʻe ʻikai ke ma fakafanongo mo ngāueʻi e meʻa naʻá ma maʻú, naʻe ʻikai ui au ke ngāue ʻi BYU–Idaho pea he ʻikai ke u tuʻu ʻi homou ʻaó ʻi he ʻahó ni. Ne hoko ia ko ha liliuʻanga ʻo ʻema moʻuí.

Kāinga, ʻoku ou ʻiloʻi ko ʻeku lea ʻeni ki ha Kāingalotu faivelenga, mo tauhi fuakava. ʻOku ou ʻiloʻi ʻoku mou lelei ʻaupito ʻi he meʻa ʻoku mou faí. Ka ʻoku ou ʻilo mei heʻeku taukeí ʻoku fie maʻu ke tau fai maʻu pē kiate kitautolu ʻa e ongo fehuʻi ko ʻení. ʻOku fie maʻu ke tau liliu mo fakatomala kae lava e Fakalelei ʻa Kalaisí ʻo ʻaonga lahi ange ʻi heʻetau moʻuí. Kapau te tau fai ia, ʻe tāpuakiʻi kitautolu heʻetau Tamai Hēvaní ʻaki ha mālohi fakalaumālie lahi ange. ʻOku ou ʻiloʻi ʻoku moʻoni ia.

Pea ʻoku ou tui ko e kī kakato ia ke aʻusia ʻa e ngaahi faingamālie mo e ngaahi fatongia ʻoku toka mei muʻa kiate kitautolú. ʻOku ʻi ai ha ngaahi meʻa lahi ʻe fie maʻu ke tau fakahoko. ʻE fie maʻu ke tau fakakaukauʻi lahi mo palani mo fealēleaʻaki pea mo teuteu ke fai hotau lelei tahá. Ka ko e mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní te ne ʻomi ʻa e ako mo e ʻilo lahi ange pea mo e mālohi huhuʻi mo fakamālohia ʻo Kalaisí ʻi he moʻui ʻa ʻetau fānau akó.

ʻOku fie maʻu ʻe he hakotupú ʻa e ngaahi moʻoni mahino mo faingofua ʻo e ongoongoleleí, naʻe akoʻi mo ako ʻi he ʻofa lahi ange, mo e mālohi fakalaumālie lahi ange, pea mo tōkakano ange ʻi heʻenau moʻuí. ʻOku ou tui ʻe hokosia ʻa e ivi ko iá koeʻuhí he ʻe tōkakano ange ʻa e ongoongolelei ʻa Sīsū Kalaisí ʻi hotau lotó mo ʻetau fakakaukaú pea koeʻuhí he ʻe hoko ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ko hotau takaua maʻu pē. ʻE hāsino kakato ange ʻi heʻetau moʻuí ʻa e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí. Pea—ko e taimi te tau fakahoko ai ha polokalama, pe faʻu ha nāunau fakalēsoni, pe fakahoko ha ngaahi founga foʻou, pe fakangāueʻi pe ui mo fakahinohinoʻi ha kau faiako foʻou, pe faleʻi ʻa e fānau akó, pe palani ha ngaahi fale foʻou, pe fakaava ha feituʻu foʻou, pe hū ki ha loki kalasi ke akoʻi e fānau ʻa e ʻOtuá—te tau maʻu ʻa e fakahā ʻoku tau fie maʻú, pea te tau fai ʻa e ngāué ʻaki e ʻofa haohaoa ʻa Kalaisí ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻE ako moʻoni ʻa e hakotupú, te nau tuʻu hake!

ʻOku tau ʻilo ʻe hoko ʻeni. ʻOku tau ʻilo e founga ʻe hoko kotoa ai ʻení. ʻE hāʻele mai ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, pea ʻe mateuteu ʻa Hono kakaí mo Hono Siasí ke tali Ia.

ʻI heʻeku fakakaukau kiate kimoutolu mo e meʻa te mou fai ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ʻoku ou fakakaukau ki he aʻusia fakaofo ʻi he 3 Nīfai  17, ʻi he tānaki takatakai ʻe he Fakamoʻuí ʻa e fānaú ʻiate Iá. ʻOku ou loto ke mou sioloto ki ai he ʻoku mou kau ai. ʻOku ʻomi ʻe he mātuʻá ʻenau fānaú ki he Fakamoʻuí. ʻOkú Ne fakatahatahaʻi kinautolu kiate Ia; ʻOku ʻi loto mālie. ʻOkú ne hūfia kinautolu mo ʻenau mātuʻá ʻi ha founga fakaofo, pea ʻokú Ne tāpuakiʻi taha taha ʻa e fānaú. Pea ʻoku ʻalu hifo ʻa e kau ʻāngeló mei he Langí “ʻo hangē ʻoku nau ʻi he lotolotonga ʻo e afi”16 ʻo tauhi ʻa e fānaú, pea ʻoku ʻākilotoa ʻe he afi fakalangi ʻa e fānaú.

Ko hono moʻoní, ko e meʻa ʻeni ʻoku tau fai ʻi he seminelí mo e ʻinisititiutí. ʻIo, ko e Polokalama Ako ʻeni ʻa e Siasí. ʻOku ʻomi ʻe he mātuʻá ʻenau fānaú kiate kitautolu. ʻOku ʻi lotomālie ʻa e Fakamoʻuí, ko e ʻelito ʻo e meʻa kotoa ʻoku hoko ki he fānaú. ʻOkú Ne hūfia kinautolu mo kitautolu; Ko hotau Taukapo ia ki he Tamaí. “Ko e kau ʻāngeló kitautolu—ko kimoutolu ʻa e kau ʻāngeló—ʻoku ōmai ke tauhi ʻa e fānau ko iá ʻi ha afi fakalangi.” Kāinga, ko e meʻa ia ʻoku fie maʻu ke tau ʻi aí.

Ko e tuʻunga ia te tau hokosí koeʻuhí he ʻoku ʻi ai ha ʻOtua ʻi he langí. Ko ʻetau Tamaí Ia. Ko Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí, ko e Fakamoʻui mo e Huhuʻi Ia ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá. ʻOkú Ne moʻuí! ʻOku ou fakamoʻoni ki Hono huafa māʻoniʻoní. Kuó u ʻosi mātaʻia ʻEne ngāué, kuó u ongoʻi ʻEne manavaʻofá mo e ʻaloʻofá, pea ʻoku ou ongoʻi ʻEne ʻofá. ʻOkú Ne maʻu ʻa e mālohi kānokato ke fakamaʻa kitautolu mei he angahalá, liliu hotau lotó pea hiki hake kitautolu, pea mo fakamālohia kitautolu ke tau hokosi ʻa e tuʻunga kotoa ʻokú Ne finangalo ke tau ʻi aí. ʻOku ou ʻiloʻi kapau te tau tafoki kia Kalaisi, ʻa ia ʻokú Ne tuʻu ʻo fakamafao mai maʻu pē hono toʻukupú kiate kitautolú, te Ne tāpuakiʻi kitautolu ke tau lelei ange mo ngāue lahi ange ʻi Heʻene ngāue toputapú ni. ʻOku ou fakamoʻoniʻi ia, ʻi he huafa toputapu ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.

Notes

  1. Doctrine and Covenants 100:16.

  2. Doctrine and Covenants 101:64.

  3. Doctrine and Covenants 136:31.

  4. Thomas S. Monson, “Looking Back and Moving Forward,” Ensign or Liahona, May 2008, 90.

  5. Thomas S. Monson, “True Shepherds,” Ensign or Liahona, Nov. 2013, 68.

  6. Thomas S. Monson, “Willing and Worthy to Serve,” Ensign or Liahona,May 2012, 69.

  7. Thomas S. Monson, “Welcome to Conference,” Ensign or Liahona,Nov. 2012, 4–5.

  8. Thomas S. Monson, “Come, All Ye Sons of God,” Ensign or Liahona, May 2013, 66.

  9. Thomas S. Monson, “Welcome to Conference,” Ensign or Liahona, Nov. 2013, 4.

  10. Thomas S. Monson, “To the Rescue,” Ensign, May 2001, 49.

  11. Thomas S. Monson, “Be of Good Cheer,” Ensign or Liahona, May 2009, 92.

  12. Kim B. Clark, “Learning and Teaching: To Know, to Do, and to Become” (remarks to faculty at faculty meeting, BYU–Idaho, Sept. 6, 2011), byui.edu/presentations.

  13. Russell M. Nelson, “Face the Future with Faith,” Ensign or Liahona, May 2011, 35–36.

  14. Ephesians 6:12.

  15. Ephesians 6:10–11.

  16. 3 Nephi 17:24.

Paaki