Ngaahi Fakamafola Fakataʻú
Ko e Manavaʻofá


Ko e Manavaʻofá

Fakamafola Ako Fakataʻu ʻa e S&I 2021

26 Sanuali 2021

ʻOku ou fakamālō ki he meʻa ne lea ki ai ʻa Brother Wilkinson fekauʻaki mo e niʻihi kuo mole honau ngaahi ʻofaʻanga mo faingataʻaʻia ʻi ha ngaahi founga kehe ʻi he lolotongá ni pea mo e fakaʻamu ke mou ʻilo ʻoku mau ʻofeina ʻa kimoutolu.

ʻOku ou loto ke kamata ʻaki ʻeku fakamālō atu ʻi hoʻomou ngāue kotoa pē lolotonga ha taimi ʻo e liliu lahi. Kuo fakaofo ʻa hoʻomou ngāue mālohi ke faiako lelei ʻi he ʻinitanetí. ʻOku ou ʻilo ʻoku faʻa fakalotosiʻi e ngaahi ʻaho ʻe niʻihi, ʻi he feinga ke tokoniʻi hoʻomou kau akó ke nau kau atu neongo e ngaahi fakahohaʻá. Ko ia ai, fakamālō atu ʻi hoʻomou ngaahi ngāue taʻetūkuá. ʻOku mau houngaʻia foki ʻi hoʻomou loto-vēkeveke ke ngaʻunu ki ha ngaahi liliu mahuʻinga, ʻo hangē ko ha tohi māhina foʻou ʻo e nāunau fakalēsoní mo ha ngaahi fiemaʻu fakalaukonga. ʻOku ou houngaʻia ʻi hoʻomou malava lahi mo e loto-fiemālie ke fehangahangai mo e ngaahi meʻá ni ʻi he tui lahi.

ʻI ha taimi ʻo e liliú, ʻoku ʻi ai ha mālohi, malava pē ko ha meʻafoaki ʻo e Laumālié, ʻa ia ʻoku ou tui ʻoku mahuʻinga ke tau takitaha maʻu. ʻOku tupu ia mei he tui kia Sīsū Kalaisí. Ko e mālohi ia ke falala ki he ngaahi lavameʻa ʻo e kuohilí, lolotonga e hanganaki atu ki he kahaʻú ki he maama makehe ʻoku finangalo e ʻEikí ke ʻomí. Naʻe lave ki ai ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo pehē:

“Ko e kuohilí ke ako mei ai kae ʻoua ʻe toe nofo ai. … Ko e taimi kuo tau ʻilo ai ʻa e meʻa naʻe fie maʻu ke tau ako mo ʻomi ʻa e lelei taha ne tau aʻusiá, tau sio leva ki muʻa mo manatuʻi ko e tuí ʻoku tuhu maʻu pē ki he kahaʻú. …

“ʻOku langa ʻa e tuí ʻi he kuohilí, ka ʻoku ʻikai teitei fakaʻamu ke nofo ai. ʻOku falala ʻa e tuí ʻoku maʻu ʻe he ʻOtuá ha ngaahi meʻa maʻongoʻonga maʻatautolu takitaha.”1

Lolotonga ʻa e pikitai ki he ngaahi meʻa lelei ʻo e kuohilí, ʻoku totonu ke tau fekumi ke tanumaki ʻi he ngaahi ngāué ʻaki ʻa e feinga ke mahinoʻi ʻa e ngāue hoko kuo finangalo ʻa e ʻEikí ke tau fakahokó. ʻOku totonu ke tau loto ke fehuʻi kia kitautolu “Ko e hā ha meʻa ʻoku teʻeki keu maʻu?” pea feinga ke fakalakalaka ʻetau ʻiló, tōʻongá, ʻulungāangá, mo e fakafōtungá. Ko hono fakahaaʻi foki mo ia ʻo e tuí.

Mahalo te mou manatu ki he meimei taʻu ʻe nima kuo hilí pe lahi hake, naʻe talamai ʻe ʻEletā Kimi B. Kalake:

“Ko e hā pē tuʻunga fakalaumālie ʻoku ʻi ai ʻetau moʻuí; ko e hā pē lahi ʻo e tui kia Sīsū Kalaisí ʻoku tau maʻú; ko e hā pē mālohi ʻo ʻetau tukupaá mo e fakatapuí, ko e hā pē lahi ʻo e talangofuá pe ʻamanaki leleí pe ʻofa faka-Kalaisi ʻoku ʻiate kitautolú; ko e hā pē tuʻunga ʻo e taukei pe malava fakapalofesinale kuo tau maʻú, he ʻikai feʻunga ia ki he ngāue ʻoku hanganaki mai mei muʻá. …

“ʻOku ʻi ai ha ngāue lahi ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí ke tau fakahoko mo e toʻu tangata kei tupu haké. Ko ha ngāue lahi ange ia ʻi ha toe ngāue kuo tau fakahoko kimuʻa.”2

ʻOku ou houngaʻia ʻi hoʻomou tali ʻa e fakaafe ko ʻení. Kuó u mātā ha tokolahi ʻo kimoutolu kuo mou fakalahi hoʻomou tuʻunga fakalaumālié mo e tukupaá mo hoʻomou ngaahi pōtoʻi ngāué mo e ngaahi malava ke fakahoko ha meʻá. Kuo mau mātā ha ngaahi ʻuhinga lahi ʻoku mahuʻinga ai ʻeni pea mo e ʻuhinga ʻe hokohoko atu ai e mahuʻinga ke fakalahi ʻa e ngaahi tōʻonga moʻuí ni ʻi he kahaʻú.

ʻE lava ke u vahevahe atu ha sīpinga? Kuo tau talanoa kimuí ni ki he fiemaʻu ko ia ke fakatefito ange ʻia Kalaisí mo tokanga taha ki he tokotaha akó. ʻOku ʻikai ko ha angalau pe ko ha sīpinga fakafaiʻako ʻataʻatā pē ʻeni. Ko e fakatefito ʻia Kalaisí mo e tokanga taha ki he tokotaha akó ko ha founga ia hono fakahoko ʻa e ongo fekau lalahi ʻe uá. ʻOku totonu ke ne fakafuo ʻetau ngāué ke fakaafeʻi ha toʻu tupu mo ha kakai lalahi matuʻotuʻa tokolahiange ke nau kau mai. Pea ʻoku totonu ke ne fakafuo ʻetau ngāué ke fakalahi ʻa e mālohi ʻo ʻetau akó.

ʻI heʻetau feinga moʻoni ke fakakau atu ʻa e ʻuluaki fekau lahí ki heʻetau akoʻí ʻoku ʻikai ketau fakahoko pē ha fakahoa ki he Fakamoʻuí ʻi he fakaʻosinga ʻo e lēsoní. ʻOku tau toʻo ʻa e faingamālie kotoa ke fakamoʻoniʻi ai Ia pea fakahā kiate Iá ʻetau houngaʻiá. ʻOku tau mavahe mei he talanoa ʻataʻatā pē fekauʻaki mo Iá ki he lea fekauʻaki mo Ia ko hotau Huhuʻi fakatāutaha ʻa ia kuo tau hoko ʻo ʻilo, ʻofa, mo falalá ki Aí.

ʻI heʻetau feinga moʻoni ke fakakau atu ʻa e fekau lahi hono uá ʻi heʻetau akoʻí ʻoku ʻikai ke fakaai pē ʻetau fakakakato ʻa e naunaú pe ngāueʻaki pe ha founga fakafaiako ʻe taha ki hono fakakau e tokotaha akó. ʻOku tau tokanga taha ki he fakafoʻituituí mo ʻenau ngaahi fiemaʻú, pea tau holi ke tokoniʻi kinautolu ke nau fakalakalaka atu ki he moʻui taʻengatá. ʻOku tau mavahe mei heʻetau vakai ki ha kalasi ʻo ha fānau ako ki he vakai atu ki heʻetau vakai ki he tamasiʻi ako kotoa ko ha foha ia ʻo e ʻOtuá mo ha taumuʻa fakalangi.

ʻOku ʻikai ko ha ngaahi fakakaukau foʻou ia. Ne tau faʻa fakaʻamu maʻu pē ke fakahoko ia. Ko ʻeku fehuʻí, te tau langa fēfē nai ʻi he lavameʻa ʻo e kuohilí ke fakahoko ʻeni ʻo lelei ange ʻi he kahaʻú?

Neongo kuó u lea ʻi he ngaahi tefitó ni ki muʻa, mo ha ʻamanaki ke hokohoko atu hono langa ʻi he lelei kuo fakahokó. ʻOku ou fie vahevahe ha fakakaukau makehe ʻo fekauʻaki mo e vahe ua ʻo e konga leá, ʻo kamata ʻi he fakatefito ʻia Kalaisí. Kuó u feinga ke mahino lelei ange ʻa hono ʻuhingá pea mo ʻene malava ke hoko ʻi hotau ngaahi ʻapí mo e loki akó. Ko hono moʻoní, ʻoku totonu ke hokohoko atu ʻetau feinga ke tokoniʻi e kau akó ke nau tokanga ki he kaveinga, tōʻonga moʻui, mo e sīpinga ʻa Sīsū Kalaisí.5 ʻE lava nai ke u fokotuʻu atu ha founga kehe? ʻOku fakamanatu mai kiate au ʻe he palōfita ʻa e ʻEikí, Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni, “ʻoku lelei ange hono fakalau ʻetau ngaahi tāpuakí ʻi hono fakalau ʻetau ngaahi palopalemá.”6 Kuó u ako meiate ia ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku ʻatā ki he ʻIsileli kuo fuakavá pea ʻi he taimi ʻoku tau tuku ai ke taki ʻa e ʻOtuá, ʻoku tau aʻusia ʻa e fakamoʻuí, maʻu ʻa e ngaahi talí, maʻu ʻa e loto-toʻa ke fehangahangai mo e ʻahiʻahí, pea mo e mālohi ke fakafepakiʻi hotau ngaahi filí. Pea hangē ko ia ne meʻa ʻaki ʻe Palesiteni Nalesoní, “te tau aʻusia maʻa kitautolu ko hotau ʻOtuá ko e ʻOtua ʻo e ngaahi mana’ [Mormon 9:11].”7Ko ia ai, ko e founga ʻe taha ke tokanga ai ki he Fakamoʻuí, ko hono tokoniʻi ʻetau kau akó ke nau ʻiloʻi ʻa e founga ʻa ia ʻokú Ne ala mai ai ʻi he ʻofa mo e manavaʻofa ki he kotoa ʻo e fānau ʻa e Tamai Hēvaní.

Ne u kau kimuí ni mai ki ha kalasi ʻi he ʻinitanetí. ʻI he teuteu ki he kalasí, naʻe lau ʻe he kau akó ʻa e ʻEta 2:25Pea vakai, ʻoku ou teuteuʻi ʻa kimoutoluki he ngaahi meʻá ni; he ʻe ʻikai te mou faʻa folau atu ʻi he fuʻu moana ko ʻení kapau ʻe ʻikai te u teuteuʻi ʻa kimoutoluki he ngaahi peau ʻo e tahí.”6 Naʻe aleaʻi ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e veesi ko ʻení pea mo e founga ʻoku teuteuʻi ai ʻe he ʻEikí ʻa e Kau Sēletí ki heʻenau fonongá. Naʻe vahevahe ʻe ha tokotaha ako ʻe taha naʻá ne ʻi he lotolotonga ʻo ha faingataʻa, ʻa ia naʻá ne fakamatalaʻi ko e meʻa fakamamahi taha ia kuó ne aʻusiá.

Naʻe fai leva ha fehuʻi ʻoku ou tui naʻe ueʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní. Ko e hā kuo fai ʻe he ʻEikí ke teuteuʻi ai koe ki he faingataʻa ko ʻení—kimuʻa pea toki hokó? Ko e hā ha ngaahi aʻusia kuó Ne foaki atu maʻau, pea ko e hā ha ngaahi lēsoni kuó Ne akoʻi kiate koe te ke lava ʻo vahevahe he taimí ni? Ko ha fehuʻi lelei ia ke tau fakakaukau ki he founga kuo alanima mai ai ʻa e Fakamoʻuí kiate kitautolu ʻi he ʻofa, naʻa mo ʻene ʻuhinga ʻoku tatali ki heʻetau ngaahi fiemaʻú. Naʻe talanoa ʻa e tokotaha naʻá ne aʻusia ʻa e faingataʻá, ʻo kau ki he ngaahi founga lahi kuo teuteuʻi ai ia ʻe he ʻEikí. Naʻá ne fakatokangaʻi kuó ne maʻu ha ngaahi aʻusia te ne lava ʻo fakaʻaongaʻi mo ha mahino lahi pehē ki ha fakamoʻoni ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻá ne fiemaʻu ke ne ʻiloʻí, ke ne tali ʻaki ʻa e faingataʻá ni ʻi he tui lahi. Naʻe vahevahe ʻe ha kau mēmipa kehe ʻo e kalasí e founga kuo poupouʻi ai kinautolu ʻe he ʻEikí ʻi heʻenau ngaahi faingataʻaʻiá pea mo e founga ne nau ʻiloʻi ai ʻokú Ne ʻofa mo finangalo ke tāpuekina kinautolú.

ʻI hoʻo tokoniʻi hoʻo kau akó ke nau mamata ki he ngāue ʻa e ʻEikí ke tāpuekina e kakai kuo tau ʻiloʻi ʻi he folofolá, te mou lava ʻo tokoniʻi kinautolu ke nau ʻiloʻi foki Hono fatongia lolotonga ʻi heʻenau moʻuí. Hangē ko e fakaafe ʻa e Tohi ʻa Molomoná, te tau lava ʻo tokoniʻi kinautolu ke nau “manatu ʻi hono lahi ʻo e ʻaloʻofa ʻa e ʻEikí ki he fānau ʻa e tangatá.”7

Sai, ko ha ngaahi fakakaukau ʻeni kau ki he konga hono ua ʻo e fakamatalá: ko e fiemaʻu ke tokanga taha ki heʻetau kau akó. ʻOku tau moʻui ʻi ha kuonga ʻoku feʻao ai e toʻu tupú mo ha kakai lalahi kei talavou tokolahi mo ha ngaahi fehuʻi ʻoku teʻeki tali pea ʻoku nau puputuʻu koeʻuhi ko e ngaahi fakakaukau ʻa e māmaní. Ke fakalaka atu ʻi he ngaahi fakakaukau ʻa e māmaní, ʻoku fie maʻu ke mahino kiate kinautolu ʻa e tokāteline moʻoní. Hangē ko ia kuo hokó, ʻoku nau fie maʻu ke tau maʻu ʻa e loto-toʻa feʻunga ke akoʻi mo fakamoʻoniʻi ʻa e moʻoni taʻengatá. Te tau pikitai fēfē nai ki ai—mo langa hake ai—ke feau ʻenau ngaahi fiemaʻu ke laka atu ki muʻá? Te tau tokanga lelei fēfē ange, ʻo ʻikai ngata pē ʻi hono akoʻi ʻo e moʻoní, ka ko hono tokoniʻi ʻa ʻetau kau akó ke nau ʻiloʻi ʻa e moʻoní?

Ko e founga ʻe taha ke fai ai iá, ʻoku fakafou ʻi he ʻulungaanga faka-Kalaisi ʻo e manavaʻofá. Ko e manavaʻofá ʻa e malava ke mahino mo vahevahe ʻa e ngaahi ongo ʻo ha taha kehe. ʻOku fakatahatahaʻi ʻe he manavaʻofa fakamaatoató ʻa e kakaí; ʻokú ne fakatupu ha ngaahi fehokotaki pea tokoniʻi e kakaí ke nau ongoʻi ʻoku ʻikai ke nau tuenoa. Ko ha konga mahuʻinga ia ʻo hono fokotuʻu ha ongo ʻokú ne kau atu. Ko e ʻulungaanga ko ʻení ko ha konga mahuʻinga ia ki hono tali lelei ha fehuʻi ʻo ha tokotaha ako pea mo tataki lelei ha fealeaʻaki fakakulupu, ʻa ia ʻoku tokolahi ha kau ako ai ʻoku nau fakafanongo lelei mo maʻu ha ngaahi fehuʻi ʻoku teʻeki ke nau ʻeke.

ʻOku fakahaaʻi ʻe he fakatotoló, ko kinautolu ʻoku nau faingataʻaʻia ʻi he tuí, ʻoku ʻikai ke nau matuʻaki mavahe koeʻuhí ko e tokāteliné. ʻOku nau mavahe koeʻuhí ʻoku nau ʻeke ʻenau ngaahi fehuʻí makatuʻunga ʻi he ngaahi aʻusia fakataautaha ne tupunga ai ʻenau vakai ki he ngaahi palopalemá ni ʻo fakafou ʻi ha ngaahi fakakaukau kehekehe—taimi lahi ʻoku faʻa fou ʻi he ngaahi fakakaukau ʻo e ongoʻi ʻikai feʻungá pe mamahi e lotó pe ʻikai aʻusia e ngaahi meʻa ne ʻamanaki ki aí. Kapau te tau tali ʻenau ngaahi fehuʻí taʻekau ai ʻetau manavaʻofá, mahino ki he makatuʻunga ʻo ʻene fehuʻí, mahalo he ʻikai ke tau ʻoatu ʻa e tokoni ʻoku nau fie maʻú. ʻE toe kovi ange kapau ʻoku tau taʻetokanga, faifakamaau, fakatonuhiaʻi ʻetau ngāué, ʻe mole meiate kitautolu ʻa e falalá mo e faingamālie ke fakahoko ha tākiekina lelei ʻi heʻenau moʻuí.

Ko e Fakamoʻuí ʻa e sīpinga haohaoa ʻo e “lea ʻaki ʻa e moʻoní ʻi he ʻofá.”8 Naʻe fonu ʻa ʻEne ngaahi ngāué ʻi he manavaʻofa, ʻo liliu maʻu pē ke feau e ngaahi fiemaʻu mo e mahino ʻo e fakafoʻituituí. Ko hono olá, ko kinautolu ne nau ongoʻi naʻe ʻikai ke nau taau pe ʻikai feʻunga mo e tuʻunga fakaākonga ʻoku fiemaʻú, ne nau kei ongoʻi pē ʻa ʻEne ʻofá mo falala kiate Ia. Ne nau fakatokangaʻi ʻoku nau fie maʻu Ia.

Ko ha sīpinga lelei ʻe taha ʻoku maʻu ʻi he lēsoni ʻo e taʻú ni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá. ʻOku lekooti ʻi he vahe 88 ʻo e ngaahi fakahinohino ʻa e ʻEikí ki he Akoʻanga ʻo e Kau Palōfitá. Naʻe fie maʻu ke aʻu atu ʻa e faiakó kimuʻa ʻi he fānau akó ke fakahoko ʻene teuteú mo teuteu e loki akó. Naʻe fakahinohino foki ke ne fakafeʻiloaki ki he kau akó ʻaki ʻa e ngaahi lea ko ʻení:

“ʻOku ou fakaʻapaʻapa kiate koe ʻi he huafa ʻo e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, ko e fakaʻilonga pe fakamanatu ʻo e fuakava taʻengatá, ʻa ia ko e fuakava ʻoku ou tali ai koe ki he feohi fakakāingá, ʻi he loto fakapapau ʻoku tuʻu maʻu, taʻe-faʻa-ueʻi, pea ʻikai feliliuaki, ke hoko ko ho kaumeʻa mo e tokoua ʻi he ʻaloʻofa ʻa e ʻOtuá ʻi he ngaahi haʻi ʻo e ʻofá.”9

Neongo mahalo ʻe ʻikai taau ke kamata ʻaki ʻa e kalasi semineli mo e ʻinisititiuti kotoa ʻi he founga ko iá, ka ʻoku matuʻaki mahino pea fonu ʻi he ngaahi ʻuhinga. Hangē ko e fehuʻi ʻa Sisitā Vesīnia Piasí, “Te ke lava fakakaukauloto ki ha ʻātakai ako naʻe fokotuʻu ʻi ha fakapapau pehē ʻo e ʻofa mo e tukupā meiate koe mo hoʻo kau akó ʻOku mou lava ʻo fakakaukau ki he ongoʻi malu fakataautaha ne nau ala ongoʻí—pea mo e ivi ne mei ngāue ʻaki ki hono maluʻi mo leʻohi kinautolú pea ʻatā ke nau ako mo tupulaki mo liliú? ʻOku mou lava ʻo fakakaukau ki he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi ha loki ʻa ia ne fakapapau e tokotaha takitaha ʻe hoko ko ha kaungāmeʻa mo ha tokoua ʻo fakafou ʻi he ʻaloʻofa ʻa e ʻOtuá ʻi he ngaahi haʻi ʻo e ʻofá?”10

Fakakaukau ki he founga ʻe ala liliu ai ʻe he meʻa ko iá ʻa ʻetau ngaahi kalasí pea mo ne tāpuekina e kau akó takitaha. Hangē ko ʻení, fakakaukau ki ha talavou ko ʻĀleki ʻokú ne fehuʻi, “Ko e hā te u fai kapau ʻoku ʻikai te u poupou ki he tuʻutuʻuni kotoa ʻa e Siasí?” Te ke tali fēfē nai ʻi ha founga te ne fakahaaʻi atu ai hoʻo ʻofá mo e manavaʻofá? Ko hono moʻoní, ʻe fie maʻu ke mahino kiate ia ʻa e fatongia ʻo e kau palōfitá mo e mahuʻinga ʻo e talangofuá. Ka neongo ia, mahalo he ʻikai ko e tali mahuʻinga tahá mo vave tahá ʻeni, pea mahalo ʻe ʻikai feʻunga ia ki ha taha ʻoku matuʻaki fāinga mo ha faingataʻa. Kimuʻa pea tau tali ha fehuʻi pe tataki ha fealēleaʻakí, ʻe ʻaonga ke tau ʻuluaki fekumi ke mahino kiate kitautolu ʻa e tokotaha ʻokú ne fehuʻí pe ko e kulupu ʻoku alēleá. Ko ia ai, kapau te ke maʻu ha faingamālie ke talanoa moʻoni mo ʻĀleki, ko e hā ha toe meʻa te ke fie ʻilo ki ai, pea ko e hā mo ha toe meʻa te ne fie maʻu meiate koe?

Ke kamatá, te tau lava ʻo fanongo pea ke tau malava ʻo lotu ke tau malava ʻo ongoʻi e meʻa ʻokú ne fouá mo feinga ke fakakaukauloto atu ki he ongo ʻokú ne maʻú. Mahalo pē ʻoku ʻikai ʻeke mai ʻe ʻĀleki ia ʻa e fehuʻi ko ʻení ʻo pehē ke fakatupu ha fakakaukau faingofua pe koeʻuhí ke mahino ʻa e tokāteliné. Naʻe foua ʻe ʻĀleki ha ngaahi meʻa. Kuó ne maʻu ha ngaahi aʻusia mo ha ngaahi vā fetuʻutaki, naʻe lelei ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻa ko iá pea ʻikai lelei e niʻihi. ʻI he tūkunga ko ʻení, ʻoku ongoʻi tuenoa ʻa ʻĀleki ʻi he taimi ʻoku ʻalu ai ki he lotú mo e ʻinisititiutí. Lolotonga e ngaahi fealēleaʻaki ʻo e ongoongoleleí, ʻokú ne ongoʻi kehe ange mei he tokolahi ʻo kinautolu ʻoku nau leá. ʻOkú ne fakakaukauloto pe ʻoku ongoʻi tatau nai ha taha mo ia—ka ʻoku hangē kuo teʻeki ke ʻohake ʻe ha taha ʻa ʻene ngaahi fehuʻí. Kuo hoko ʻene ngaahi aʻusia ko ʻení ke ne ongoʻi taʻelata ai ʻi he Lotú. ʻI heʻene feinga ke vahevahe ʻene fakakaukaú, naʻe ʻikai ke ne ongoʻi ʻoku fanongoa ia pe mahino ki ha taha. ʻI ha taimi ʻe taha, naʻe fai ʻe ha faiako ha lea fekauʻaki mo hono kavá. Kimui ange aí, naʻe fakamatala ʻe ha tokotaha ako kau ki ha palopalema naʻe fakakaukau ʻa ʻĀleki ʻoku mahuʻinga. Naʻá ne kamata ongoʻi kuo fakamaauʻi ia peá ne loto-ʻita he taimi ʻe niʻihi.

Ka ʻoku ʻi ai ha meʻa ʻe taha ʻoku fie maʻu ke ke ʻilo mo manatuʻi fekauʻaki mo ʻĀleki. ʻOkú ne kei ʻi heni. Naʻá ne haʻu ki he kalasí. ʻOkú ne haʻu koeʻuhí ʻokú ne saiʻia ʻi he ongoongoleleí mo e Siasí. ʻOkú ne feinga ke piki maʻu ki heʻene tuí, pea ʻokú ne feinga ke fai ʻa e meʻa ʻoku totonú. ʻOkú ne feinga foki ke ne fili mei he meʻa kotoa kuó ne fanongoa mo aʻusia ʻi he Siasí, ko e fē ʻa e ngaahi konga ko e tokāteline moʻoní pea mo e ngaahi konga ko ha ngaahi tōʻonga angamaheni pē, pe ko ha ngaahi meʻa hala ʻoku ʻikai ʻiloʻi ʻe he kāingalotú kuo nau ngāue mai ʻaki. Kuó ne foua ha faingataʻaʻia fakaeloto, pea ʻokú ne fekumi ke ʻilo ʻa e finangalo ʻo e ʻEikí. Te ke ʻilo fēfē nai e ngaahi meʻá ni fekauʻaki mo ʻĀleki kapau naʻe ʻikai ke ke fakafanongo mo fekumi ki he manavaʻofá? Koeʻuhi kuó ke ʻilo lahi ange he taimí ni kia ʻĀleki, ʻokú ke fakatokangaʻi ʻoku ʻikai ko haʻane fehuʻi pē fekauʻaki mo e tuʻutuʻuni ʻa e Siasí. ʻOku ʻikai ko ʻene fehuʻí pē ʻa e “ʻOku moʻoni nai ʻa e Siasí?” Naʻá ne fie ʻiló, “ʻOku lelei nai ʻa e Siasí?” “ʻOku ʻi ai nai ha feituʻu ai maʻaku?” mo e “Te u kau fēfē atu nai kae hili angé ʻoku hangehangē ko au pē ʻeni ʻoku loto-veiveiua mo ʻi ai ʻeku ngaahi fehuʻi?”

Te ke lava ʻo tokoni ke fakakaukau ʻa ʻĀleki ki heʻene ngaahi fehuʻí pea toe fakalea ia ʻaki ha fakakaukau ʻoku taʻengatá. Taimi ʻe niʻihi, ʻoku hoko hono fakahoko ʻo e fehuʻi totonú ko ha konga mahuʻinga ia ʻo hono maʻu ha ngaahi tali mei heʻetau Tamai ʻi Hēvaní. Ka ʻe tokoni hono maʻu ha ʻofa feʻunga mo ha manavaʻofa ke maʻu ha mahino kiate ia mo fakahaaʻi ʻa e ʻuhinga ʻo ʻene fehuʻí, ke ke ʻoatu ai ʻa e poupou mo e tataki ʻokú ne fie maʻú. ʻOku ʻikai ke faingofua ʻeni pea ʻe malava ke ngali faingataʻa. Ka ʻoku ʻikai ke u kole atu ke ke tataki ʻa e fealeaʻakí pe tali haohaoa e fehuʻi kotoa pē. ʻOku ou kole atu ke ke fakafanongo, ongoʻi, pea tokoni ke nau ongoʻi ʻa e ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní kiate kinautolú. Te mou lava ʻo fakakaukauloto ki he ongoʻi malu ʻe ongoʻi ʻe ʻĀleki mo hono kaungā akó, pea mo e ivi ne mei lava ke ngāue ʻaki ki hono leʻohi mo maluʻi kinautolú, ʻa ia ʻoku ʻatā maʻanautolu ke nau ako mo tupulaki mo liliu aí? Te mou lava ʻo fakakaukauloto ki he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi ha loki ako ʻoku fonu ʻi he angafakakaumeʻa mo e ngaahi haʻi ʻo e ʻofá?

ʻOku mou manatuʻi nai ʻa e akonaki ʻa ʻEletā Teili G. Lenilani mei he konifelenisi lahi fakamuimuitahá? Naʻá ne talanoa ki ha tokotaha kafo naʻe tuʻo lahi hano fakatokoto ke faitoʻo ha ngaahi mahaki tupu mei he kava mālohi tapú. Naʻe lea ha toketā akoako naʻá ne ongoʻi naʻe ʻikai totonu ʻa e faituʻutuʻuni kuo pau ke ne fakamoleki ha ngaahi houa lahi ke tokangaʻi ai ʻa e tokotaha ko ʻení koeʻuhi ko e tupunga ʻene fokotuá mei he foʻui pē ʻoʻona.

Naʻe fanongo ʻa ʻEletā Lenilani ki ha tali ʻa ha toketā ʻe taha ʻo pehē, “Naʻá ke hoko ko e toketaá ke tokangaʻi ʻa e kakaí pea ngāue ke fakamoʻui kinautolu. Naʻe ʻikai te ke hoko ko ha toketaá ke fakamāuʻi kinautolu. Kapau ʻoku ʻikai mahino hona faikehekehé kiate koe, tā ʻoku ʻikai ke ʻi ai haʻo totonu ke ke ako ngāue ʻi he ngāueʻangá ni.”11

Naʻe ʻikai ke tau hoko ko ha kau faiako ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ke tau fakamaauʻi ʻetau kau akó. Naʻa tau hoko ko e kau faiakó koeʻuhí ne tau loto ke tataki kinautolu ki he ʻEiki Faifakamoʻuí. Ko Sīsū Kalaisi pē ʻokú ne maʻu ʻa e totonu ke fakamaau, pea ko Ia pē te Ne lava ke fakamoʻuí. ʻOku ngata pē ʻi heʻetau tokanga kiate Ia he ʻaho kotoa—ki Heʻene sīpingá, ki Heʻene ngaahi akonakí, mo ʻEne ngaahi talaʻofá—te tau lava ai ʻo tokoniʻi kinautolu ke nau ʻiloʻi ʻa e faifakamoʻui mo e fakahinohino ʻoku nau fie maʻú. Neongo pe ko e hā ʻa e ngaahi feliliuaki ʻi heʻetau founga ki hono akoʻi mo fakafehokotaki mo ʻetau kau akó, ko e meʻa pē ʻe taha he ʻikai ʻaupito ke liliu. Ko e founga mahuʻinga pē taha ʻe lava ke tau tokoni ai ke fakatupulaki ʻa e tuí ʻi he toʻu tangata kei tupu haké ko hono fokotuʻu kakato ʻo Sīsū Kalaisi ko e uho ʻo ʻetau akoʻí mo e akó ʻaki hono tokonia kinautolu ke nau ʻiloʻi Ia, ke ako meiate Ia, pea ke feinga taʻetūkua ke hoko ʻo hangē ko Iá. ʻI he taimi ʻoku ngāue fakataha ai e mālohi ʻo hoʻo fakamoʻoní mo e ʻofa lahi ki hoʻo kau akó, te ke malava ʻo tokoniʻi kinautolu ʻi he lelei taha te ke ala lavá, ke mahino mo nau falala ki Heʻene ngaahi akonakí mo ʻEne Fakaleleí pea ke fakafeʻungaʻi kinautolu ki Heʻene ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa maí. ʻI he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.

Sai te u lue leva ʻo kau fakataha mo Brother Bigelow mo Brother Smith.

Paaki