E Dua na Veisau Vakairogorogo ena VVL
Vuli Kaburaki Vakayabaki ni S&I 2021
Tusiti, 19 ni Janueri, 2021
Au vakavinavinaka vakalevu vei kemuni ka’u marautaka meu wasea e vica na miniti kei kemuni nikua. Au vakavinavinakataki Chad kei na nona ilawalawa gugumatua ka vaka sinaiti ena taledi, era cakacaka vakaukauwa me veivuke ena cakacaka oqo ni Turaga. Eda kalougata ni tiko vata kei keda nikua, o Sister Jean B. Bingham, ka’u sa nanamaki tiko ki na nona itukutuku. O koya e dua na iliuliu qaqa ka dauveivakauqeti, ka da marau ni veiqaravi tiko ena Matabose ni Vuli ni Lotu.
Ena neitou vakasamataka tiko na veiveisau bibi ena Semineri kei na Inisitute ni Lotu (S&I), Au vakananuma talega na veisau sa yaco oti ena veigauna sa oti yani, ena tabana ni vuli ni Lotu. Dua na siga sa oti, sa tekivu me’u veisotaritaka vata na veika sa yaco tiko ena vuli ni Lotu kei na itukutuku makawa ni noqu matavuvale. Oi rau na itubutubu nei tinaqu erau a saumaki ki na Lotu mai Siwitiseladi ni rau a se itabagone qase cake ga, na yasa ni noqu matavuvale o ya, o ira na itabatamata nei tinaqu era a isevu me sotava na vuli ni Lotu. Eso vei ira na nona qase e liu na tamaqu era a lewe ni Lotu tu mai ena itekivu ni itabagauna oqo. Meu na taleva mada eso nai tukutuku me baleta eso vei ira na noqu qase eliu ka tukuna talega eso na sasaga ni vuli ni Lotu ena nodra gauna. O ni na raica na veiveisau ena veiyabakai—ka so e veisau levu sara.
Na buqu vakarua, o Sarah Jane Angell, a se goneyalewa voli ni ratou a vakaitikotiko na nona matavuvale e Katiladi, Misuri, kei Nauvu. E a yaco yani ki na Salt Lake Valley ena 1848 ni a se yabaki 14 voli, ka ciqoma nona vuli ena veikoronivuli ni itikotiko cava ga ka tiko ena veivanua o ya.
E vakamautaki Sarah, o Jarvis Johnson, a bula voli vaka itabagone e Nauvu. Na vuli cava a ciqoma a rawata mai na dua vei ira na koronivuli ka tiko ena tauni. Nira biubiu na Yalododonu mai Nauvu ka gole ki na ra, e a volakerekere me lewe ni Mataivalu ni Momani ni sa yabaki 17. Ena nodrau gauna ni bula, vaka itabagone o Sarah kei Jarvis kei na nodrau yabaki ni tabagone qase cake a veisureti na Lotu kei ira eso na tamata ena nodrau itikotiko me rau vuli, ia a se sega kina na iVakarau ni Vuli ni Lotu me vaka eda kila tu nikua.
O Rais na luvedrau tagane o Sarah kei Jarvis e tukaqu vakarua. A tubu cake o koya e Uta ka vuli ena dua na tauni ka vakatokai o Honeyville. Na valenivuli a vakayagataki tiko me koronivuli ka valenilotu talega. O Charlotte, ka qai vakamautaki Rais, a vuli voleka ga e Call’s Fort, ena dua na vale vatu lailai ga. Erau a itabagone tu ena mua ni yabaki 1870 vakacaca kei na itekivu ni 1880, ni vo e vica na yabaki me dolava na Lotu e vuqa na nona koronivuli. Ni ra yaco e vuqa na koronivuli ena tauni mera koronivuli ni matanitu ena yabaki 1880 vakacaca, o ira na koronivuli oqo era a sega ni vakatarai mera vakatavulica na veika baleta na lotu. Oqo a vakavuna na tete ni koronivuli ka cicivaka-na Lotu ni oti na nodrau vakacavara na nodrau vuli o Rais kei Charlotte.
A biuta tu o Rais e dua nai tukutuku ni nona duguci Charlotte me rau vakamau, ka dau kacivi koya tu me o Lottie. A kaya o Koya:
“Na imatai ni gauna au a raici Lottie kina a draivataka tiko o koya e dua na kareti ni volitaki yaya. O tamana a cicivaka tiko e dua na sitoa e mata ni nodratou vale. Na totoka kei Lottie e a vaka sara ga e dua na senikau. Au a qai sotavi koya e muri ena dua na danisi, ka keirau veigadivi tiko me voleka ni dua na yabaki, kau a qai kerei koya me keirau veiwatini. A tukuna o koya, ‘O iko o sega ni vinakati au.’ Au tukuna yani, ‘Au vinakati iko.’ Keirau a veimumusuki tiko me tolu na vula.”1
Au kila deivaki ni o Rais ena sega ni dua na dauvola itukuni ni veidomoni, ia a vakamautaki koya ga o Charlotte, ka 12 na luvedrau.
E dua vei iratou na 12 na gone oya, o Alphalus—ka kacivi ena “Alph” e tukaqu ka vuli e Brigham Young College e Logan, Uta. Na buqu o Blanche a vuli talega e Brigham Young College, ka dua vei ira na koronivuli ni Lotu. Ena gauna ni nodrau vuli, a vaka me cokovata tu ena koronivuli o ya na vuli torocake kei na vuli ena junia koliji. Ena vei koronivuli oqo, era a vakavulici na gonevuli ena lesoni sega ni vakalotu kei koya e vakalotu kei na vuqa sara na veimataqali itaviqaravi. O tukaqu a qito ena timi ni baseball kei na basketball, ko buqu a daulade.
Na imatai ni semineri-cokovata a tekivu e Salt Lake City ena 1912, a qai dewa mai kea na parokaramu ki na vei siti tale eso. Ni ra sa tekivu vakaraitaka na semineri oqo ni ra solia e dua na yavu vinaka vakalotu vei ira na gonevuli ka ra vuli tiko ena veikoronivuli raraba vakaoqo, sa qai digitaka na Lotu me vakuai koya mai na vuqa na veikoronivuli oqo, ka oka kina na Brigham Young.College. Ena vuku ni ka oqo, na itabatamata ka tarava ena noqu matavuvale era a vuli ena koronivuli raraba kei na semineri.
O Vere, e dua vei rau na luvedrau tagane o Alph kei Blanche, e tamaqu. Ena nona bula taucoko sa dau nanumi ira tu ga na nona qasenivuli ni semineri o koya. Na tinaqu, o Winifred, a vuli talega ena vuli torocake kei na semineri ka nanumi ira vinaka talega na nona qasenivuli.
Ena 1926, a tekivu kina na parokaramu ni Inisitute ni Lotu e Moscow, Idaho, kei na 1928, a tauyavutaki kina na ikarua ni inisitute e Logan, Utah. O irau na noqu itubutubu erau a vuli ruarua e Utah State University e Logan ena 1940. Ena gauna o ya, na parokaramu ni inisitute a sa dei vinaka sara e Logan, ka rau a sota kina ena imatai ni gauna na noqu itubutubu ena dua na itaviqaravi ni inisitute. Erau a qai vakamau, ka qai vakayacori na kana ni marau ena vale ni inisitute ni oti mai na nodrau vakamau ena valetabu e Logan.
Au a tubu cake e Logan, Uta, ka vuli ena koronivuli torocake kei na semineri vata ga ka vuli kina o tinaqu. Na koronivuli oya e dau kilai tu me Brigham Young College. Au a vakayagataka e dua tiki ni yabaki ni vuli e Monticello, Uta, kau a lewe ni kalasi ni semineri vata kei na dua na goneyalewa totoka ka gone vei au ena dua na yabaki. Na yacana o Jill. Oqo, se yacana tikoga o Jill, ka dina ga niu sega ni kila seu vinaka cake mai vei tukaqu o Rais ena cavuti ni vosa ni dodomo, a mani qai yaco me vakamautaki au o koya.
Au a vuli semineri ena mua ni yabaki 1960 vakacaca kei na itekivu ni yabaki 1970. Oqo e dua na iwase taumada ni gauna ka sa tekivu me tete kina na semineri kei na inisitute ki na duidui na veiyasa i vurauvura. E sa vakatovotovotaki tiko na vuli semineri ena mataka lailai kei na vuli e vale ka vakavuna na kena rawa ni vakatetei yani kina ki vuravura. E a gauna veibolei dina vei ira ena S&I. Eratou a tovolea me moica na parokaramu eso ka tauyavutaki ena ivakarau ni vuli-cokotivata kei na vei inisitute ena vanua ni veivakavaletaki ena koliji ki na vei ituvaki duidui eso ena veiyasai vuravura. Era a sota kaya talega na bolebole ni vakavakadewa kei na taba ivola ena veigauna e liu.
Niu a tiko vakaulotu ena itekivu ni 1970 e Norway, a vakacurumi yani na vuli ni semineri ena yabaki vata ga au a yaco yani kina. Au nanuma na noqu a vukea e dua na cauravou, o Tom Rui na yacana, ena nona lesoni ni vuli semineri e vale—e dua na ka kau a se bera ni se raica vakadua. O ya na imatai ni gauna au qai kila kina ni semineri e rawa ni duidui mai na noda tiko ena kalasi ena dua na siga ni vuli ka vakayacori voleka toka ga e koronivuli.
Au sa na toki oqo mai vei ira na noqu qase e liu ki vei ira na noqu kawa mai muri. O ira na luvei keirau era a vuli ena parokaramu ni semineri-cokoti vata, ka vakavo ga e vica era vuli ena semineri ena matakalailai me dua na yabaki donumaka na neitou lesi ki Chile. Sa veisau na lewe ni vuli mai na gauna keirau a vuli kina ena semineri kei Jill. Au a dua na qasenivuli gone ni semineri ena gauna a tekivutaki kina na vakatavulici vakaituvatuva ni ivolanikalou. E a tiko eso na bolebole ena kena vakasamataki na iwalewale vinaka duadua ni veivakatavulici ena sala oqo. E a sega ni rawarawa na veisau. Ia na vuana e ka sara ga era gadreva na itabatamata ka ra vakatavulici tiko. Era yaco mera kila vinaka na ivolanikalou, ka mani yaco, mera vakauqeti vakalevu cake mai na ivolanikalou ka vakavurea na nodra vakararavi kina. E tiko vei keirau eso na vosa katoni mai vei rau na noqu itubutubu mai na vica na yabaki ni bera nodrau takali yani, ka vosa tiko kina o tinaqu baleta e dua na duidui e kunea.
Rogoci koya.
“Keimami a sega ni vakavulici vakavinaka sara ena semineri me vaka era sa vakavulici tiko kina o iran a gone ena gauna oqo. Dau tu na ivolalalai eso vei tinaqu—iTalanoa mai na iVolanikalou—ka dau wilika o koya. Ia, au sega ni nanuma ni keitou dau wilika na ivolanikalou. E rawa beka ni kaukauwa na nodra ivakadinadina o ira na makubuda kei na luveda baleta na nodra kila deivaki vakalevu cake na kosipeli, ka dina sara—era tekivu wilika mai ni ra se gonelalai, ka ra wilika sara vakaidina na ivolanikalou. Kau nanuma ni sa vaqaqacotaki ira sara vakalevu.”2
Eso vei ira na makubuqu era sa tiko ena yabaki ni vuli ena semineri kei iratou na qase cake ena vuli ni inisitute. Era se raica tikoga eso na veiveisau ena S&I, me vaka na veidutaitaki ni veika e vakavulici ena semineri kei na veika e vulici e vale Lako Mai, Mo Muri Au Ena vuku ni mate dewa, e se tu e levu na ka me vulici baleta na veisoliyaki ni lewe ni vuli ki na veivanua vakayawa. Au cibitaki kemuni kece ni da vakayacora tiko na veiveisau ka na veiganiti “kei na ituvaki ka nodra”3na itabatamata ka ra tubu cake tiko mai oqo. Au cibitaki kemuni vakalevu cake baleta ni o ira na itabatamata ka ra tubu cake tiko mai oqo era oka tiko kina na makubuda.
Na vakayacori ni veiveisau bibi e dau dredre toka. Ena so na gauna edau matata na ilakolako, ia e rawa ni dauveibolei na kena cakacakataki. Nanumi iratou na luvei Mosaia. E a matata na nodratou i naki me “tukuni yani na veivakabulai vei ira na tamata kecega”4 ia “ena inaki ga ni rawa [meda] mai vakabula e vica na … yalo.”5 E rawarawa meda vakanamata ga ki na nodratou rawa-ka mana ka guilecava na veibolei ni veika eso. Eratou a tovolea na ka kecega. Eratou a cakacaka tiko me 14 na yabaki, kei na veika eratou sotava e oka kina na vakuai mai na veika meratou bula kina, veivakavulici ena nodra veisala, veivale, veivaletabu, kei na veivalenilotu, ka vakasavi tani, vakalialiai, kasiviti, sabici na baludratou, vakaviriki ena vatu, vesuki, ka biu ki valeniveivesu.6 Ia eratou a vosota, ka vakanamata tikoga ki liu, ka ciqoma na kaukauwa ni Turaga meratou vakayacora rawa na nodratou ilesilesi.
Au qai wilika oti toka ga oqo me baleta na veika a sotava o Elder Russell M. Nelson e Europe—ka vakatabakidua ki na tokalau kei Iurope—ni a qarava tiko na taba ni vuravura o ya mai 1985 ki na 1990. Ena gauna oya, a veiqaravi tiko kina ena Kuoramu ni Apositolo ni Le Tinikarua. Ena 1985, ni a soli vua me qaravi Europe kei Aferika, a soli vua e dua na ilesilesi me dolavi ira na veimatanitu ena tokalau kei Europe (ka ra a vauci tu ena ivua va komunisi) me vunautaki kina na kosipeli.7 Na ilesilesi oqo a soli ena va na yabaki ni bera ni mai talaraki sobu na lalaga e Belini, ka ono na yabaki ni bera ni mai vakaotivi vakadua na Matanitu Cokovata e Rusia.
E a matata vinaka tu na inaki nei Elder Nelson, ia na kena cakacakataki sa ka dredre dina. E a sega ni gu ce na nona vakanamata ki na ilesilesi vakatabakidua oqo. E a sikova “na Matanitu Cokovata e Rusia ena ruasaavulu ka vitu na gauna kei…na veimatanitu tale eso vakomunisi ena tokalau me vica vata na daseni na gauna.”8 Ena nona ivola Insights from a Prophet’s Life: Russell M. Nelson (Rai Titobu mai na nona Bula e dua na Parofita: Russell M. Nelson) e vakamacalataka kina o Sheri Dew na nona cakacaka me vakaoqo:
Sa dau sega ni vinakati ka vakavudua sara na nona dau ciqomi. E vuqa sara na iliuliu ni matanitu era sega ni dau solia nodra gauna me sota vata kei na dua na tamata ka tusanaka na nona vakabauta na Kalou. Ni toso tiko na gauna, e a tarovi ka vukei talega ena nona sasaga, e a qaravi vaka ca ka lomani talega ena so na ituvaki, vakamuri maivei ira na yamata vuni ka qai ciqomi emuri me itokani mai vei ira na vakailesilesi ka ra sa mai kilai koya vinaka, ka rai-ca taki ena so na vanua, ena gauna vata o ya era a kere ivakasala vakavuniwai vua eso tale. Eso na ilakolako e a sega sara ga na betena, ia ena so tale a tadola eso na katuba ka sega ni namaka se lalawataka.”9
Ni sa veisautaki na ilesilesi nei Elder Nelson mai Iurope, o koya vata kei Elder Oaks—o koya ka laki veisosomitaki ena ilesilesi oya—erau a gole me tukutuku vua na Peresitedi ni Lotu, o President Ezra Taft Benson, ni Lotu sa tauyavutaki rawa ena veimatanitu kecega ena Tokalau kei Iurope.10 A toso tale nai vakamacala nei Sister Dew ena veika a sotava o President Nelson:
Ni a qai tarogi e muri mai na veika a vulica ena nona ilesilesi me dolava na vunautaki ni kosipeli ki na veivanua ena Tokalau kei Iurope, vakabibi ni a levu na vakalatilati kei na kena tekivutaki, bose ka sega ni vakayacori, kei na ua veitubuyaki, e a sauma walega vakaoqo o Elder Nelson: “Na Turaga e taleitaka na sasaga vagumatua. E a rawa me kaya vei Mosese, ‘Au na sota kei iko ena veimama ni sala.’ Ia o Mosese a qai taubaletaka kece yani na sala ki na dela ni ulunivanua ko Saineai. A vinakata o Koya na sasaga vagumatua mai vei Mosese kei Josua kei Josefa Simici kei ira na Peresitedi ni Lotu ka ra qai veitaravi mai ki muri. … O sa lomasoli beka mo vakayacora na veika dredre eso? Ni o vakaraitaka na nomu lomasoli mo cakava na nomu itavi, o Koya ena qai vukei iko mai.’”11
Na sasaga yalododonu vagumatua nei Elder Nelson e a vakayaco ka sara vakalevu ki na veisau vakaitamera ka yaco kina me kau na kosipeli ki vei ira e milioni na luve ni Kalou.
Na caka mana e na taura na cakacaka vakaukauwa. Na caka mana eda gadreva tu ena vinakati kina na igu vakaitamera ena noda yasana.
Ena so na gauna ena taura na gauna me qai vakilai kina na vua ni noda sasaga vagumatua me yaco kina na veisau ka gadrevi. Ena so na kisi, eda na sega ni rawa ni raica taucoko na tamusuki ni vua ni noda sasaga ka cokotivata kei na kaukauwa ni Turaga. Ia na noda toso ki liu sa ka bibi, ka da rawa ka sasaga me vakayacora na veisau ka na vakalougatataka na nodra bula o ira eda qaravi ira. E tura talega na yavu vei ira na itabatamata mai muri—o ira na makubuda vakavica. O keirau kei Jill e se sega tiko, ia vakalailai ga era sa na basika e vuravura, ia ena sega ni dede, era sa na mai lewe ni nomuni kalasi.
Na neitou inaki ena S&I e matata tu—e se sega ni veisau. Keitou se tovolea tikoga me vakalougatataki ira na itabagone oqo me ra “kila ka dau vakararavi ki na ivakavuvuli ni Veisorovaki nei Jisu Karisito, me ra kilikili kaya ki na veivakalougatataki ni valetabu, ka vakarautaki ira, nodra matavuvale, kei ira tale eso ki na bula tawamudu kei Tamada mai Lomalagi.”12 E baleta ni da cakacaka tiko me rawati na inaki o ya, keitou sa dolavi keitou kina ki na veiveisau ena neitou parokaramu, ena vakavinakataki ni veivakavulici, veiveisau vou ki na insitute, kei na vakatorocaketaki ni veisasaga eso. Baleta ni keitou lomani ira na itabagone, keitou lomasoli kina me cakacaka vagumatua, tovolea na veika vovou, ka kerea na veidusimaki kei na kaukauwa ni Turaga ena neitou veisasaga kece.
Ena nomuni sasaga mo ni vakalougatataka na nodra bula na itabatamata ka tubu tiko mai oqo, me qai vakalougatataki kemuni talega kina na Turaga ena veibolebole ko ni sotava vaka tamata yadua. Au lomani kemuni ka tusanaka na Tamada Vakalomalagi kei na Luvena, ko Jisu Karisito. Erau bula tiko.
Ena yacai Jisu Karisito, emeni.