Jun maatan re li Yuwa’b’ej: K’ulb’il malaj tz’eqtaananb’il
K’a’jo’ xchaq’alil ru li b’ichank ut jwal chaab’il li raatin li Hermana Eubank. K’a’jo’ xch’ina-usal li eq’la re li tojok-ix! Us b’i’, li po diciembre ak wan chik arin. Nakeenak li iq’ ut yoo chi t’ane’q li saqb’ach. Choq’ reheb’ lix k’ihal, a’in naraj xyeeb’al naq nanach’o chaq li Ralankil. A’b’an choq’ we, moko kama’in ta naq naweek’a li Ralankil.
Chiru chixjunil lin chihab’ sa’ li ruchich’och’ a’in, a’aneb’ najtil ut tiqwal kutan ut q’ojyin li ke’xye chaq resil lix chalik li Ralankil. A’an a’in xb’aan naq li po diciembre wan li saq’ehil kutan aran Australia. Ut aran Africa occidental, b’ar wi’ li wixaqil ut laa’in wanko chiru oob’ chihab’, junelik wan li tiq.
Jo’kan naq li po diciembre nokoxik chire li palaw re numxik, hilank, ut wa’ak. Sa’ li qochoch chiru li Ralankil naqeek’a lix sununkil li mango ut naqb’i li se’ek. A’b’an lix musiq’ li Ralankil a’an ajwi’ yalaq b’ar. Us ta aran Sydney, Lago Salado, malaj Sierra Leona; us ta aran Nukualofa, Terranova, malaj Nigeria, lix yo’lajik li qaKolonel naxmusiq’aheb’ li kristiaan chixb’aanunkil li chaab’ilal.
Sa’ lix k’ihaleb’ li na’ajej, eb’ li kristiaan neke’xsi maatan chirib’ileb’ rib’, neke’ula’anink, ut neke’k’anjelak sa’ chaab’ilal re xninq’ehinkil li musiq’ re li Ralankil. Sa’ li kutan naq ak xnume’ li Ralankil, eb’ li qamiiw aran Samoa k’ayenaqeb’ chixk’eeb’al lix tzakemq ut k’a’ruhaq chik sa’ jun li kax ut neke’xq’axtesi reheb’ li junkab’al li wankeb’ sa’ neb’a’il. Jo’kan ajwi’ wan lix awimqeb’, ut neke’xk’e lix k’ihaleb’ li na’uuchin aran reheb’ li neke’raj ru tenq’aak.
Jun li raarookil qamiiw aran Senegal sa’ Africa occidental kixye we naq sa’ lix tenamit b’ar wi’ kiyo’la aran Costa de Marfil, rajlal Ralankil chiru li chaab’il q’ojyin, ruuchil xk’eeb’al junaq maatan, neke’xk’e chixyiib’ankil yalaq ch’a’ajkilal maji’ yiib’anb’il reheb’ li neke’jolomin. Eb’ laj jolominel neke’xnumsi li kutan chi k’anjelak rik’ineb’ li junkab’al re xtuqub’ankileb’ li ch’a’ajkilal. Eb’ li tenemit neke’raj naq taawanq li tuqtuukilal ut li chaab’ilal rik’ineb’ sa’ li junjunq chi ochoch sa’ li Ralankil, xb’aan naq neke’xninq’ehi lix yo’lajik li Kristo—li kiyo’la re xk’amb’al chaq li tuqtuukilal sa’ ruchich’och’.
Sa’ lix tiklajik li chihab’ a’in, xqanaw ru jun li saaj ixq misioneer, li Hermana Jeanne Ingabire re Ruanda, li yoo chi k’anjelak sa’ li mision Liberia. A’an kixwotz we li nimla rahilal ke’xnumsi chirix li nimla kamsink ke’xb’aanu aran Ruanda sa’ li chihab’ 1994. Lix yuwa’ xkomon li teep aj Hutu, li xik’ neke’ilok reheb’ li teep aj Tutsi. A’b’an lix na’ xkomon li teep aj Tutsi. Re naq tixkoleb’ lix yu’am li rixaqil ut lix kaahib’ rab’in, li yuwa’b’ej a’in kixmuqeb’ chi najt lix junkab’al ut kisutq’i sa’ lix tenamit xjunes. Li rixaqil ut eb’ li rab’in maajun wa chik ke’ril ut ke’xyal xq’e chixnumsinkil li rahilal sa’ lix yu’am. Chirix xnumik b’eleb’ chihab’ ke’sutq’i sa’ lix tenamit re xk’amb’al wi’chik rib’ sa’ usilal rik’in li teep jun chik, b’ar wi’ ke’xnaw naq lix b’eelom ut lix yuwa’ kikamsiik naq kisutq’i sa’ lix tenamit. A’b’anan, lix na’ li Hermana Ingabire ut lix kok’al ke’xkuy xmaakeb’ li ke’xkamsiheb’ lix b’eelom ut lix yuwa’.
Sa’ xkutankil naq laj Jose Smith kiru raj chi nujak rik’in josq’il, xb’aan naq kitz’ape’ sa’ li tz’alam Liberty chi maak’a xmaak chiru naab’al po sa’ li Ralankil re 1838, li Qaawa’ kixk’utb’esi li na’leb’ sa’ li raqal 121 re li Tzol’leb’ ut Sumwank. Sa’ li k’utb’esinb’il na’leb’ a’in li Qaawa’ naxtenq’a laj Jose chirisinkil sa’ lix ch’ool li josq’il li nak’utman sa’ xtiklajik li raqal a’in ut naxk’ut re li profeet naq li chaab’ilal, li najtil oybʼenink, li tuulanil, ut li rahok moko pakʼbʼil ta, a’aneb’ xna’leb’ li Kristo li neke’ajman ru choq’ re jun aj tzolom.
Li Ralankil naxk’am chaq sa’ lin ch’ool li k’a’ru chaab’ilal xinnumsi rik’in lin junkab’al. A’b’anan, moko us ta chixjunil li k’a’ru xink’ul chaq. Naq toj saajin chaq, jultik we naq inyuwa’ kixk’e we jun lin raarookil ch’ina b’eleb’aal ch’iich’ rax ru. Sa’ lin junkab’al neb’a’o chaq ut k’a’jo’ naq kiwulak chiwu lin maatan a’an. A’b’anan, sa’ jun kutan, sa’ lin saajil kichal injosq’il ut kinkut lin b’eleb’aal ch’iich’ sa’ lix chamal li pim chirix li wochoch. Sa’ junpaat kiraho’ lin ch’ool, moko ka’ajwi’ ta xb’aan naq xinkut chi najt inb’atz’uul, xb’aan ajwi’ naq yookin chixk’utb’al naq ink’a’ nawaj li k’eeb’il chaq rik’in rahok xb’aan lin yuwa’. Xinsik’ yalaq b’ar ut ink’a’ xintaw. Naq kiwulak li saqb’ach ut ke’ok chi t’ane’k lix xaqeb’ li che’, xinsik’ chaq wi’chik ut ink’a’ xintaw. Toj naraho’ inch’ool naq xinrahob’tesi lin yuwa’. Toj naraho’ lin ch’ool.
A’an chanchan naq naqatz’eqtaana lix rahom li qaChoxahil Yuwa’ ut eb’ lix maatan choq’ qe. Li q’axal xnimal ru reheb’, a’an naq kixtaqla li Ralal chixnumsinkil li rahilal ut chixtojb’al rix li qamaak. Nim li rahilal wi naqatz’eqtaana lix mayej aj tojol-ix malaj eb’ li sumwank ut k’ojob’anb’il k’anjel re lix evangelio!
Us raj wi ta junelik tooruuq raj chi wank jo’eb’ li neke’k’anjelak re xk’utb’al lix rahom choq’ reheb’ li ras riitz’ineb’. Toje’ chaq, naab’aleb’ ke’k’anjelak chixtenq’ankileb’ li wankeb’ aran Florida ut eb’ li Carolinas li ke’xk’ul jun li nimla kaq-sut-iq’ ut chixtenq’ankileb’ lin wankeb’ aran California sa’eb’ li ninqi xam malaj neke’chal chixtenq’ankileb’ li neke’xk’ul li rahilal sa’ chixjunil li ruchich’och’.
Sa’ li 25 re diciembre, 1974, li jolomil tenamit aran Australia kisache’. Sa’ li eq’la re lix kutankil re Ralankil, li kaq-sut-iq’ Tracy kinume’ sa’ li tenamit Darwin. Naab’al ke’kam, ut lix k’ihal li tenamit aran Darwin ke’xsach li rochocheb’. Eb’ li jalam-uch chirix li sache’k tojo’ kik’ulman aran Florida naxk’ut li k’a’ru kik’ulman aran Darwin. A’b’an lix musiq’ li Ralankil kirisi li roso’jik ch’oolej. Naab’aleb’ aran Australia ke’xk’e maatan ut tumin, ut naab’aleb’ ke’xkanab’ lix k’anjel ut xkoheb’ aran Darwin chi tenq’ank re xwaklesinkil wi’chik chixjunil li kisachman.
Naab’al chihab’ chaq anajwan, naq li qako’ asb’ej wan chaq re wiib’ chihab’, kixtoq li roq naq chal chaq re li Ralankil ut kiwan naab’al xamaan sa’ li b’anleb’aal re taak’iraaq. A’an chaq jun li Ralankil jwal ch’a’aj. Jun li junkab’al sa’ li qateep li neb’a’eb’ ke’rula’ani sa’ li kutan re Ralankil. Li junjunq chi kok’al ke’xk’am chaq lix maatan li toje’ sa’ li q’ela a’an ke’xk’ul chaq re xk’eeb’al re li qako’. Li wixaqil, li xKay, ut laa’in koo’ok chi yaab’ak xb’aan lix nimal ru chaab’ilal li kok’al a’in ut eb’ lix yuwa’.
A’an a’in lix tz’aqalil lix musiq’ li Ralankil—naq naqatenq’a qib’ chiqib’il qib’. Relik chi yaal, jun aajel ruhil eechanihom kanab’anb’il xb’aan li Kolonel a’an rilb’al li “junjunq.” A’an a’in jun na’leb’ oksinb’il ut b’aanunb’il xb’aaneb’ li komon sa’ lix Iglees aran Africa, ut a’in li k’a’ru na’ajman choq’ qe arin.
Li Awa’b’ej M. Russell Ballard kixye naq lix tojb’al rix li maak a’an li xnimal ru b’aanuhom xb’aan li Kolonel choq’ re li junjunq qe. A’an a’in li raatin li Awa’b’ej Ballard:
“Wi taqataw raj ru chi yaal lix tojb’al rix li maak ut lix junelikil loq’al li junjunq chi aamej, taqasik’ raj … li junjunq … ralal li Dios li xsach xb’e. Taqatenq’aheb’ raj chixnawb’al ru lix rahom li Kristo choq’ reheb’. Taqayal raj qaq’e chi anchal qach’ool chixtenq’ankileb’ xkawresinkileb’ re te’xk’uleb’ li k’ojob’anb’il k’anjel aj kolonel re li evangelio.
“Relik chi yaal, wi ta lix tojb’al rix li maak xb’aan li Kristo taawanq choq’ xb’eenil sa’ lix k’a’uxleb’ li neke’jolomin sa’ li teep ut li uq’ej, maajun li ak’ komon malaj komon sutq’ijenaq taakanaaq raj chi tz’eqtaananb’il. …
“…Lix tojb’al rix li maak maak’a’ roso’jik ut wan chi junelik, a’b’an nab’aanuman sa’ junjunqal. …
“Ex was wiitz’in, maajun wa, maajun wa teekub’si lix chaq’alil ru li junjunq kristiaan.”1
Ma ink’a’ tabi’ chaab’ilaq wi chiqajunilo taqataaqe raj li naleb’ a’in ut li na’leb’ kixk’e li qaraarookil profeet, li Awa’b’ej Russel M. Nelson—re naq taqayu’amiheb’ li wiib’ ninqi taqlahom rik’in xnimal xteram ut xnimal santilal? Ut wi’ laa’at ink’a’ naqapaab’ naq wan laa seeb’al chixb’aanunkil li us rik’in a’an, k’oxla k’a’ru naxye li ch’ol aatin aj Africano a’in: “Wi laa’at nakak’oxla naq mas ka’ch’inat re xk’eeb’al chi uxmank li jalok, toja’ ut naq laa’at maajun sut xanumsi junaq q’ojyin rik’in jun li suq.”
Ink’a’ na’ajman naq tooxik toj sa’ li Santil Ch’och’ re xk’eeb’al chi uxmank jun li jalok malaj re xjilosinkil qib’ rik’in li qaKolonel. Li Ralankil a’an jun hoonal nokoru wi’ chi k’oxlak chirix li qamaatan taqak’e re li Kolonel rik’in naq junelik yooqo chixraab’aleb’ ut chixtenq’ankileb’ li qas qiitz’in. Chi jo’kan naq moko najt ta Belen qik’in. Yal re li junjunq qe xk’eeb’al xna’aj li Kristo sa’ li qayu’am—xk’ulb’aleb’ li maatan naxyechi’i qe ut xk’eeb’al re li maatan re li qaam. Ninra li Kristo ut ninch’olob’ xyaalal lix rahom maak’a’ roso’jik choq’ re li junjunq qe. Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.