Jun chaab’il esilal, ut a’an jun xnimal sahil ch’oolej
2022 Li ch’utam re Ralankil re li Xb’eenil Awa’b’ejil
Domingo, 4 diciembre, 2022
Sahil Ralankil! B’antiox reheb’ li “neke’xwotz chaab’il na’leb’ re sahil ch’oolejil” rik’ineb’ li raatin, li b’ich, ut eb’ lix k’anjel sa’eb’ li kutankil a’in re Ralankil.
K’iila millon chi kristiaan neke’xninq’ehi lix yo’lajik li Jesukristo chiruheb’ li kutankil a’in re Ralankil. Chixjunileb’ sa’ xb’een ruchich’och’ tento te’xb’aanu a’an. Lix yu’am a’an, a’an li k’a’jo’ xnimal ru yu’am wanjenaq.
I.
Jo’ ajwi’ sa’ ruchich’och’il aatin, lix yu’am li Jesus re Nazareth sa’ ruchich’och’ k’a’jo’ wi’chik xnimal xtoch’om sa’ resilal li ruchich’och’ a’in chiru junaq chik yu’am wanjenaq. A’an xyaalal xna’leb’eb’ li profeet ut eb’ laj tz’iib’ahom utz’u’ujinb’il aatin chiru k’iila mil chihab’. Li seeb’al ut li son k’a’jo’ xcha’q’al ru sa’ li na’ajej occidental neke’xninq’ehi ru lix yo’lajik, lix yu’am, ut lix k’anjel li Jesukristo. Eb’ li ninqeb’ xtzolb’al ut eb’ li ninqeb’ xnawom neke’xnumsi lix yu’am chixtzolb’al lix k’utum a’an. Eb’ li k’utum a’an naxk’eheb’ chi uxmank jalan jalanq chi k’anjel re rahok, xk’utb’esinkil tz’aqal lix rahom li Kristo.
Maa’ani junaq chik jwal yiib’anb’il reetalil lix yu’am ut lix k’utum chiru li Qaawa’ Jesukristo. Sa’ xyanqeb’ a’in, wankeb’ li xninqal ru santiglees li yiib’anb’ileb’ aran Europa ut America, li neke’yiib’aman chiru k’iila cient chihab’. Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan ak xyiib’ 171 chi santil ochoch li ak osob’tesinb’ileb’ ut yookeb’ chi oksimank, ut 129 li yookeb’ chi ak’ob’resimank, li yookeb’ chi yiib’amank, li ak wan reetalil, malaj yal ak yeeb’il resil xb’aan li Awa’b’ej Russell M. Nelson sa’ li jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre. Eb’ li rochoch li Qaawa’ a’in wankeb’ sa’ xsutam li ruchich’och’ ut sa’ 74 chi tenamit sa’ chixjunil li ruchich’och’. Aran naqaq’axtesi li qayu’am re xtaaqenkil li Jesukristo.
K’iila millon chi kristiaan ak xq’axtesihomeb’ lix yu’am—ut, li jwal aajel wi’chik ru, a’an naq k’iila millon neke’xtuqub’ ru lix yu’am jo’ chanru xna’leb’ li Qaawa’ lix Dios laj Israel, Jehova, Jesukristo, a’ li qaKolonel. Li Awa’b’ej Gordon B. Hinckley tz’aqal kixch’olob’ naq kixye, “Lix k’utum a’an tz’aqal li xnimal ru wankilal re li chaab’ilal ut li tuqtuukilal sa’ chixjunil li ruchich’och’.”1
II.
Naqak’e reetal jun ajom ut jun eetalil aajeleb’ ru sa’ li resilal lix yo’lajik li Alalb’ej Junaj Chiribʼil chiru li Dios. Sa’eb’ li seraq’ sa’ li Ak’ Chaq’rab’ naqatzol naq li resilal xyo’lajik li k’uula’al Kristo sa’ Oriente Medio kik’utb’esiman chiruheb’ oxib’ chi ch’uut chi jalan jalanq xch’olob’ankil. Eb’ li ke’k’uluk re lix choxahilal esilal lix yo’lajik a’aneb’ li q’axal tuulaneb’, eb’ li sant, ut eb’ li chaab’ileb’ xna’leb’.
Li xb’een esil kik’eeman reheb’ laj ilol xul sa’ xb’een li b’ool nach’ rik’in Belen. Jun li anjel ut jun choxahil ch’uut aj b’ichanel ke’xye “jun chaab’il esilal, ut a’an jun xnimal sahil ch’oolej choq’ re chixjunil li tenamit … jun aj Kolonel, a’an li Kristo, li Qaawa’.”2 Maare ke’sik’e’ ru laj ilol xul re te’xk’ul li esil a’an xb’aan naq q’uneb’ xch’ool ut tuulaneb’. Jo’kan ut, ke’xk’ulub’a li esil kichal chaq sa’ choxa, ut ke’xk’e reetal naq yaal naq ke’rula’ani chaq li k’uula’al kiyo’la. Chirix a’an, jo’ chanru neke’xye li loq’laj hu, “ke’xseraq’i li k’a’ru yeeb’il reheb’ chirix li k’uula’al a’an.”3 Lix k’anjeleb’ jo’ aj ilol xul ut eb’ li xul neke’ril a’an reetalil li k’a’ru naxk’ut li Kolonel. Jo’kan ajwi’, naq li Jesus kirula’ani laj Jwan aj Kub’sihom Ha’ sa’ xtiklajik lix k’anjel, li profeet a’an kixye, “Wahe’ lix Karneer li Dios li naxkuy xmaak li ruchich’och’.”4
Li xkab’ resilal lix yo’lajik li Mesias kik’eeman sa’ li santil ochoch aran Jerusalen reheb’ wiib’ aj k’anjel li k’a’jo’ xloq’alileb’ lix yu’am ut xb’aan a’an naq ke’ru chixk’ulb’al lix ch’olob’ahom li Santil Musiq’ej. Naq li xMaria ut laj Jose yookeb’ chixk’amb’al li ch’ina al Jesus sa’ li santil ochoch choq’ re li mayej tento nak’eeman jo’ li xb’een yo’lajenaq, laj Simeon ut xAna ke’xnaw naq a’an li Mesias. Sa’ li loq’laj hu tz’iib’anb’il resil naq laj Simeon kixchap li k’uula’al sa’ ruq’ ut kirosob’tesi li Dios xb’aan naq kik’ehe’ chirilb’al “li kolb’a-ib’,” jun “saqen re xkutanob’resinkileb’ laj Gentil, ut xnimal xloq’al laa tenamit Israel.” Ut xAna, “jun profeet ixq,” “sa’ ajwi’ li hoonal a’an ki’ok chixnimankil ru li Dios ut chi aatinak chirix li k’uula’al rik’in chixjunileb’ li yookeb’ chiroyb’eninkil li xkolb’al li tenamit Jerusalen.”5
Jun chik roxil li ch’uut ke’rab’i ajwi’ resil li xnimal ru yo’lajik a’an. Li Santil Hu, jo’ chaab’ilob’resinb’il xb’aan laj Jose Smith, naxye naq “wankeb’ aj q’e ke’chal chaq sa’ releb’ saq’e, kole’okaq Jerusalen ut ke’xpatz’: B’ar wan li x’awab’ejeb’ laj Judio xyo’la? Xb’aan naq xqil chaq li xchahimal toj sa’ releb’ saq’e ut xoochal chixloq’oninkil.”6
Xb’aan li k’a’ru ke’xye ink’a’ naru nawan xkab’ rix qach’ool chirix naq ke’k’ame’ xb’e xb’aan li Qaawa’ choq’ re lix loq’laj ajom a’an. Li Santil Hu naxk’ut naq “maa’ani nanawok xchamal xk’a’uxl li Dios, ka’ajwi’ wi wan xMusiq’ li Dios rik’in.”7 Eb’ laj q’e a’an jalaneb’ xtenamit ut xwanjikeb’, jo’kan naq lix nawom xch’ooleb’ a’an reetalil naq li Mesias kiyo’la choq’ reheb’ chixjunil li kristiaan. Jo’kan ajwi’, maare wan junaq chik rajom. Lix tz’aq li oor ut xkomoneb’ chik li maatan ke’xk’am laj q’e maare kixtenq’a li xMaria ut laj Jose chi xik sa’ junpaat aran Egipto re naq te’kanaaq aran re xkolb’al rix li k’uula’al Kristo naq lix yu’am kitawman sa’ xiwxiw xb’aan lix yib’ aj taqlahom li rey aj Herodes.8
Ma ink’a’ sa’ rilb’al naq li sachb’a-ch’oolejil re lix yo’lajik li Kristo ut b’ayaq re lix aajelil ru li na’leb’ a’an kik’eeman chixnaweb’ ka’ajwi’ li q’axal tuulaneb’, eb’ li santeb’, ut eb’ li chaab’ileb’ xna’leb’? Jo’ kixk’ut li Elder James E. Talmage sa’ Jesus el Kristo, “Yaal naq li Dios kixwaklesiheb’ aj yehol nawom choq’ re a’an re naq taawanq choq’ reheb’ li k’iila paay chi winq—lix nawomeb’ xch’ool li anjel choq’ reheb’ li neb’a’ ut eb’ li tuulan, lix nawomeb’ xch’ool laj q’e choq’ re li taqenaqil rey ut eb’ li kaqal aj tij aran Judea.”9
Xjultikankil laj Simeon ut xAna naru tooxmusiq’a chi wank jo’eb’ a’an ut chixwotzb’al xnawom qach’ool chirix li loq’laj yo’lajik ut li rajom li kutankil a’in re Ralankil.
III.
Choq’ qe laa’o, maak’a’ k’a’ru ak’ sa’ lix ninq’ehinkil ru lix yo’lajik li Kristo. Li esil nawulak sa’ tz’aqal li hoonal ut a’an re li junkab’al. Kik’utman chiru laj Adan. Kijultikaman chiruheb’ li ralal xk’ajol laj Israel. Kik’utb’esiman chiruheb’ li rajlal xk’ajol li yuwa’b’ej aj Lehi. Eb’ li profeet k’iila sut ke’xch’olob’ li yaal chirix lix k’utum ut lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo. K’iila sut ke’xch’olob’ lix k’anjel ut ke’xk’ut lix taqlahom naq eb’ li ralal xk’ajol li Dios te’xra rib’ ut te’k’anjelaq chiru li Dios ut chiruheb’ li ras riitz’in. Eb’ li jultikahom a’in, li neke’k’iilasutiman chiru xnumik li hoonal, a’aneb’ li na’leb’ jwal aajeleb’ ru sa’ chixjunil li q’e kutan. Choq’ reheb’ li neke’taaqen re li Kristo, li na’leb’ a’in ink’a’ tento te’jalmanq. Tento te’ak’ob’resimanq sa’ li qayu’am chi junjunqal.
Li Ralankil naxk’e rajom qach’ool chixwotzb’al chi nim wi’chik li qarahom ut li qasumwanjik. Li choxahil na’leb’ “wan tuqtuukil usilal sa’ ruchich’och’ rik’ineb’ li raarookeb’ xb’aan li Qaawa’”10 ink’a’ ka’ajwi’ na’aatinak chirixeb’ li ani ak neke’qara. Na’aatinak ajwi’ chirixeb’ li qamiiw toje’ xe’qanaw ru, li ink’a’ neke’qanaw ru, ut eb’ ajwi’ li xik’ neke’ilok qe. Li Ralankil a’an ajwi’ jun hoonal re kuyuk maak, jun hoonal re xk’irtesinkil li junxil rahilal ut xtuqub’ankil ru li qasumwanjik li po’jenaq.
Li Ralankil a’an jun hoonal re risinkil li xik’ ilok ut li tikok, re xkanab’ankil li wech’ink, re xk’eeb’al chi k’anjelak li kuyuk, ut re risinkileb’ li ch’e’ink-ib’. Tento naq toowanq sa’ junajil rik’ineb’ li qas qiitz’in, rik’ineb’ li komon ut li moko komoneb’ ta sa’ li qapaab’aal, rik’in xpaab’ankil li taqlahom kixk’e li Dios re laj Moises re naq tixk’e reheb’ li ralal xk’ajol laj Israel:
“Meerahob’tesi laj ab’l tenamit li wan sa’ eeyanq, sa’ lee tenamit.
“Laj ab’l tenamit li wank sa’ eeyanq, cherilaq jo’ junaq lee rech tenamitul. Cheraheb’ jo’ naq nekera eerib’ laa’ex.”11
Li Ralankil a’an jun hoonal re xjultikankil naq chiqajunilo laa’o ralal xk’ajol jun qaYuwa’ sa’ Choxa li kixtaqla chaq li Ralal Junaj Yo’lajenaq chiru re naq tookole’q chiru li kamk ut li naxyeechi’i li rosob’tesihom li kolb’a-ib’ ut li taqenaqil loq’al re chixjunil li winqilal.
Jo’ aj taaqenel re li Kristo, tento naq toorahoq chi tz’aqal ut aj kuyunelaqo chiruheb’ chixjunil li kristiaan yalaq ta b’ar. Tento taqak’ut chiruheb’ li qalal qak’ajol naq tento te’rahoq ut chaab’il te’wanq rik’ineb’ chixjunil li kristiaan. Yaal ajwi’, naq tento taqisi qib’ sa’eb’ li ch’utam b’ar wi’ maare tento raj taqajal li qawanjik malaj li tixpo’resi xb’e li qapaab’aal ut qaloq’onihom. A’b’an tento naq ink’a’ tooxram chixjunajinkil qib’ chi k’anjelak rik’ineb’ chixjunileb’ li kristiaan—aj paab’anel malaj moko aj paab’anel ta.
K’iila chihab’ chaq, li Awa’b’ej Thomas S. Monson kixye li aatin a’in:
“Eb’ laj ilol xul najter ke’xsik’ li Jesus jo’ k’uula’al. A’b’anan laa’o naqasik’ li Jesus jo’ li Kristo, li asb’ej chiqu, laj b’aanuhom quuchil chiru li Yuwa’b’ej, laj Tojol qix, laj yo’ob’tesihom re li qakolb’al, li kiwan sa’ xtiklajik rik’in li Yuwa’b’ej; li kixk’ul sa’ xb’een lix maak li ruchich’och’, ut li kikam chi anchal xch’ool re naq laa’o taaruuq taawanq qayu’am chi junelik. A’an a’in li Jesus li naqasik’.”12
Eb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan kawresinb’ileb’ re xninq’ehinkil li resilal li Kolonel Jesukristo chiru li chihab’. Wan li maatan re li Santil Musiq’ej qik’in, li nach’olob’an xyaalal li Yuwa’b’ej ut li Alalb’ej.13 Laa’o ralal xk’ajol jun qaYuwa’ sa’ Choxa li kixye, “A’in lin k’anjel ut lin loq’al—xk’eeb’al chi uxmank lix kolb’al chiru li kamk ut lix yu’am chi junelik li winq.”14 Ut eb’ lix profeet li qaKolonel, li Jesukristo, a’ lix Dios re Israel, ke’xpuktesi lix evangelio:
“Aʼan kichal saʼ li ruchichʼochʼ, aʼ li Jesus, re taakʼeheʼq chiru krus choqʼ re li ruchichʼochʼ, ut re riiqankil lix maak li ruchichʼochʼ, ut re xsantobʼresinkil li ruchichʼochʼ, ut re xchʼajobʼresinkil chiru chixjunil li maaʼusilal;
“Re naq saʼ xkʼabʼaʼ aʼan taaruuq teʼkoleʼq chixjunilebʼ li kixkʼe li Yuwaʼbʼej rubʼel xwankil ut kixyiibʼ rikʼin ruqʼ ajwiʼ aʼan;
“Li naxnimob’resi xloq’al li Yuwa’b’ej, ut naxkol chixjunil lix yiib’ahom li ruq’.”15
Jo’kan naq, sa’ lix Iglees k’ojob’anb’il wi’chik naqach’olob’ “naq saʼ xkʼabʼaʼ lix tojbʼal rix li maak xbʼaan li Kristo, chixjunilebʼ li winq nekeʼru chi koleʼk, rikʼin abʼink chiru li chaqʼrabʼ ut kʼojobʼanbʼil kʼanjel re li Evangelio.”16 Ninch’olob’ xyaalal a’in sa’ lix santil k’ab’a’ li Jesukristo, amen.