Kristo, Ara Tia Kamaiu, Ea Bungiaki
Ana Botaki n Taromauri ni Kakiritimati te Moan Beretitentii 2023
Tabati, Ritembwa 3, 2023
Tariu ao mwaaneu aika tangiraki, tekeraoi n te Kiritimati!!
Ti rangi ni kakaitau ni bootaki ma ara Moan Beretitentii n te Botaki n Taromauri ni Kakiritimati aio. N taabo nako ake kam mena iai n tain te Kiritimati aei, kam kona n namakina ana tangira te Atua ngkai ti bukamarua Iesu Kristo bwa boton te Kiritimati.
Te Kiritimati bon tain te kakatangitang, aroarokan booi ma te noo kangkang, te ingainga ao te akoi. Te tai n ikoikotaki, e ngae ngkana ti maeka n uakaan ke n raroa.
Angiin te tai ao te Kiritimati e riki bwa te Kiritimati ngkana ti uota te kimwareirei n Kiritimati ma te rau nakoia tabeman. A mwaiti utu aika a riki bwa onean miin Santa. E mwaiti aomata n tatabemaniia aika a kaotaa te aonaaba n otan Iesu Kristo.
Ara ururing n tain te Kakiritimati ae manga uringaki bon te ururing n Kakiritimati ae manga kaboouaki. I nanon taina, ara ururing n tain te Kakiritimati a riki bwa kateira, aika a kona n kamatoaa ara tangira ibukin Iesu Kristo—ana Tibutetei te Atua, Natin te Tama ae Akea Tokina, te Tia Kamaiua te aonaaba.1
Ngkana iai am ururing ni Kakiritimati ae ko tatangiri, ko kona n manga kimwareirei n kauringii n te tai aio. Ngkana ko tabe ni karaoi am katei n Kakiritimati, ana kona n kakorakora am tangira ibukin Iesu Kristo ao n kakabwaiako n katoa ririki.
I kona n tibwauai teniua mai buakon ana katei n Kakiritimati te utu ae te Gong?
Te moan, ni katoa ririki, ngai ma Titita Gong ti nang tatangiria n manga nonori bwaai ni katamaroa n te Kiritimati ake a taetaekina rongorongon ara utu.
Ngke kanga ti ataei i nanon tekatekara n taanga, ngai ma Titita Gong ti kaea te kuura n reirei are i aona riki i Engiran. Ti maeka n te auti ae uarereke ae tau ti ibukin ana kataumwane ataei te reirei. Ti wawareki ara tianti i mwain karekean te aroka ni Kakiritimati ae maereare baena ae Charlie Brown e na nang nanokawaki n tarakina.
Ma rabakauna, Titita Gong e kakabonganai biin ni katinetine n karaoi bwai ni katamaroa ae aiaron tautian Buritan ibukin arokara ni Kakiritimati. E anganiia n tatabemaniia te bwara ae roroo ao te moangare.
I nanon 43 te ririki, tautian Buritan aika taian biin ni katinetine aikai a tetei n tataninga i aon arokara ni Kakiritimati. A kakauringiira arora n Kakiritimati i nanon moan tekatekara n taanga—n raroanako ma mweengara—ao n ara Kakiritimati ake i mwiina.
Ana utu natira te mwaane a karaoi biin ni katinetine “meeples.” A kaota aroia mitinare ni kabuta te aonaaba. Kam kona n noori moangareia? Kunikaia n aba nako? Aia baati n araia? I kaongoaki bwa teuana ae bon aekakiu.
Ara bwai ni katamaroa ni Kakiritimati a kakabooui ururing i aoia raoraora ao ara taneiai n taabo aika mwaiti. Te kukurei, te ururing n te borein ae kaunga n te Kiritimati ni katoa ririki a anganiira te moangare.
Te burabeti are Aramwa e kakoauaa bwa mwaingiingin te aonaaba n teina ae okioki e kaotia bwa iai te Atua. Te Kiritimati e mwaakena te tai ae kinaaki n bongin te aonaaba ae 365¼ ni katoa ririki n kakatobibia taai. N minominona ni katoa ririki e kaokiira nakon tain te Kiritimati ae kakawaki ni katoa ririki, e roko n au iango taekan te tia korokaraki ae E. B. White ae korea “The Ring of Time.”2
E taekinna bwa ti man te taneiai ao tina kona n oota “te tai e aki mwaingiing n kakamironron.” Mwamwan te tai e na tei n rangi n tamaroa, n aki bibitaki, n ataataaki raoi arona, akea moana ke tokina,” Ma ti ngkana ti ataei ao tina iangoia bwa ti kona n karaoa te mronron ae bwanin man akea tokina ngkana tia rangi n bwakanako ikawaira man te tai are ti moan waaki iai.
I bon irou, rorokou ni katoaa te Kiritimati tabetai e kona ke tabetai e anganai iango aika kaokoro bwa e kanga te tai (ao te aonaaba) n titeboo boraoina n wenena n eti ke n kamironron. E kanga aron “ te kawai ae e eti man irariki3 ao “teuana te raaun ae akea tokina”4 e kona n katamaroa kabwarabwaraan te maiu n te berita ae tabu ae boboto iroun Kristo te teei ae bungiaki i Betereem.
N te anga aio, i bon irou, mwakoron mwaakan te Kiritimati bon te riki n ataei ao te ikawai n te tai ae ti teuana. Ti kukurei ngkai ikawai ngaira ni bwaai ake ngkai a kakukureia te ataei are ngaira ngkoa. Ao ti kukurei ma te ataei ngkai ti karaoi man manga karikii ururing ma katei n ikotaki.
Te kauoua ni katei ae ti tatangiria n te utu ae Gong bon katean kanuringa n ara utu ke katamaroa ni katotonga te bung—a katamneia bungiakin Kristo te teei ae tabu.
Ko aki tangira aron katotongan te bung a kabotoa Iesu Kristo, ao ni kaoira bwa tina karaoia naba? Temanna te mitinare ae e a tibwa bane ana tai e taku, “Imwain mwanangau n mitinare, Iesu Kristo bon mwakoron maiu. Ngkai, Ngaia maiu.”
Kanuringa n ara utu a roko n tiaitiia ma kateaia aika kamiimi, ma ni karaoaki man bwaai aika kamiimi, ao taabo aika kamiimi. Ni kabane taian kanuringa aikai a kakoauaa Iesu Kristo ao Ana kakabwaia nakoia aaba, reeti, neewe, ao aomata.
Ti tangira ae natin te Atua n taabo nako a katamneia Iesu te teei, Maria, Iotebwa, Taan Rabakau, taan kawakin tiibu, ao maan ma nneia, teia, ao aroia aika ti tataneiaia iai, man irekerereke raoi nako iai. Kanuringa aikai a kauringiira naba ae te Atua e tangiriia Natina ni kabane; ti nora ana tangira te Atua n tein nako taian kanuringa ao katamaroa ni katotonga te bung n taabo nako are a roko mai iai.
Te kateniua n katei ae ti tatangira n te utu ae Gong, irarikin ae ti ikotaki ni wareka rongorongon bungiakin te Tia Kamaiu n koroboki aika tabu, bon warekan ana boki Charles Dickens A Christmas Carol n kabaibati n ara utu.
Ngkana I katokaa te kunikai n te niniira n roroa ao te bwara ae abwabwaki, ko kona n iangoia, inanon te tai ae uarereke, bwa ngai Ebenezer Scrooge n A Christmas Carol?
N ririki tabeua, ara utu a warekan A Christmas Carol mai moana ni karokoa banena. Ti kabobooi nimara te tiaokureti ae buee ma te kanree ao ni ngangarengare n taekaia taian “Norfolk biffins” ao te “bitiobi ae moko.” Ti ruru ngke antin Jacob Marley e karebwetatai ana tiein. E bebete nanora irouia antin te Kiritimati ibukin Taai Rimoa, Taai Aikai, ao Taai Rimwi ngke a buoka Ebenezer Scrooge n bitia nakon te aomata ae boou.
N ririki tabeua, ara utu a manga wareka te karaki are A Christmas Carol, ae aia otooto ni kauarereke natira te mwane ma kainnaba.
N ririki tabeua, ma te moangare ao te kakamanga, ara utu a wareka te titambwa ibukin te kaa ae A Christmas Carol. Ti uoua te rain kanoana: “Bah, humbug” ao “Te Atua e kakabwaiaira ni kabane.”
Charles Dickens e moana korean A Christmas Carol inanon Okitobwa ao e bane n moan Ritembwa 1843—te maan ae ti onoua te wiiki. Moan kaobiina aika 6,000 mwaitina a boretiiaki i London n Ritembwa 19, 1843. Ao e bane ni kaboakinako n tairikin te Kiritimati.
Naake a kawakina rongorongon A Christmas Carol ae kabwarabwara bwa Charles Dickens e koreia n taai ake Victorian England ngke a tibwa iaiangoia bwa tera raoi ae nanonaki n te Kiritimati. Tera taben ke aron raoi tain te Kiritimati, aroka ni Kakiritimati, kamauri ni Kakiritimati, bootaki n utu ni Kakiritimati, kaati ni Kakiritimati, ao anene ni Kakiritimati n aia katabwanin aomata?
I nanon taai ngkana a mwaiti aika aki rau, katinanikuaki, ao ni maroaa, ana boki Dicken A Christmas Carol e taekina te ingainga ae korakora ibukin te iraorao, te tangira, ao te kamatoaaki nakon banna n Kiritian, ngke Ebenezer Scrooge ea kunea te rau ao te kamaiuaki man maiuna ngkoa, ngkai, ao n taai ake imwaina.
Ngkekei n aron ae ngkai, nanon raoi te Kiritimati ni koaua bwa ena kaniira riki nakon Iesu Kristo, are bungiaki bwa te teei n nneia maan. E ataia Iesu Kristo ni kaineti ma te rabwata ao aron buokara ma te nano ae onrake n te nanoanga. Ngkekei n aron ae ngkai, te Kiritimati e bukamarua rikira nakon te berita ae tabu, te reitaki, ao te komiunite iroun Iesu Kristo ao bon nakoira.
N na titirakiniko teuana te titirakii aon A Christmas Carol ae kaokoro. E aera, ngkana ti iangoa Scrooge, ti iangoa te aomata ae kiunuun,temanna ae bwabwainingarea te Kiritimati ae kanga temanna te tia kakewekewe?
E aera ngkai tiaki kakaomataa riki Scrooge ngke e bitaki? Te Scrooge are e boou, are e aakoi n anga ana kabanea n tamaroa n teeki bwa bwain te Kakiritimati? Te Scrooge ae e boou, are e reke te raoi irouna ma ai natina are e nang kukukurei, ae Freddie? Te Scrooge ae e boou, are ea kakerakea boon Bob Cratchit ao ea tabeakina Tiny Tim?
Kariaia bwa ana bwainingare taan kakewekewe. Te Scrooge ae e boou “e karaoia ni bane, ao ae mwaiti riki.” E riki bwa te aomata ae tamaroa ao te rao ae tamaroa n aron ae e ataia te aonaaba.
Ngaia are e aera ti na aki uringa ae Mr. Scrooge? Iai irarikira, tao bon ngaira, ae kona n riki bwa te aomata ae bitaki ngkana ti kona n katoka taraakia ke atongakiia aomata bwa ai bon ngangaiaa naba are mangkoa?
Akea temanna ao te utu ae e kororaoi. Ngaira n tatabemaniia iai kabwakara ke kairuara—bwaai ake ti tangiria n katamaroai. Te Kiritimati aio, tao ti kona n karekei—ke n angan—Iesu Kristo bwaintangira aika kakawaki n bitaki ao n rairannano, n kabwarai man mwaninga taian bure, n anga bwaintangira akanne nakoia aomata tabeman ao bon ngaira.
Tia karekea te rau ma te ririki ae e a tia n nako. Kanakoa unraan ma kaberoron nanom, kakaitara ma kamarakinano ake a kamangaongao maiura. Ke tia bane n anganiira ibon iroura kaantaninga aika boou ao tiaki katabeaiangaira n nakobuakan taai ake a bwakanako. Tia angan Scrooge are e boou ae inanora n tatabemaniira taai n bitaki.
Ara Tia Kamaiu e roko n te Kiritimati bwa ena kamaiuia ake a kabureaki—ao tiaki ti naake inanon taian karabuuti. E kona ni kainaomatajra man antin ara waaki ake ngkoa, n kainaomataira man uringabara man ara bure ao aia bure tabeman. E kona ni kamaiura man nanora n mwangainrang, rinanon te manga bungiaki Irouna.
“Bwa e bungiaki nakoimi n te bong aei … te Tia Kamaiu, are Kristo te Uea.”5
Ngaia are tekeraoi te Kiritimati!
Ami katei ni Kakiritimati ao ami ururing n taai aikai a na bane n nakoraoi ao man kakukurei.
Ti na kukurei iroun Iesu Kristo, n te Kiritimati ao ni katoa bong.
I kakaitau n taekinna n Arana ae mimitong man tabu, Iesu Kristo, amen.