Ngaahi Fakamafola Fakataʻú
ʻOku Fakaofo e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí


ʻOku Fakaofo e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí

Fakamafola Ako Fakataʻu ʻa e S&I mo Palesiteni Pālati ʻi he 2022

Falaite, 21 Sānuali 2022

Talateu

Tuku pē muʻa ke u kamataʻaki hano fakahaaʻi ʻeku houngaʻia ʻi he meʻa kotoa ʻoku mou fai ke tokoniʻi ai e toʻu tupú mo e kakai lalahi kei talavou ʻo e Siasí. ʻOkú ke maʻu e kahaʻu moʻoni ʻo e Siasí ʻi hoʻo kalasí, pea ʻoku ou fiefia he anga hoʻo tokoni mo tokangaʻi hoʻo fānau akó. Kāinga, ʻoku fakaofo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

ʻOku ou fie lea he ʻahó ni ki he founga te tau lava ke akoʻi lelei ange ai e tuí, fakamoʻoní, pea mo e natula fakaofo ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

Ke fakafeʻiloaki atu ʻeku kaveingá, te u fakamatalaʻi ha konga ʻo ha ʻaati ne u saiʻia fuoloa ai ka ne u faʻa tukunoaʻi pē ia. ʻI he ngaahi taʻu kuohilí, ne faleʻi au ʻe haʻaku kaungāmeʻa ne ngāue ʻi he Mīsiume ʻo Positoní he Meʻa Fakaʻātí (Museum of Fine Arts). Naʻá ne fokotuʻu mai kapau ʻoku ʻi ai ha meʻa fakaʻaati ʻi ho ʻapí, pea ʻoku mahuʻinga ke hikihiki takai holo koeʻuhí ke ʻoua ʻe “taʻefakatokangaʻi”. Ne u fakaʻofoʻofaʻia maʻu pē mo hoku uafií ʻi he tā valivali ʻa Kalavakio naʻe ui Ko Hono Ui ʻo Sangato Mātiú. Koeʻuhi he naʻe tautau e fakatātā ko ʻeni ʻi he feituʻu tatau ʻi homau ʻapí ʻi ha taʻu lahi, ne tātaaitaha haʻaku kiʻi tuʻu ʻo vakai ki hono fakaʻeiʻeikí. Ne u ʻave e tā valivali ko ʻení ki hoku ʻōfisí ʻi he hetikuota ʻo e Siasí, ʻi he faʻahitaʻu fakatōlau ko ʻení. ʻI hono ʻomi ia ki ha feituʻu foʻoú, ʻokú ne ʻomi ha faingamālie ke u toe fakakaukau ki hono taumuʻa fakaofó mo e mahuʻinga fakalaumālié. ʻOku tau lau ʻia Luke ʻo kau kia Mātiu ʻa ia ʻoku pehē, “Pea hili ʻa e ngaahi meʻá ni, pea ʻalu atu ia, ʻo ne mamata ki he tangata tānaki tukuhau, ko Līvai hono hingoá, ʻoku nofo ia ʻi he tukuhauʻangá: peá ne pehē kiate ia, Muimui ʻiate au. Pea tukuange ʻe ia ʻa e meʻa kotoa pē, ʻo tuʻu hake, pea muimui ʻiate ia.” 1 ʻOku mālie hono tā fakatātaaʻi ʻe Kalavakio e foʻi taimi ko ia ne fai ai ʻe Kalaisi e uí, ka kimuʻa ia ʻi he sio hake ʻa Mātiu ki he Fakamoʻuí. Te ke lava ʻo sio ki he mafao atu e nima ʻo Kalaisí mo e maama ʻokú ne kapu e lokí, ʻo hifo atu kia Mātiu ʻi he ngataʻanga ʻo e tēpilé mo ʻene paʻangá ʻi hono nimá. Naʻe hanga ʻe Kalavakio ʻo pukeʻi mai e foʻi mōmeniti ko ia ne fai ai ʻe Mātiu e fili ke liʻaki e meʻa kotoa kae muimui kia Sīsū Kalaisi. Ko e taimi kotoa pē ʻoku ou kiʻi tuʻu ai ʻo sio ki he tā valivali ko ʻení ʻoku ou ofo ʻi hono pōpoakí.

Kāinga, ʻoku fakaofo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí! Ko e talanoa maʻongoʻonga taha kuo fai hono talanoaʻí, ko e ʻaloʻi, moʻui, ngāue, Fakalelei, mo e Toetuʻu ʻa e Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí. Ka ʻi he ngaahi taimi faingataʻá ni, 2 ʻe lava ke ʻikai ke tau fakatokangaʻi e pōpoaki fakaofó ni ʻi heʻetau feinga ke tokoniʻi e niʻihi kehe ʻoku nau faingataʻaʻiá. Hangē ko hono toki akoʻi mai ʻe Palesiteni Nalesoní: “Siʻoku kāinga ʻofeina, ko e ngaahi ʻaho fakaʻosí ʻeni. Kapau ʻe fie maʻu ke ta matuʻuaki e ngaahi faingataʻa mo e haʻahaʻa ʻe hokó, ʻoku mahuʻinga ke tau takitaha maʻu ha fakavaʻe fakalaumālie mālohi kuo langa ʻi he maka ʻo hotau Huhuʻi, ko Sīsū Kalaisí.” 3

Ko Hono Tali e Ngaahi Fehuʻi ʻa e Fānau Akó ki he Tuí

ʻI he ʻahó ni, ʻoku tokolahi haʻatau fānau ako ʻoku nau fehangahangai mo e pole ʻo e tuí ʻo ʻai ai ke nau fehuʻia e ongongolelei ne fakafoki maí, ko hono moʻoni ʻo e Tohi ʻa Molomoná, naʻa mo e ʻafio ʻa e ʻOtuá ʻi heʻenau moʻuí. ʻOku lahi ʻaupito e ngaahi tohi ʻokú ne fakaongoongokoviʻi e ongoongoleleí. ʻOku ʻikai ko e ngaahi meʻa pē ʻeni ʻoku nau fakatupu e faingataʻaʻia he tuí, ka te nau lava ke toe fakalahi mai ki he ngaahi fehuʻi lolotongá mo ʻomi ha ngaahi fehuʻi foʻou. Tuku ke u vahevahe atu ha talanoa ʻo ha toko tolu fakafoʻituitui te ke lava ʻo fakatokangaʻi ʻi he moʻui hoʻo fānau akó:

Stephanie: Ne tupu hake pē ʻa Sitefinī ʻi he Siasí ka naʻá ne ongoʻi liʻekina maʻu pē ʻi he uōtí mo e kaungāmeʻa ʻi he komiunitií koeʻuhi ko e palopalema e nofo mali ʻo ʻene ongo mātuʻá. Ne aʻu ki ha tuʻunga naʻá ne fuʻu loto mamahi ai ʻo ne tukuakiʻi ʻoku kaunga ki ai e Siasí. Ne kamata fekumi ʻa Sitefinī ki ha faʻahinga meʻa ke fakafepakiʻi ai e Siasí, ʻo nofo taha he ngaahi tukuakiʻi ʻo Siosefa Sāmitá kae fakataʻeʻaongaʻi ha faʻahinga fakamoʻoni ki hono fatongia fakaepalōfitá. ʻOku ngāue ʻaki ʻe Sitefinī he taimí ni ʻa e mītia fakasōsialé ki hono tauʻi e meʻa naʻá ne pehē ko e ngaahi tui hala mo ʻolokuonga hono ngaahi kaungāmeʻá. Ne toe fakalalahi ʻe he meʻá ni ʻene ʻitá, pea kuo toe lahi ange ʻene kau mo ha faʻahinga kulupu pē ʻoku nau ongoʻi loto mamahi ki he Siasí.

Tēvita: ʻOku fakatefito e ngaahi fehuʻi ʻa Tēvtiá ʻi he hisitōlia ʻo e Siasí, ka ʻoku kiʻi kehe hono tūkungá. Naʻá ne fuʻu faivelenga, ka ʻi he hili ʻene foki mai mei he ngāue fakafaifekaú naʻe kamata ke ne ʻeke ha ngaahi fehuʻi kau ki ha ngaahi kaveinga ne ʻikai ke ne ʻilo ki ai kimuʻa heʻene ngāue fakafaifekaú. Ne hanga ʻe he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻo ʻave ia ki ha ngaahi maʻuʻanga fakamatala ʻoku fakafepaki ki he Siasí, ʻo fehuʻia ai ʻene fakamoʻoní mo e meʻa ne tui moʻoni ki aí. Neongo e ngaahi aʻusia kimuʻa naʻá ne maʻu ai ha fakamoʻoni ki he moʻoni ʻo e ongongoleleí, ka ne ʻikai ke toe ako ʻe Tēvita e ngaahi lea ʻa e kau palōfita moʻuí ʻo aʻu ki hono lau ʻo e Tohi ʻa Molomoná. Ne ʻi ai mo ha ngaahi meʻa kehe naʻe kamata ke ne holoki e tuʻunga fakalaumālie ʻa Tēvtiá. Naʻe ʻikai ke ne fehiʻa ki he Siasí, ka naʻe puputuʻu mo mole e fakakaukau leleí, ʻo holo ai ʻene toe kau ki he ʻinisititiutí mo e ʻalu ki he lotú he Sāpaté.

Koni: Ne ʻikai maʻu ʻe Koni e tāufehiʻa ʻa Sitefinií pe ko e puputuʻu ʻa Tēvitá. Naʻá ne faingataʻaʻia ʻi ha ngaahi meʻa lahi ne fekauʻaki mo e māvae ʻene ongo mātuʻá mo ha ngaohikovia fakaeloto mo e lea kovi ʻi hono ʻapí. Ne fakamamahiʻi ia ʻe he meʻá ni ʻo ne feinga ki ha fakafiemālie. Naʻe ʻikai fekumi ʻa Koni ki he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ke fakamoʻui ia, kae fekumi ia ki he tafaʻaki fakaeʻatamaí ki ha fakanonga mo e mahino naʻá ne fie maʻu vivilí. Ne kau fakataha ia mo e niʻihi ne faingataʻaʻia fakaeʻatamaí, fefaʻuhi mo e LGBTQ, mo ha taha pē ʻoku loto mamahi mo veiveiua ʻenau moʻuí. Ne maʻu ʻe Koni e nongá he faʻahinga feohi ko ʻení, ka naʻe toe ʻi ai mo haʻane ngaahi fehuʻi foʻou. Naʻá ne faʻa tukuakiʻi mo hono ngaahi kaungāmeʻá e Siasí ʻi heʻenau faingataʻaʻiá, ʻi heʻenau fakaʻamu kapau te nau tukunoaʻi pē e ngaahi fono ʻa e ʻOtuá, ʻe mōlia ai ʻenau mamahí. 4 Naʻe ʻikai ngata pē ʻi he taʻofi ʻene kau ki he Siasí mo e ʻinisititiutí, ka naʻe kamata foki ke ne tulifua ki ha tōʻonga naʻá ne fakaʻamu ʻe ongonoa ai ʻene mamahí pea fakatupu ai ke ne fakaʻehiʻehi mei he hala faingataʻa ʻo e liliú mo hono fakamolemoleʻi e niʻihi kehé.

ʻOku fehangahangai takitaha e fānau akó ni mo ha palopalema ʻi heʻenau tuí, ka ko e natula ʻo e palopalema ko iá ʻoku mahuʻinga kehekehe ia kiate kinautolu. Ko e taha ʻoku fuʻu ʻita ʻaupito mo angatuʻu fakahāhā, pea fuʻu puputuʻu e tokotaha mo fanongo ki ha ngaahi leʻo mei tuʻa, pea ko e fika tolú ʻoku fihia he mamahí mo feinga ke fakaʻehiʻehi mei he hala ʻoku ngali faingataʻa kiate ia ʻi he Siasí. ʻOku nau toe ʻomi ha kalasi ʻo e fānau ako Toʻutangata Z (pe Gen Z) ʻoku ʻikai ke nau toe falala ki ha faʻahinga akoʻanga, holo e maʻu lotú, kae hiliō ai e faʻahinga fakaʻuhinga fakapoto ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha meʻa ia ʻe tonu pe hala. Ne fakamatalaʻi ʻe ha savea kimuí ni ʻe he Kulupu Barna, “ʻOku ʻikai ke ngata pē he hū mai ki he māmaní hono fakatonuhiaʻi e meʻa halá ʻe he Gen Z; ka ʻoku tali lelei ia ʻe he tokolahi.” 5

ʻI heʻetau hoko ko e kau faiako ʻo e ongoongoleleí, kuo pau ke tau kumi ha ngaahi founga ke tokoniʻi ai e fānau ako hangē ko Siteifinī, Tēvita, mo Koní. Ko ʻenau ngaahi fehuʻí mo e meʻa ʻoku nau hohaʻa ki aí ʻoku moʻoni pea ʻoku ʻikai totonu ke tukunoaʻi. ʻOku totonu ke tau tokoniʻi ʻenau loto hohaʻá ʻaki e angaʻofa mo e ʻofa haohaoa, ʻo fakaʻatā ke nau fai ha fehuʻi ʻi ha ʻātakai ʻoku malu mo langaki moʻui. ʻOku toe fie maʻu ke tau fakatupulaki ʻetau malava ke maʻu ha mahino mo tali e ngaahi meʻa ʻoku nau tokanga ki aí. ʻI he maʻuʻanga fakamatala he Lēsoni Fakalotu he Seminelí mo e ʻInisititiuti ʻa e [S&I], ko e “Maʻu e ʻIlo Fakalaumālié” ʻoku pehē ai: “ʻE lava ke tau maʻu he taimi ʻe niʻihi ha fakamatala foʻou pe ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e tokāteliné, ngaahi founga ngāué, pe ko e hisitōlia ʻo e Siasí ʻoku ngali faingataʻa ke mahinó. Ko e konga mahuʻinga ʻo ʻetau feinga ke ako ʻa e moʻoní ko hono fai ha ngaahi fehuʻi pea fekumi ki he talí.” 6 ʻOku ʻomi ʻe he maʻuʻanga fakamatala ko ʻeni ʻa e S&I ha ngaahi fakakaukau ki he founga hono tali e fehuʻi ʻetau fānau akó ki he tuí ʻaki hono akoʻi kiate kinautolu e 1) ngāue ʻi he tuí, 2) siviʻi e ngaahi fakakaukaú ʻaki ha vakai ʻoku taʻengatá, pea 3) fakaʻaongaʻi e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻoku falalaʻangá. Naʻe toki pulusi ʻe heBYU Studies ha maʻuʻanga fakamatala ʻoku ui ko e “Ko ha Kole ʻa e Faiakó” ʻa ia ʻoku fakalotolahiʻi ai ʻe he tokotaha faʻu tohí e kau faiako fakalotú ke nau akoʻi e makehe mo hono mahuʻinga ʻetau ngaahi maʻuʻanga fakamatalá, pea taʻofi e fakalahi ki heʻetau ngaahi talanoá, mo loto lelei ke tokangaʻi e ngaahi meʻa ʻoku hohaʻa ki ai ha niʻihi tokolahi. 7 ʻOku faitatau ia mo e fakatotolo ne toki fai ʻe ʻĒliki mo Sala ʻEvakulini ʻi he “toe fakauluí” ʻoku poupouʻi ai kitautolu ke tokoniʻi e kakai ke fekumi ki he ngaahi meʻa fakalotu ʻoku nau hohaʻa ki aí ʻi ha founga he ʻikai ke ne fakamavaheʻi ai kinautolu mei heʻenau feohi mo e ʻOtuá. 8 Pea ko ia, kuo faʻu ai ʻe he Siasí ha Ngaahi Kaveinga ʻo e Ongoongoleleí ke fakaʻaongaʻi ko ha maʻuʻanga tokoni ke mahino lelei ange mo tali e ngaahi fehuʻi ʻetau fānau ako tokolahi ki he meʻa fakahisitōlia mo fakatokāteline. ʻIloʻi, tali, kae tuku pē e ngaahi fehuʻi ʻoku ʻikai ke mahuʻingá.

ʻIloʻi, Tali, kae Tuku pē e Ngaahi Fehuʻi ʻoku ʻIkai ke Mahuʻingá

ʻOku ou loto ke fakamahino ki heʻetau kau ako fakalotu kotoa pē ʻoku lahi e meʻa lelei ʻi he ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení mo ha ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe naʻe faʻu ke tokoniʻi ʻetau fānau akó ke ikunaʻi ʻaki e ngaahi faingataʻa ʻi he tuí mo tali ʻenau ngaahi fehuʻi ki he ongoongoleleí. Ko hono moʻoní, ʻoku ʻikai ke u fakapapauʻi te tau lava ke hoko ko ha kau faiako lelei ʻo e ongoongoleleí he ʻātakai ʻo e ʻaho ní tukukehe kapau te tau ʻiloʻi e ngaahi pole ʻo e tuí ʻoku fefaʻuhi mo ʻetau fānau akó. ʻE fie maʻu ke tau fakaʻaongaʻi e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení ke tokoniʻi e fānau akó ke tali ʻenau ngaahi fehuʻí.

Ka ʻi hono tokoniʻi e fānaú ke solova e meʻa ʻoku nau hohaʻa ki aí, kuo pau ke tau toe matuʻaki tokanga ke ʻoua ʻe tāfataha pē ki heʻenau ngaahi fehuʻi pau ki he tuí kae mole e faingamālie ke akoʻi kiate kinautolu e founga ʻoku fakaofo moʻoni ai e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. Pea hangē pē ko hono fakamatalaʻi mai ʻe Brother Chad H Webb kiate aú: “ʻOku hangē pē ia haʻatau feinga ke tokoni ke ʻomi e kakaí mei he kakapu ʻo e fakapoʻulí ʻaki haʻatau tokanga taha ki he fakapoʻulí.” ʻOku ʻikai totonu ke tau taʻe tokangaʻi e fakapoʻulí, pe ʻai ke hoko ia ko e meʻa ke tukutaha ai ʻetau tokangá. Naʻe pehē ʻe ʻEletā Loleini E. Kopilisi ʻoku tatau ia mo haʻatau ʻai ke mahuʻinga ange e ngaahi fehuʻi noaʻiá ʻi he ngaahi fehuʻi ʻoku mahuʻingá. ʻI ha lea he fakataha lotu ʻi BYU, ne pehē ai ʻe ʻEletā Kopilisi:

“Ko e ngaahi fehuʻi tokoní ʻoku ʻikai ke toe ngata ia. ʻOku kau ai ʻa e ngaahi fehuʻi ki he hisitōlia ʻo e Siasí, mali tokolahí, kakai hakoʻi ʻAfiliká mo e lakanga fakataulaʻeikí, houʻeiki fafiné mo e lakanga fakataulaʻeikí, anga hono liliu e Tohi ʻa Molomoná, ko e Mataʻitofe Mahuʻingá, DNA mo e Tohi ʻa Molomoná, mali ʻa e fefine mo e fefine pe tangata mo e tangatá, ngaahi fakamatala kehekehe ʻo e ʻUluaki Mata-Meʻa-Hā-Maí, mo e alā meʻa pehē.

“Kapau te ke tali e ngaahi fehuʻi tefitó, ʻoku tali ai pē mo e ngaahi fehuʻi hokó, pe ʻoku ʻikai ke nau fuʻu mahuʻinga, pea te ke lava ke sio ki he ngaahi meʻa ʻoku mahino mo ʻikai mahino kiate koé, pea mo e ngaahi meʻa ʻokú ke tui pe ʻikai tui ki aí kae ʻoua naʻá ke mavahe ai mei he Siasí.” 9

Ko ia, fakafanongo ki he meʻa ʻoku hohaʻa ki ai hoʻo kau akó, fokotuʻu ha ʻātakai malu ki heʻenau ngaahi fehuʻí, pea tali ʻaki ha ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻoku falalaʻanga. Kae ʻoua naʻa mole e natula fakaofo ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, ʻi hono fakahoko e founga ngāué. Pea hangē ko ʻeku talanoa ki he tā valivali ʻa Kalakió, ʻoua e taʻe fakatokangaʻi e natula fakaofo ʻo e meʻa ʻokú ke sio ki aí. Ko ha founga ʻe taha ki hano fakakaukauʻi ʻeni ko e ʻikai ke sai e vakaí ʻoku ui ko e nenefu e sió, ʻa ia ʻoku ʻikai ke toe lava ʻo sio ki ha meʻa tukukehe pē e meʻa he tafaʻakí. Ko e niʻihi ʻoku nau maʻu e fokoutua ko ʻení te nau “fakamahamahalo pē” ki he meʻa ʻoku ʻikai ke nau lava ʻo sio ki ai ʻi muʻá kae fakaʻuhingaʻi ʻaki pē meʻa ʻoku nau maʻu tepu mei he tafaʻakí. ʻOua naʻá ke tuku e vakai maʻu tepu hoʻo kau akó ke ne takihalaʻi ʻenau vakai ki he natula fakaofo ʻo e ongoongoleleí, ʻa ia ʻe lava pea ʻoku totonu ke nau maʻu tonu ia. Hangē ko ia ne akoʻi ʻe Palesiteni ʻOakesí, “Kapau he ʻikai ke tau fakamaʻunga ki he ngaahi moʻoniʻi meʻá ni ko ʻetau [tefitoʻi] taumuʻa mo e fakakaukaú, he ʻikai leva ke tau fakapapauʻi ʻoku tonu ʻetau aofangatukú.” 10 Hangē ko ʻení, neongo ʻetau feinga mālohi ke “fokotuʻu e ʻinisititiutí” ʻe holofa pē ia kapau he ʻikai ke maʻu e tefitoʻi taumuʻa ko ʻení. Ne mau poupouʻi ke mou fakaʻaiʻai ʻi hoʻomou faiakó e mahuʻingaʻiá, malavá, mo e kau maí. Ka ko e ngaahi ngāue mahuʻingá ni ʻe hoko pē ʻo taʻeʻaonga kapau he ʻikai ke nau fakatefito he tefitoʻi moʻoni ʻo e ului kia Sīsū Kalaisí. Ko e founga pē ʻe lavaʻi ai ʻe heʻetau kau akó e ngaahi fakatamaki mo e faingataʻa ʻo e ngaahi ʻaho kimui ní ko ha fakavaʻe fakalaumālie ʻoku langa ʻi he Fakamoʻuí. 11

ʻOku Fakaofo e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí

Kuo tuʻo lahi ʻeku tala atu he ʻahó ni ʻoku fakaofo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. Ne u fuofua fanongo ki he fakakaukaú ni meia ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻi heʻene lea ki ha kulupu ʻo ha kau faiako fakalotu kau ki honau fatongia toputapu ke akoʻi e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. Ko e natula fakaofo ʻo e ongoongoleleí ne ʻai ia ki he Fakamoʻuí Tonu ʻi Heʻene akoʻi e niʻihi ne ʻikai ke tuí ʻi he falelotú: “Pea hokosia ʻa e ʻaho Sāpaté, pea kamata ako ia ʻi he falelotú: pea ofoʻa e tokolahi ʻi he fanongo kiate iá, ʻo nau pehē, Kuo maʻu mei fē ʻe he tangatá ni ʻa e ngaahi meʻá ni?” 12 ʻI he fakaʻosinga ʻo e Malanga ʻi he Moʻungá, ʻoku tau ʻiloʻi ai “pea kuo fakaʻosi ʻe Sīsū ʻa e ngaahi talá ni, pea ofoʻa e kakaí ʻi heʻene akonakí.” 13 Naʻe “fuʻu ofo ʻaupito” ʻa Lamonai ʻi he Tohi ʻa Molomoná ʻi he faivelenga ʻa ʻĀmoní. 14 ʻI he ngaahi sīpinga ko ʻení mo ha ngaahi meʻa lahi kehe, ʻoku ngāue ʻaki e foʻi lea ko e fakaofó ki ha kakai ne nau fefaʻuhi mo ʻenau tuí kae faifai ʻo nau toki fakatokangaʻi e mālohi mo e mana ʻo e ongoongoleleí. ʻOku tau vakai ki heni ʻi he tohi ʻa Hilamaní, ʻi he taimi “[naʻe] fuʻu ʻohovale ʻaupitoai ʻa e kakaí], ʻo nau tō ki he kelekelé; he naʻe ʻikai te nau tui ki he ngaahi lea kuo lea ʻaki ʻe Nīfaí.” 15 ʻOku hangē ia ʻoku hoko e ʻohovalé ʻi he taimi ʻoku fehangahangai ai e taʻetuí mo e natula fakaofo mo e akonaki ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. ʻOku hoko moʻoni ʻeni kiate kinautolu ʻoku fefaʻuhi mo e veiveiuá, pea ʻe hoko ia kia Sitefinī, Tēvita, mo Koni ʻa ia ne u lave ki ai kimuʻá. Te nau toki ikunaʻi pē ʻa e loto ʻitá, puputuʻú, mo e mamahi ʻoku nau ongoʻí ʻi he taimi te nau maʻu ai e natula fakaofo ʻo Kalaisí Tonu.

Kāinga, kātaki ʻo fakafanongo pea ʻofa mo manavaʻofa ʻiate kinautolu ʻoku fefaʻuhi mo e ngaahi fehuʻi ki he tuí. Fakahoko ia ʻi ha founga ʻofa ʻe maʻu ai ha ʻātakai malu maʻá e kau ako kotoa , pea tataki kinautolu ki ha ngaahi maʻuʻanga tokoni falalalaʻanga pea tokoniʻi ke fakaleleiʻi e meʻa ʻoku nau hohaʻa ki aí. Kae ʻoua naʻa mole meiate kitautolu e ngaahi tali fakaofo ki he ngaahi fehuʻi tefito ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

Tuku ke tau “vilohi holo e tā valivali” ʻi heʻetau moʻuí ʻi he founga ke tokoniʻi ai ʻetau fānau akó ke nau kiʻi tuʻu mo fakakaukau ki he natula fakaofo moʻoni ʻo e Fakamoʻuí ʻoku nau mamata ki aí. ʻIo ʻoku ʻi ai ha ngaahi pole—he ko e konga ia ʻo ʻetau fononga fakamatelié. Tau tokoniʻi hotau kakai kei talavoú ke nau ʻiloʻi e ngaahi founga taʻe faʻa laua ʻa Sīsū Kalaisi ki hono liliu moʻoni e hala fononga ʻo e moʻuí he fānau ʻa e ʻOtuá.

Hangē ko ʻení, ʻoku ou ofo he founga pikitai ʻeku toʻu tupu he loto kolo ʻo Positoní ki he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí mo e founga naʻá ne ʻai ke nau ʻalu ai ʻo ngāue fakafaifekau, nau aʻu ai ki he kolisí, mali he temipalé, pea aʻu ai he taimí ni ki he ngaahi fatongia ko e mātuʻa mo e kau taki ʻi he Siasí. ʻOku matuʻaki faingataʻa ke ʻiloʻi e meʻa kuo hoko ʻi heʻenau moʻuí mo fakakaukau atu ki he anga ʻenau kamatá. ʻOku ou ofo ʻi heʻeku fakakaukau ki ha tamai kei talavou ʻi Seni ʻAnitoniō ʻa ia ne u toki fetaulaki mo Sisitā Kilipeti mo ia. Naʻá ne manavasiʻi he ʻikai ke ne teitei lava ʻo fakahoko e ngaahi fiemaʻu ʻa e ongoongoleleí. Pea ne faifai peá ne ʻiloʻi ʻoku ʻikai ha taha ʻiate kitautolu ʻe haohaoa, pea ʻoku makatuʻunga pea fakafou pē ʻia Sīsū Kalaisi ʻa ʻetau lava ko e niʻihi fakafoʻituituí. Ko e tangata ʻeni ko Luisi Vīkasi mo hono uaifi ko ʻOnitulia mo hona ʻofefine ko Sōfiá, ʻi he pō naʻá ne tukupā ai ke papitaiso hili ia ha taʻu ʻe nima ʻo e felongoaki mo e kau faifekaú. Naʻá ku ofo ʻi heʻeku vakai ki heʻene liliú mo ʻene tui kia Kalaisí. Ne tatau pē ia mo ʻeku ofo ʻi heʻeku fetaulaki mo hoku kaungameʻa ko Sione Lāsí, ʻa ia ne mamaʻo mei he Siasí ʻi ha taʻu ʻe 30 neongo e sīpinga faivelenga hono uaifí mo e fānaú. ʻI ha momeniti fakatōkilalo, pea mo e palopalema fakafāmilí, ne kole ʻe Brother Laasi ha tāpuaki mo tukupā ke feʻiloaki mo e ongo sisitaá. Ne iku ʻa e fili ko iá ki hono papitaisó, fakataha mo e taha hono ngaahi fohá mo e ngaahi ʻofefiné, ʻo nau nofo ai ʻi he hala ʻo e fuakavá. ʻOku ou nofo pē ʻi heʻeku moʻuí ʻo ofo ʻi heʻeku fanongo ki he folofola mai ʻa e ʻEikí kiate aú, ʻo fakapapauʻi mai ʻeku fakamoʻoní, tali mo ʻeku lotú maʻanautolu ʻoku ou tokangaʻi ʻi hoku fatongiá mo ngāue fakaetauhi ki aí, kau ai e ngaahi fiemaʻu ʻa ʻeku fānaú.

Kāinga, ʻoku fakaofo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí! ʻOku liliu ʻe he Fakamoʻuí e moʻui e fānau ʻa e ʻOtuá ʻi ha ngaahi founga ʻoku tolonga mo mālohi. ʻOkú Ne fakaafeʻi kitautolu ke liliu mo hoko ʻo lelei ange, ke tokoniʻi e niʻihi kehé, pea hoko ʻo lahi ange ʻi ha meʻa ʻoku tau malavá. Tau faiako muʻa ʻi ha founga ʻe mahino ai ki heʻetau fānau akó e ʻuhinga ʻoku fakaofo moʻoni ai e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí! ʻOku ou fakamoʻoni ki ai ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.

Ngaahi Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Luke 5:27–28

  2. Vakai, 2 Tīmote 3:1–13. Toe vakai ki he fakamatala ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoní: “ʻI he lolotonga ʻo e taimi faingataʻa ko ʻení naʻe kikiteʻi ʻe he ʻAposetolo ko Paulá, ʻoku ʻikai teitei toe feinga ʻa Sētane ia ke fakapuliki ʻene fakafepakiʻi e palani ʻa e ʻOtuá. ʻOku hulufau e mataʻāʻā ʻa e koví. Ko ia ai, ko e founga pē ʻe taha ke hao fakalaumālie aí, ko e fakapapauʻi ke tuku ke pule e ʻOtuá ʻi heʻetau moʻuí, ako ke fanongo ki Hono leʻó, pea ngāue ʻaki hotau iví ke tokoni ʻi hono tānaki ʻo ʻIsilelí” (Russell M. Nelson, “Tuku ke Lāngilangiʻia ʻa e ʻEikí,” Liahona, Nōvema 2020, 95).

  3. Russell M. Nelson, “Ko e Temipalé mo Hoʻo Fakavaʻe Fakalaumālié,” Liahona, Nōvema. 2021, 93.

  4. ʻOku akoʻi mai kiate kitautolu ʻe he 2 Nīfai 2:13 e fekauʻaki e fono ʻa e ʻOtuá mo ʻetau fiefiá. ʻOkú ne toe fokotuʻu hake ʻa e fie maʻu ki ha Fakalaloa lahi, ʻa ia ko Sīsū Kalaisí, ke tokoniʻi kitautolu ke ikunaʻi e tautea ʻo e fonó ʻa ia ʻoku fakamatalaʻi he konga kimui ʻo e vahé. ʻOku fakahā mai ʻe he veesi 13 e taukapo ʻa e māmaní mo e fakaʻamu ʻa e toʻu tupu tokolahi ʻo e Gen Z ʻoku nau faingataʻaʻia mo tui kapau ʻe toʻo e ngaahi fono ia ʻa e ʻOtuá pea ʻe mole atu leva honau mamahí mo e faingataʻaʻiá. Ka naʻe akoʻi ʻe Līhai kia Sēkope e moʻoni kuo pau ke tau akoʻi foki ki heʻetau fānau akó: kapau he ʻikai ke ʻi ai ha fono pea he ʻikai ke ʻi ai ha fiefia. ʻOku fepaki e moʻoni ia ko ʻení mo e fakakaukau manakoa ʻo e ʻahó ni ko e ʻikai ke ʻi ai ha meʻa ia ʻe tonu pe hala, pea ʻoku ʻikai ha tautea ia ki he angahalá. Kapau ʻoku tau ʻofa moʻoni heʻetau fānau ako ʻoku faingataʻaʻiá, kuo pau ke tau fakahaaʻi e angaʻofa, ʻofa haohaoa, mo e tokanga, ka kuo pau ke tau akoʻi ʻe kiate kinautolu e moʻoni kau ki he nunuʻa ʻo e angahalá mo e mana ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Vakai foki, Russell M. Nelson, “The Love and Laws of God” (Brigham Young University devotional, Sept. 17, 2019), speeches.byu.edu. Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Nalesoni ki he fānau akó e moʻoni tatau ʻi heʻene lea ʻi he fakataha lotu ʻa BYU. Naʻe ʻikai fakataumuʻa e ngaahi fono ʻa e ʻOtuá ke ne taʻofi ʻetau fiefiá, ka ke tataki kitautolu ki he fiefiá. ʻE lava ke hoko ha mamahi lahi mo ʻikai ke maʻu ha fiefia ʻoku tolongá ʻi hono fakaʻikaiʻi e ngaahi lao ko ʻení pe fakakaukau ʻoku toki makatuʻunga pē ʻi ha meʻa.

  5. Barna Group, Gen Z Volume 2: Caring for Young Souls and Cultivating Resilience (2021), 52.

  6. Ko Hono Maʻu ʻo e ʻIlo Fakalaumālié,” Fakamatala ki he ʻElito ʻo e Fakataukei Fakatokāteliné (2018), 3.

  7. Vakai, Tyler Johnson, “A Teacher’s Plea,” BYU Studies, vol. 60, no. 2 (2021), 81–118.

  8. Vakai Sarah Jane Weaver, “Episode 57: BYU–Idaho Professors Eric and Sarah d’Evegnée on Faith, Testimony and Reconversion,” Church News, Nov. 16, 2021, thechurchnews.com.

  9. Lawrence E. Corbridge, “Stand ForeverBrigham Young University devotional, Jan. 22, 2019), speeches.byu.edu

  10. Dallin H. Oaks, “As He Thinketh in His Heart” (evening with a General Authority, Feb. 8, 2013), ChurchofJesusChrist.org.

  11. Vakai, Russell M. Nelson, “Ko e Temipalé mo Ho Fakavaʻe Fakalaumālié,” Liahona, Nōvema 2021, 93–96.

  12. Maʻake 6:2; tānaki atu hono fakamamafá.

  13. Mātiu 7:28; tānaki atu hono fakamamafá.

  14. ʻAlamā 18:2; tānaki atu hono fakamamafá.

  15. Hilamani 9:4; tānaki atu hono fakamamafá.

Paaki