Moʻoni?

Fai ʻe David A. Edwards

ʻŪ Makasini ʻa e Siasí

ʻIo. Ko e moʻoni. Naʻe akoʻi mai ʻe he palōfita ko Sēkopé ha kī ke mahino ʻa e moʻoni maʻongoʻonga tahá.

“ʻAi ʻa e moʻoní.” “Fakamātoato ā foki.” “Tuku ā ʻa e mohe misí.” ʻOku faʻa lea ʻaki ʻe he kakaí ha ngaahi meʻa peheni ʻi he taimi ʻoku nau fakakaukau ai ʻoku ʻi ai ha taha ʻoku taʻeʻilo pe fakaʻamu noa pē.

Pea ʻoku moʻoni ia—ʻe lava ke hoko ʻa e taʻetokanga ki he meʻa ʻoku moʻoní ko ha palopalema moʻoni ia. (Hangē ko ʻení, ʻoku ʻikai ke ke loto ke fakakaukau ʻa e kakaí ʻoku ʻikai ʻaonga ʻa e lao ʻo e kalāvité kiate kinautolu. ʻE lava ke iku fakamamahi ia.)

Ka ko e meʻa ʻoku moʻoní ko ha meʻa lahi ia—ʻoku lahi ange ia ʻi he meʻa ʻoku fakatokangaʻi ʻe ha kakai tokolahi. Ko hono moʻoní, ko e konga lahi mo mahuʻinga taha ʻo e meʻa ʻoku moʻoní ʻoku ope atu ia ʻi he moʻuí ni pea mo e māmani fakamatelie ʻoku tau ʻilo ki ai ʻo fakafou ʻi hotau ngaahi ongoʻanga (senses) ʻe nimá. ʻE toki lava pē ke ʻiloʻi fakalaumālie ia.

Naʻe akoʻi ʻe he palōfita ko Sēkopé ʻi he Tohi ʻa Molomoná ha niʻihi ʻo e ngaahi moʻoni mahuʻinga fekauʻaki mo e meʻa ʻoku moʻoni lahi ange ko ʻení pea mo e founga ʻe lava ke tau ʻilo mo maʻu ha mahino ki aí.

Ko e Hā Hono ʻUhingá?

Naʻe akoʻi ʻe Sēkope ki hono kakaí fekauʻaki mo e meʻa ʻoku moʻoni maʻongoʻonga tahá: ko Sīsū Kalaisi mo Hono fatongia ʻi he palani ʻa e Tamai Hēvaní. Naʻe pehē leva ʻe Sēkope, “ʻOua naʻa mou ofo ʻi heʻeku fakahā kiate kimoutolu ʻa e ngaahi meʻa ní; he ko e hā ʻoku ʻikai te tau lau ai ki he fakalelei ʻa Kalaisí, pea maʻu ha ʻilo haohaoa kiate ia, pea maʻu mo e ʻilo ki he toetuʻú mo e maama ka hoko maí?” (Sēkope 4:12).

Naʻe akoʻi ʻe Sēkope ʻi he fakamatala ko ʻení ha ngaahi moʻoni mahuʻinga ʻe niʻihi:

ʻOku ʻi ai ha meʻa lahi ange ʻi he moʻuí ni pē—ʻoku ʻi ai ha toetuʻu.
ʻOku ʻi ai ha meʻa lahi ange ʻi he māmani pē ko ʻení—ʻoku ʻi ai ha “maama ka hoko mai.”
Ko e mahuʻinga tahá, naʻe fakahoko ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e meʻa kotoa ko ʻení maʻatautolu ʻo fakafou ʻi Heʻene feilaulau fakaleleí.
Te tau lava ʻo maʻu ha ʻilo ki he ngaahi meʻá ni.

Ko ha ngaahi moʻoniʻi meʻa lalahi ia. Pea hangē ko e lea ʻa Sēkopé, ko e hā ʻoku ʻikai ke tau lea ai ki aí?

Naʻe ʻi ai leva ha meʻa ke lea ʻaki ʻe Sēkope fekauʻaki mo e founga ʻokú ne ʻiloʻi ai ʻa e ngaahi meʻá ni peá ne lea mahinongofua ʻaupito fekauʻaki mo kinautolu.

“Ngaahi Meʻa ʻo Hangē ko Honau Angamoʻoní”

Naʻe akoʻi ʻe Sēkope ʻo pehē: “ʻOku folofola ʻaki ʻe he Laumālié ʻa e moʻoní pea ʻoku ʻikai loi. Ko ia, ʻokú ne folofola ki he ngaahi meʻa ʻo hangē ko honau angamoʻoní, pea ki he ngaahi meʻa ʻo hangē ko honau angamoʻoni ʻe ʻi aí” (Sēkope 4:13).

Te tau toki lava pē ʻo ʻiloʻi ʻa e moʻoní ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní—ko e “ngaahi meʻá ʻo hangē ko honau angamoʻoní,” ʻa e moʻoní kakato. Te tau fakahoko fēfē iá?

Ko hono moʻoní ko e konga lahi ʻo e mahino ʻoku maʻu ʻe ha taha ki he meʻa ʻoku moʻoní—ʻa e fakatuʻasinó mo e fakalaumālié fakatouʻosi—ʻoku makatuʻunga ia ʻi he falalá.

ʻOku tau falala ki hotau ngaahi ongoʻanga ʻe nimá ke ne ʻomi ha aʻusia fakahangatonu ʻi he meʻa ʻoku moʻoni fakatuʻasinó. ʻOku tau falala foki ki he ngaahi maʻuʻanga tokoni mei tuʻá—ʻa e mātuʻá, kau faiakó, ngaahi tohí, fakamatalá, uepisaití, ʻū taá, mapé, vitioó—ngaahi meʻa kehekehe kotoa pē. ʻI he fakalau ʻa e taimí, ʻoku tau fakapapauʻi ʻa e ngaahi moʻoní ʻaki haʻatau aʻusia tonu ha ngaahi meʻa, pe ko ʻetau mamata ki hono fakamālohia ʻo e ngaahi meʻa ʻoku moʻoní.

Te tau lava ʻo ako ke falala ki heʻetau malava ke ongoʻi ʻa e ngaahi meʻa fakalaumālié, ʻo hangē pē ko ʻetau ako ke falala ki hotau ngaahi ongoʻanga ʻe nimá.

Pea ʻoku fiemaʻu ke tau ako ke falala ki ha ngaahi maʻuʻanga tokoni pau mei tuʻa ʻi he ngaahi meʻa fakalaumālié. ʻOku fiemaʻu ke tau tui ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi pea falala kiate Kinaua mo ʻEna ʻofá. ʻOku fiemaʻu ke tau falala ki he Laumālie Māʻoniʻoní. ʻOku fiemaʻu ke tau falala ki he kau palōfitá, ko e ngaahi folofolá, mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe ʻo e moʻoní kuo fakahā maí. Pea ʻoku fiemaʻu ke tau falala ki he fakamoʻoni ʻa e niʻihi kehé.

ʻI heʻetau ngāue ʻaki ʻa e tuí mo e falalá, te tau lava ʻo maʻu ha ngaahi aʻusia fakalaumālie mo mamata ki hono fakamālohia ʻa e ngaahi moʻoni fakalaumālié ʻi he fakalau ʻa e taimí. Te tau mamata ki he meʻa ʻoku moʻoni lahi ange naʻe talanoa ki ai ʻa Sēkopé:

ʻOku moʻoni ʻa Sīsū Kalaisi. ʻOku moʻoni ʻa ʻEne feilaulau fakaleleí. ʻOku moʻoni ʻa ʻEne Toetuʻú. Te tau toetuʻu foki mo kitautolu . ʻOku moʻoni ʻa e moʻui ko ʻení. Pea ʻoku moʻoni ʻa e moʻui hili ʻa e maté. ʻOku moʻoni ʻa e palani ʻa e Tamai Hēvaní. Ko e ngaahi meʻa ʻeni ʻoku hangē ko honau anga moʻoní pea mo e anga moʻoni te nau ʻi aí. ʻE lava ke liliu ʻetau moʻuí ʻo taʻengata ʻi heʻetau tali ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení.