Ang Matarung nga Maghuhukom
May usa ra ka paagi aron mahimo ang matarung nga paghukom, sama sa gihimo ni Jesukristo, ug mao kana ang pagkahimong sama Kaniya.
Sa Iyang mortal nga kinabuhi, si Jesukristo usa ka mahigugmaong maghuhukom, may talagsaong kaalam ug pailub. Nailhan Siya sa mga kasulatan isip “ang matarung nga maghuhukom” (2 Timoteo 4:8; Moises 6:57), ug ang Iyang tambag kanato mao usab ang “paghukom sa matarung nga paghukom” (tan-awa sa Hubad ni Joseph Smith, Mateo 7:1–2 [diha sa Mateo 7:1, footnote a]) ug “itugyan ang imong pagsalig diha niana nga Espiritu nga nagtultol sa pagbuhat og maayo … [ug] paghukom nga matinud-anon” (D&P 11:12).
Kini nga tambag ngadto sa Napulog Duha ka mga Nephite makatabang kanato sa paghukom sama sa gibuhat sa Ginoo: “Kamo mahimo nga mga maghuhukom niini nga mga katawhan, sumala sa paghukom diin Ako mihatag nganha kaninyo, nga makiangayon. Busa, unsa nga matang sa mga tawo kamo mahisama? Sa pagkatinuod Ako moingon nganha kaninyo, gani sama nga Ako mao” (3 Nephi 27:27; emphasis gidugang). Usahay makalimot kita nga dihang gihatag Niya ang tambag sa pagkahimong sama Kaniya, kini diha sa konteksto kon unsaon sa paghukom nga matarung.
Dili Matarung nga Paghukom
Usa ka makauulaw nga ehemplo sa dili matarung nga paghukom naggikan sa pasumbingay sa nawala nga karnero, dihang sayop nga gihukman sa mga Pariseo ug mga escriba ang Manluluwas ug ang Iyang mga kaubanan sa pagpangaon, nga nag-ingon, “Kining tawhana nagaabiabi sa mga makasasala ug nakigsalo kanila sa pagpangaon” (Lucas 15:2)—gikalimtan nila ang kamatuoran nga sila mismo mga makasasala. Nagbaton og mahukmanong kasingkasing, ang mga escriba ug mga Pariseo wala mahibalo sa kalipay sa pagluwas sa nawala nga karnero.
Ang mga “escriba ug mga Pariseo” usab ang midala sa “usa ka babaye nga hing-abtan nga nanapaw” (Juan 8:3) ngadto sa Manluluwas aron makita kon Siya mohukom ba kaniya sumala sa balaod ni Moises (tan-awa sa bersikulo 5). Nahibalo na mo sa sumpay sa istorya, giunsa Niya sila pagpaubos tungod sa dili tarung nilang paghukom, ug sa unsang paagi sila “nakonbikto sa kaugalingon nilang tanlag” ug nanglakaw “sa tinagsa-tagsa” (bersikulo 9; emphasis gidugang). Miingon dayon Siya sa babaye nga dili Siya mohukom kaniya og silot ug kinahanglang molakaw siya ug dili na magpakasala pa. Dayon ang babaye mihimaya sa Dios sukad niana ug mituo sa iyang ngalan” (tan-awa ang Joseph Smith Translation, [sa John 8:11, footnote c]).
Ang kinaiyanhon nga lalaki ug babaye sa matag usa kanato anaay kalagmitan nga manghimaraot sa uban ug mohukom nga dili matarung, o nagpakatarung sa kaugalingon. Gani nahitabo kini kang Santiago ug Juan, duha sa mga Apostoles sa Manluluwas. Naglagot kaayo sila dihang ang mga tawo sa Samarianhon nga balangay wala motahud sa Manluluwas (tan-awa sa Lucas 9:51–54):
“Ug sa pagkakita [nila] niini … , sila miingon kaniya, Ginoo, buot ka ba nga among ingnon ang kalayo sa pagkanaug gikan sa langit ug sa pag-ut-ot kanila, sama sa gihimo ni Elias?
“Apan siya miliso ug iyang gibadlong sila ug miingon, “Wala kamo masayud unsang espirituha ang inyong gipakig-ambitan.
“Kay ang Anak sa Tawo mianhi dili aron sa paglaglag sa kinabuhi sa mga tawo kondili sa pagluwas kanila” (mga bersikulo 54–56).
Ang mga “maghuhukom sa kadaghanan” karon (D&P 107:74), ang atong mga bishop ug mga branch president, kinahanglang maglikay sa susama nga pagkadali nga manghimaraot, sama sa gihimo ni Santiago ug ni Juan niana nga okasyon. Ang matarung nga maghuhukom mosanong sa mga pagkumpisal uban sa gugma ug pagsabut. Ang nasayop nga batan-on, sama pananglit, kinahanglang mobiya sa opisina sa bishop nga mobati sa gugma sa Manluluwas pinaagi sa bishop ug maputos sa kalipay ug makaayo nga gahum sa Pag-ula—dili pakaulawan o kayugtan. Kay tingali unyag mapahilayo na hinoon sa bishop ang nahisalaag nga batan-on (tan-awa sa Lucas 15:4).
Disiplina
Hinoon, ang kalooy dili makatangtang sa panginahanglan sa disiplina. Ang pulong nga disiplina naggikan sa Latin nga pulong nga discere, “sa pagkat-on,” o discipulus, “tigkat-on”, naghimo sa usa ka disipulo nga usa ka estudyante ug sumusunod. Ang pagdisiplina diha sa pamaagi sa Ginoo mao ang mahigugmaon ug mapailubong pagtudlo. Sa mga kasulatan ang Ginoo kasagaran mogamit sa pulong nga pagpanton kon hisgutan ang disiplina (tan-awa, alang sa pananglitan, sa Mosiah 23:21; D&P 95:1). Ang pulong nga pagpanton naggikan sa Latin nga castus, nagpasabut nga “putli o lunsay,” ug ang pagpanton nagpasabut nga “aron malunsay.”
Sa kalibutan, ang kalibutanong maghuhukom maoy mohimaraot sa tawo ug mopapriso kaniya sa bilanggoan. Sa pagtandi, ang Basahon ni Mormon nagtudlo nga kon tuyo kitang magpakasala, mahimo kita nga atong “kaugalingon nga mga maghuhukom” (Alma 41:7) ug mopatanggong sa atong kaugalingon ngadto sa espiritwal nga bilanggoan. Sa sukwahi nga paagi, ang maghuhukom sa kadaghanan niini nga kaso naggunit sa mga yawe nga moabli sa mga pultahan sa prisohan; “kay uban sa pagpanton Ako nag-andam og usa ka paagi alang sa ilang kaluwasan diha sa tanan nga mga butang gikan sa pagtintal” (D&P 95:1; emphasis gidugang). Ang proseso sa matarung nga maghuhukom maloloy-on, mapinanggaon, ug matubsanon, dili mapanghimarauton.
Ang batan-ong si Joseph Smith gidisiplina og upat ka tuig nga probisyon sa wala pa makuha ang bulawang mga palid, “tungod kay wala nimo matuman ang mga sugo sa Ginoo.” Wala madugay, dihang nawala ni Joseph ang 116 ka mga pahina sa manuskrito, gidisiplina na usab siya. Bisan og naghinulsol si Joseph, gibawi gihapon sa Ginoo ang iyang mga pribilehiyo sa mubo nga panahon, tungod kay “kadto nga Ako naghigugma Ako usab nagpanton aron ang ilang mga sala mapasaylo” (D&P 95:1).
Miingon si Joseph, “Nalipay ang anghel sa dihang iyang gibalik pag-usab ang Urim ug Thummim ug miingon nga ang Dios nahimuot sa akong pagkamatinud-anon ug pagkamapainubsanon, ug nahigugma kanako tungod sa akong paghinulsol ug makugihon nga pag-ampo,” Tungod kay ang Ginoo gustong motudlo ni Joseph og makausab sa kasingkasing nga leksyon, Iyang gikinahanglan ang sakit nga sakripisyo kaniya—sakripisyo isip importanting bahin sa pagdisilina.
Sakripisyo
“Sa karaan nga mga adlaw, ang sakripisyo nagpasabut sa paghimo sa usa ka butang o usa ka tawo nga balaan,” nga nagsumpay niini, sa konektadong paagi, ngadto sa depinisyon sa pulong nga pagpanton—“sa paglunsay.” Sa samang paagi, sa karaang Israel, ang pagpasaylo moabut pinaagi sa usa ka halad alang sa sala o kalapasan, o sakripisyo. Ang sakripisyo dili lang “nagtudlo ngadto niana nga mahinungdanon ug katapusan nga sakripisyo” (Alma 34:14) apan nagtabang usab sa pagmugna og mas dako nga pasalamat alang sa Pag-ula sa Manluluwas. Ang pagkadili andam sa pagsakripisyo isip kabahin sa atong paghinulsol nagbugal-bugal o nagpakaubos sa mas dakong sakripisyo ni Kristo alang sa mao gihapon nga sala ug nagpakaminos sa Iyang pag-antus—usa ka tig-a nga timaan sa kawalay pasalamat.
Sa laing bahin, pinaagi sa tam-is nga kabaligtaran sa sakripisyo, sa tinuod kita makaangkon og butang nga may mahangturong bili—Iyang kalooy ug pagpasaylo ug sa katapusan “tanan nga iya sa Amahan” (D&C 84:38). Isip kabahin sa proseso sa paghinulsol, ang sakripisyo naglihok isip makaayo nga tambal nga makatabang sa pag-ilis sa “pagbasol sa tanlag” (Alma 42:18) uban sa “kalinaw sa tanlag” (Mosiah 4:3). Kon walay sakripisyo, ang tawo mahimong maglisud sa pagpasaylo sa ilang kaugalingon, tungod sa padayong kahibalo nga may gitagoan sila.
Ang Ginikanan isip Matarung nga Maghuhukom
Samtang pipila lang kanato ang tawagon nga maghuhukom sa kadaghanan, ang mga baruganan sa matarung nga paghukom magamit natong tanan, ilabi na sa mga ginikanan nga dunay inadlawng oportunidad sa paggamit niining mga baruganan diha sa ilang mga anak. Ang epektibong pagtudlo sa anak mao ang tuyo sa maayong pagkaginikanan, ug ang mahigugmaong pagdisiplina maoy tuyo sa matarung nga paghukom.
Si Presidente Joseph F. Smith mitudlo, “Kon ang mga bata masupilon ug lisud kontrolahon, magmapailubon uban kanila hangtud kamo magmadaugon pinaagi sa gugma, … ug niana mahulma ninyo ang [ilang] mga kinaiya kutob sa inyong gusto.”
Makatabang ang pagsabut nga sa pagtudlo kon unsaon sa pagdisiplina, ingon og mag-refer kanunay ang mga propeta sa mga kinaiya nga sama kang Kristo. Ang Doktrina ug mga Pakigsaad naghatag kanato niining bantugan nga tambag sa pagdisiplina:
“Walay gahum o impluwensya nga makahimo o angay gayud nga magpadayon pinaagi sa hiyas sa pagkapari, gawas lamang sa pagdani, sa pagkamainantuson, sa kalumo ug kaaghup, ug sa tiunay nga paghigugma;
“Pinaagi sa pagkamabination, ug putli nga kahibalo, diin makapadugang sa hilabihan sa kalag nga walay pagpakaaron-ingnon, ug walay pagpanglimbong—
“Pagpanton sa tukma nga panahon uban ang tuman nga kahigpit, kon gidasig sa Espiritu Santo; ug dayon mopakita pagkahuman og dugang nga paghigugma” (D&P 121:41–43).
Kini nga kasulatan nagtudlo nga kita mopanton “kon gidasig sa Espiritu Santo,” dili kon kita gidasig sa kasuko. Ang Espiritu Santo ug ang kasuko dili magkauyon, tungod kay “siya nga may espiritu sa panagbingkil dili gikan kanako, apan gikan sa yawa, kinsa mao ang amahan sa panagbingkil, ug siya nagkutaw sa mga kasingkasing sa mga tawo sa panagbangi uban ang kasuko” (3 Nephi 11:29). Si Presidente George Albert Smith mitudlo nga “ang dili maayong mga butang sa kasagaran dili masulti ubos sa inspirasyon sa Ginoo. Ang Espiritu sa Ginoo mao ang diwa sa pagkamabination; kini ang diwa sa pagpailub; kini ang diwa sa gugmang putli ug pagmahal ug pagkamatugtanon ug pagkamainantuson. …
“… Apan kon anaa kanato ang diwa sa pagpangita og sayop … sa makadaut nga pamaagi, dili gayud kana resulta sa pagpakig-uban sa Espiritu sa atong Langitnong Amahan ug sa kanunay makadaut.
“… Ang pagkamabination mao ang gahum nga gihatag sa Dios ngari kanato aron sa pag-abli sa tig-a nga mga kasingkasing.”
Ang Tinuod nga Pagkatawo sa Atong mga Anak
Sa dihang ang Manluluwas mibisita sa mga Nephite, duna Siyay gibuhat nga talagsaon ngadto sa mga bata.
“Ug nahinabo nga siya mitudlo ug mialagad ngadto sa anak sa mga katawhan … , ug siya miluag sa ilang mga dila, ug sila namulong ngadto sa ilang mga amahan sa mahinungdanon ug katingalahan nga mga butang. …
“… Sila nakakita ug nakadungog niini nga mga bata; oo, bisan ang mga masuso mibuka sa ilang mga ba-ba ug militok og mga kahibulongan nga mga butang” (3 Nephi 26:14, 16).
Tingali labaw pa kay sa pag-abli sa mga ba-ba sa mga bata, ang Ginoo miabli sa mga mata ug dalunggan sa natingala nila nga mga ginikanan. Kadto nga mga ginikanan gihatagan og dili ordinaryong mga gasa sa daklit nga pagtan-aw sa kahangturan ug sa pagtan-aw sa tinuod nga pagkatawo ug premortal nga pamarug sa ilang mga anak. Dili ba kana makausab sa hangtud sa pagtan-aw ug pagtratar sa mga ginikanan sa ilang mga anak? Ganahan ko niini nga bersyon sa kinutlo nga gipaangkon ngadto ni Goethe: “Kon unsay imong pagtan-aw sa [usa ka bata] mao usab ang pagtratar nimo kanila, ug kon giunsa nimo sila sa pagtratar mao usab ang modangat kanila.” Ang paghinumdom sa tinuod nga pagkatawo sa usa ka bata usa ka gasa sa panan-aw nga balaang magdasig og panan-awon sa usa ka matarung nga maghuhukom.
Panapos
Si Presidente Thomas S. Monson mitudlo kanato, “Ayaw himoang mas importante ang sulbarunon nga problema kay sa tawo nga angayng higugmaon.” Pagkaimportante gayud niana nga baruganan aron mamahimong matarung nga mga maghuhukom, ilabi na sa kaugalingon natong mga anak.
May usa ra ka paagi aron mahimo ang matarung nga paghukom, sama sa gihimo ni Jesukristo, ug mao kana ang pagkahimong sama Kaniya. Busa “unsa nga matang sa mga lalaki [ug mga babaye] kamo mahisama? Sa pagkatinuod Ako moingon nganha kaninyo, gani sama nga Ako mao” (3 Nephi 27:27). Sa pangalan ni Jesukristo, amen.