Te reo fa’aara
’Ua riro te ’ohipa fa’aara ’ei ’ohipa ta’a ’ē mau nō te mau peropheta, te rave-ato’a-hia nei rā te reira nā te tahi atu mau ta’ata e rave rahi.
’Ua fānauhia te peropheta Ezekiela i te ārea e piti ahuru matahiti hou ’a fa’aru’e ai Lehi ’e tōna ’utuāfare i Ierusalema. I te matahiti 597 hou te Mesia, i te 25ra’a o tōna matahiti, ’o Ezekiela te hō’ē o te mau ta’ata e rave rahi tei hōpo’ihia i Babulonia nā Nebukaneza, ’e e nehenehe roa e parau ē, ’ua ora ’oia i reira e hope noa atu tōna orara’a.1 Nō te rēni autahu’ara’a a Aarona ’oia, ’e i te 30ra’a o tōna matahiti, ’ua riro mai ’oia ’ei peropheta.2
I tōna fa’auera’a ia Ezekiela, ’ua fa’a’ohipa Iehova i te hōho’a nō te hō’ē tīa’i.
« ’E tē ite ra [te tīa’i] i te ’o’e i te haere’a mai i ni’a i taua fenua ra, ’e ’ua fa’a’oto ihora i te pū, ’ei a’o i taua mau ta’ata ra ;
« ’O tei ’ite i te ’otora’a i taua pū ra ’e ’aore i ara ; ’e ’ua tae maira te ’o’e e riro atura ’oia, ’ei ni’a tōna toto i tōna iho upo’o ».3
’Āre’a « ’ia hi’o rā te tīa’i i te ’o’e i te haere’a mai, ’e ’aore i fa’a’oto i te pū ra, ’e ’aore i fa’aarahia taua mau ta’ata ra ; ’e ’ua tae maira ho’i taua ’o’e ra e riro atura te hō’ē ta’ata nō roto ia rātou ; nō tāna iho hara ’oia i riro ai ; e tītau rā vau i te ho’o i tōna toto i te rima o te tīa’i ra ».4
’E i muri iho parau ’āfaro ti’a atura Iehova ia Ezekiela : « ’O ’oe ho’i, e te tamaiti a te ta’ata na, ’o ’oe tei ha’apa’ohia e au ’ei tīa’i i te ’utuāfare o ’Īserā’ela ; ’e tenāna, e fa’aro’o mai ’oe i te parau i tō’u nei vaha, ’a nā ’ō nei atu ai i te a’o ia rātou ».5 Te fa’aarara’a maori rā, ’ia fāriu ’ē atu i te hara.
« ’Ua parau ana’e au i te ta’ata parau ’ino ē, e terā ra ta’ata parau ’ino ra, e pohe mau ā ’oe ; ’e ’aore a’era ’oe i parau atu ei a’o iāna i tāna ra parau ’ino ; e pohe ā taua ta’ata parau ’ino ra i tāna ihora parau ’ino e tītau maira vau i te ho’o i tōna toto i tō ’oe ra rima.
« ’Ia a’o rā ’oe i taua ta’ata parau ’ino ra ’ia fa’aru’e ’oia ia taua ’ino ra, ’e ’aore ’oia i fāriu mai i taua parau nāna ra, e pohe ’oia i tāna iho hara ; ’ua ora ra ’oe ia ’oe iho […]
« E mai reira ho’i, ’ia parau atu vau i te ta’ata parau ’ino ra, e pohe mau ā ’oe na ; ’e ’ua fāriu mai ’oia i tāna parau ’ino, ’e ’ua rave i te mea au ’e te mea ti’a ra…
« Te mau hara ato’a tāna i rave ra, e ’ore ïa e mana’o-fa’ahou-hia ’ei hara nāna : ’ua rave ’oia i te mea au ’e te parau ti’a ».6
Te vāhi fa’ahiahia, e au ato’a teie fa’aarara’a i te feiā parau ti’a ra. « ’Ia parau vau i te ta’ata parau ti’a ra, e ora mau ’oia ; ’e ’ua ti’aturi ihora ’oia i tāna parau, ’e ’ua rave ho’i i te parau ’ino, e ’ore e mana’ohia te mau parau ti’a ato’a nāna ra, nō tāna ra parau ’ino tāna i rave ra, e pohe ’oia i te reira ».7
Ma te tāparu i tāna mau tamari’i, tē parau nei te Atua ia Ezekiela : « E parau atu ia rātou, tē nā ’ō mai ra te Fatu ra ’o Iehova, tē ora nei au ra, ’aore roa ō’u e māuruurura’a i te pohe o te ta’ata ’ino ra ; ’ia fāriu mai rā te ta’ata i tāna parau ’ino ’ia ora : e fāriu mai ’outou, e fāriu mai ’outou i tā ’outou mau parau ’ino ra ; e aha ho’i ’outou i hina’aro ai i te pohe, ’e te ’utuāfare o ’Īserā’ela ē ? »8
’Aita roa tō tātou Metua i te Ao ra ’e tō tātou Fa’aora e hina’aro e fa’autu’a ia tātou, tē ’imi nei rā rāua i tō tātou ’oa’oa ’e tē tāparu nei rāua ia tātou ’ia tātarahapa, « e ’ere roa te parau ’ino i te ’oa’oa [’e e ’ore roa e riro] ’ei ’oa’oa ».9 Nō reira ’ua fa’aara Ezekiela ’e te mau peropheta ato’a mai taua taime ra, i te mau ta’ata ato’a e hina’aro e fāriu ’ē atu ia Sātane, te ’enemi o tō rātou vārua, ’e « ’ia rave i te ti’amā ’e te ora mure ’ore, nā roto i te Ārai rahi o te ta’ata ato’a ».10
’Ua riro te ’ohipa fa’aara ’ei ’ohipa ta’a ’ē mau nō te mau peropheta, te rave-ato’a-hia nei rā te reira nā te tahi atu mau ta’ata e rave rahi. ’Oia mau, « e mea ti’a roa i te ta’ata ato’a ’o tei fa’aarahia ra ’ia fa’aara atu i tōna ra ta’ata tupu ».11 Tātou tei fāri’i i te hō’ē itera’a o te fa’anahora’a rahi ’oa’oa—’e te mau fa’auera’a nō te fa’a’ohipa i te reira—e ti’a ia tātou ’ia fa’atupu i te hina’aro ’ia fa’a’ite i te reira ’itera’a, i te mea ē, e fa’atupu mau te reira i te ta’a-’ē-ra’a i roto i te orara’a i ’ō nei ’e a muri a’e. ’E ’ia ui tātou ē, « ’O vai tō’u ta’ata tupu ’o te ti’a iā’u ’ia fa’aara ? » e ’itehia te pāhonora’a i roto i te hō’ē parabole tei ha’amata mai teie : « Te hō’ē ta’ata nō Ierusalema i te haerera’a i Ieriko, ro’ohia ihora i te nana ’eiā haru »,12 ’ua ’ite tātou i te hope’a.
’Ia fa’aau tātou i te parabole nō te ta’ata Samaria i teie tumu parau, tē fa’aha’amana’o mai nei te reira ia tātou ē, teie uira’a « ’o vai tō’u ta’ata tupu ? », ’ua tā’amuhia ïa i ni’a i nā fa’auera’a rahi e piti : « E hina’aro ’oe i tō Atua ia Iehova ma to ’ā’au ato’a ’e ma tō vārua ato’a, ’e ma tō pūai ato’a, ’e ma tō mana’o ato’a ’ia hope, e aroha ho’i ’oe i tō ta’ata tupu mai te aroha ia ’oe iho na ».13 Te tumu o te fa’ateiteira’a i te reo fa’aara ’o te here ïa, te here i te Atua ’e te here i te ta’ata tupu. Fa’aara ’o te aupuru ïa. Tē ha’api’i nei te Fatu ē, e ravehia te reira « nā roto i te marū ’e te haeha’a »14 ’e « nā roto i te tāparura’a, nā roto i te fa’a’oroma’i-noa-ra’a… ’e nā roto ho’i i te here mau ra ».15 E riro ïa ’ei ’ohipa rū, mai te huru ’ia fa’aara tātou i te hō’ē tamari’i ’eiaha e tu’u i tōna rima i ni’a i te auahi. E ti’a ’ia pāpū maita’i ’e i te tahi taime ’ia pa’ari. I te tahi taime, e nehenehe te fa’aara e riro mai te hō’ē fa’ahapa « mai te mea ē, ’ua fa’auruhia e te Varua Maitai »,16 ’ia rave-tāmau-hia rā te reira nā roto i te here. Hi’o na pa’i, ’ei hi’ora’a, te here e tūra’i nei i te tāvinira’a ’e te mau fa’atusiara’a a tō tātou mau misiōnare.
E mea papū ē, e fa’ahepo te here i te mau metua ’ia fa’aara i tō rātou « mau ta’ata tupu » fātata roa a’e, tā rātou iho mau tamari’i. Tōna aura’a ’oia ho’i, te ha’api’ira’a ’e te fa’a’ite-pāpū-ra’a i te mau parau mau o te ’evanelia. Te aura’a ’oia ho’i, te ha’api’ira’a i te mau tamari’i i te parau ha’api’ira’a a te Mesia : te fa’aro’o, te tātarahapa, te bāpetizora’a, ’e te hōro’a o te Vārua Maita’i.17 Tē fa’aha’amana’o nei te Fatu i te mau metua ē, « ’Ua fa’aue rā vau ia ’outou ’ia ha’api’i atu i tā ’outou mau tamari’i i roto i te māramarama ’e te parau mau ».18
Hō’ē mea faufa’a roa i roto i te hōpoi’a fa’aara a te metua, e ’ere ïa i te fāta’a-noa-ra’a i te mau hope’a au ’ore o te hara, i te ’oa’oa ato’a rā o te ta’ahira’a i roto i te ha’apa’o maita’i i te mau fa’auera’a. Ha’amana’o na i te mau parau a Enosa nō ni’a i te mea i arata’i iāna ’ia ’imi i te Atua, ’ia fāri’i i te fa’a’orera’a hara, ’e ’ia fa’afāriuhia :
« Inaha, tē haere ’imi haere ra vau i te mau pua’a i roto i te urura’au ; ’ua ha’amana’o māite au i roto i tā’u ’ā’au i te mau parau tā’u i fa’aro’o i te parau-pinepine-hia e tō’u ra metua nō te ora mure ’ore ’e te ’oa’oa ho’i o te feiā mo’a ra.
« ’Ua hia’ai ihora ta’u ’ā’au, topa turi ihora vau i mua i te aro o Tei Hāmani iā’u ra, ’e ’ua pi’i hua atura vau iāna ma te pure ’ū’ana, i te anira’a atu ».19
Nō tōna here fāito ’ore ’e tōna māna’ona’o ia vetahi ’ē ’e i tō rātou ’oa’oa, ’aita Iesu i ’ōti’ati’a i te fa’aara. I te ’ōmuara’a o tōna tau ’ohipara’a, « i reira tō Iesu ha’amatara’a i te a’o, i tē nā ōra’a ē, ’a tātarahapa, tē fātata mai nei te bāsileia o te ao ».20 Nō tōna ’ite ē, e ’ere te mau huru ’ē’a ato’a ’o te arata’i i te ra’i ra, ’ua fa’aue maira ’oia :
« E tomo nā te ’ūputa piriha’o ; tē ātea nei ho’i te ’ūputa ’e te ’ā’ano nei te ’ē’a e tae atu ai i te pohe ; ’e e rave rahi tei nā reira i te tomo :
« Te apiapi rā o te ’ūputa ’e te piri ho’i o te ’ē’a e tae atu ai i te ora, ’e te ’iti ho’i o te feiā i ’ite atu ē ».21
’Ua horo’a ’oia i te taime nō te feiā hara, i te nā ’ōra’a ē, « ’Aore au i haere mai e parau i te feiā parau ti’a, i te feiā hara rā ’ia tātarahapa ».22
Nō te mau pāpa’i parau, te mau pharisea ’e te mau sadukea, ’ua fa’ahapa ’eta’eta Iesu i tō rātou huru havarevare. E mea ’āfaro ti’a roa tāna mau fa’aara ’e tāna mau fa’auera’a : « ’Auē ’outou, e te mau pāpa’i parau ’e te mau pharisea, e ha’avare ’outou ! tē hōro’a na ho’i ’outou i te ’ahuru o te mineta, ’e te aneto, ’e te kumina, ’e tē ha’apae nei i te mau mea rarahi o te ture ra, i te parau ti’a, ’e te aroha, ’e te ha’apa’o mau ra : ’o tā ’outou ïa e ha’apa’o e ti’a ai, ’e ’eiaha ato’a e ha’apaehia terā ».23 ’Aore e ta’ata e pari i te Fa’aora ’o te ’ore e here i teie mau pāpa’i parau ’e te mau pharisea—’ua mamae ’oia ’e ’ua pohe ho’i nō te fa’aora ato’a ia rātou. Nō tōna rā here ia rātou, e’ita tāna e nehenehe e vaiiho ia rātou ’ia rave noa i te hara ma te ’ore e fa’atītī’aifaro pāpū ia rātou. ’Ua parau te hō’ē ta’ata ē : « ’Ua ha’api’i Iesu i tāna mau pipi ’ia rave mai tāna i rave : ’ia fāri’i poupou i te mau ta’ata ato’a, e ha’api’i ato’a rā i te parau nō te hara, i te mea ē, e tītau te here ’ia fa’aara i te ta’ata nō ni’a i te mea e nehenehe e ha’apēpē ia rātou ».24
I te tahi taime tē pāto’ihia nei te feiā e fa’ateitei ma te itoito i te hō’ē reo fa’aara mai te huru ē, e reo ha’avā. ’Ārea rā, te feiā e parau nei ē, e ’ere te parau mau i te hō’ē mea pāpū, ’e te mau ture mōrare, e fa’aotira’a ïa nā te ta’ata iho, ’o rātou ato’a ïa te mea pūai roa a’e i te fa’a’ino i te ta’ata ’o te ’ore e fāri’i i te huru mau o te « ferurira’a tano ». Te parau ra te hō’ē ta’ata pāpa’i i te reira mea ē « te ta’ere o te ha’amā » :
« I roto i te hō’ē ta’ere hapa ’ua ’ite ’outou ē e mea maita’i ’e ’aore rā, e mea ’ino ’outou nā roto i te mana’o o tō ’outou ’ā’au. I roto i te ta’ere ha’amā ’ua ite ’outou ē e mea maita’i ’e ’aore rā, e mea ’ino ’outou nā roto i te mau parau tā te ta’ata e parau nō ni’a ia ’outou, e fa’ahanahana ānei ia ’outou ’e ’aore rā, e patu ānei ia ’outou i rāpae… [I roto i te ta’ere ha’amā,] ’aita te orara’a mōrare i niuhia i ni’a i te mau parau tumu nō te mau mea maita’i ’e nō te mau mea hape, ’ua patuhia rā i ni’a i te mau fa’aotira’a ē, ’o vai te fa’aō mai ’e ’o vai te tu’u i te hiti […]
« ’Aita e vaira’a hau tō te mau ta’ata ato’a i roto i te hō’ē fa’anahora’a mōrare tei niuhia i ni’a i te fa’aōra’a mai ’e te tu’ura’a i te hiti. ’Aita e fa’aturera’a tāmau, te tahi noa ha’avāra’a tāuiui nā te naho’a ta’ata. E ta’ere teie nō te mana’o hitahita rahi, nō te ’ohipa pūai ’e nō te mau mata’u mōrare pinepine, i reira ho’i te mau ta’ata ato’a e feruri ai ē, tītauhia ’ia fāri’i i te fa’aotira’a a te pae rahi […]
« E riro te ta’ere hapa ’ei ta’ere ’eta’eta, terā rā, e nehenehe tā ’outou e fa’a’ino i te hara ’e e here i te ta’ata hara. Tē parau nei te ta’ere ha’amā nō teie anotau ē, ’ua ha’afaufa’a ’oia i te parau nō te fa’aōra’a mai ’e i te parau nō te ’ā’au fāri’i, e nehenehe rā te reira e riro ’ei māuruuru-’ore-ra’a nō te feiā ’aita i fāri’i i te reira ’e nō te feiā ’aita i tū’ati te mana’o i tō te rahira’a o te ta’ata ».25
I te tahi a’e pae, tē vai ra te parau nō « te papa o tō tātou Ora »,26 e niu pāpū ’e te vai maoro nō te parau ti’a ’e te maita’i. ’Auē ïa maita’i rahi a’e ’ia fāri’i i te ture tāuiui ’ore a te Atua nā roto i te reira e ti’a ai ia tātou ’ia mā’iti ’e ’ia ārai i tō tātou haere’a, i te ha’avīhia i raro a’e i te mau ture mana’o-’ore-hia ’e i te riri ’ū’ana o te naho’a ta’ata. ’Auē ïa te maita’i rahi a’e ’ia ’ite i te parau mau i te « ’āueue noa i te mata’i ra, i terā parau, i terā parau ».27 ’Auē ïa te maita’i rahi a’e ’ia tātarahapa ’e ’ia rohi nō te ha’apa’o i te ture o te ’evanelia, i te parau ē, ’aita e maita’i ’e ’aore rā ’aita e hape ’e ’a pārahi ai i roto i te hara ’e ’a oto ai.
’Ua parau te Fa’aora ē, « ’E e riro te mau ta’ata ato’a i te fa’aro’o i te reo fa’aara, nō roto mai i te vaha o tā’u mau pipi, ’o tei mā’itihia e au i teie mau mahana hope’a nei ».28 ’Ei mau tīa’i ’e ’ei mau pipi, e’ita tā tātou e nehenehe e fa’aea muhu ’ore noa nō ni’a i teie « ’ē’a maita’i rahi roa a’e ».29 Mai ia Ezekiela, e’ita tā tātou e nehenehe e hi’o noa i te ’o’e ’ia haere mai i ni’a i te fenua ’e « ’aita e fa’a’oto i te pū ».30 ’Aita e parauhia nei ē, e haere tātou e tūpa’i i ni’a i te ’ōpani fare o te ta’ata ’e ’aore rā, e ti’a i te vāhi ta’ata ma te ti’aoro ē, « ’A tātarahapa ! » ’Oia mau, ’ia feruri ana’e ’outou i te reira, tei roto i te ’evanelia i fa’aho’ihia mai, te mea tā te ta’ata e ’imi mau nei. Nō reira e ’ere te reo fa’aara i te reo tivira noa, i roto i te reo o te Salamo, e « reo ’oa’oa ».31
’Ua fa’ahiti te ra’atira pāpa’i parau nō Deseret News, ’o Hal Boyd, i te hō’ē hi’ora’a nō te ’ino nō te fa’aea-muhu-’ore-noa-ra’a. Tē parau ra ’oia ē, noa atu ē, tē riro noa nei ā te parau nō te fa’aipoipora’a ’ei tau’aparaura’a na te mau ta’ata ti’ara’a teitei i Marite, ’āre’a te fa’aipoipora’a iho, e ’ere ïa i te hō’ē tau’aparaura’a nā rātou i tā rātou e rave nei. « Tē fa’aipoipo nei ’e tē vai fa’aipoipo noa nei te feiā ti’ara’a teitei ’e tē ara nei rātou ’ia fāna’o tā rātou mau tamari’i i te mau maita’i o te hō’ē fa’aipoipora’a papū… Te fifi rā, ’aita rātou e ha’api’i nei i te mea tā rātou e rave nei ». ’Aita rātou e hina’aro e « fa’ahepo » i te feiā ’o te nehenehe e fa’a’ohipa i tā rātou arata’ira’a mōrare ’e te mau faufa’a, terā rā, « ’ua tae… te taime nō te feiā e ’ite ha’api’ira’a to rātou ’e e ’utuāfare pa’ari tō rātou ’ia fa’aea i te fa’ahua muhu ’ore noa, ’e ’ia ha’amata i te ha’api’i i tā rātou e rave nei i roto i te parau nō te fa’aipoipora’a ’e te ti’ara’a metua… [’e] ’ia tauturu i tō rātou mau ta’ata marite ’ia ha’apa’o i te reira ».32
Tē ti’aturi nei mātou ē, ’outou teie u’i ’āpī e ti’a mai nei, te feiā ’āpī ’e te feiā ’āpī pa’ari tā te Fatu e ti’aturi nō te manuïara’a tāna ’ohipa i roto i te mau matahiti i muri nei, e paturu ’outou i te mau ha’api’ira’a o te ’evanelia ’e te mau fa’aturera’a a te ’Ēkālesia i te vāhi ta’ata ’e i te vāhi mo’emo’e ato’a. ’Eiaha e fa’aru’e i te feiā e riro i te fāri’i i te parau mau ’ia taupupu ’e ’ia topa i roto i te ’ite ’ore. ’Eiaha e fati i raro a’e i te mau parau hape o te mana’o fāri’i ’e ’aore rā i te mata’u—mata’u i te aura’a ore, i te fāri’i-’ore-hia, ’e ’aore rā, i te māuiui. ’A ha’amana’o na i te fafaura’a a te Fa’aora :
« E ao tō ’outou ’ia fa’a’ino mai, ’e ’ia hāmani ’ino mai, ’e ’ia pari ha’avare noa mai te ta’ata ia ’outou i te mau ’ino ato’a nei nō’u.
« ’A ’oa’oa, ’e ’ia ōu’au’a noa i te ’oa’oa ; e utu’a rahi ho’i tā ’outou i te ao ra : i nā reira ho’i rātou i te hāmani ’ino i te mau peropheta ra, ’o mua ïa ia ’outou ».33
I te pae hōpe’a, e ti’a’aura’a tā tātou pā’āto’a i te Atua ra nō tā tātou mau mā’itira’a ’e nō te orara’a tā tātou e ora nei. ’Ua parau te Fa’aora : « I tono mai tā’u Metua iā’u ’ia fa’ateiteihia vau i ni’a i te satauro ; ’e ’ia oti tā’u fa’ateiteira’ahia i ni’a i te satauro ra, ’ia ’ume mai au i te mau ta’ata ato’a ra iā’u ; ’e mai iā’u i fa’ateiteihia i ni’a e te ta’ata ra, ’oia ato’a e fa’ateiteihia te ta’ata i ni’a e te Metua, ’ia ti’a mai rātou i mua iā’u ’ia ha’avāhia i tā rātou mau ’ohipa, i te ’ohipa maita’i ’e te ’ohipa ’ino ato’a ho’i ».34
Nō tō’u ’ite i te reira, te rahi hope o te Fatu, teie tā’u tāparura’a nā roto i teie mau parau a Alama :
« ’E teienei, e au mau taea’e, ’ua hina’aro vau ma tō’u ’ā’au ato’a, ’oia ïa, ma te onoono rahi ’e tae noa atu i te māuiui, ’ia… ’ia fa’aru’e i tā ’outou mau hara, ’e ’ia ’ore hoi ’outou ’ia ha’amaoro i te mahana nō tā ’outou tātarahapa ;
« ’Ia fa’aha’eha’a rā ’outou ia ’outou iho i mua i te Fatu, ’e ’ia ti’aoro atu i tōna ra i’oa mo’a, ’e ’ia ara, ’e ’ia pure ho’i ma te fa’aea ’ore, ’ia ’ore tō ’outou fa’ahemara’a ’ia hau i tō ’outou pūai, ’e ’ia arata’ihia ’outou e te Varua Maita’i…
« ’Ia fa’aro’o ’outou i te Fatu ra, ’e ’ia tīa’i ho’i i te ora mure ’ore, ’ia vai māite ho’i te aroha o te Atua i roto i tō ’outou ’ā’au, ’ia fa’ateiteihia ’outou i te mahana hope’a ra, ’e ’ia ō ho’i i roto i tōna ra fa’aeara’a ».35
’Ia ti’a na ia tātou i te parau i te Fatu nā muri ia Davida ra : « ’Aore au i huna i te parau ti’a nā ’oe i roto i ta’u ’ā’au; tē fa’a’ite nei au i te parau mau ’e te ora na ’oe : ’Aore au i huna i tō hāmani maita’i ’e te parau mau i te ’āmuira’a rahi ra. ’Eiaha ’oe e hōpoi ’ē i tō aroha hāmani maita’i iā’u, e Iehova ē ; nā tō hāmani maita’i ’e te parau mau e tīa’i mai iā’u ».36 Nā roto i te i’oa o Iesu Mesia ra, ’āmene.