Genel Konferans
En Yüce Tanrı’ya Hozana
Nisan 2023 genel konferansı


En Yüce Tanrı’ya Hozana

İsa Mesih’in Yeruşalim’e zaferle girişi ve onu takip eden haftanın olayları, bugün hayatımızda uygulayabileceğimiz öğretiyi örneklerle göstermektedir.

Bugün, söylendiği gibi, bu Palmiye Pazar günü İsa Mesih’i onurlandırmak için dünyanın dört bir yanındaki Mesihçiler’le bir araya geliyoruz. Yaklaşık 2.000 yıl önce Palmiye Pazarı, İsa Mesih’in ölümlü hayattaki hizmetinin son haftasının başlangıcına işaret ediyordu. İnsanlık tarihinin en önemli haftasıydı.

İsa’nın Yeruşalim’e zaferle girişinde, vaat edilen Mesih olarak müjdelenmesiyle başlayan süreç, O’nun Çarmıha Gerilmesi ve Dirilişi ile sona erdi.1 İlahi tasarım gereği, O’nun kefaret amacıyla kurban oluşu, ölümlü hayattaki hizmetini sona erdirdi ve Cennetteki Babamız’la sonsuza dek yaşamamızı mümkün kıldı.

Kutsal yazılar bize, bu haftanın “Celile’nin Nasıra Kenti’nden Peygamber İsa’yı” görmek için şehrin kapılarında bekleyen kalabalıklarla başladığını söyler.2 Onlar, “hurma dalları alarak O’nu karşılamaya çıktılar. ‘Hozana! Rab’bin adıyla gelene, İsrail’in Kralı’na övgüler olsun!’ diye bağırıyorlardı.”3

Kutsal Kitap’ta çok uzun zaman öncesine ait olan bu anlatım, bana Gana, Takoradi’deki bir Kilise görevinde olduğum zamanı hatırlatıyor. Dikkat çekici bir şekilde, Palmiye Pazar gününde oradaydım.

Takoradi, Gana’daki Topluluk

Mpintsin Gana Çadır Kazığı’nı oluşturmak için, Takoradi Gana Çadır Kazığı bölgesini bölmem gerekiyordu. Bugün, Gana’da Kilise’nin 100.000’den fazla üyesi var.4 (Bugün bizimle birlikte olan Ga Mantse, Gana, Accra’nın Majesteleri Kralı Nii Tackie Teiko Tsuru II’ye hoş geldiniz diyoruz.) Bu Azizlerle tanıştığımda, onların Rab’be olan derin sevgilerini ve bağlılıklarını hissettim. Onlara olan büyük sevgimi ve Kilise Başkanı’nın onları sevdiğini ifade ettim. Kurtarıcı’nın Yuhanna tarafından kaydedilen şu sözlerine atıfta bulundum: “Sizi sevdiğim gibi birbirinizi sevin.”5 Bunu, “Seni seviyorum konferansı” olarak kabul ettiler.6

Yaşlı Rasband, Gana, Takoradi’de el sıkışırken

Kilisede’ki o sevgili erkek ve kız kardeşlerin ve ailelerinin sıralarına yukarıdan aşağıya baktığımda, yüzlerinde İsa Mesih’e olan tanıklığın ve inancın parıltısını görebiliyordum. Onların, Mesih’in her yere uzanan Kilisesi’nin bir parçası olarak sayılma arzularını hissettim. Ve koro şarkı söylediğinde, melekler gibi şarkı söylediler.

Takoradi, Gana’daki Koro
Yaşlı Rasband, Gana’daki üyelerle birlikte

Eski günlerdeki Palmiye Pazarı’nda olduğu gibi, bu kişiler de İsa Mesih’e saygılarını sunmak için toplanan O’nun öğrencileriydi, tıpkı Yeruşalim’in kapılarında, ellerinde palmiye yapraklarıyla “Hozana! … Rab’bin adıyla gelene övgüler olsun”7 diye haykıran öğrenciler gibi.

Gana’da palmiye yapraklarının sallanışı

Yakındaki bir kilisede bulunan topluluk da Palmiye Pazarı’nı onurlandırıyordu. Kürsüden konuşurken, pencereden dışarıya baktığımda, ellerinde palmiye yapraklarını sallayarak, tıpkı bu fotoğraftaki gibi, sevinçle sokakta yürüdüklerini fark ettim. Asla unutmayacağım bir manzaraydı, o gün hepimiz kralların Kralı’na ibadet ediyorduk.

Başkan Russell M. Nelson, Palmiye Pazarı’nı “sadece İsa’nın Yeruşalim’e girişini onurlandırmak için sallanan palmiye yapraklarını değil, aynı zamanda O’nun avuçlarını da hatırlayarak, gerçekten kutsal kılmamız gerektiğini” söyledi. Daha sonra Başkan Nelson, “Kurtarıcı’nın ‘Ben seni asla unutmam’ vaadinden bahseden Yeşaya’ya şu sözlerle atıfta bulundu: ‘Bak, adını avuçlarıma kazıdım.’”8

Rab, ölümlü hayatın zor olduğunu doğrudan yaşayarak biliyor. O’nun yaraları bize, “[herkesten] daha beterini yaşadığını”9 hatırlatıyor, öyle ki, O, acı çektiğimizde bize yardım edebilir ve “kendi yolunuzu tutun”10 sözleri için bize örnek olabilir ve böylece “Tanrı sonsuza dek ve daima [bizimle] beraber olacaktır.”11

Palmiye Pazarı sadece bir olay değildi, tarihi, saati ve yeri olan, tarihte başka bir sayfaydı. İsa Mesih’in Yeruşalim’e zaferle girişi ve onu takip eden haftanın olayları, bugün hayatımızda uygulayabileceğimiz öğretiyi örneklerle göstermektedir.

O’nun, Yeruşalim’de sona eren hizmeti boyunca işleyen ebedi öğretinin bir kısmına bakalım.

İlk olarak, peygamberlik. Örneğin, Eski Antlaşma peygamberi Zekeriya, İsa Mesih’in Yeruşalim’e zaferle gireceği konusunda peygamberlik etti, hatta bir eşeğe bineceğini bile tarif etti.12 İsa, şehre girmeye hazırlanırken, Dirilişi’ni önceden bildirerek şunları söyledi:

“Şimdi Yeruşalim’e gidiyoruz. İnsanoğlu, başkahinlerin ve din bilginlerinin eline teslim edilecek, onlar da O’nu ölüm cezasına çarptıracaklar.

“O’nunla alay etmeleri, kamçılayıp çarmıha germeleri için O’nu öteki uluslara teslim edecekler. Ne var ki O, üçüncü gün dirilecek.”13

İkincisi, Kutsal Ruh’un yoldaşlığı. Joseph Smith, “Kutsal Ruh’un aracılığı olmadan hiç kimse İsa’nın Rab olduğunu bilemez”14 diye öğretti. Kurtarıcı, yukarı odadaki15 Son Akşam Yemeği’nde16 öğrencilerine, “Sizi öksüz [yani tesellici olmadan] bırakmayacağım”17 diye vaat etti.18 Sevindirici haberin gerçeklerini ileriye taşımak için yalnız olmayacaklardı, aksine onlara rehberlik edecek Kutsal Ruh’un mükemmel armağanına sahip olacaklardı. O, “Size esenlik bırakıyorum, size kendi esenliğimi veriyorum” diye vaat etti, “Ben size dünyanın verdiği gibi vermiyorum.”19 Kutsal Ruh armağanıyla, hepimiz aynı güvenceye sahibiz; öyle ki “O’nun Ruhu her zaman [yanımızda olabilsin”20 ve “Kutsal Ruh’un gücüyle her şeyin doğrusunu [bilebilelim].”21

Üçüncüsü, öğrencilik. Gerçek öğrencilik, sarsılmaz bağlılık, sonsuz yasalara itaat ve her şeyden önce Tanrı sevgisidir. Kuşku duymadan. Ellerinde palmiye yapraklarıyla saygılarını sunan kalabalık, O’nu Mesih olarak selamladı. O, tam olarak buydu. Onlar, O’na, O’nun mucizelerine ve O’nun öğretilerine yakınlık duydular. Ancak birçoklarının övgüsü uzun sürmedi. Daha önce “Hozana”22 diye bağıran bazıları, çok geçmeden dönüp “O’nu çarmıha gerin” diye bağrıştılar.23

Dördüncüsü, İsa Mesih’in Kefareti.24 Palmiye Pazarı’nı takip eden son günlerinde, Mesih, Getsemani’nin ıstırabından, alay konusu yargılanmasına, çarmıha gerilişinin işkencesine ve ödünç alınmış bir mezara gömülmesine kadar, olağanüstü Kefaretini yerine getirdi. Ama bununla kalmadı. Cennetteki Baba’nın tüm çocuklarının Fidye ile Kurtarıcısı olarak çağrılmasının heybetiyle, üç gün sonra o mezardan dışarı adım attı, peygamberlik ettiği gibi dirildi.25

İsa Mesih’in benzersiz Kefareti için sürekli olarak minnettar mıyız? Şu anda bunun arındırıcı gücünü hissediyor muyuz? Bu yüzden, kurtuluşumuzun Yaratıcısı ve Tamamlayıcısı İsa Mesih, hepimizi kurtarmak için Yeruşalim’e gitti. Alma’daki şu sözler bir çağrışım yapıyor mu: “Eğer yüreklerinizde bir değişiklik yaşadıysanız ve kurtuluş sevgisinin şarkısını söyleme arzusunu hissettiyseniz, size soruyorum: Şimdi de böyle hissedebiliyor musunuz?”26 Gerçekten söyleyebilirim ki, Palmiye Pazar günü Takoradi’deki koro “kurtuluş sevgisinin şarkısını” söyledi.

İsa Mesih, ölümlü hayattaki hizmetinin o son önemli haftasında, on kız benzetmesini verdi.27 O, ellerinde palmiye yaprakları ile değil, içlerinde sevindirici haberin ışığı ile O’nu kabul etmeye hazırlananlara dönüşünü öğretiyordu. O’nun yollarını yaşama, hakikatlerini kucaklama ve O’nun ışığını paylaşma isteğinin bir açıklaması olarak, alevi artırmak için fazladan yağla tutuşan ve yanan kandillerin simgesini kullandı.

Hikayeyi biliyorsunuz. On kız Kilise üyelerini temsil eder ve damat İsa Mesih’i temsil eder.

On kız kandillerini aldı ve “güveyi karşılamaya çıktı.”28 Beşi akıllıydı, kandillerine yağ koyarak ve biraz da yedek yağ alıp hazırlandılar ve beşi ise akılsızdı, kandilleri sönüktü ve yedekte yağları yoktu. “İşte güvey geliyor, onu karşılamaya çıkın!”29 çağrısı geldiğinde, “bilge olanlar ve hakikati kabul edenler ve Kutsal Ruh’u rehberleri olarak [almış]”30 olan beş kız, kendilerinin “kralı ve yasa koyucusu”31 için hazırdı, böylece O’nun “yüceliği onların üzerinde olacaktı.”32 Diğer beşi, çılgınca yağ bulmaya çalışıyordu. Fakat, çok geçti. Düğün alayı onlar olmadan ilerledi. Kapıyı çalıp içeri girmek için yalvardıklarında Rab, “Sizi tanımıyorum” diye yanıt verdi.33

O bize, “Sizi tanımıyorum!” deseydi nasıl hissederdik?

On kız gibi bizim de kandillerimiz var; fakat yağımız var mı? Korkarım, düzgün bir şekilde hazırlanamayacak kadar dünyevi baskılarla meşgul olan, birkaç damla yağla idare eden bazı kişiler var. Yağ, peygamberliklere ve yaşayan peygamberlerin, özellikle Başkan Nelson’ın, onun danışmanlarının ve Oniki Havariler’in sözlerine inanmaktan ve bunlara göre hareket etmekten gelir. Yağ, Kutsal Ruh’u işittip hissettiğimizde ve bu ilahi rehberliğe göre hareket ettiğimizde, ruhlarımızı doldurur. Yağ, seçimlerimiz Rab’bi sevdiğimizi ve O’nun sevdiği şeyleri sevdiğimizi gösterdiğinde, kalplerimize dökülür. Yağ, tövbe etmekten ve İsa Mesih’in Kefareti’nin şifasını aramaktan gelir.

Bazılarınızın “kova listesi” dediği şeyi doldurmak istiyorsanız, işte kova listesi budur: kovanızı O’nun yaşamının ve öğretilerinin bir temsili olan, İsa Mesih’in yaşam suyu34 biçimindeki yağla doldurun. Aksine, uzak bir yerin veya muhteşem bir etkinliğin yanına tik işareti koymak, ruhunuzu hiçbir zaman tam veya tatmin olmuş hissettirmeyecektir, ama İsa Mesih tarafından öğretilen öğretiyi yaşamak hissettirecektir. Örneklerden daha önce bahsetmiştim: Peygamberliği ve peygamberlik öğretilerini kucaklayın, Kutsal Ruh’un telkinlerinin doğrultusunda hareket edin, gerçek bir öğrenci olun ve Rabbimiz’in Kefareti’nin iyileştirici gücünü arayın. Bu kova listesi sizi gitmek istediğiniz yere, Cennetteki Babanız’a geri götürecektir.

Takoradi’deki Palmiye Pazarı benim için çok özel bir deneyimdi, çünkü bu günü sadık bir kardeşler topluluğuyla paylaştım. Aynı şeyler dünyanın dört bir yanındaki kıtalarda ve adalarda olmaktadır. Kalbim ve ruhum, sizinki gibi, “En Yüce Tanrı’ya Hozana!”35 diye haykırmak için can atıyor.

Bugün, Yeruşalim’in kapılarında, ellerimizde palmiye yapraklarıyla durmuyor olsak da, Vahiy’de peygamberlik edildiği gibi, bu zaman gelecektir, “her ulustan, her oymaktan, her halktan, her dilden oluşan, kimsenin sayamayacağı kadar büyük bir kalabalık tahtın ve Kuzu’nun önünde [duracak]. Hepsi de birer beyaz kaftan [giyecek] ellerinde palmiye dalları [olacak].”36

İsa Mesih’in bir Havarisi olarak, doğru bir şekilde yaşamak için gayretle çaba göstermeniz ve ellerinde palmiye yapraklarıyla Tanrı’nın Oğlu’nu, hepimizin büyük Fidye ile Kurtarıcısı’nı müjdeleyecek olanlardan biri olmanız için kutsamamı sizinle birlikte bırakıyorum. İsa Mesih’in adıyla, amin.

Kaynaklar

  1. Sevindirici Haberlerin dördü de, Matta 21–28, Markos 11–16, Luka 19-24 ve Yuhanna 12–21, İsa Mesih’in, kurtuluş ve yücelmenin kutsamalarını Tanrı’nın tüm çocuklarına erişilebilir kılmak için ilahi olarak tasarlanmış olan ölümlü hayattaki hizmetinin son günlerini açıklar. Bazen yazarlar, Kurtarıcı’nın öğretileri ve eylemlerinde değil, dahil ettikleri şeylerde farklılık gösterir.

  2. Bkz. Matta 21:10-11.

  3. Yuhanna 12:13.

  4. Üyelik ve İstatistik Kayıtlarına göre, Gana’da 102.592 üye bulunmaktadır.

  5. Yuhanna 15:12.

  6. Üyelerle ne zaman konuşsam bana “Yaşlı Rasband, sevgili Havarimiz seni seviyorum” derlerdi. Bu insanlar [Kutsal] Ruh ve Tanrı’nın sevgisiyle o kadar doludur ki, bu sevgiyi kolayca paylaşırlar.

  7. Matta 21:9.

  8. Bkz. Russell M. Nelson, “The Peace and Hope of Easter” (video), Nisan 2021, ChurchofJesusChrist.org/media; Yeşaya 49:16.

  9. Öğreti ve Antlaşmalar 122:8. Aralık 1838’de Peygamber Joseph ve bir avuç diğer Kilise lideri, haksız yere Özgürlük Hapishanesi’nde hapsedilmişti. Koşullar korkunçtu. Sefil koşullarda aylar geçirdikten sonra, Joseph, Mart 1839’da üyelere, kendi durumuna ve “acı çekmekte olan azizlere” merhamet etmesi için Rab’be yalvardığı dualar da dahil olmak üzere mektup yazdı. Ayrıca Rab’bin bu dualara verdiği yanıtı, Öğreti ve Antlaşmalar 121-123’te kaydedildiği gibi paylaştı.

  10. Öğreti ve Antlaşmalar 122:9. Rab’bin Özgürlük Hapishanesi’nde Joseph Smith’e verdiği cesaret, ona sıkıntı ve denemelerin bizi güçlendirebileceği, sabrı ve kendine hakim olmayı öğretebileceği konusunda teselli ve ruhsal anlayış getirdi. Rab onu, Rab’bin yolu olan “kendi yolunu tutması” ve , “[Tanrı’nın] Oğlu’nun bunların hepsinden daha beterini yaşadığı gibi yaşadığı haksız uygulamalara katlanması.için çağırdı, Sen O’ndan daha büyük müsün?” (Öğreti ve Antlaşmalar 122:8).

  11. Öğreti ve Antlaşmalar 122:9. Tanrı’nın “sizinle birlikte olacağına” dair vaadi, imanlarına sımsıkı sarılan ve Rab’be güvenenler için kesin bir vaattir.

  12. Bkz. Zekeriya 9:9.

  13. Matta 20:18-19. James E. Talmage, Mesih İsa kitabında şöyle yazar: “Onikiler’in … Mesih’in amacını kavrayamamış olmaları şaşırtıcı bir gerçektir. … Onlara göre, sevgili Öğretmen’lerinin sözlerinde korkunç bir tutarsızlık, büyük bir uyumsuzluk veya açıklanamaz bir çelişki vardı. O’nun yaşayan Tanrı’nın Oğlu Mesih olduğunu biliyorlardı; ve böyle Biri nasıl boyun eğdirilebilir ve öldürülebilirdi” ([1916], 502–3).

  14. Joseph Smith bu açıklamayı, 28 Nisan 1842 Cuma’de Nauvoo Kadın Yardımlaşma Cemiyeti’nde, Deseret News’in 19 Eylül 1855, 218 sayısında “History of Joseph Smith”’ten alıntılandığı gibi yaptı. 1. Korintliler kitabının on ikinci bölümüne atıfta bulunarak, üçüncü ayete açıklık getirdi: “Kutsal Ruh’un aracılığı olmaksızın kimse, ‘İsa Rab’dir’ diyemez” kısmını, “Kutsal Ruh’un aracılığı olmaksızın kimse, ‘İsa’nın Rab olduğunu’ bilemez” şeklinde revize etti. (Bkz. The First Fifty Years of Relief Society: Key Documents in Latter-day Saint Women’s History [2016], 2.2, churchhistorianspress.org.)

  15. İsa, Son Akşam Yemeği’ni öğrencileriyle paylaştı (bkz. Markos 14:12–18). Oniki Havariler arasında, Petrus, Andreas, Yakup, Yuhanna, Matta, Filipus, Tomas, Bartalamay, Yakup, (Alfeus’un oğlu), Yahuda İskariot, Yahuda (Yakup’un kardeşi) ve Simun (bkz. Luka 6:13–16) vardı.

  16. İsa, öğrencileriyle birlikte Son Akşam Yemeği’nde, Rab’bin sofrası kutsal törenini başlattı (bkz. Matta 26:26–29; Markos 14:22–25; Luka 22:19–20).

  17. İsa’nın “yukarıdaki odada” Rab’bin sofrasını başlattığı belirli gün/gece, aslında Matta, Markos, Luka ve Yuhanna arasında görünen farklılıklar nedeniyle tartışılmaktadır. Matta, Markos ve Luka, Son Akşam Yemeği’nin “mayasız ekmek bayramının ilk günü” veya Fısıh yemeğinde yapıldığını ileri sürerler (Bkz. Matta 26:17; Markos 14:12; Luka 22:1, 7). Ancak Yuhanna, İsa’nın Fısıh yemeğinden önce tutuklandığını (bkz. Yuhanna 18:28), yani Son Akşam Yemeği, Fısıh yemeğinden bir gün önce gerçekleştiğini ileri sürer. Kilise’nin müfredat materyalleri ve Son Zaman Azizler öğretimi, İsa’nın çarmıha gerilmeden önceki akşam yukarı odada öğrencileriyle Son Akşam Yemeği’ni düzenlediği konusunda hemfikir görünüyor. Kutsal Haftayı kutlayan Mesihçiler, Gregoryen takvimine göre Perşembe’yi Son Akşam Yemeği, Cuma’yı Çarmıha Gerilme günü ve Pazar’ı Diriliş günü olarak kabul ederler.

  18. Yuhanna 14:18.

  19. Yuhanna 14:27.

  20. Öğreti ve Antlaşmalar 20:77.

  21. Moroni 10:5.

  22. Kutsal Kitap Sözlüğü, hozananın “şimdi kurtar” anlamına geldiğini açıklar. Kelime, Mezmurlar 118:25’ten alınmıştır. “Bu mezmurun söylenmesi, Çadır Bayramı’nda palmiye [hurma] ağacının dallarının sallanmasıyla ilişkiliydi; Rabbimiz’in Yeruşalim’e zaferle girişinde bu kelimenin kalabalıklar tarafından kullanılmasının nedeni budur” (Kutsal Kitap Sözlüğü, “Hozana”). Bkz. Matta 21:9, 15; Markos 11:9–10; Yuhanna 12:13.

  23. Markos 15:14; Luka 23:21.

  24. Cennetteki Babamız’ın kurtuluş planının merkezi, O’nun tüm çocukları için ölümsüzlüğü ve yücelik nimetini almaya layık olanlar için yüceliği sağlayacak olan sonsuz bir kefaret idi. Babası “Kimi göndereyim?” diye sorduğunda İsa, “İşte buradayım, beni gönder” diyerek öne çıktı (İbrahim 3:27). Başkan Russell M. Nelson şöyle öğretti: “[İsa Mesih’in] görevi Kefaret idi. Bu görev benzersiz bir şekilde O’na aitti. Ölümlü bir anne ve ölümsüz bir Baba’dan doğan O, kendi canını gönüllü olarak verebilecek ve tekrar geri alabilecek tek kişiydi (bkz. Yuhanna 10:14-18). O’nun Kefaretinin görkemli sonuçları sınırsız ve ebediydi. O, ölümün dikenini çıkardı ve mezarın kederini geçici hale getirdi (bkz. 1. Korintliler 15:54–55). O’nun Kefaret konusundaki sorumluluğu Yaratılış’tan ve Düşüş’ten önce bile biliniyordu. Bu, sadece tüm insanlığın dirilişini ve ölümsüzlüğünü sağlamak için değildi, aynı zamanda O’nun belirlediği koşullar altında günahlarımızın affedilmesini sağlamaktı. Bu nedenle, O’nun Kefareti, O’nunla ve ailelerimizle sonsuza dek bir olmamızın yolunu açtı” (“The Mission and Ministry of Jesus Christ,” Liyahona, Nisan 2013, 20).

  25. Diriliş, beden ve ruhun ölümsüz bir durumda yeniden birleştirilmesinden oluşur; beden ve ruh birbirinden ayrılamaz ve artık ölümlü hayattaki hastalıklara veya ölüme bağlı değildir (bkz. Alma 11:45; 40:23).

  26. Alma 5:26; ayrıca bkz. Alma 5:14.

  27. On kız benzetmesi için bkz. Matta 25:1–12; Öğreti ve Antlaşmalar 45:56–59. Matta 25’i kapsayan bölümler, İsa’nın bu benzetmeyi, Matta 21’de son haftası sırasında Yeruşalim’e girdikten sonra ve Matta 26’da Son Akşam Yemeği’nden ve tutuklanmasından hemen önce öğrettiğini öne sürer. Bu son haftada verilen on kız benzetmesine ek olarak, İsa incir ağacı benzetmesini (bkz. Matta 21:17–21; 24:32–33), iki oğul benzetmesini (bkz. Matta 21:28–32) ve kötü bağcılar benzetmesini (bkz. Matta 21:33–46) verdi.

  28. Matta 25:1.

  29. Matta 25:6.

  30. Öğreti ve Antlaşmalar 45:57.

  31. Öğreti ve Antlaşmalar 45:59.

  32. Öğreti ve Antlaşmalar 45:59.

  33. Matta 25:12. Dağdaki Vaaz’da, Rab, akılsız beş kız benzetmesinde belirtildiği gibi, “birçok harika işler” yaptığını varsayanlara “Sizi tanımıyorum” diye atıfta bulunur. (bkz. Matta 7:22–23).

  34. Suyun ölümlü hayat için kritik değerde olması gibi, İsa Mesih ve O’nun öğretileri (yaşam suyu), sonsuz yaşam için kritik öneme sahiptir (bkz. Guide to the Scriptures, “Living Water,” scriptures.ChurchofJesusChrist.org; see also Yeşeya 12:3; Yeremya 2:13; Yuhanna 4:6–15; 7:37; 1. Nefi 11:25; Öğreti ve Antlaşmalar 10:66; 63:23).

  35. 3. Nefi 4:32.

  36. Vahiy 7:9.