“Usa Lamang ka Pasiuna,” kapitulo 16 sa Mga Santos: Ang Istorya sa Simbahan ni Jesukristo sa Ulahing mga Adlaw, Volume 1, Ang Sumbanan sa Kamatuoran, 1815–1846 (2018)
Kapitulo 16: “Usa Lamang ka Pasiuna”
Kapitulo 16
Usa Lamang ka Pasiuna
Samtang ang mga plano alang sa Zion ug sa templo nagpadulong sa Missouri pinaagi sa koreyo, ang nuybe anyos nga si Emily Partridge milukso gikan sa iyang katre ug nagdali-dali paggawas nga nagsul-ob pa sa iyang pangkatulog. Sa nataran luyo sa iyang balay, duol lang sa dapit sa templo sa Independence, iyang nakita ang usa sa dagkong pundok sa mga kumpay sa iyang pamilya nga nasunog. Taas kaayo og gisakaan ang kalayo, ang yellow nga kahayag niini mihimo og tag-as nga mga anino sa luyo niadtong nanagbarug sa duol, walay nahimo nga nagtan-aw sa kalayo.
Komon ra ang aksidente nga mga sunog sa hilit nga lugar, apan dili kini aksidente. Ang gagmay nga mga panon sa manggugubot nangdaut sa kabtangan sa mga Santos nianang tibuok ting-init sa 1833, nanghinaut nga mamiya tungod sa kahadlok ang mga bag-ong nangabut gikan sa Distrito sa Jackson. Wala pay nasakitan hangtud nianang puntoha, apan ang mga manggugubot daw misamot pagkaagresibo sa matag pag-ataki.
Wala makasabut si Emily sa tanang rason nganong ang katawhan sa Distrito sa Jackson gusto nga mobiya ang mga Santos. Nasayud siya nga ang iyang pamilya ug mga higala dili sama sa ilang mga silingan sa daghang mga paagi. Ang mga taga-Missouri nga nadunggan niya sa kadalanan dunay lahi nga paagi sa pagpakigsulti, ug ang mga babaye nagsul-ob og lahi nga estilo sa sinina. Ang uban kanila maglakaw-lakaw nga magtiniil panahon sa ting-init ug manglaba sa ilang mga sinina gamit ang dagkong mga palu-palo imbis nga mga tablang labhanan nga maoy naandan ni Emily sa Ohio.
Gagmay lang kini nga mga kalainan, apan dihay dagko usab nga panagsumpaki nga wala kaayo mahibaloi ni Emily. Ang mga tawo sa Independence dili gusto nga ang mga Santos mosangyaw ngadto sa mga Indian ug dili uyon sa pagkaulipon. Sa amihanan nga mga estado, diin nagpuyo ang kadaghanan sa mga miyembro sa simbahan, ang pagpanag-iya og mga ulipon supak sa balaod. Apan sa Missouri, ang pag-ulipon og itom nga mga tawo nahisubay sa balaod, ug ang dugay nang nanimuyo didto kusganong nanalipod niini.
Ang buhat sa mga Santos nga dili kaayo makighugoy-hugoy sa uban wala makapaminos sa mga pagduda. Samtang daghan pa kanila ang miabut sa Zion, nagtinabangay sila sa pagtukod ug sa pagsangkap sa mga panimalay, pag-ugmad sa umahan, ug pagpadako og mga anak. Naghinam-hinam sila nga mopahimutang sa pundasyon sa usa ka balaan nga siyudad nga molahutay hangtud sa Milenyum.
Ang kaugalingong balay sa mga Partridge, nahimutang sa tunga-tunga sa Independence, maoy usa ka lakang nga mahimong Zion ang lungsod. Usa kini ka yano nga duha ka andana nga balay nga kulang sa kaelegante sa karaang balay ni Emily sa Ohio, apan nagtimaan kini nga ang mga Santos permanenting manimuyo sa Independence.
Sama sa gipakita sa nagdilaab nga pundok sa mga kumpay, mihimo usab kini kanila nga usa ka target.1
Tungod sa nagkagrabe nga dili maayong relasyon tali sa mga Santos ug sa ilang mga silingan sa Distrito sa Jackson, nakahukom si William Phelps nga gamiton ang mga pahina sa lokal nga pamantalaan sa simbahan aron sa pagpakalma sa mga kahadlok. Sa Hulyo 1833 nga isyu sa The Evening and the Morning Star, mimantala siya og sulat alang sa molalin nga mga miyembro sa simbahan, mitambag kanila sa pagbayad sa ilang mga utang sa dili pa moadto sa Zion aron malikayan nga mahimong palas-anon diha sa komunidad.
Sa pagsulat niini ug sa uban pang mga tambag, nanghinaut siya nga ang mga lumulupyo sa Distrito sa Jackson mobasa usab sa pamantalaan ug makita nga ang mga Santos mga lungsuranon nga masulundon sa balaod kansang mga gituohan dili usa ka hulga kanila o sa lokal nga ekonomiya.2
Gihisgutan usab ni William ang mga panghunahuna sa mga miyembro sa simbahan ngadto sa itom nga mga tawo. Bisan tuod misimpatiya siya niadtong gustong mopalingkawas sa naulipon nga mga tawo, gusto ni William nga ang iyang mga mambabasa masayud nga ang mga Santos mosunod sa balaod sa Missouri nga naglimitar sa mga katungod sa gawasnong itom nga mga tawo. Pipila lamang ang itom nga mga Santos sa simbahan, ug misugyot siya nga kon gusto nilang mobalhin sa Zion, molihok sila nga mainampingon ug mosalig sa Dios.
“Samtang wala kitay espesyal nga lagda diha sa simbahan kabahin sa mga tawo nga dili puti,” misulat siya nga dili kaayo klaro, “mas maayo nga magmatngon.”3
Si Samuel Lucas, usa ka huwes ug koronel sa militia sa distrito sa Jackson, nasuko sa dihang iyang nabasahan ang sulat diha sa The Evening and the Morning Star. Sa hunahuna ni Samuel, gidapit ni William ang gawasnon nga itom nga mga tawo nga mahimong Mormon ug mobalhin ngadto sa Missouri. Ang mga pamahayag ni William nga nagpawala sa kadasig sa itom nga mga Santos nga manimuyo sa Missouri wala makapakalma sa mga kahadlok ni Samuel.4
Kay ang mga manggugubot nagsamok-samok na sa mga Santos diha sa Independence ug sa dug-ol nga mga pamuy-anan, dili lisud ni Samuel nga makakita og uban nga miuyon niya. Sulod sa sobra usa ka tuig, ang mga lider sa lungsod nagsige og hulhog sa ilang mga silingan batok sa mga Santos. Ang uban miapud-apod og mga kartil [flyers] ug mipatawag og mga miting sa lungsod, miawhag sa katawhan sa pagpapahawa sa bag-ong nangabut gikan sa dapit.5
Sa sinugdanan, ang kadaghanan sa mga lokal nga lumulupyo nagtuo nga ang mga Santos dili makadaot nga mga panatiko kinsa nagpakaaron-ingnon nga nakadawat og mga pinadayag, moayo pinaagi sa pagpatong sa mga kamot, ug mohimo og ubang mga milagro. Apan sa nagkadaghan na ang mga miyembro sa simbahan nga nanimuyo diha sa distrito, nangangkon nga ang Dios mihatag kanila sa Independence isip gisaad nga yuta, si Samuel ug ang ubang mga lider sa lungsod mikonsiderar kanila ug sa ilang mga pinadayag isip mga hulga sa ilang kabtangan ug sa ilang politikanhong gahum.
Ug karon ang sulat ni William nakapasamot sa usa sa ilang labing dakong kahadlok. Duha lang ka tuig sa wala pa kana, dinosena ka ulipong mga tawo sa laing estado mirebelde ug mipatay og sobra sa singkwenta ka puti nga mga lalaki ug babaye sulod sa duha ka adlaw. Ang mga tag-iya og mga ulipon sa Missouri ug sa tibuok habagatan nga mga estado nahadlok og susama nga panghitabo sa ilang mga komunidad. Ang ubang tawo nahadlok nga kon ang mga Santos modapit og gawasnon nga mga itom nga manimuyo sa Distrito sa Jackson, ang ilang presensya makaaghat sa mga ulipon nga mangandoy og kagawasan ug morebelde.6
Tungod kay dunay mga balaod nga nanalipod sa kagawasan sa mga Santos sa relihiyon ug sinultihan, nakasabut si Samuel ug ang uban nga dili nila mawagtang kini nga hulga gamit ang legal nga mga pamaagi. Apan dili sila ang unang lungsod nga mogamit og pagpang-ataki aron mapapahawa gikan kanila ang wala magustohi nga mga tawo. Maghiusa sa paglihok, mahimo nilang mapapahawa ang mga Santos gikan sa distrito ug dili manubag niini.
Ang mga lider sa lungsod sa wala madugay nag-abut aron mohimo og mga lakang batok sa bag-ong nangabut. Gilista ni Samuel ug sa uban ang ilang mga reklamo batok sa mga Santos ug gipresentar ang pamahayag ngadto sa katawhan sa Independence.
Ang dokumento mipahayag sa tuyo sa mga lider sa lungsod sa pag-abug sa mga Santos gikan sa Distrito sa Jackson gamit ang bisan unsa nga mga pamaagi. Mitakda sila og miting pagka-Hulyo 20 sa balay-hukmanan sa pagdesisyon kon unsa ang buhaton sa mga Santos. Gatusan ka mga lumulupyo sa Distrito sa Jackson mipirma sa pamahayag.7
Sa dihang nasayran niya ang kagubot, naningkamot pag-ayo si William Phelps nga mapapas ang bisan unsang pagkasilo nga nahimo sa iyang artikulo sa pamantalaan. Mideklarar ang Basahon ni Mormon nga gidapit ni Jesukristo ang tanan sa pagduol ngadto Kaniya, “itom ug puti, ulipon ug gawasnon”, apan mas nabalaka si William nga ang tibuok distrito makigbatok sa mga Santos.8
Dali nga milihok, miimprinta siya og usa ka pahina nga leaflet nga nagbakwi sa unsay iyang gisulat kabahin sa pagkaulipon. “Supak kami nga ang gawasnon nga mga tawo nga dili puti pasudlon sa estado,” miinsister siya, “ug moingon kami nga walay paapilon sa simbahan.”9 Ang leaflet mituis sa baruganan sa simbahan mahitungod sa pagbunyag sa itom nga mga miyembro, apan naglaum siya nga mapugngan niini ang kasamok sa umaabut.10
Pagka-Hulyo 20, si William, Edward, ug ubang mga lider sa simbahan miadto sa balay-hukmanan sa Distrito sa Jackson aron makig-abut sa mga lider sa distrito. Talagsaon alang sa Hulyo ang kakalma sa panahon, ug gatusan ka mga tawo mibiya sa ilang mga panimalay, mga umahan, ug mga negosyo aron motambong sa miting ug mangandam sa paglihok batok sa mga Santos.
Nakadesisyon nga hatagan og katapusang pasidaan ang mga lider sa simbahan sa dili pa mohimo og kagubot, si Samuel Lucas ug dose ka mga tawo nga nagrepresentar sa komunidad mimando nga hunungon ni William ang pag-imprinta sa The Evening and the Morning Star ug nga ang mga Santos mobiya dayon sa distrito.11
Isip bishop sa Zion, nasayud si Edward kon unsa ka dako ang mawala sa mga Santos kon mosunod sila sa mga mando. Ang pagpasira sa printing press makalangay sa pagmantala sa Basahon sa mga Sugo, nga hapit na mahuman. Ug ang pagbiya sa distrito nagpasabut nga dili lamang mawad-an sa bililhon nga kabtangan apan usab pagbiya sa ilang mga kabilin sa gisaad nga yuta.12
Mihangyo si Edward og tulo ka bulan aron sa pagkonsiderar sa gisugyot ug sa pagtinguha sa tambag ni Joseph sa Kirtland. Apan wala mosugot ang mga lider sa Distrito sa Jackson sa iyang hangyo. Mihangyo si Edward og napulo ka adlaw sa pagkonsulta sa ubang mga Santos sa Missouri. Gihatagan lamang siya sa mga lider sa komunidad og kinse minutos.13
Dili andam nga mapugos sa paghimo og desisyon, gitapos sa mga Santos ang negosasyon. Sa pagbiya sa delegasyon sa Distrito sa Jackson, usa ka tawo ang miatubang ni Edward ug misulti kaniya nga mosugod na dayon ang buhat sa kalaglagan.14
Unahan sa balay-hukmanan, si Sally Phelps anaa sa ilang panimalay sa unang andana sa buhatan sa simbahan sa pag-imprinta, nag-atiman sa iyang masakiton nga bag-ong natawong anak. Ang iyang laing upat ka mga bata anaa sa duol. Si William mibiya mga oras ang milabay aron sa pagtambong sa miting sa balay-hukmanan. Wala pa siya makauli, ug si Sally mabalak-ong naghulat og balita sa miting.
Usa ka kusog nga lagubo ang mipauyog sa atubangang pultahan, nga nakapakurat niya ug sa mga bata. Sa gawas, ang mga lalaki midukduk og dakong troso sa pultahan, naningkamot sa pagguba niini. Usa ka pundok sa mga lalaki, babaye ug bata ang nagtapok libut sa buhatan sa pag-imprinta, ang uban miabiba sa mga lalaki ug ang uban hilum nga nanan-aw.15
Pagkaguba sa pultahan, dali nga misulod sa balay ang armado nga mga lalaki ug giguyod si Sally ug ang mga bata ngadto sa karsada.16 Gipanglabay nila ang mga kabtangan ug mga kagamitan pagawas sa pultahan ug gipangguba ang mga bintana. Ang ubang nang-ataki misaka sa ikaduhang andana sa buhatan sa pag-imprinta ug giyabo ang mga tipo ug tinta sa salog samtang ang ubang mga tawo misugod sa pagguba sa building.17
Nagbarug uban sa iyang mga anak nga nagtapok libut kaniya, mitan-aw si Sally nga gibuak sa mga tawo ang bintana sa ikaduhang andana sa buhatan sa pag-imprinta ug giitsa ang mga papel ug tipo. Giitsa dayon nila ang printing press pagawas sa bintana ug nabungkag kini sa yuta.18
Diha sa kasamok, ang pipila sa mga tawo migawas gikan sa buhatan sa pag-imprinta nga nagbitbit sa wala pa matahi nga mga pahina gikan sa Basahon sa mga Sugo. “Kini ang libro sa mga pinadayag sa mga pesteng Mormon,” usa kanila misinggit ngadto sa katawhan samtang gilabay niya ang mga pahina ngadto sa kalsada.19
Nanghupo kilid sa duol nga koral, ang kinse anyos nga si Mary Elizabeth Rollins ug iyang trese anyos nga igsoon, si Caroline, mitan-aw samtang ang mga tawo mikatag sa mga pahina sa Basahon sa mga Sugo.
Nakakita na si Mary sa pipila sa mga pahina kaniadto. Siya ug si Caroline mga pag-umangkon ni Sidney Gilbert, kinsa maoy nagdumala sa tindahan sa mga Santos diha sa Independence. Usa ka gabii, sa balay sa ilang uyoan, naminaw si Mary samtang gibasa ug gihisgutan sa mga lider sa simbahan ang mga pinadayag diha sa bag-ong giimprinta nga mga pahina. Samtang nag-istorya ang mga tawo, ang Espiritu miabut sa miting, ug ang uban namulong sa mga pinulongan samtang gihubad ni Mary ang ilang mga pulong. Mibati na siya karon og balaang pagtahud alang sa mga pinadayag, ug naguol siya nga nagtan-aw niini nga nagpasad sa karsada.
Milingi ngadto ni Caroline, misulti si Mary nga gusto niyang kuhaon ang mga pahina sa dili pa kini madaut. Gisugdan na sa mga tawo paglangkat ang atup sa buhatan sa pag-imprinta. Sa dili madugay gub-on na nila ang mga bongbong, ug wala nay mahabilin gawas sa mga natumpag.
Gusto ni Caroline nga masalbar ang mga pahina, apan nahadlok siya sa mga manggugubot. “Patyon ta nila,” miingon siya.
Nakasabut si Mary sa peligro, apan gisultihan niya si Caroline nga determinado siyang kuhaon ang mga pahina. Dili andam mobiya sa kiliran sa iyang igsoon, miuyon nga motabang si Caroline.
Gihulat sa managsoon nga motalikod ang mga tawo, dayon dali nga mibarug gikan sa ilang gitagoan ug mikuha sa mga pahina kutob sa ilang mabitbit. Sa ilang pagbalik ngadto sa koral, ang ubang tawo nakakita nila ug mimando kanila sa paghunong. Gigunitan pag-ayo sa managsoon ang mga pahina ug midagan sa pinakapaspas nga ilang mahimo ngadto sa duol nga kamaisan samtang duha ka tawo migukod kanila.
Ang mga mais may gitas-on nga unom ka pye, ug si Mary ug Caroline dili makakita sa ilang padulngan. Dali nga mihapa, gitaguan nila ang mga pahina sa ilawom sa ilang mga lawas ug naminaw samtang ang duha ka tawo nangita diha sa kamaisan. Madungog sa managsoon nga nagkaduol na ang mga tawo, apan pagkataud-taud, mihunong sa pagpangita ang mga tawo ug mibiya sa kamaisan.20
Si Emily Partridge ug ang iyang magulang nga si Harriet nanghakot og tubig gikan sa usa ka tubod sa dihang ilang nakita ang usa ka panon sa mga manggugubot nga adunay mga singkwenta ka armadong mga lalaki nga nagsingabut sa ilang balay. Nagpasalipud kilid sa tubod, nalisang ang mga babaye nga nagtan-aw samtang gilibutan sa mga tawo ang balay, gipagawas ang ilang amahan, ug midala kaniya palayo.21
Ang panon sa manggugubot midala ni Edward sa plasa, diin ang mga tawo nga sobra sa duha ka gatus mipalibut ni Charles Allen, laing Santos nga nadakpan. Si Russell Hicks, kinsa nangulo sa miting sa lungsod sayo nianang adlawa, miduol ni Edward ug misulti kaniya sa pagbiya sa distrito o iyang atubangon ang mga sangputanan.
“Kon gikinahanglang mag-antus ko alang sa akong relihiyon,” miingon si Edward, “dili na labaw sa nabuhat sa uban nga nag-una kanako.”22 Gisultihan niya si Hicks nga wala siyay nabuhat nga sayop ug mibalibad sa pagbiya sa lungsod.23
“Tawga ang imong Jesus!” usa ka tingog ang misinggit.24 Ang mga manggugubot mitukmod ni Edward ug Charles ngadto sa yuta, ug gisugdan ni Hicks pagtangtang ang mga sinina sa bishop. Misukol si Edward, ug dunay mitingog nga tawo sa pundok nga pasagdan ni Hicks ang sinina ug karsones sa bishop.
Mitugot, gilangkat ni Hicks ang kalo, kupo, ug vest ni Edward ug gitugyan siya ngadto sa pundok sa manggugubot. Duha ka tawo miduol ug mitabon og alkitran ug mga balahibo sa mga dinakpan gikan sa ulo hangtud sa tiil. Makapaso ang alkitran, nga mikutkot sa ilang panit sama sa asido.25
Sa duol, usa ka kinabig nga ginganlan og Vienna Jaques nangolekta sa nagpasad nga mga pahina sa Basahon sa mga Sugo gikan sa karsada. Gipahinungod ni Vienna ang dako-dako niyang tinigum aron sa pagtabang sa pagtukod sa Zion, ug karon ang tanan nangadaut.
Samtang gikuptan niya ang nagkay-ag nga mga pahina, usa ka tawo gikan sa panon sa manggugubot miduol kaniya ug miingon, “Pasiuna pa lang ni sa unsay inyong antuson.” Gitudlo niya ang nabun-og nga lawas ni Edward. “Tua na ang inyong bishop, napuno sa alkitran ug balahibo.”26
Mitan-aw si Vienna ug nakita si Edward nga nagtaki-ang palayo. Ang iya lamang nawong ug mga palad ang wala matabuni sa alkitran. “Dayegon ang Dios!” mituaw siya. “Makadawat siya og korona sa himaya tungod sa alkitran ug balahibo.”27
Wala nay balay nga kaulian si Sally Phelps nianang gabhiuna. Nakakita siya og kapasilongan sa usa ka biniyaan nga trosong kwadra tupad sa kamaisan. Uban sa tabang sa iyang mga anak, mipundok siya og mga sagbut aron himoong higdaanan.
Samtang nagtrabaho siya ug ang mga bata, mitunga ang duha ka tawo gikan sa kamaisan. Sa nagkaawup nga kahayag, nakita ni Sally nga si Caroline ug Mary Rollins kadto. Sa ilang mga bukton, nagkugos ang managsoon sa nagtipun-og nga mga papel. Nangutana si Sally kon unsay ilang dala, ug gipakita nila kaniya ang mga pahina nga ilang nakolekta gikan sa Basahon sa mga Sugo.
Gikuha ni Sally ang mga pahina gikan sa managsoon ug gitaguan kini ilawom sa higdaanan nga mga sagbot.28 Nagsingabut na ang kagabhion, ug wala siya masayud unsay mahitabo ugma sa Zion.