“Pagpangulipon ug Ang Pagwagtang niini,” Mga Hisgutanan sa Kasaysayan sa Simbahan
“Pagpangulipon ug Ang Pagwagtang niini”
Pagpangulipon ug Ang Pagwagtang niini
Sa dihang naorganisar ang Simbahan niadtong 1830, adunay mga duha ka milyon ka mga ulipon sa Estados Unidos—mga ika-unom nga bahin [one-sixth] sa tibuok populasyon sa nasud. Sulod sa tulo ka siglo, ang kababayen-an ug kalalakin-an gipangdagit [kidnapped] o gikuha nga binihag sa gubat sa Africa ug gitabok sa Atlantika, ug ang mga European American naghimo og nagkadaiyang katarungan sa pagpangulipon kanila ug sa ilang mga kaliwatan. Niadtong 1808, gidili na sa Estados Unidos ang pagbiyahe sa mga ulipon, apan ang kahimtang sa mga ulipon diha sa nasud ug sa ilang mga kaliwatan padayon nga gidebatihan.
Ang pagpangulipon hinay-hinay nga giwagtang didto sa Amihanang bahin nga mga Estado sa ulahing bahin sa tuig 1700 ug sayong bahin sa tuig 1800, lakip sa mga sentro sa nahaunang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa New York ug Ohio. Sa Habagatang bahin nga mga Estado, lakip sa Missouri, ang pagpangulipon ug ang domestic nga pagbinayloay og ulipon nagpadayon. Daghang mga Amerikano misuporta sa pagpangulipon. Bahin niadtong kinsa misupak niini, ang uban gitutokan ang paglimitar sa pagkatap sa pagpangulipon, ang uban milaum nga mahinay-hinay kini nga motapos, ug ang uban—pipila ka mga prangka nga gitawag og mga abolitionist—nanawagan sa mas dali ug walay kondisyon nga pagtapos sa pagpangulipon. Tungod kay ang pagpalabi kabahin sa kalahian sa kaliwat komon kaayo niadtong sayong bahin sa American nga sosyal, siyentipiko, ug relihiyusong hunahuna, gani daghan sa mga abolitionist misuporta sa pagpabalik sa mga black American ngadto sa Africa kay sa isagol sila ngadto sa katilingban sa mga Amerikano.
Bisan og ang kadaghanan sa mga kinabig nga unang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw naggikan sa mga Estado sa Amihanan ug misupak sa pagpangulipon, ang pagpangulipon nakaapekto sa kasaysayan sa Simbahan sa daghang mga paagi. Niadtong 1832, ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw kinsa namuyo sa Missouri gipang-atake sa ilang mga silingan, kinsa mipasangil kanila sa “pagpanghilabot sa among mga ulipon, ug naningkamot sa pagpakatap og mga pagsukol taliwala kanila.”1 Nianang tingtugnaw, nakadawat si Joseph Smith og usa ka pagpadayag nga ang gubat magsugod tungod sa isyu sa pagpangulipon ug ang mga ulipon “makigbatok sa ilang mga agalon.”2 Pagkasunod tuig, ang mga kabalaka nga ang mga gawasnon nga itom nga mga Santos magpundok ngadto sa Missouri mao ang hinungdan nga gipadayon ang pagsamok batok sa mga Santos ug misangpot sa pagpapahawa nila sa Distrito sa Jackson.3
Sa tunga-tungang bahin sa mga 1830, ang mga Santos naningkamot nga ilikay ang ilang mga kaugalingon gikan sa kontrobersiya mahitungod sa pagpangulipon. Ang mga misyonaryo gipahimangnoan nga dili motudlo og mga ulipon nga mga kalalakin-an ug kababayen-an nga walay pagtugot sa ilang mga agalon.4 Ang pamantalaan sa Simbahan mimantala og daghang mga artikulo nga kritikal nga mopadako sa kalihokan nga abolitionist.5 Human ang mga Santos giabug gikan sa Missouri ug nanimuyo didto sa Illinois, hinoon, si Joseph Smith hinay-hinay nga nahimong mas prangka sa iyang pagsupak sa pagpangulipon. Nangutana siya kon unsaon pag-angkon sa Estados Unidos nga ang “tanang katawhan patas” samtang “duha o tulo ka milyon ka mga tawo gihuptan isip ulipon sa tibuok kinabuhi, tungod kay ang espiritu nga anaa nila gitabunan og mas itom nga panit kay sa atoa.”6 Isip usa ka kandidato sa pagka-presidente sa U.S. niadtong 1844, si Joseph nanawagan sa federal nga pangagamhanan sa paghunong sa pagpangulipon sulod sa unom ka tuig pinaagi sa pagtigum og kwarta aron sa pagbayad sa kanhi tighupot og mga ulipon.
Sa higayon nga ang mga Santos milalin ngadto sa Utah, adunay gawasnon ug ulipon nga mga itom nga mga miyembro sa Simbahan. Sila si Green Flake, Hark Lay, ug Oscar Crosby, mga sakop sa vanguard 1847 pioneer company, naulipon sa mga pamilya sa Mormon sa panahon sa ilang biyahe sa pioneer. Niadtong 1852, ang mga lider sa Simbahan nga nagserbisyo sa lehislatura sa Utah nagdebate kon unsay buhaton sa pagpangulipon sa mga itom diha sa Utah Territory. Si Brigham Young ug si Orson Spencer namulong pabor nga himoong legal ug dumalaon ang pagpangulipon, tugutan ang naulipon nga kalalakin-an ug kababayen-an nga madala ngadto sa teritoryo apan pagadid-an ang pag-ulipon sa ilang mga kaliwatan ug gikinahanglan ang ilang pagtugot sa dili pa ang bisan unsang pagbalhin. Kini nga paagi makagarantiya sa pagtapos sa pagpangulipon sulod sa teritoryo. Si Apostol Orson Pratt mihatag og dili mainiton nga pagbati batok sa bisan unsang panagsabut-sabut kabahin sa buhat sa pagpangulipon: “[Ang] paggapos sa usa ka African tungod kay siya lahi og kolor gikan kanato,” miingon siya, “igo [na] nga hinungdan nga ang mga anghel sa langit mamula.”7 Ang posisyon ni Young ug ni Spencer mipatigbabaw, ug ang lehislatura mitugot og usa ka matang sa pagpangulipon sa itom nga nangayo og tawhanon nga pagtratar ug gikinahanglan ang kahigayunan sa pag-eskwela.8
Atol sa mga 1850, adunay mga 100 ka itom nga mga ulipon diha sa Utah.9 Niadtong 1861, miulbo ang Civil War sa Estados Unidos batok sa isyu sa pagpangulipon, sumala sa gipanagna ni Joseph Smith. Pagka-Hunyo 19, 1862, ang Kongreso sa Estados Unidos mitapos sa pagpangulipon sa mga territoryo sa Estados Unidos, lakip na sa Utah. Pagkasunod tuig ,ang presidente sa Estados Unidos nga si Abraham Lincoln mipirma sa Pamahayag sa Pagkagawasnon [Emancipation Proclamation], nagdeklarar nga ang pangagamhanan sa Estados Unidos dili na moila sa pagpangulipon diha sa misupak nga mga Estado sa Habagatang bahin. Human sa gubat, usa ka pag-usab sa konstitusyon ang nagdili sa pagpangulipon sa tibuok Estados Unidos.
May Kalabutan nga mga Hisgutanan: Race and the Priesthood