“Legal ug Politikanhong mga Institusyon sa Amerika,” Mga Hisgutanan sa Kasaysayan sa Simbahan
“Legal ug Politikanhong mga Institusyon sa Amerika”
Legal ug Politikanhong mga Institusyon sa Amerika
Ang propeta sa Basahon ni Mormon nga si Nephi nakaobserbar nga ang mga sinulat ni Isaias lisud sabton kon walay kahibalo sa hiyograpiya ug kasaysayan sa Jerusalem, ang iyang yutang natawhan.1 Ang mga kamatuoran nga gitudlo ni Isaias adunay malukpanon nga bili apan sa usa ka piho nga konteksto. Sa samang paagi, ang sayo nga kasaysayan sa Simbahan nahitabo sa piho nga politikanhon ug hiyograpikanhong konteksto. Ang pagsabut niini nga konteksto nakapahimo nga ang daghang mga hitabo sa sayo nga kasaysayan sa Simbahan nga mas sayon masunod.
Ang Amerika Kaniadto isip usa ka Eksperimento
Si Joseph Smith Sr., Lucy Mack Smith, ug ang ubang unang mga Santos natawo isip British nga mga ulipon sa mga kolonya sa Amerika. Atol sa taas nga Gubat sa Kaugalingnan, ang kanhi nga mga kolonya midala sa ngalan nga Estados Unidos ug misagop sa demokratikanhong matang sa panggobyerno. Sa tunga-tunga niadtong 1787 ug 1789 ang mga representante gikan sa mga estado nagmiting ug naghimo og Konstitusyon nga mibalanse sa gahum tali sa lain-laing mga grupo: tali sa mga katawhan, sa nagkalain-laing mga estado, ug sa bag-ong nasyonal, o “federal,” nga gobyerno; ug tali sa Kongreso, sa presidente ug sa iyang kabinete, ug sa federal nga mga korte. Ang Konstitusyon mipiho nga ang presidente ug kadaghanan nga mga sakop sa Kongreso kinahanglan nga napili, apan ang mga tawo lamang nga nanag-iya og yuta ang gitugutan nga makabotar nianang higayuna. Ang Konstitusyon midumili sa federal nga gobyerno gikan sa pag-establisar og opisyal nga relihiyon o pag-apil-apil sa gawasnong pagsunod sa relihiyon. Sa kinatibuk-an, ang federal nga gobyerno mas huyang kaniadto kay sa karon nga Estados Unidos, uban sa dugang nga awtoridad nga gitagana ngadto sa mga estado ug lokal nga mga komunidad.
Ang sistema sa gobyerno nga natukod sa Estados Unidos dili kasagaran ug nakita sa kadaghanan nga usa ka eksperimento. Daghan sa unang mga miyembro sa Simbahan natawo ug nagpuyo niining higayuna, human gayud sa pagkatukod sa nasud. Pananglitan, sa dihang si Joseph Sr. ug si Lucy Mack Smith naminyo, si George Washington nagserbisyo isip unang presidente sa nasud. Human siya mibiya sa katungdanan, duha ka nagkompetensya nga politikanhong grupo nahimong importante kaayo sa aspeto sa politika sa Amerika. Dugang pa, importante nga mga pangutana nagpabilin mahitungod sa praktikal nga balanse sa gahum tali sa lain-laing mga sanga sa gobyerno, ang tahas sa mga gobyerno sa federal ug sa estado, ug ang pagdawat sa komunidad sa pagbaliwala sa balaod sa pagresolbar og mga panagbangi nga walay pagtugot sa balaod.2 Ang mga pangutana nagpabilin usab kon ang Estados Unidos makahimo ba sa pagmintenar sa kaugalingnan, kon magpabilin ba ang mga estado nga magkahiusa, unsay relasyon sa nasud ngadto sa ubang mga nasud, ug kon ang bag-o bang naestablisar nga gobyerno makasiguro ba sa kalig-on alang sa kinabag-an ug sa mga katungod sa minoriya nga mga grupo sa usa ka sistema nga gihulma sa lagda sa mayoriya.
Ang Unang Simbahan ug ang Naglambo nga Sistema sa Amerika
Pagka-1830 sa dihang ang Simbahan naorganisar, ang politikanhon ug legal nga mga institusyon sa Estados Unidos naglambo gihapon. Samtang ang bag-ong nasud miingon nga panalipdan ang kagawasan sa relihiyon, ang unang mga Santos sa kasagaran gihagit sa daghang relihiyuso nga mga panglantaw sa mga Amerikano. Ingon og kini tinuod sa dihang ang mga Santos nagpundok sa usa ka dapit ug nagsugod sa pagtukod og komunidad. Ang ilang mga silingan kanunay nga nabalaka mahitungod sa impluwensya sa daghan kaayong mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa lokal nga piniliay. Sa daghang mga higayon, ang pasalig sa mga Santos sa relihiyuso nga kagawasan sa atubangan sa nagpadayon nga oposisyon misulay sa kalig-on sa legal ug politikanhong mga institusyon sa Amerika.
Sa New York ug Ohio, ang mga kontra sa Simbahan misulay sa paggamit sa mga korte ug wala itugot sa balaod nga mga lihok aron sa pagsamok sa mga Santos.3 Samtang nakasinati niining maong oposisyon, ang mga Santos nahimong lig-on nga tigsuporta alang sa kagawasan sa relihiyon ug legal nga proseso alang sa giakusar. Bisan samtang sila misimpatiya sa mga Santos, hinoon, ang lokal nga mga opisyal nga tigpatuman sa balaod ug ang mga maghuhukom wala mobati kanunay nga gitugutan sa pagtabang kanila samtang nag-atubang og oposisyon sa publiko.
Sa Missouri, ang pagpanggukod grabe kaayo.4 Niadtong 1833, ang manggugubot nga panon nga naorganisar pinaagi sa pagpangulo sa lokal nga mga lumulupyo mipapahawa sa mga Santos gikan sa Distrito sa Jackson (usa ka administratiba nga subdibisyon sa usa ka estado), diin sila nagpuyo. Human makadawat si Joseph Smith og pagpadayag diin ang Ginoo mipahayag nga siya “mitukod sa batakang balaod niini nga Yuta pinaagi sa mga kamot sa malaamon nga mga tawo,” ang mga Santos nagsugod sa taas nga pakigbisog sa paghangyo sa gobyerno alang sa panabang sa pagpanalipod sa ilang mga katungod.5 Una silang mihangyo sa gobernador (o pangulong ehekutibo) sa estado. Bisan pa niana, ang mga Santos naglisud sa pagkuha og makiangayon nga pagtagad tungod kay ang kadaghanan sa lokal nga mga tawo, lakip sa mga miyembro sa bolunter nga mga sundalo nga maoy gisaligan sa gobyerno sa pagmintenar sa kahusay, supak kanila. Dayon ang mga Santos mihangyo sa presidente sa U.S. nga si Martin Van Buren, apan tungod kay nahadlok nga mawala ang mga boto sa mga taga-Missouri, nagdumili siya sa pagtabang kanila.
Pagka-1844, si Joseph Smith ug ang mga Santos nahigawad sa pagkawalay nahimo o pagkadili andam sa estado ug sa federal nga mga gobyerno sa pagpanalipod sa ilang mga katungod. Sa dihang ang inila nga mga kandidato sa pagkapresidente nianang tuiga dili mosaad sa pagpanalipod sa relihiyuso ug ubang mga kagawasan sa mga Santos, si Joseph Smith nangampanya sa pagkapresidente mismo alang sa Estados Unidos, nagsuporta dili lamang sa relihiyuso nga kagawasan apan usab sa mga kawsa sama sa hinay-hinay nga paghunong sa pagkaulipon, reporma sa bilanggoan, ug pagpalapad sa nasyonal nga mga kondisyon sa pagdawat sa kauyunan sa mga grupo sa American Indian.6 Sa wala pa ang piniliay, hinoon, si Joseph Smith gipatay sa manggugubot nga panon human ang lokal nga kasundalohan, nga gibutang aron sa pagbantay sa bilanggoan diin siya mahimutang samtang naghulat og husay, napakyas sa pagpanalipod kaniya.7
Pagbalhin Padulong sa Kasadpan, Panagbangi, ug Kasulbaran
Human sa kamatayon ni Joseph Smith, si Brigham Young ug ang ubang mga Apostoles migiya sa mga Santos padulong sa kasadpan, pagawas sa Estados Unidos ug ngadto sa kaniadto teritoryo sa Mexico. Niining higayuna, ang U.S. nakiggubat sa Mexico, ug ang dapit diin ang mga Santos nanimuyo sa wala madugay nahimong teritoryo sa Estados Unidos nga nailhan nga Utah. Dili sama sa mga estado, nga sa kasagaran nagdumala sa kaugalingon, ang mga teritoryo ubos sa direkta nga pagkontrol sa federal nga gobyerno. Nagpasabut kini nga ang mga opisyal sa teritoryo sama sa mga gobernador ug mga maghuhukom gitudlo sa presidente, kay sa gipili sa lokal nga mga lumulupyo.
Ang panagbangi sa kasagaran mahitabo tali sa mga Santos ug sa federal nga gobyerno. Ang presidente sa U.S. mitudlo ni Brigham Young isip unang gobernador sa Utah, apan siya ug ang mga Santos nagkabangi sa ubang mga opisyal sa teritoryo. Niadtong 1857 ug 1858, ingon og dunay mahitabo nga gubat tali sa mga Santos ug sa federal nga gobyerno human mipadala ang presidente og kasundalohan ngadto sa Utah aron sa pagsumpo sa gika-report nga rebelyon ug sa pagbutang og bag-ong gobernador nga ipuli ni Brigham Young. Midaghan pag-usab ang mga panag-away human ang gobyerno sa U.S. mihimo og balaod sa paghimo sa dinaghan nga kaminyoon nga dili legal niadtong mga 1860. Niadtong mga 1870 ug 1880, ilabi na ang Mormon nga mga babaye nahimong aktibo sa politika sa pagsupak sa balaod batok sa dinaghan nga kaminyoon ug mao ang unang mga babaye sa Estados Unidos ug sa kalibutan nga nakadaog sa katungod sa pagbotar.
Sama sa mga Santos nga nangita og kaangayan gikan sa estado ug sa federal nga mga pamunoan human sa mga pagpanggukod didto sa Missouri, sila nagtinguha og panalipod gikan sa sistema sa korte sa Amerika, nakiglalis nga sila adunay katungod sa pagpadayon sa dinaghan nga kaminyoon isip usa ka relihiyuso nga buluhaton. Human isalikway sa Korte Suprema sa U.S. ang ilang mga katarungan niadtong 1879, ang mga miyembro sa Simbahan mihimo og sibil nga pagsupak, nangatarungan nga ang pagsunod sa mga balaod sa Dios mas importante kay sa pagsunod sa dili makiangayon nga mga balaod. Samtang ang federal nga gobyerno agresibong migukod sa pagsilot sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw kinsa naghimo og dinaghan nga kaminyoon, ang mga lider sa Simbahan nagtinguha og pagpadayag mahitungod unsaon sa pagpahaum sa mga demanda sa ilang relihiyuso nga katungdanan uban sa mga balaod sa yuta. Ang Presidente sa Simbahan nga si Wilford Woodruff nag-ampo ug nakadawat og tubag pinaagi sa pagpadayag niadtong 1890, nga misangpot nga ang Simbahan mohunong sa gihimo niini nga dinaghan nga kaminyoon.
Niadtong 1896, ang Utah nahimong estado, nagtugot sa kadaghanan nga mga lalaki ug mga babaye nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nga aktibong moapil sa lungsuranong kinabuhi sa Amerikano. Bisan og dunay pipila ka oposisyon sa mga Santos ang pag-apil sa politika nagpadayon, niadtong 1908, ang komitiba sa kongreso miaprobar sa pagkapili ni Reed Smoot, usa ka sakop sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles, ngadto sa Senado sa Estados Unidos. Sukad nianang higayuna, ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw aktibong miapil sa mga politika sa Amerika, isip mga botante ug pinili nga mga opisyal. Ang Simbahan nagpabilin nga neutral sa mga grupo sa politika sa Amerika apan nagtagana og mga katungod sa paghimo og mga pamahayag sa mga pangutana kabahin sa moral nga mga isyu.