“Ang Inadlaw-adlaw nga Kinabuhi sa Unang Henerasyon nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw,” Mga Hisgutanan sa Kasaysayan sa Simbahan
“Ang Inadlaw-adlaw nga Kinabuhi sa Unang Henerasyon nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw”
Ang Inadlaw-adlaw nga Kinabuhi sa Unang Henerasyon nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw
Sa wala madugay human sa kamatayon sa iyang amahan, ang kwatro anyos ug umaabut nga Santos sa Ulahing mga Adlaw nga si Nancy Alexander nakasaksi sa pagka-bangkaruti sa iyang inahan nga si Betsy ug gipadala ang mga anak sa pamilya aron mopuyo sa mga paryente. Si Nancy nakaeskwela gumikan sa iyang mga apohan, mibasa sa Biblia diha sa panagtigum sa pamilya, ug nakat-on sa pagbubod ug pagpanahi. Sa dihang nagkinse anyos na si Nancy, ang iyang mama mibalik sulod sa usa ka panahon, ug dili makaantus sa paghunahuna nga mahibulag na usab sa iyang mama, si Nancy misunod ni Betsy aron mopuyo uban sa mga paryente. Wala madugay si Nancy naminyo sa usa ka ig-agaw, si Moses Tracy, ug ang managtiayon “nagtipon sa tibuok kinabuhi.”1
Ang pagkabata ni Nancy ingon og dili unta makapatingala sa iyang mga kaedad. Daghang mga pamilya nianang panahona ang nakasinati og kamatayon sa dili tukma nga panahon sa usa ka miyembro sa pamilya o tagdugay nga panahon nga magkabulag. Kasagaran sa mga panimalay sa Amerikano nagtudlo sa ilang anak nga mga babaye sa pagbubod ug pagpanahi, ug pangulitawhan sa mga batan-on ug mangaminyo og sayo.
Kini ug uban pang mga kinaiya sa kada adlaw nga kinabuhi sa Estados Unidos nianang higayuna kanunayng wala mahatagi og pagtagad sa mga rekord sa kasaysayan, ug kini nagpabilin nga dili pamilyar ug wala mahibaloi sa mga magbabasa sa karon nga panahon. Apan ang inadlaw-adlaw nga tulumanon ug mga kustombre nianang panahona ang mipatigbabaw sa kalibutan diin nagpakabuhi ang mga Santos ug naghimo sa ilang mga pagpili. Ang mga aspeto sa inadlaw-adlaw nga kinabuhi nga sagad nausab sukad sa sayong bahin sa 1800 naglakip sa ekonomiya sa pamilya, personal nga panglawas, kalingawan, biyahe, ug komunikasyon.
Ekonomiya sa Pamilya
Ang ekonomiya sa pamilya maoy mihan-ay sa tipikal nga adlaw alang sa unang henerasyon nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw. Tungod kay ang mga pamaagi sa pagsangkap sa kadaghanan sa mga panginahanglan anaa ra sa panimalay, ang mga tawo nagsalig sa mga sakop sa ilang pamilya arong nga mabuhi. Kapin sa 90 porsyento sa mga Amerikano sa panahon ni Joseph Smith nabuhi sa panguma ug diha sa mga rural nga mga dapit, ug bisan gani ang kinadak-ang mga siyudad gamay ra sa karon nga mga sumbanan—ang New York, Philadelphia, Baltimore, ug ang Boston lang ang dunay populasyon nga mosubra sa 50,000 ka mga tawo niadtong 1830. Ang tipikal nga mga pamilya sa rural nga dapit miapud-apod sa trabaho diha sa ilang mga sakop sa pamilya, ang mga ginikanan ang moabaga sa pagkaon ug mga pagmintenar nga mga tahas hangtud nga ang mga anak hinay-hinayng makaapil.
Ang agrikultura nagkinahanglan sa inadlaw-adlaw ug seasonal nga mga eskedyul. Sa kaadlawon, ang mga babaye nga sakop sa pamilya kasagaran magsugod sa mga buluhaton sa balay sama sa pag-atiman sa mga tanaman, pagpangdigamo sama sa mantikilya ug keso, magbubod og panapton, magpilot ug manglaba sa mga sinina, ug magluto sa mga pagkaon. Ang mga lalaki nga sakop sa pamilya mobiya alang sa trabahoon nga pagpamuhi sa kahayupan o mga kahanas sa patigayon sama sa pagpamanday, pagpanghimo og baril, pagpangbuwad og panit sa hayop, ug mga trabaho nga dili kasagaran. Sa kahapunon, kadaghanan sa mga pamilya magpundok sa sulod sa balay alang sa panag-istoryahanay o pagbasa sa Biblia. Ang mga ginikanan, mga babaye, ug mga lalaki kasagaran maglain sa pagpangatulog sa higdaanan nga mga dagami o mga balahibo.
Ang panginahanglan sa ekonomiya sa pamilya nakaaghat sa mga mas magulang nga mga tin-edyer ug mga young adult sa pagpangita og sarang nga mga ikapares aron mahimong mga kapikas. Samtang nagkadaghan ang mga arangan nga pagkabutang sa sayong bahin sa 1800, ang mga managtiayon makasarang na sa pagpili kon si kinsa ug kanus-a magminyo. Ang paghinigugmaay ug ang kalipay sa managtiayon nag-anam na og puli sa maayong pagkabutang sa kaliwat isip ang pinakarason sa pagminyo. Samtang posible alang sa mga managtiayon nga molampos bisan sa pipila ra o walay anak, lisud kaayo kadto alang sa single nga tawo sa pagsustiner sa usa ka pagpanguma nga panginabuhi.
Naglaum ang mga ginikanan sa ilang mga anak sa pagtampo sa panimalay sa tunga-tunga pa sa kabatan-on. Alang sa nag-unang mga henerasyon, ang pagka-ginikanan naglangkob sa pagpugos sa pagtangtang sa kadautan sa mga anak pinaagi sa istrikto nga pagdumala ug gani pisikal nga pagsilot. Sa sayo nga bahin sa 1800, ang panglantaw misugod sa pag-usab, ug ang pagkabata nahimong panahon sa pagpalambo sa kinaiya. Ang pagdula dili lamang nakatabang sa mga bata nga linghod pa kaayo alang sa mga buluhaton sa pagpalabay sa oras apan nakaandam usab kanila alang sa mga katungdanan nga gidawat sa kultura nga ilang ipadayon isip mga hamtong. Ang mga batang babaye mag-atiman og mga munyeka, ug ang mga batang lalaki magdula sa mga dula sa gawas nga nagkinahanglan og pisikal nga kusog. Kon moabut na sila sa pagkahamtong, ang ilang pagkasuod sa pamilya mabalhin samtang sila maminyo ug mangita sa pagsugod og uma o patigayon nga ilang kaugalingon.
Sa kasagaran, ang bag-ong kasal nga mga asawa manamkon sulod sa 18 ka bulan sa kaminyoon. Ang pagmabdos ug pagpanganak makapapundok sa kababayen-an, ilabi na sa mga mananabang , kaparyentihan, ug kasilinganan, aron pagtabang sa inahan. Ang lokal nga mga mananabang usahay modapat og natural nga alibyo sa kasakit o lahi nga matang sa uhong aron sa pagpabusog atol sa pagbati ug modumala mismo sa pagpanganak. Ang inahan ug ang masuso nag-atubang og seryuso nga risgo—sumala sa pipila ka bana-bana, 4 ka porsyento sa kababayen-an namatay atol sa pagpanganak ug naa sa usa sa lima ka mga masuso dili makalahutay sa unang tuig. Komon sa ginikanan nga maghulat sa paghatag og ngalan sa mga bata, usahay hangtud nga ang mga anak moabut na og pipila ka bulan.2
Personal nga Panglawas
Sama sa uban nga mga frontier nga Amerikano, ang nag-unang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nalinga og maayo sa hisgutanan bahin sa panglawas. Hapit tanan sa medikal nga mga alibyo namatud-an nga dili kasaligan, ug ang mga sakit-sakit kanunayng mihasol sa mga komunidad. Nadaut nga mga pagkaon, dili limpyo nga tubig, ug ang kinatibuk-an nga kakulang sa kalimpyo misangpot ngadto sa pagtakboy sa sakit sa tinai, ang labing sagad nga sakit sa rural nga populasyon. Ang personal nga pagpanglimpyo naglakip sa pagpanghugas sa mga kamot ug paghilam-os og tubig ug trapohan ang mga buling sa tibuok lawas gamit ang panapton o mga tualya. Ang sabon nagsilbing panglimpyo sa balay ug panglaba sa mga sinina, apan dili para sa pagtambal sa panit, tungod sa kaisog sa sabon .
Ang baho sa mga hugaw sa mananap, mga pansayan, singot, ug abuno mikaylap sa tibuok lalawigan ug mga siyudad, kay ang pipila sa mga tawo dili regular ang pagkaligo ug ang paglabay sa basura nagpabilin nga kanunayng problema. Ang mga mag-uuma kanunayng maglubong sa ilang basura, samtang ang mga tawo sa siyudad mobiya lang sa basura diha sa kadalanan para makaon sa mga nagsuroy suroy nga mga baboy. Ang kumbinasyon sa minos nga publikong pagkalimpyo ug kalisud sa paglabay sa basura mao ang nakaingon sa pagkatap sa sakit. Nagkinahanglan pa og laing siglo sa dili pa ang mga pagdiskubre mahitungod sa kalabutan sa kagaw sa sakit nga misangput sa halapad nga pagkatap sa kalamboan sa pagkalimpyo.
Mga sakit sa pagginhawa paspas usab nga midagsang. Daghang mga Amerikano sa ika-19 nga siglo mituo sa teyoriya nga ang lawas adunay upat ka sistema nga gitawag og humors, nga hinungdan sa pagkasakit kon dili mabalanse. Kini nga ideya komon kaayo nga ang kadaghanan sa mga pagtambal alang sa mga hilanat sa sayong bahin sa ika-19 nga siglo nagkinahanglan og pagkuha sa dugo, usa ka buhat nga ang apektadong tawo kuhaan og dugo aron mabalik sa balanse ang humors sa lawas. Ang mga doktor ug ubang mga praktisyuner nianang panahona usahay walay kasayuran nga nakapasamot diay sa kahimtang sa ilang mga pasyente.
Atol sa mga buwan sa ting-init, ang mga lamok nagdala og mga sakit sama sa malaria ug yellow fever. Ang mga tawo natakbuyan og trangkaso ug tuberculosis gikan sa mapasa nga dugo ug sa microscopic nga mga kagaw nga nadala sa abog. Sa mga siyudad nagpundo ang mga epidemya; dul-an sa ikaupat ka bahin sa mga namatay didto sa Siyudad sa New York niadtong 1804 gumikan sa tuberculosis lang. Ang pagbakuna nagdalit og depensa batok sa smallpox, apan daghan ang nahadlok nga ang maong buhat maoy hinungdan sa impeksyon ug tingali kamatayon, ug ang mga doktor nanglimbasug sulod sa mga dekada sa pagtambal sa mga pasyente nga nagmadudahon sa mga gi-eksperimentuhan nga mga medisina. Kadaghanan mas mopili pa nga mosulay og mga inato nga tambal o mga resipe sa silingan kay sa pag-sanitize sa mga kagamitan sa pagkaon, kanunayng pagkaligo, o pagpailawon sa usa ka medikal nga paghiling.
Paglingaw-lingaw
Ang mga kahago sa inadlaw-adlaw nga tulumanon naghatag og taas kaayo nga prayoridad sa trabaho, apan ang pamilya nakahigayon pa og panahon alang sa paglingaw-lingaw. Ang adunahan ug ang mga batan-on lang ang makapasulabi og taas nga panahon sa pagtinapulan. Alang sa uban pa, ang relihiyusong mga kabalaka mahitungod sa kinaiyanhon nga pagkamakasasala sa paglingaw-lingaw nagpalig-on sa kinatibuk-ang pasalig sa pagdaginot ug pagkakugihan. Ang paglingaw-lingaw kasagaran matang ra sa dibersyon sa palibut sa trabaho sama sa pagpangayam, magpiknik atol sa tingpangaon, ug magmugna og mga dula o sport gikan sa mano-mano nga paghago.
Kadaghanan sa mga pamilyang mag-uuma nagtrabaho sa unom ka adlaw sa usa ka semana, mopahulay sa Dominggo aron mosimba ug morelaks, ug di ba kaha makigdait diha sa pormal nga panagpundok o sa lokal nga mga abutanan (tavern). Ang mga rural nga mga komunidad miorganisar og “bees,” o grupo nga mga kalihokan, sa paghimo og mga panimalay, o pagpanghawan sa mga yuta, o mag-ani sa mga pananom. Sa kanunay mao kini ang mga oportunidad sa pagsaulog diha sa musika, sayaw, ug pag-istorya og mga sugilanon. Nabatasan na sa mga moadto og Simbahan nga madugay sa mga miting nga puno sa makapadasig nga mga wali. Tuyoon sa mga mamumulong ang pag-usab-usab sa ilang mga tono ug pagwara-wara sa mga kamot, nga mora gayud og usa ka tigpasundayag kay sa usa ka matinahuron nga tigsangyaw o tigtudlo. Ang mga panagpundok diha sa publiko, nga naglakip sa mga service sa simbahan, moabut og pila ka oras; matang kini sa kalingawan diha ug sa ilang kaugalingon.
Biyahe
Ang kadaghanan sa unang henerasyon sa mga Santos sa Ulahing mga adlaw, ingon man ang uban nga mga Amerikano nianang panahona, mobiyahe pinaagi sa paglakaw lang, magkabayo, magkarwahe, o magbarko. Ang mga misyonaryo mas lagyo ang panaw, moabut sa ubang mga kontinente sakay sa barko, apan sa ilang kada adlaw nga biyahe maglakaw ra ug usahay magsakay. Ang mga karsada sa Amihanang Amerika maagian sa mga karwahe ug karomata, samtang ang mga gagmayng dalan mitadlas sa mga lasang ug gani sa mga dili patag nga mga agianan ug mahimong mahanaw dayon nunot sa pag-usab sa panahon. Ang mga frontier nga Amerikano dili ganahan mobiyahe sa tingpamulak, kon ang mga snow matunaw nga mahimong lapukon ang mga karsada. Mga sapa, ilabi na sa Missouri ug sa Potomac, sa ilang dili matag-an nga mga busay ug nagliko-liko nga mga sulog, nagbutang sa tanan sa peligro gawas lang sa mga hanas nga mga mamumugsay . Ang mga biyahero atol sa init nga panahon usahay mopahimulos sa mga baroto diha sa suba nga gituyo paghimo nga mga kaagian nga tubig sama sa Eerie Canal.
Ang labing komon nga paagi sa pagbiyahe alang sa mas layo nga distansya nagpabilin nga mao ang karwahe. Ang mga kutsero ang magmaniobra sa mga karwahe latas sa nasakupan nga nasud sa Amihanang Amerika sa presyo nga maabut sa kadaghanan sa labing unang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa pipila ka higayon lang sa ilang mga kinabuhi. Ang mga karwahe maghunong-hunong sa pagbiyahe, mohunong gikan sa usa ka pahulayanan ngadto sa lain, kasagaran sa balay nga paabangan o sa balay nga abutanan. Malingaw ang mga biyahero sa lain-laing mga talan-awon ug sa mga kalingawan sa gabii, apan ang biyahe hilabihan ka makaluya kon itandi sa modernong mga pagbiyahe. Ang mga pasahero kanunayng motabang sa mga driver sa paghaw-as sa mga ligid gikan sa lapok, ug ang mga kabayo usahay mahadlok hangtud nga mosuki, nagkinahanglan nga makontrolar sa mga kutsero o tabangan ang mga nagsakay nga makabiya sa karomata. Ang pagsakay gikan sa Boston hangtud sa Palmyra, New York, nga naa sa mga 400 ka milya ang distansya, mokabat og duha ka semana aron maabot.3
Komunikasyon
Ang mga pamaagi sa pagbiyahe naghimo sa komunikasyon nga limitado ngadto sa unsay mahatud sa mga koreo pinaagi sa barko o karwahe. Ang sistema sa pagpadala og sulat sa Estados Unidos nag-agad sa mga karwahe sa sulat ug “utlanan”(post roads) aron sa pagdala sa mga sulat. Hapit tanang mga post office nagpabilin nga limitado ngadto sa amihanang silangan pagka 1800, apan ang mga utlanan gilugwayan sa misunod nga mga dekada, nga nakapahimong posible sa mga sulat nga regular nga mahatud alang sa mga komunidad sa frontier sa ulahing bahin sa 1820 ug sa misunod pa nga mga tuig. Ang unang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw kanunayng magbinaslanay pinaagi sa sulat, bisan human nga daghan na ang migamit sa makina sa telegrapo sa tunga-tungang bahin sa 1800.
Ang pangmasa nga komunikasyon nag-agad sa sinulat nga media. Ang magbabasa motan-aw sa mga newspaper, mga magasin, mga pamphlet, ug mga libro alang sa mga balita ug pagsinulatay. Ang kapaspason sa literasiya sa Estados Unidos miabut na sa igo-igo nga gitas-on niining panahona, ug kadaghanan sa mga Amerikano misalmot sa mga politika ug mga publikong panagdebate pinaagi sa giimprinta nga media.
Usa ka kasayuran sa estado sa medikal ug teknolohiya sa komunikasyon ug ang gikinahanglan sa rural nga kinabuhi makatabang kanato nga mas masabtan ang mga pamaagi sa mga misyonaryo sa nahaunang mga Santos, ang ilang mga gihimo sa pagpalig-on sa komunidad, ug ang konteksto sa mga pagpadayag ni Joseph Smith. Bisan og wala kini kanunayng nahisgutan, kini nga mga kamatuoran sa inadlaw-adlaw nga kinabuhi nakaimpluwensya pag-ayo sa unang paglambo sa Simbahan ug sa mga paningkamot sa mga Santos sa pagpundok ug pagtukod sa Zion.