Natural nga Ebolusyon

Ang moderno nga siyensiya sa ebolusyon masubay balik ngadto sa buhat ni Charles Darwin ug Gregor Mendel sa tunga-tunga sa mga 1800.¹ Base sa iyang pagtuon sa mga matang sa hayop, giila ni Darwin nga ang mga kondisyon sa kalikopan mopabor sa pipila ka indibidwal sulod sa usa ka populasyon kay sa uban. Ang mga sakop sa usa ka matang sa hayop nga nakapalambo og piho nga mga kinaiya mas maayong mosugakod ug mopasanay latas sa mga henerasyon. Paglabay sa mga henerasyon, siya mirason, kini nga proseso sa “natural nga pagpili” pwedeng mohimo og bag-o nga mga matang sa hayop.² Sa samang higayon, gisubay ni Mendel ang mga kalainan sa pagsanay sa tanom ug mirason nga gipasa ang pipila sa ilang mga kinaiya pinaagi sa kon unsa man ang mga napanunod sa tawo [genes].

Samtang gidebatehan sa mga siyentipiko ang mga teoriya ni Darwin ug Mendel sa mosunod nga pipila ka dekada, ang katawhan sa hugot nga pagtuo nanglimbasog sa unsay koneksiyon sa natural nga ebolusyon sa mga gigikanan sa tawo, sa Paglalang sa yuta, ug sa kahulogan sa kasulatan.³ Sa sayong bahin sa ika-20 nga siglo, ang kontrobersiya sa publiko mahitungod sa ebolusyon nakasentro sa “Darwinismo,” o sa pagpasabot ni Darwin sa natural nga pagpili pinaagi sa sulagma nga kausaban [random mutation]. Nabahin ang mga teyologo kon ang mga nadiskrobehan sa mga siyentipiko mihimatuod ba sa gahom sa paglalang sa Dios o misalikway ba sa Iyang papel diha sa Paglalang.⁴

Ang mga lider sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nianang panahona walay gihimo nga opisyal nga baroganan bahin sa teyoriya sa ebolusyon, apan mihimo sila og mga lakang aron klarohon ang mga pagtulun-an sa Simbahan nga may kalabotan sa mga gigikanan sa tawo. Niadtong 1909, si Presidente Joseph F. Smith ug ang iyang mga magtatambag sa Unang Kapangulohan mimantala og opisyal nga pamahayag nga giulohan og “The Origin of Man [Ang Gigikanan sa Tawo].” Gisulat ni Elder Orson F. Whitney, ang pamahayag mipamatuod sa atong balaanong kinaiya isip mga anak sa Dios.⁵ Pagkasunod tuig, si Presidente Smith miawhag sa mga lider sa Simbahan nga dili mangahas sa pagsulay og “sulti kon unsa ang tinuod sa ebolusyon, o unsa ang sayop.”⁶

Niadtong 1925, usa ka magtutudlo sa siyensiya sa hayskol nga ginganlan og John Scopes gihusay didto sa habagatang Estados Unidos tungod sa pagtudlo sa ebolusyon sa tawo nga misupak sa balaod sa estado sa Tennessee nga nagdili sa pagpasiugda og “bisan unsang teyoriya nga nagsalikway sa istorya sa Balaanong Paglalang sa tawo sumala sa gitudlo diha sa Biblia.”⁷ Atol niini nga paghusay, ang mga argumento diha sa korte bahin sa siyensiya ug interpretasyon sa kasulatan nakadani og dako kaayong pagtagad, nga mipadako sa debate mahitungod sa asoy sa Biblia bahin sa gigikanan sa tawo.⁸

Samtang nagkadako ang internasyonal nga interes sa paghusay, pipila ka inila nga mga mantalaan nangutana sa mga lider sa Simbahan sa baroganan sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw bahin sa ebolusyon. Ang Unang Kapangulohan miisyu og gipamubo nga bersiyon sa “The Origin of Man [Ang Gigikanan sa Tawo]” niadtong 1925 nga misulti pag-usab, “Tanan nga mga lalaki ug mga babaye may pagkasama sa tibuok kalibotan nga Amahan ug Inahan, ug literal nga anak nga mga lalaki ug anak nga mga babaye sa Dios.” Ang duha ka bersiyon niini nga pamahayag mipamatuod sa doktrina sa pagkabalaan sa tawo, ingon nga gisuportahan sa karaan ug moderno nga kasulatan, ug migamit sa termino nga “anam-anam nga paglambo” sa positibo nga paagi, nga nagpunting sa unahan ngadto sa “mga kapanahonan” sa mga kahangtoran diin ang mga tawo makapadayon sa pag-uswag sa ilang kaugalingon ngadto sa pagkadios.⁹

Isip sangpotanan sa paghusay ni Scopes, ang mga Kristiyano sa Estados Unidos nagkaanam sa pagkabahin-bahin mahitungod sa pangutana sa mga kagikanan sa tawo. Ang “Modernisista” nga mga Kristiyano mihangop sa siyentipikanhon nga pagdiskobre ug pagpangatarongan ug nahimong bukas sa daghang paagi sa interpretasyon sa biblia. Ang mga Kristiyano nga mibatok sa modernisismo, kasagaran gitawag nga “mga pundamentalista,” mihangop nga usa ka panamastamas ang ideya nga ang tawo naggikan sa ubang mga matang sa hayop.¹⁰ Ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw ug ang ilang mga lider nakabantay nga nahimutang sila sa duha ka habig niini nga isyu. Si James E. Talmage ug John A. Widtsoe, duha ka propesyonal nga mga siyentipiko nga nahimong mga Apostol, mihangop sa siyentipikanhon nga pagdiskobre sa kamatuoran isip ebidensiya nga ang Dios migamit sa natural nga mga balaod sa pagdumala sa uniberso.¹¹ Sa samang higayon, ang Apostol ug umaabot nga Presidente sa Simbahan nga si Joseph Fielding Smith mituo nga ang asoy sa Biblia bahin sa Paglalang wala motugot sa tag-as nga panahon nga gikinahanglan sa pagsanay sa mga matang sa hayop pinaagi sa ebolusyon.¹² Gitubag kining managlahi nga mga opinyon, ang Presidente sa Simbahan nga si Heber J. Grant ug ang iyang mga magtatambag diha sa Unang Kapangulohan miawhag sa mga lider nga walay dapigan sa maong isyu, mihangyo niadtong 1931 nga sila “mobiya sa Heyolohiya, Biyolohiya, Arkeyolohiya ug Antropolohiya, walay bisan usa niini may kalabotan sa kaluwasan sa mga kalag sa katawhan, sa siyentipikanhon nga paniksik, samtang atong palaamboon ang atong calling diha sa gingharian sa Simbahan.”¹³

Sa paglabay sa panahon, ang matinud-anon nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nagpadayon sa pagbaton og nagkadaiyang panglantaw bahin sa hilisgotan sa ebolusyon.¹⁴ Si Joseph Fielding Smith sa iyang impluwensiyal nga mga sinulat mipatunhay sa pagkamasaligan sa kasulatan isip usa ka giya sa han-ay sa mga panghitabo sa Paglalang. Si Henry Eyring, usa ka inila nga siyentipiko ug sakop sa kinatibuk-ang hunta sa Sunday School, mihangop sa ebidensiya sa kausaban pinaagi sa ebolusyon ug misubli pagsulti sa mga pagtulun-an ni Brigham Young, kinsa mitudlo nga ang ebanghelyo naglakip sa tanang kamatuoran, siyentipikanhon o dili.¹⁵ Niadtong 1965, ang Presidente sa Simbahan nga si David O. McKay nakigtambayayong ni Bertrand F. Harrison, usa ka propesor sa botany sa Brigham Young University, aron makapasiugda og mas dakong panabot tali sa mga Santos nga nagbaton og managlahi nga mga panglantaw bahin sa ebolusyon.¹⁶

Sa ulahing bahin sa ika-20 nga siglo, ang gipasiugdahan sa Simbahan nga mga eskwelahan mipalapad sa ilang mga tanyag sa edukasyon bahin sa siyensiya. Niadtong 1992, ang Unang Kapangulohan ug ang hunta sa mga tinugyanan [board of trustees] sa Brigham Young University miaprobar og pakete sa mabasa nga materyal nga gamiton sa mga klase sa siyensiya nga mipresentar sa opisyal nga 1909 ug 1925 nga mga pamahayag ug ubang mga pamahayag gikan sa mga sakop sa Unang Kapangulohan bahin sa matinud-anong paggamit sa siyentipikanhon nga kamatuoran.¹⁷ Ang pakete naglakip usab og artikulo gikan sa 1992 nga publikasyon nga The Encyclopedia of Mormonism [Ang Ensiklopedya sa Mormonismo], nga gihimo uban sa pagtugot sa lider sa Simbahan, nga nagpasabot nga “ang mga kasulatan nagsulti kon nganong gilalang ang tawo, apan kini wala magsulti kon giunsa.”¹⁸ Niadtong 2016, ang magasin sa kabatan-onan sa Simbahan mimantala og mga artikulo sa pagtinguha og siyentipikanhon nga kamatuoran. Kini nga mga artikulo misubli pagsulti nga “ang Simbahan walay opisyal nga baroganan bahin sa teyoriya sa ebolusyon” ug gihulagway kini isip usa ka “butang alang sa siyentipikanhon nga pagtuon.” Nagpalanog sa dili maihap nga mga pamahayag sa mga lider sa Simbahan, ang mga artikulo sa makausa pa mipamatuod sa papel sa Dios diha sa paglalang ug sa atong relasyon ngadto sa atong Langitnong Amahan isip Iyang mga anak.¹⁹

May Kalabotan nga mga Hisgotanan: Joseph F. Smith, Heber J. Grant, B. H. Roberts, John ug Leah Widtsoe