Kooperatiba nga Kalihokan

Human sa Gubat Sibil sa Amerikano sa mga 1860, ang mga negosyo nga gitukod sa silangang Estados Unidos mipunting sa ilang mga panan-aw didto sa nagtubo nga mga panginahanglan sa mga produkto o serbisyo didto sa Kasadpan. Naguol si Brigham Young ug ang ubang mga lider sa Simbahan nga ang mga taga-bangko ug ang mga komersyante mopahimulos sa pagkakulang sa mga palitunon ug sa kamahal sa presyo o abundansya sa kainaiyanhong mga kapanguhaan ug barato nga presyo, nagpuno sa mga baligyaanan og mga produkto gikan sa gawas, nagpatubo sa mga presyo ug naghulga sa pipila ka lokal nga mga produkto.

Naninguha si Brigham Young sa pagtukod sa ekonomiya sa Utah pinasikad sa pinadayag nga mga baruganan sa pagpahinungod, pagkatinugyanan, ug sa pakigsaad nga obligasyon sa mga Santos ngadto sa usag usa.¹ Mituo siya nga kini nga mga baruganan mohatag og moral nga sukaranan alang sa pagbinayloay ug pamuo, ug siya mabinantayon sa pagtinguha og ganansya tungod kay kini kasagarang mogiya ngadto sa pagpadato sa pipila lamang. Naglantaw kon unsa ka kusog nga nagtubo ang sistema sa agianan sa tren modala og daghan pang mga baligya gikan sa gawas ngadto sa lokal nga mga komunidad, giaghat ni Brigham ang mga Santos sa pagka-1865 sa pakignegosyo lamang sa kaubang mga miyembro sa Simbahan. Gilauman niya nga kini mosiguro sa lokal nga ekonomiya sa mga Santos nga magpabilin nga makabarug sa kaugalingon ug makatubag sa mga panginahanglan sa mga kabus.

Ang panginahanglan alang sa mga palitunon gikan sa gawas mipadayon, bisan pa niana, ang mga negosyante nga dili mga Santos sa Ulahing mga Adlaw mi-asenso. Sa 1867 ang Eskwelahan sa mga Propeta nag-abut pag-usab aron sa paghunahuna sa bag-ong mga palakat sa ekonomiya.² Nagmugna og plano ang Eskwelahan: ang mga Santos makahimo og ekslusibo nga kooperatiba nga mga kasabutan tali sa mga manggagama ug sa mga negosyante. Ang ingon nga kooperatiba nga sistema , sa ilang nahunahuna, makapanalipod sa lokal nga mga ekonomiya gikan sa mga pang-abuso sa mga negosyante sa gawas ug makapakunhod sa pagkawalay kaangayan tali sa mga miyembro sa Simbahan.³

Sa Siyudad sa Salt Lake sa 1868, si Brigham Young ug ang ubang lokal nga mga negosyante mitukod sa Zion’s Cooperative Mercantile Institution (ZCMI). Agig dugang sa pagbaligya og mga saput ug mga gamitunon sa panimalay ngadto sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, ang tindahan misangkap sa ubang kooperatiba nga balay-patigayunan og mga butang sa pinakyaw nga pagbaligya. Ang network mitubo ngadto sa daghang mga mopakyaw og mga baligya ug gatusan ka mas gagmay nga mga tindahan sa tibuok panimuyoan sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw. Pipila ka mga negosyante mireklamo sa unang kalampusan sa mga kooperatiba nga tindahan nakiglantugi nga si Brigham Young mikontrolar sa kapitalista pinaagi sa relihiyosong pagkontrol.⁴ Bisan pa niana, ang pipila ka mga komunidad sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw buot nga makatuman og mas dako nga ekonomikanhong pagtinabangay ug mitukod sa “nagkahiusang mga kapunongan” sa mga 1870 pinasikad sa pagtinabangay nga pagpahinungod, lokal nga panggama, ug pagpalayo gikan sa mas dagko nga mga baligyaanan.⁵

Ang mga patigayon ug kooperatiba nga mga institusyon subay sa Labing Dako nga Dalan, Siyudad sa Salt Lake.

Ang kooperatiba nga network sa mga 1870 mius-os ubos sa mga kaugtas gikan sa pamalaod batok sa poligamiya sa mga 1880 ug ang pag-ubos sa ekonomiya sa mga 1890.⁶ Ang mga lider sa Simbahan, bisan pa niana, mipalambo og daghang kanhiay nga mga kooperatibang mga patigayon isip mga organisasyong pangnegosyo, ang labing naila mao ang ZCMI. Atol sa sayo sa ika-20 nga siglo, ang sama nga sukaranang baruganan sa pag-amuma alang sa mga kabus nga miaghat sa kooperatiba nga kalihokan midasig og usa ka malampuson nga programa sa kahupayan. Mipadayon ang Simbahan sa pagpanag-iya og mas dako nga bahin sa ZCMI hangtud sa 1999, sa dihang kini gibaligya ngadto sa kutay sa laing dagkong tindahan nga may lainlaing baligya kada departamento.

Bibliyograpiya

Ang mosunod nga mga pagmantala naghatag og dugang nga impormasyon mahitungod niini nga hisgutanan. Pinaagi sa pagpakita o sa pag-link nimo ngadto niining mga kapanguhaan, wala kami mag-endorso o maggarantiya sa sulod o sa mga panglantaw sa mga tagsulat.

Leonard J. Arrington, Feramorz Y. Fox, ug Dean L. May, Building the City of God: Community and Cooperation among the Mormons (Siyudad sa Salt Lake: Deseret Book, 1976).

Martha Sonntag Bradley, ZCMI: America’s First Department Store (Siyudad sa Salt Lake: ZCMI, 1991).

J. R. Kearl, Clayne L. Pope, ug Larry T. Wimmer, “Household Wealth in a Settlement Economy: Utah, 1850–1870,” Journal of Economic History, vol. 40, nu. 3 (Sept. 1980), 477–96.

Kalabut nga mga Hisgutanan: Nagkahiusang mga Kapunongan, Nagkahiusang Kompaniya (“Nagkahiusang Kapunongan”), Pagpahinungod ug Pagkatinugyanan, Eskwelahan sa mga Propeta, Mga Panimuyoan sa Pioneer

Mubo nga mga Sulat

1. Tan-awa sa Hisgutanan: Pagpahinungod ug Pagkatinugyanan.

2. Tan-awa sa Hisgutanan: Eskwelahan sa mga Propeta.

3. Mga kooperatiba sa mga mag-uuma ug mga panag-abin nga gitukod sa ubang mga estado ug mga teritoryo base sa susamang modelo ug samang mga kabalaka sa kooperatiba nga network sa Utah; tan-awa sa Thomas A. Woods, Knights of the Plow: Oliver H. Kelley ug ang Origins of the Grange in Republican Ideology (Ames: Iowa State University Press, 1991).

4. Tan-awa sa Hisgutanan: Godbeites.

5. Tan-awa sa Hisgutanan: Nagkahiusang mga Kapunongan.

6. Tan-awa sa Hisgutanan: Antipolygamy Legislation.