“Ikaduhang Gubat sa Kalibotan,” Mga Hisgotanan sa Kasaysayan sa Simbahan (2022)
“Ikaduhang Gubat sa Kalibotan,” Mga Hisgotanan sa Kasaysayan sa Simbahan
Ikaduhang Gubat sa Kalibotan
Giisip gayod sa kadaghanan nga ang labing nakadaot ug layo og naabtan nga armado nga away sa kasaysayan sa kalibotan, ang Ikaduhang Gubat sa Kalibotan milukop sa matag kontinente ug rehiyon sa lawod nga adunay namuyo nga mga tawo, milambigit sa sobra 100 ka milyon nga mga kawani sa militar ug miresulta sa gibanabana nga 60 ka milyon nga mga kamatayon.1
Komplikado ang mga hinungdan sa gubat. Atol sa mga 1930, migrabe ang rehiyonal nga mga away sa Uropa ug Asya ug misugod sa paglakip sa mga kolonya ug mga kaalyado sa mga nasod nga nalambigit.2 Pagka 1939, duha ka grupo ang mitumaw: ang Axis nga mga pwersa, nga gipangulohan sa Germany, Japan, ug Italy; ug ang Allied nga mga pwersa, nga gipangulohan sa China, France, Soviet Union, United Kingdom, ug Estados Unidos.3 Ang Axis nga mga pwersa nagtinguha nga mailisan ang nagpatigbabaw nga internasyonal nga kahusay sa usa ka bag-ong imperyal nga kasabotan; ang Allied nga mga pwersa naningkamot sa pagpanalipod sa kasamtangang kahusayan ug sa pagpalambo sa ilang alyansa batok sa Axis.4 Miulbo ang gubat sa Uropa human giatake sa German nga kasundalohan ang Poland niadtong Septyembre 1939. Natapos kini sa paglabay sa dul-an unom ka tuig, niadtong 1945, uban sa pagtahan sa German nga mga opisyal niadtong Mayo ug dayon sa Japanese nga mga opisyal niadtong Septyembre.5
Ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nakasinati sa gubat sa daghang nagkalainlaing paagi ug sa nagkadaiyang nasyonal nga mga pagdapig. Samtang nagkaduol ang hulga sa gubat sa Uropa niadtong 1938, ang mga misyonaryo nga nagserbisyo sa Germany temporaryong gibakwit ngadto sa Denmark ug Holland, ug ang mga lider sa misyon nagsugod sa pagpangandam sa lokal nga mga miyembro sa Simbahan alang sa usa ka estado sa emerhensiya. Pipila ka adlaw sa wala pa ang German nga pag-atake sa Poland niadtong 1939, ang Unang Kapangulohan mimando sa pagbakwit sa tanang Amihanang Amerikano nga mga misyonaryo gikan sa Uropa—dul-an sa 800 ka misyonaryo ug 23 ka presidente sa misyon ug ilang mga pamilya.6 Sa dihang mideklarar og gubat ang United Kingdom ug France sa Germany agig tubag sa pag-atake, mga 20 hangtod 30 mil ka miyembro sa Simbahan ang nagpuyo sa kontinente sa Uropa, kadaghanan nagpuyo sa Silangan ug Kasadpan nga German nga mga Misyon. Mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nga mga sundalo gikan sa Great Britain, Canada, Australia, New Zealand, ug South Africa miapil sa nag-unang Allied nga militar nga mga operasyon. Sa misunod nga mga bulan, bag-ong mga dapit sa gubat ang mitumaw sa Africa, Asya, Middle East, ug sa Pasipiko. Niadong Hunyo 1940, natanggong ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nga mga sundalo diha sa Dunkirk nga pagbakwit gikan sa Amihanang France, pipila niini nadakpan ug napatay. Ang mga miyembro sa Simbahan gikan sa tanang habig sa maong away nakasinati og pagkabilanggo isip mga piniriso sa gubat.7
Niadtong Disyembre 7, 1941, ang Gingharian sa Japan miatake sa kampo sa militar sa Estados Unidos sa Pearl Harbor, Hawaii—usa ka surprisa nga pagsulong nga daling gisundan og pamahayag sa gubat gikan sa Estados Unidos, diin mga 90 porsiyento sa mga miyembro sa Simbahan nagpuyo nianang panahona.8 Niadtong 1942, ang mga lider sa Simbahan temporaryong mihunong sa pagtawag og mga lalaki nga takos sa militar gikan sa Estados Unidos alang sa full-time nga mga misyon ug naningkamot sa pagpalapad sa gidaghanon sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nga mga chaplain. Liboan ka Santos sa Ulahing mga Adlaw ang miboluntaryo sa pagserbisyo sa militar ug sa wala madugay gipadala sa tibuok kalibotan, daghan pang uban ang gitawag nga mahimong sundalo, ug pipila ang mibatok sa aksiyon sa gubat isip masundanon sa tanlag nga mga tagsupak.9
Ang makanunayon nga pagpamomba sa Uropa migun-ob sa mga dapit nga gikontrolar sa Axis ug Allied nga mga pwersa. Ang kinabuhi sa panimalay grabeng nag-antos—ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nga layo gikan sa gubat nag-atubang og makanunayong pisikal nga mga hulga ug mga kakulangan sa pagkaon. Naglisod ang lokal nga mga kongregasyon sa paghulip sa kahaw-ang nga nabiyaan niadtong gitawag sa pagserbisyo sa gubat. Bisan pa man sa kabayolente ug sa kakulang sa suporta gikan sa ubang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, ang mga miyembro sa Uropa nagpadayon sa pagpundok, pagpahigayon og mga komperensiya, ug sa pagpakigkoordinar og tabang. Diha sa mga misyon, mas daghan nga lokal nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nga mga lalaki ug mga babaye ang miserbisyo isip mga misyonaryo ug mitabang sa pagpatunhay sa mga kongregasyon ug sa pagsabwag sa mensahe sa ebanghelyo.10
Ang Ikaduhang Gubat sa Kalibotan kasagaran nailhan alang sa halapad nga kabayolente batok sa mga dili sundalo ug mga piniriso nga nahitabo atol sa away.11 Ang National Socialist German Workers’ Party (o Nazi Party), nga gipangulohan sa German Chancellor nga si Adolf Hitler, mipahamtang og pagkabilanggo ug mga pagpamatay nga kasagarang nailhan isip ang Holocaust, o Shoah, nga miresulta sa pagpatay sa gibanabana nga unom ka milyon nga mga Judeo ug ubang gitino nga mga grupo nga naglakip sa mga Jehovah’s Witness, Sinti, Roma, bayot nga mga lalaki, mga tawo nga adunay mga kakulangan, ug mga masupakon sa politika.12 Ang makalilisang nga mga binuhatan sa panahon sa gubat wala lang maglangkob sa Holocaust, tungod kay ang ubang manggugubat nga mga nasod mipaubos sa mga dinakpan nga mga sundalo ug mga sibilyan sa hilabihan nga pagpasakit, pag-ekspirimento sa tawo, pagpagutom, ug pagpatay. Daghan kaayong babaye ang sekswal nga gipanamastamasan.13 Usahay ang mga sibilyan sa tanang habig sa away gipunting sa mga pwersa sa militar nga misulay sa pagpahuyang sa kadasig ug pagsukol.14 Ang International Military Tribunal nga giestablisar niadtong 1945 pinaagi sa Britain, France, Soviet Union, ug sa Estados Unidos mipasaka og kaso sa Nazi nga mga opisyal alang sa mga krimen sa gubat didto sa Nuremberg, Germany. Usa ka tuig ang milabay, ang International Military Tribunal for the Far East misugod og mga paghusay sa krimen sa gubat sa giakusahan nga Japanese nga mga opisyal.15
Ang pagpalingkawas sa dakong bahin sa Uropa gikan sa German nga pagkontrolar niadtong 1944–45 misangpot sa pagbakwit sa minilyon ka tawo ug pag-usab sa nasyonal nga mga utlanan. Ang bag-ong mga teknolohiya ug mga hinagiban miresulta sa dako kaayo nga kadaot. Usa sa mga trahedya sa gubat mao ang paggamit sa Estados Unidos sa atomic nga mga bomba sa duha ka Japanese nga mga siyudad. Ang mga nasod nga walay gidapigan wala makalingkawas sa mga epekto sa gubat, ug ang pagpahiuli gikan sa tibuok kalibotan nga pagkahugno sa ekonomiya milungtad og katuigan. Ang minilyon ka naluwas nga mga tawo didto sa mga dapit sa panag-away nagpadayon sa pag-antos sa pagkawala nay pinuy-anan, grabe nga pagkaangol, ug usahay sa trabaho, bisan nahuman na ang gubat.
Human sa gubat, ang Serviceman’s Committee sa Simbahan mi-report nga dul-an sa 6,000 ka Santos sa Ulahing mga Adlaw nga mga sundalo ang napatay, nasamdan, o gideklarar nga nawala sa gubat. Sobra sa 1,300 ka German ug Austrian nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw ang namatay tungod sa aksiyon sa militar.16 Ubos sa direksiyon ni kanhi Elder Ezra Taft Benson, ang Simbahan mihatag og tabang ngadto sa naglisod nga mga miyembro sa Simbahan diha sa Uropa sa mga tuig nga misunod human sa pag-undang sa gubat.
May Kalabotan nga mga Hisgotanan: Unang Gubat sa Kalibotan, Servicemember Branches, Helmuth Hübener