“Kristiyanong mga Simbahan sa Panahon ni Joseph Smith,” Mga Hisgutanan sa Kasaysayan sa Simbahan
“Kristiyanong mga Simbahan sa Panahon ni Joseph Smith”
Kristiyanong mga Simbahan sa Panahon ni Joseph Smith
Sa dihang nag-ampo ang batan-on nga si Joseph Smith aron masayud kon “hain sa tanang mga tinuohan ang husto,” mahimong naghunahuna siya sa pipila ka mga Protestanting mga denominasyon nga iyang nasulayan duol sa iyang lungsod.1 Sa usa ka istorya, gihulagway niya ang mga Methodist, mga Presbyterian, ug ang mga Baptist nga nag-indigay alang sa iyang pag-apil, ug mahimong gihunahuna usab niya ang uban. Ang nagkadaiyang kapilian sa relihiyon nagkadaghan paglabay sa nangagi nga siglo, ug kadaghanan sa mga Amerikano makaila tali sa daghang mga “sekta.”
Kadaghan sa mga simbahan sa Estados Unidos atol sa kinabuhi ni Joseph Smith mga Protestante. Samtang ang Romano nga Katolisismo nagkalapad usab diha sa Estados Unidos sa sayong bahin sa 1800, gamay lang ang gidaghanon sa mga Katoliko ang nahimong mga Santos sa Ulahing mga adlaw. Ang Amerikanong Protestantismo, inubanan sa mabulokon nga klase-klasing matang, kasagaran gayud maoy nagsilbing kagikan sa mga nag-unang mga Santos sa Ulahing mga adlaw.
European Reformation ug ang mga Simbahan sa Protestante
Pipila ka mga panagsumpaki batok sa karaang simbahan nga Katoliko misangpot sa pagkabuak-buak ngadto sa West European Christianity, nga naila karon isip ang Reformation. Si Martin Luther nangulo sa usa ka impluwensyal nga kalihokan sa Germany atol sa tunga-tungang bahin sa 1500 nga midala sa iyang ngalan. Si John Calvin, usa ka batan-ong kaedad ni Luther, nakapalambo og usa ka mitikuluso nga teyolohiya ug misulay sa pag-implementar sa iyang mga ideya alang sa relihiyusong kumunidad sa Geneva, Switzerland. Si Luther ug uban pang mga reformer sama ni Philipp Melanchthon ug Huldych Swingli misulat og mga pamahayag sa tinuohan nga naila isip mga “pagkumpisal,” nga gidawat sa mga sumusunod sa ilang mga kalihokan isip mga lagda sa hugot nga pagtuo. Ang uban, lakip sa mga miyembro sa Anabaptist nga kalihokan, misupak sa pagsunod sa bisan unsa niining mga pagkumpisal.
Ang mga Kristyanong English nakaugmad og lahi nga mga tradisyon sulod sa mga siglo, apan dayag nga mibulag sila gikan sa Romano Katolisismo sa dihang ang Parliamento nga Briton mideklara ni King Henry VIII ang makagagahum nga pangulo sa Simbahan sa England pinasikad sa balaod niadtong 1534. Ang Simbahan sa England (Anglican) nakasinati og mga serye sa unay nga reporma nga mga kalihokan sulod sa misunod nga gatusan ka mga tuig nga misangpot ngadto sa Puritan, Presbyterian, ug mga kumunidad sa mga Quaker, nga nahimulag gikan sa Anglikanismo. Kining paspas nga kalambuan sa pagkabahin-bahin mipadayon tabok sa Atlantika samtang ang mga mananakop nanimuyo sa ilang bag-ong mga yuta didto sa Amihanang America.
Ang pagkatap sa mga Simbahan sayong bahin sa Estados Unidos
Ang kolonyal nga pangagamhanan sa British Amerika gisundan sa usa ka European nga sumbanan pinaagi sa pag-isponsor sa piho nga mga simbahan nga may opisyal nga kasabutan ug giabagan sila sa kinitaan sa buhis. Ang mga simbahan nga Puritan Congregationalist milambo ubos niining mga kasabutan, nahimong nag-una diha sa amihanang mga ginsakupan sa tunga-tungang bahin sa 1700. Ang Simbahan sa England nakatagamtam og pinakadaghan diha sa mga middle colony, apan sa dihang ang Amerikanhong rebolusyon mibahin sa mga patriot ug niadtong maunongon sa Britain, mga Anglican sa Amerika midestansya sa kaugalingon gikan sa ilang gigikanan nga simbahan ug misagop sa usa ka bag-ong ngalan, ang Episcopal nga Simbahan.
Ang mga ginsakopan nahatagan og mas dako nga relihiyusong kagawasan, ug ang pipila sa mga relihiyusong kalihokan miuswag didto sa Amihanang Amerika diin wala sila milambo didto sa Europe. Pananglitan, ang kalihokan nga Methodist nakadani og mas daghan gayud didto sa Amihanang Amerika kay sa netibong England. Ug ang mga Kristiyano nga nagtudlo og bunyag pinaagi sa pagpaunlod mitukod og kongregasyon nga Baptist didto sa Amerika sa ingon nga ang pangagamhanan sa England mipapriso sa ilang mga European nga mga kaatbang.
Ang relihiyusong kapilian milapad human sa pagkaplag sa Estados Unidos sa ulahing bahin sa 1700. Ang Konstitusyon sa Estados Unidos ug sa katapusan ang indibidwal nga mga balaudnon sa estado nagwagtang sa mga kasabutan sa simbahan nga giisponsuran sa estado, nagbukas sa agianan alang sa daghang alternatibo sa paglambo. Misaka ang gidaghanon sa mga Methodist ug mga Baptist, nalabwan ang Kongregasyunal nga mga simbahan, nga kanhiay maoy pinakadako sa mga simbahan sa Amihanang Amerika, sa tunga-tungang bahin sa 1800.
Usahay ang mga simbahan ikategoriya pinaagi sa estraktura sa organisasyon niini ug estilo sa pagsimba. Pananglitan, ang mga Episcopalian usahay tawagon og “labaw nga simbahan” tungod kay ilang gihatagan og gibug-aton ang mas pormal nga mga ritwal ug herarkiya sa Simbahan sa England nga napanunod gikan sa Katolisismo. Ang mga Methodist ug Baptist, sa laing bahin, pabor sa “ubos nga simbahan” nga pakigdait, naghatag og gibug-aton sa personal nga espirituhanong kasinatian ug ang pagkakabig pinaagi sa awtoridad sa pari ug ritwal. “Ang ubos nga simbahan” nga mga Kristiyano, o mga Evangelical, ingon nga maoy tawag kanila sa kaulahian, nakadugang ngadto sa daghang relihiyuso ug sosyal nga reporma nga mga kalihokan ug nahimong instrumento sa pagdasig sa mga relihiyusong kalihokan nga gisulat ni Joseph Smith diha sa iyang kasaysayan. Ang relihiyusong mga kalihokan kanunayng gituyo aron sa pagdasig sa tanang Kristiyano kay sa pagpangita og mga kinabig ngadto sa partikular nga grupo. Kining Evangelical nga kalihokan, inubanan sa pagkatap sa relihiyusong pagpili, misangpot ngadto sa hilabihan ka dako nga pag-usbaw sa pag-adto sa simbahan ug pag-apil sa relihiyon sa Estados Unidos.
Relihiyusong Kagikan sa Nahaunang mga Miyembro sa Simbahan
Ang nahaunang mga Santos sa Ulahing mga adlaw naglakip sa kanhi mga Methodist, mga Presbyterian, ug mga Baptist, ingon man ang pipila sa mga Congregationalist, mga Lutheran, mga Episcopalian, mga Quaker, mga Shaker ug mga Protestanting walay giapilan. Usa ka kumunidad sa mga Reform Baptist sa Ohio nangita sa gipahiuli nga karaang Pagkakristiyano nga makita diha sa Bag-ong Tugon. Kini nga grupo gikahinagbo sa mga misyonaryo sa Santos sa Ulahing mga Adlaw niadtong 1830, ug daghan ang mihangop sa Basahon ni Mormon. Ang ubang mga sakop niining Restorationist nga kalihokan nagporma og usa ka lahi nga denominasyon, nga naila isip Church of Christ (Disipulo ni Kristo).
Bisan ug ang mga Santos sa Ulahing mga adlaw mibiya na sa giapilan nilang kanhi mga simbahan, daghang mga tradisyon ug mga tinuohan nga ilang nadala sa ilang pagpasakop sa mga Santos. Kining daghang kagikanan nga Kristiyano nakasalmot og dako ngadto sa kultura sa sayong bahin sa Simbahan.
Related Topics: Relihiyusong Tinuohan sa Panahon ni Joseph Smith, Mga Pahigmata ug Mga Relihiyusong Kalihokan, Istorya sa Unang Panan-awon ni Joseph Smith