Jonathan Napela

Pagka Marso 8, 1851, ang 37-anyos nga si Jonathan Napela (kansang tibuok ngalan sa Hawaiian kay Napelakapuonamahanaonaleleonalani) nakakita og batan-ong estranghero nga miagi sa iyang panimalay diha sa isla sa Maui sa Gingharian sa Hawaii. Si Napela miabi-abi sa tawo ug nakahibalo nga siya si George Q. Cannon, usa sa mga unang Santos sa Ulahing mga Adlaw nga mga misyonaryo diha sa mga isla. Gipaila-ila ni Napela si Cannon ngadto sa lokal nga Protestanteng tigsangyaw ug nakabantay nga ang duha hugtanon nga wala magkasinabut kabahin sa relihiyusong mga butang. Nianang gabhiona, si Napela, kinsa nagtrabaho isip usa ka maghuhukom, mipasalig nga ikonsiderar og maayo ang mga pangangkon sa matag grupo ug dawaton ang unsa man nga iyang makita nga mao ang labing insakto.¹ Bisan pa man sa pagpamugos sa katawhan sa misunod nga 10 ka bulan nga dili na makigsuod sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, si Napela mipadayon sa pagtanyag sa mga misyonaryo og pagkaon ug kapasilungan, ug sa katapusan siya mipili nga magpabunyag pagka Enero 5, 1852.

Si George Q. Cannon mikonsiderar sa iyang pagkahimamat ni Jonathan Napela isip tubag sa iyang mga pag-ampo.² Si Napela mitabang sa pagtudlo ni Cannon nga magkat-on sa Hawaiian nga pinulongan ug mitrabaho uban niya aron sa paghubad sa Basahon ni Mormon ngadto sa Hawaiian—ang unang hubad sa basahon ngadto sa dili European nga pinulongan. Si Napela misugyot usab sa unang plano alang sa usa ka programa sa pagbansay sa mga misyonaryo nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa pinulongan sa ilang nadistinuhan nga dapit: usa ka eskwelahan diin ang bag-ong mga miabut mogahin og duha ka bulan sa pagtuon sa pinulongan sa dili pa magbulag aron sa pagtuman sa ilang mga tahas.³

Sama sa daghan nga mga kinabig sa ika-19 nga siglo, gusto ni Jonathan Napela nga makig-uban sa dakong pundok sa mga Santos ug magsugod sa pagplano alang sa pagbalhin ngadto sa Teritoryo sa Utah sa sayong bahin sa 1850. Usa ka Hawaiian nga balaud sa 1850, hinoon, ang nagdili sa mga Hawaiian nga molangyaw gikan sa gingharian. Miserbisyo na hinuon si Napela isip kabahin sa grupo nga gitawag aron sa pagpangita og lugar nga pundukanan diha sa Hawaii ug mitabang sa pagpili ug pagkuha og yuta sa Lanai alang sa pagpundok sa mga Santos.⁴

Ang mga tuig diha sa Lanai lisud. Ang mga misyonaryo gikan sa Utah gipapauli niadtong 1858, ug ang bag-ong napundok nga mga Santos nakigbisog sa kagutom ug uban pang ekonomikanhong mga pagsulay. Niadtong 1861 usa ka mahigalaon nga Santos sa Ulahing mga Adlaw nga ginganlan og Walter Murray Gibson ang miabut ug nangulo sa kolonya. Mitipas sa iyang mga responsibilidad, si Gibson sa wala madugay migasto sa kwarta nga natigum sa Hawaiian nga mga Santos aron sa pagpalit og yuta sa iyang kaugalingong ngalan, nagpabayad alang sa mga pag-orden sa pagkapari, ug mipanamas-tamas sa organisasyon sa Simbahan diha sa isla hangtud sa iyang ekskomunikasyon niadtong 1864.⁵ Human niana si Napela mitabang sa Hawaiian nga mga Santos nga makabangon gikan sa ilang dili maayo nga mga kasinatian uban ni Gibson ug palig-onon ang pagtuo sa usag usa.⁶ Gitabangan usab ni Napela ang mga Santos nga makabalhin ngadto sa bag-ong dapit nga pundukanan sa Laie diha sa isla sa Oahu.

Niadtong 1869 si Napela sa katapusan nakabiyahe padulong sa Utah, diin nahimo siya nga unang Hawaiian nga Santos sa Ulahing mga Adlaw nga nakadawat sa iyang kaugalingong mga ordinansa sa templo ug nakapahigayon og pagpuli nga mga ordinansa alang sa nangamatay na nga mga katigulangan.⁷ Human mobalik sa panimalay, si Napela gitawag aron modumala sa usa ka grupo sa mga misyonaryo samtang sila mibisita sa matag Hawaiian nga mga isla. Ang misyon sayo nga nahunong niadtong 1871, hinoon, sa dihang ang asawa ni Napela, nga si Kitty, nataptan og sanla. Midesisyon si Napela nga ubanan siya sa Molokai, diin ang gobyerno nagtukod og quarantine alang niadtong mga nag-antus sa sakit.⁸ Sa pamuy-anan sa mga sanlahon, siya nakigtambayayong sa usa ka Katoliko nga pari nga ginganlan og Father Damien, kinsa siya nahimong “pinakasuod nga higala.”⁹ Sila si Napela ug Father Damien natakdan sa sanla atol sa ilang pagserbisyo, ang Romano Katoliko nga Simbahan sa wala madugay mikanonisar ni Father Damien isip usa ka santo.

Si Napela nangulo sa usa ka branch sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa Molokai hangtud sa iyang kamatayon, duha ka semana sa wala pa ang iyang asawa, nga si Kitty, namatay, niadtong 1879.¹⁰ Nakita niya ang paglambo sa Simbahan gikan sa yano nga pagsugod niini hangtud nahimong lig-on nga natukod diha sa mga isla: sa panahon sa iyang kamatayon, gibana-bana nga 1 sa 10 ka lumad nga mga Hawaiian usa ka miyembro sa Simbahan.¹¹