Kapitulo 10
Ang Panahon Mahinungdanon
Sa tingpamulak sa 1966, si Dr. Aziz Atiya misunod sa usa ka tigtabang ngadto sa usa ka balay tipiganan sa mga dokumento ang Metropolitan Museum of Art sa Siyudad sa New York. Nagtan-aw tan-aw, nakaplagan niya ang usa ka hapniganan sa pundok sa dokumento ug giablihan kini. Unsa ang iyang nakita nakapatingala kaniya.
Sa sulod mao ang mga tipik sa karaang Ehiptohanong papyrus. Ang papyrus grabe nga nadaot, apan si Aziz dali kaayong nakakita og imahe sa duha ka lalaki, ang usa kanila naghigda sa usa ka porma og leyon nga sopa ug ang lain nagbarog sa kilid niya. Ang bahin sa papyrus nga naghulagway sa bukton ug lawas sa lalaki diha sa sopa, uban sa ulo sa nagbarog nga hulagway, nawala. Sa dili maayo nga paninguha sa pagpreserbar sa dokumento, usa ka tawo mipapilit sa papyrus ngadto sa usa ka piraso nga papel ug salikwaut nga gidrowing ang nawala nga mga bahin.
Si Aziz dili miyembro sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, apan isip usa ka propesor sa kasaysayan [history] ug mga pinulongan [languages] diha sa University of Utah, siya nakapuyo uban sa mga Santos igo sa kadugay nga makaila nga siya nagtan-aw sa usa ka imahe gikan sa Basahon ni Abraham diha sa Perlas nga Labing Bililhon.
Laing siyam ka tipik sa mga papyrus ang gitipigan kauban niining imahe. Samtang gitun-an ni Aziz kini, nakakaplag siya og sertipiko nga nagpamatuod nga kini sa makausa nahimong kabtangan ni propeta Joseph Smith. Ang sertipiko gipetsahan og 1856 ug gipirmahan ni Joseph Smith III, Emma Smith, ug sa ikaduhang bana ni Emma, si Lewis Bidamon.
Ang mga tipik nagagikan sa usa ka pundok sa mga linukot nga papyrus nga nakuha ni propeta Joseph ug sa ubang mga Santos sa dihang sila mipalit og upat ka Ehiptohanong gipreserbar nga patay nga lawas sa tawo o hayop [mummy] gikan sa usa ka tigpasundayag og karaang mga butang sa 1835. Pito ka tuig ang milabay, iyang gimantala ang mga imahe gikan sa papyrus uban sa hubad nga gitawag og ang Basahon ni Abraham. Mga tuig human mamatay si Joseph, gibaligya ni Emma ang mga mummy ug mga papyri, ug ang bag-ong tag-iya mibahin niini ug mibaligya sa uban niini ngadto sa usa ka duol nga museyo. Sulod sa mga dekada, ang mga linukot gipakaingon og nasunog, apan sa unsa nga paagi nga usa ka koleksiyon sa mga tipik miabot ngadto sa silangan sa Metropolitan Museum.
“Kini nga mga dokumento dili sakop dinhi,” miingon si Aziz. Nahibalo siya kon unsa ka importante ang mga tipik ngadto sa Simbahan, ug siya nakahukom sa pagtabang og hiusa niini ngadto sa mga Santos.
Nianang sama nga tuig, ang katorse anyos ang panuigon nga si Isabel Santana nasanapan sa iyang bag-o nga mga palibot. Bag-o pa lamang siyang mibiya sa iyang panimalay sa Ciudad Obregón, usa ka siyudad sa amihanang Mexico, sa pagtambong sa Centro Escolar Benemérito de las Américas, usa ka eskwelahan nga gipanag-iya sa Simbahan sa Siyudad sa Mexico. Ang ulohan usa ka dakong siyudad sa pito ka milyon ka tawo, ug ang tanan ingon og nagsul-ob ug nagsulti sa lahi nga paagi kay sa mga tawo nga iyang nailhan balik sa ilang gipuy-an.
Ang paagi nga sila moingon og “palihog,” “salamat,” ug “pasayloa ko” pormal kaayo. Dili kana mao ang paagi nga mosulti ang mga tawo sa amihanan.
Ang gipahiuli nga ebanghelyo nakagamot sa Mexico sa mga 1800, ug ang nasod karon adunay duha ka lig-on nga stake. Sa miaging duha ka dekada, ang gidaghanon sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa Mexico nakatubo gikan sa mga lima ka libo ngadto sa sobra pa sa katloan ug unom ka libo.
Samtang ang pagka-miyembro midaghan, ang mga lider sa Simbahan buot nga mosiguro nga ang nagtubo nga henerasyon sa mga Santos nga Mehikano nakadawat sa tanang oportunidad alang sa pag-eskwela ug pagbansay sa panarbaho. Sa 1957, ang Unang Kapangulohan mitudlo og usa ka komitiba sa pag-usisa sa edukasyon sa Mexico ug sa paghimo og mga rekomendasyon alang sa pagtukod og mga eskwelahan sa Simbahan sa tibuok nasod. Nakaplagan nga ang mga dapit sa siyudad walay igo nga mga eskwelahan sa pagpasulod sa nagkadako nga populasyon sa Mexico, ang komitiba misugyot sa pag-abli og dili mominos sa usa ka dosena nga eskwelahan sa primarya sa tibuok nasod, ingon man sa usa ka sekondarya nga eskwelahan, junior nga kolehiyo, ug eskwelahan sa pagbansay og magtutudlo diha sa Siyudad sa Mexico.
Niana nga panahon, ang Simbahan mipadagan og mga eskwelahan didto sa New Zealand, Kasadpang Samoa, American Samoa, Tonga, Tahiti, ug Fiji. Sa panahon nga kini miabli og duha ka eskwelahan sa primarya sa Chile pila ka tuig ang milabay, ang Simbahan usab dihay mga paningkamot sa edukasyon nga nagpadayon sa Mexico. Sa dihang miabot si Isabel sa Benemérito, mga katloan ug walo ka gatos ka estudyante ang nagpalista diha sa kawhaan ug lima nga eskwelahan sa primarya ug sa duha ka eskwelahan sa sekondarya sa Mexico.
Ang Benemérito usa ka tulo ka tuig nga eskwelahan sa sekondarya. Kini miabli sa 1964 diha sa usa ka 115 ka ektarya nga umahan amihanan sa Siyudad sa Mexico. Unang nahibaloan ni Isabel ang mahitungod sa eskwelahan samtang nagtambong og usa ka gipadagan sa Simbahan nga eskwelahan sa primarya didto sa Obregón. Bisan siya dili gusto nga magpuyo og labaw sa mga usa ka libo ug unom ka gatos ka kilometro gikan sa iyang panimalay ug pamilya, siya naghinam-hinam sa pagtambong sa klase ug sa pagkat-on og bag-ong mga butang.
Ang eskwelahan sa kinatibuk-an ginsakopan og mga magtutudlo nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw gikan sa Mexico. Mikuha ang mga estudyante sa gikinahanglang mga klase sa Espanyol, Ingles, matematika, hiyograpiya [geography], kasaysayan sa kalibotan [world history], kasaysayan sa Mexico [Mexican history], biyolohiya [biology], kemistre [chemistry], ug pisiks [physics]. Sila makapalista usab sa art, pisikal nga edukasyon [physical education], ug mga klase sa teknolohiya [technical classes]. Ang programa sa seminary, nga gipadagan og lahi gikan sa eskwelahan, mihatag sa mga estudyante og relihiyosong edukasyon.
Ang amahan ni Isabel, kinsa dili miyembro sa Simbahan, misuporta sa iyang tinguha sa pagtambong sa Benemérito ug miuyon sa pagtugot kaniya ug sa iyang igsoong babaye nga si Hilda sa pagpalista og dungan. Si Hilda usa ka tuig ka manghod, apan siya ug si Isabel nagkauban sa samang grado sukad sa primarya nga eskwelahan tungod kay si Isabel dili gustong mo-eskwela nga mag-inusara.
Si Isabel ug si Hilda nakabiyahe ngadto sa Benemérito kauban sa ilang inahan. Ang eskwelahan sa gihapon may bahin pa nga nagpadayon ang konstruksiyon sa dihang sila miabot, may mga hugaw pa ang natad, pipila ka mga gambalay nga eskwelahan, ug napulog lima ka gagmay nga mga balay [cottages] nga kapuy-an sa mga estudyante. Bisan pa niana, si Isabel nahibulong sa gidak-on sa hawanan sa eskwelahan [campus].
Siya ug ang iyang grupo gitudloan ngadto sa balay numero dos. Didto gidawat sila sa mainitong pag-abiabi sa usa ka superbisor sa cottage, kinsa mipakita kanila sa mga washing machine, mga aparador nga kabutangan sa ilang mga butang, ug mga lawak katulganan, matag usa may double deck nga mga katre. Ang upat ka kwarto nga balay usab adunay kwartong kan-anan, kusina, ug sala.
Migahin og daghang panahon si Isabel sa pag-obserbar sa ubang mga estudyante ug naninguha sa pagpahiangay ngadto sa dili pamilyar nga kultura. Ang Benemérito adunay mga lima ka gatos nga mga estudyante, kadaghanan kanila gikan sa habagatang Mexico. Ang ilang mga kasinatian sa kinabuhi mga lahi sa kang Isabel, ug iyang nakita nga ang ilang pagkaon usab mas daghan og klase. Natingala siya sa mas halang og mga lami ug kapilian nga mga sangkap.
Bisan unsa pa ang mga kalainan sa kultura, ang matag estudyante sa Benemérito gipaabot nga mosunod sa samang mga lagda. Sila misunod og istrikto nga naandang pagmata og sayo, pagbuhat sa trabaho, ug sa pagtambong sa mga klase. Giawhag usab sila sa pagpalambo og lig-ong espirituwal nga mga kinaiya, sama sa pagsimba ug sa pag-ampo. Ingon nga nagtubo sa lainlain og tinuohan nga pamilya, si Isabel ug ang iyang igsoong babaye wala sukad makahimo niining mga butanga sa kanunay hangtod sila mianha sa Benemérito.
Sulod sa pipila ka adlaw sa ilang pag-abot, nakamatikod si Isabel og pipila ka mga estudyante nga gimingaw ug mibiya. Apan bisan sa ka bag-o sa mga tawo, pagkaon, ug mga batasan, siya determinado sa pagpabilin ug sa paglampos.
“Kini ingon og dili posible nga ako nagsingabot sa akong ikakasiyaman og upat ka tuig,” si Presidente David O. McKay mirekord diha sa iyang journal sa Enero 1, 1967. Siya nakapalabay sa adlaw sa hilom nga paagi diha sa panimalay, nagpalandong sa iyang daghang kasinatian. “Kini naghimo og usa ka malipayon, makapaikag nga kinabuhi!” siya naghunahuna. “Unsa ka dugay nga panahon, ug gani unsa ka dali kini milabay.”
Apan bisan gani siya naglantaw ngadto sa bag-ong tuig, ang propeta nabalaka. “Ang karaang kalibotan napuno sa mga kasamok,” siya misulat. Kada adlaw, ang mga pamantalaan ug mga telebisyon naghatag og mga report sa mga gubat, kaliwatan ug politikal nga kagubot, ug kinaiyahan nga mga katalagman. Mga tensiyon tali sa Estados Unidos ug sa Soviet Union nagpabiling taas. Ug daghang tawo sa tibuok Asia, Africa, ug sa Central ug Habagatang America ang nataliwad-an sa mabangis nga rehiyonal nga mga panagbangi nga mihulga sa pagguba sa mga gobyerno ug sa pagbulag sa mga komunidad.
Ilabi nga nabalaka si Presidente McKay mahitungod sa sibil nga gubat, karon sobra na sa usa ka dekada ang gidugayon, diha sa habagatang silangan sa Asia nga nasod sa Vietnam. Sa paningkamot sa pagpugong sa komunismo gikan sa paggamot diha sa nasod, ang Estados Unidos sa bag-ohay mipadala og 450,000 ka mga sundalo ngadto sa Habagatang Vietnam. Karon ang gerilya nga matang sa gubat kusog nga misaka, ug dili maihap ang mga sundalo ug mga sibilyan sa duha ka panig sa panagbingkil ang namatay.
Sa Saigon, ang ulohan sa Habagatang Vietnam, ang Simbahan adunay daghang mga branch diin mga tulo ka gatos nga lokal nga mga Santos nakighimamat sa pipila sa upat ka libo nga mga miyembro sa Simbahan nga nagserbisyo diha sa American nga militar. Si Elder Gordon B. Hinckley sa Korum sa Napulog Duha ka Apostoles ug si Elder Marion D. Hanks sa Unang Konseho sa Kapitoan [First Council of the Seventy] bag-ohay nga nakabisita sa naguba sa gubat nga nasod. Atol sa usa ka komperensiya sa district uban sa mga Santos, si Elder Hinckley nakapahinungod sa yuta alang sa pagsangyaw sa ebanghelyo ug miampo alang sa kalinaw nga mobalik sa nasod. “Dalia ang adlaw,” siya nagpakilooy,” nga ang gubat mahunong.” Sa pagkagabii, ang mga lider sa Simbahan mihatag sa ilang mga pagpamatuod samtang sa layo nagsige ang pagbomba.
Si Presidente McKay milaom nga mominos ang kagubot ug panagbangi sa 1967, apan kana wala mahitabo. Sa Hunyo, mibuto ang gubat tali sa Israel ug sa mga kasilinganan niini, naggubot sa rehiyon. Sa pagkasunod nga bulan, ang nagpadayon nga kasamok sa politika sa Nigeria mibuto ngadto sa sibil nga gubat. Nagkataas nga mga kadaot ug ang kangil-ad sa gubat sa Vietnam, sa laing bahin, mitabang sa pagdangilag kanunay ug usahay mabangis nga mga protesta batok sa gubat diha sa Estados Unidos. Tensiyon sa kaliwatan miabot usab nga dili na kapugngan sa tibuok nasod, ug usa ka grabeng kapintas miuyog sa daghang dagko nga mga siyudad.
Ang propeta naguol mahitungod sa epekto niini nga kagubot diha sa mga kabatan-onan. Ang pipila sa mga batan-ong tawo, nawad-an og kadasig sa mga panghitabo sa kalibotan, nagsukna sa mga hiyas ug kultura sa ilang mga ginikanan ug mga apohan. Daghang mga kabatan-onan mi-eksperimento uban sa makadaot nga mga druga, miapil og sekswal nga pakighilawas, ug migamit og ngil-ad nga pinulongan.
Gihigugma ni Presidente McKay ang mga kabatan-onan sa Simbahan, ug siya dili gusto kanila nga mahulog nga biktima niini nga mga uso. Giawhag niya ang mga kabatan-onan nga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa pagtambong og sama og tibuok semana nga relihiyosong panudlo—seminary o institute—diin sila makapalambo og Kristohanong batasan samtang giliyokan sa uban kinsa nakigbahin sa ilang mga hiyas ug mga sumbanan. Bag-ohay, ang Simbahan nakahimo usab og usa ka pamphlet nga gitawaag og Alang sa Kalig-on sa mga Kabatan-onan sa pagtabang sa batan-ong mga lalaki ug batan-ong mga babaye nga mahibalo, makasabot, ug magpuyo sa mga sumbanan sa Simbahan alang sa limpyo nga pagpuyo, pagdate, pagsayaw, panapot, ug mga pamatasan. Apan siya mituo nga ang mga ginikanan ug mga lider sa Simbahan usab adunay katungdanan sa pagtudlo ug sa pagpakita ngadto sa mga kabatan-onan nga ang limpyo nga pagpuyo makadala og kalipay.
Diha sa Oktubre 1967 nga kinatibuk-ang komperensiya, ang panglawas ni Presidente McKay mipugong kaniya gikan sa paghatag sa perssonal niyang mga pakigpulong, busa siya mihangyo sa iyang anak nga lalaki si Robert sa pagbasa niini ngadto sa mga Santos sa iyang dapit.
“Sa akong paghunahuna sa umaabot niini nga Simbahan,” ang propeta mipahayag diha sa pambukas nga sesyon sa komperensiya, “gibati nako ang pagkadani nga wala nay importante nga mensahe nga ihatag kay sa ‘maghiusa,’ ug likayan ang mga butang nga makahimo og panagbahin sa mga miyembro.”
Sa milabay nga pipila ka tuig, ang mga paningkamot sa Simbahan sa pagpakigtakdo naninguha sa paghiusa sa mga Santos pinaagi sa mga programa sa pagpakigtakdo ug sa paghatag og gibug-aton sa tahas sa pagkapari, panimalay, ug pamilya. Hangtod niana nga tuig, ang pagpakigtakdo sa Simbahan nakapahisama sa sulod sa internasyonal nga magasin niini ug mipaila og usa ka managsamang kurikulum. Agi og tubag ngadto sa tibuok kalibotan nga pagtubo, si Presidente McKay nakatawag usab og kan-oman ug siyam nga “mga representante sa Napulog Duha sa rehiyon” [regional representatives of the Twelve] sa pagtabang sa pagbansay sa mga kapangulohan sa stake, sa ingon nagtabang sa Simbahan sa pagpadagan nga masangputon ug makanunayon sa tibuok kalibotan.
Samtang ang mga Santos nag-atubang og katilingbanong kagubot ug nagkausab nga mga hiyas sa katilingban, si Presidente McKay ug ang ubang kinatibuk-ang mga lider sa Simbahan milaom nga ang gitakdo nga mga programa mohatag og hiniusa nga mensahe ug dili matarog nga pundasyon alang sa mga tawo sa tibuok kalibotan.
“Ang hagit atong giatubang,” gisultihan ni Presidente McKay ang mga Santos. “Ang panaghiusa sa katuyoan, inubanan sa tanan nga naglihok diha sa panag-uyon sulod sa istraktura sa organisasyon sa Simbahan ingon nga gipadayag sa Ginoo, mao ang mahimo natong tumong.”
Nianang sama nga tuig, giamumahan ni Hwang Keun Ok ang mga otsenta ka batan-ong babaye diha sa Songjuk Orphanage sa Seoul, Habagatang Korea. Sa dihang ang balay sa batang babaye nga walay mga ginikanan mikuha kaniya sa pagtrabaho isip superintendente kaniadtong 1964, wala siya mosulti sa mga nangabaga [sponsor] nga Protestante nga siya usa ka Santos sa Ulahing mga Adlaw. Ang Simbahan wala kaayo masabti og maayo sa Habagatang Korea. Sa tinuod, sa dihang si Keun Ok nabunyagan kaniadtong 1962, ang Kristiyano nga eskwelahan diin siya mitudlo mipapahawa kaniya.
Karon diha nay mga tulo ka libo ug tulo ka gatos nga Santos nga Habagatang Koreano. Si Kim Ho Jik, ang unang Koreano nga Santos sa Ulahing mga Adlaw, nakapasakop sa Simbahan sa 1951 samtang nagtuon sa Estados Unidos. Sa wala pa ang iyang kamatayon sa 1959, si Ho Jik nakapauli ngadto sa Habagatang Korea, nahimong propesor ug tigdumala sa unibersidad, ug gipaila ang gipahiuli nga ebanghelyo ngadto sa pipila sa iyang mga estudyante. Kini nga mga estudyante, uban sa Amerikanong mga sundalo, mitabang sa Simbahan sa pagtubo diha sa nasod. Usa ka Koreano nga hubad sa Basahon ni Mormon gimantala sa 1967.
Bisan pa sa wala pagsulti sa iyang mga nangabaga mahitungod sa iyang pagkamiyembro sa Simbahan, wala ikaulaw ni Keun Ok ang pagka-Santos sa Ulahing mga Adlaw. Siya mialagad isip presidente sa Relief Society sa iyang branch ug mitudlo og usa ka klase sa junior Sunday School. Giabiabi usab niya ang mga pagbisita sa mga miyembro sa Simbahan kinsa gustong motabang diha sa balay sa mga walay ginikanan. Usa ka adlaw, usa ka sundalo nga ginganlan og Stanley Bronson mitawag ni Keun Ok sa telepono. Usa siya ka Santos sa Ulahing mga Adlaw nga nahimutang sa Seoul, ug gusto siya nga mobisita sa balay-puy-anan sa mga bata nga walay mga ginikanan ug mokanta og pipila ka mga awit sa paglingaw sa kabataan.
Mianha si Stan human sa pipila ka adlaw. Siya hapit unom ug tunga ka pye ang gitas-on ug milabaw sa tanan. Ang mga batang babaye naghinam-hinam sa pagpaminaw kaniya nga mokanta. Siya nakarekord og album sa mga awit nga banikanhon sa wala pa makuha ngadto sa kasundalohan, ug siya milaom sa pagrekord og laing album samtang anaa sa Habagatang Korea.
“Sa dili ka pa motugtog sa imong gitara,” miingon si Keun Ok ngadto ni Stan human ang tanan napundok, “ang kabataan nakaandam og usa ka butang alang kanimo.”
Kasagaran iyang pakantahon ang batang mga babaye alang sa mga bisita, ug sila maayo nga pagkabansay. Samtang sila mikanta og pipila ka mga awit alang ni Stan, nahingangha siya. Ang ilang mga tingog nag-ipon sa hingpit nga panag-uyon.
Si Stan misugod sa pagbisita kanunay sa balay-puy-anan sa mga bata nga walay mga ginikanan sa pagkanta uban sa mga batang babaye. Sa wala madugay, misugyot siya nga mag-uban sila sa pagrekord og album, nga ang mga halin sa rekord adto sa balay-puy-anan sa mga bata nga walay mga ginikanan.
Nagustohan ni Keun Ok ang ideya. Siya misaad isip usa ka batan-ong babaye sa paghalad sa iyang kaugalingon ngadto sa pagpalambo sa kalibotan. Usa ka refugee sa gubat gikan sa Kasadpang Amihanang Korea, siya nawad-an sa iyang amahan sa batan-ong edad ug nahibalo kon unsa ka lisod kini alang sa batang mga babaye sa paglampos sa Korea nga walay lig-on nga suporta sa pamilya o komunidad. Daghang tawo diha sa nasod nga nagtamay sa mga ilo nga batang mga babaye ug wala magpaabot kanila nga molampos. Sa pagkuha sa iyang edukasyon, si Keun Ok nanlimbasog batok sa ka kabos ug sa pagkawala sa usa ka ginikanan ug panimalay. Milaom siya nga ang pakigpasundayag uban ni Stan motabang sa mga batang babaye nga diha sa iyang pag-amuma sa pagpaamgo sa ilang bili—ug sa pagtabang sa ubang mga Koreana sa pagpaamgo niini usab.
Nakakaplag si Stan og recording studio, ug sulod sa pipila ka bulan, si Keun Ok mitabang kaniya ug sa batang mga babaye sa pagbansay ug pagrekord sa mga awit. Sa dihang ang kasundalohan mihatag ni Stan og treynta ka adlaw nga bakasyon, mipauli siya ngadto sa Estados Unidos ug gipahimo ang mga rekording ngadto sa vinyl nga mga rekord. Siya dayon mibalik ngadto sa Korea ug mihikay og espesyal nga pagpasundayag uban sa batang mga babaye diha sa usa ka bantugang telebisyon nga Amerikano nga ang salida himoon didto.
Ang album, Si Papa nga Dagko og mga Botas [Daddy Big Boots]: si Stan Bronson ug ang Batang mga Babaye ni Song Jook Won, miabot sa Seoul sayo sa bulan sa 1968. Si Keun Ok gusto nga himoon ang pagpagula sa album nga usa ka dakong hitabo sa Korea, busa gidapit niya ang presidente sa Habagatang Korea, ang ambassador sa Estados Unidos, ug ang komandante sa pwersa sa Tinipong mga Bansa [United Nations] sa Korea sa pagtambong sa pagtipon-tipon sa pagpagula sa rekord diha sa usa ka lokal nga high school sa mga babaye. Samtang ang ambassador lamang ang makatambong, ang uban nga mga halangdon og katungdanan mipadala og mga representante puli sa ilang lugar, ug ang pagpagula sa album malampuson.
Sa wala madugay, ang mga mang-aawit gikan sa Songjuk Orphanage anaa kanunay nga gikinahanglan.
Sa laing bahin, sa Estados Unidos, si Truman Madsen, usa ka propesor sa pilosopiya sa Brigham Young University, nakadawat og sulat-pahinumdom [memo] gikan sa iyang kauban nga si Richard Bushman, usa ka propesor diha sa departamento sa kasaysayan. Nabalaka si Richard mahitungod sa usa ka akademik nga artikulo nga bag-ohay lamang niya nabasa. Ang tigsulat niini, si Weslet Walters, usa ka ministro sa Presbyterian sa tunga-tungang kasadpan sa Estados Unidos. Miangkon siya nga nakapanghimakak sa Unang Panan-awon ni Joseph Smith.
Sa katuigang nanglabay, ang mga kritiko kasagaran mohatag og pagduda diha sa sagradong kasaysayan sa Simbahan, sa daghang higayon naggamit sa samang walay suporta nga pangangkon sa pakiglalis sa ilang punto. Apan kini nga artikulo lahi. “Maayo kini nga pagkasulat, maayong pagkasiksik nga piraso,” nagpahibalo si Richard ni Truman. Sa pagkatinuod, lain nga kauban mituo nga kini nagbutang og seryosong hulga ngadto sa hugot nga pagtuo sa mga Santos.
Mipadala si Richard ngadto kang Truman og kopya sa artikulo. Miila si Wesley Walters nga siya dili makadiretso og panghimakak nga si Joseph Smith nakakita sa Amahan ug sa Anak sa tingpamulak sa 1820, busa siya nakaimbestigar sa mga pangangkon sa propeta mahitungod sa makasaysayanong dapit sa Unang Panan-awon.
Sulod sa daghang mga tuig, ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nakahibalo lamang og duha ka asoy nga si propeta Joseph nakasulat kabahin sa panan-awon. Ang labing maayo nga asoy, misugod sa 1838, makaplagan diha sa Perlas nga Labing Bililhon. Ang lain nga asoy napamantala diha sa Times and Seasons, usa ka mantalaan sa Simbahan, sa sayo sa mga 1840. Sa bag-ohay, hinoon, usa ka gradwado sa Brigham Young University ug tigkolekta ug tig-amuma sa mga makasaysayanong mga dokumento ug mga rekord sa Simbahan [archivist] nakadiskobre og duha ka unang mga asoy sa Unang Panan-awon diha sa koleksiyon sa Simbahan sa mga papeles ni Joseph Smith.
Naka-eksamen si Wesley sa upat ka asoy sa mabinantayong paagi aron sa pagbutyag og bisan unsa nga posibleng wala magkapareha diha niini. Ug sa dihang iyang gi-imbestigar ang pangangkon sa propeta nga usa ka relihiyosong pagkaukay ang nakaaghat kaniya sa pagpangayo sa Ginoo diha sa pag-ampo, si Wesley wala makakita og ebidensiya sa bisan unsa nga mga pagkaukay duol sa panimalay sa Smith hangtod hapit lima ka tuig human ang Unang Panan-awon nahitabo. Alang ni Wesley, kini mipasabot nga gimaomao ni Joseph Smith ang iyang istorya.
Si Truman nasiguro nga ang mga nakaplagan ni Wesley mga sayop. Apan tungod kay gamay nga makasaysayanong pagsiksik ang nahimo diha kabahin sa Unang Panan-awon ug sa unang mga panahon sa Simbahan, siya walay paagi sa pagmatuod niini. Isip kanhi presidente sa misyon, nahibalo siya nga daghang mga tawo ang nakasagop sa gipahiuli nga ebanghelyo tungod sa gamhanang pagsaksi sa propeta nga nakakita sa Amahan ug sa Anak. Ang atake sa Unang Panan-awon ingon og sama sa atake sa pundasyon gayod sa Pagpahiuli.
Human sa pagbasa sa artikulo, mipundok si Truman og gamay nga grupo sa mga tigsulat og kasaysayan diha sa Siyudad sa Salt Lake. Tanan kanila respetadong mga iskolar ug mapasaligon nga mga miyembro sa Simbahan. Samtang sila mihisgot sa artikulo ni Wesley, naamgohan nila nga sila makagamit sa ilang makinaadmanong pagbansay sa pagtabang sa Simbahan. Sila ug ang ubang mga tumutuo gikinahanglan nga maghimo og bag-ong pagtuon sa kasaysayan sa Simbahan, sugod sa mga gamot niini. Hangtod ilang buhaton, ang mga pangangkon ni Wesley Walter mahitungod sa Unang Panan-awon mopadayon nga walay mosupak.
Uban ni Truman nga nangulo, ang grupo gi-organisar ngadto sa usa ka komitiba sa pag-awhag sa Santos sa Ulahing mga Adlaw nga mga iskolar sa pagtuon sa unang kasaysayan sa Simbahan. Sa pagtubag ngadto sa artikulo ni Wesley, ang komitiba misugyot sa pagpadala og lima ka tawo nga tigsulat og kasaysayan ngadto sa silangang Estados Unidos sa pagsiksik og relihiyosong mga pagkaukay ug sa Unang Panan-awon. Sa kawalay swerte, kulang sila sa kwarta.
Ang komitiba unang misulay sa pagpangita og pundo nga kwarta sa pagsiksik gikan sa pribado nga mga tighatag. Sa dihang kini nagpakita nga malampuson lamang og gamay, si Truman mihangyo ngadto sa Unang Kapangulohan. Si Presidente McKay ug ang iyang mga magtatambag nakasuporta og ubang mga paningkamot sa pagtuon ug sa pagpatunhay sa kasaysayan sa Simbahan. Sa sayong bahin diha sa dekada, sama pananglitan, mihatag sila og kwarta alang sa pagpalit ug sa pagpatunhay sa mga kabtangan nga makasaysayanon diha sa Nauvoo, Illinois, ang punoang buhatan sa Simbahan gikan sa 1839 ngadto sa 1846.
Ang Unang Kapangulohan na-interesado usab diha sa mga tipik sa papyrus ni Joseph Smith. Nakigtrabaho og maayo uban ni Aziz Atiya ug sa Metropolitan Museum of Art, si Presidente N. Eldon Tanner nakahan-ay alang sa papyrus nga iuli isip usa ka gasa ngadto sa Simbahan. Mga mantalaan sa tibuok Estados Unidos mireport sa pagkapanag-iya, ug ang Simbahan mihimo og komperensiya sa mga tigmantala [press conference] ug gimantala ang mga imahe sa mga tipik diha sa Improvement Era. Sa hangyo sa Unang Kapangulohan, ang mga tipik gipahulam ngadto ni Hugh Nibley, usa ka propesor sa Brigham Young University, alang sa dugang nga pagtuon. Si Hugh, ang nag-unang iskolar sa Simbahan kabahin sa karaang kalibotan, nakakaplag og lig-on nga makasaysayanong ebidensiya nga nagsuporta sa pagkatinuod sa Basahon ni Mormon ug nasiguro nga mabuhat ang sama ngadto sa Basahon ni Abraham.
Nagsulat ngadto sa Unang Kapangulohan sa tingpamulak sa 1968, mihangyo si Truman og $7,000 sa paggasto sa mga biyahe sa pagsiksik. “Ang Unang Panan-awon miabot ubos sa grabe nga makasaysayanong atake,” siya mipahibalo kanila. “Ang panahon mahinungdanon.”
Sa sinugdanan, ang Unang Kapangulohan mihukom sa dili paggasto sa proyekto. Sa bag-ohay nga mga tuig, ang Simbahan nasulod sa utang sa pagtukod og daghan pa kaayong mga chapel sa tibuok kalibotan, ug sukad niana, ang mga lider sa Simbahan nahimong mabinantayon kaayo mahitungod sa paggasto.
Apan si Truman malahutayon. Bag-o pa niyang nahimamat si Wesley Walters diha sa usa ka komperensiya kabahin sa kasaysayan sa Simbahan, ug iyang gibati ang determinasyon sa ministro sa pagdaot ni Joseph Smith.
“Iyang buhaton ang tanan sa pagtugkad og una sa mga tinubdan,” misulti si Truman sa Unang Kapangulohan. “Among gibati nga dili kami makahimo sa paglangan sa lihok.” Niini nga higayon, siya nangayo og $5,000.
Gihunahuna pag-usab ni Presidente McKay ug sa iyang mga magtatambag ang hangyo ug miuyon sa paggasto sa mga tigsiksik.
Sa usa ka init nga hapon sa Septiyembre wala madugay niana nga tuig, ang katorse anyos nga si Maeta milingkod nga nag-inusara sa usa ka bus nga nagsingabot sa Fullerton, usa ka kasikbit nga balangay sa Los Angeles, California. Mitan-aw siya sa gawas sa bintana sa kahil nga mga kakahoyan nga nagsangkad sa isigka-kilid sa dako nga highway, usa ka talan-awon nga lahi kaayo sa iyang panimalay diha sa walay tanom nga disyerto sa utlanan sa Utah ug Arizona.
Si Maeta usa ka Diné, usa ka tagilungsod sa Nasod sa Navajo. Midako siya diha sa yuta nga gihatag alang sa Lumad nga Amerikano sulod sa upat ka sagradong mga bukid nga nagmarka sa karaan nga mga utlanan sa panimalay sa katigulangan niyang mga tawo. Sa ikalabing siyam nga siglo, ang gobyerno sa Estados Unidos mihimo sa gigahin nga yuta [reservation] ug sa ubang sama niini gikan sa mga yuta nga ilang na-embargo sa mga grupo sa Lumad nga mga Amerikano sama sa Navajo aron sa paghimo og lugar alang sa puti nga pumupuyo, lakip ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw. Napugos sa pagpuyo diha sa kasagarang dili maayo nga gigahin nga mga yuta, daghang mga pamilya ang nanlimbasog.
Ang Navajo nga yuta nga napuy-an ni Maeta dako, ug ang mga tawo nagpuyo nga lagyo sa usag usa, naghimo niini nga malisod sa pagdala sa mga bata ngadto ug pauli gikan sa eskwelahan. Ang gigastohan sa gobyerno nga mga kaserahanang eskwelahan, sa laing bahin, kasagaran nga puno kaayo ug kulang sa pundo nga salapi. Ubos niini nga mga kahimtang, daghang mga ginikanan nga Lumad nga mga Amerikano naningkamot sa pagpalambo sa mga kinabuhi sa ilang mga anak pinaagi sa pagpaeskwela kanila sa gawas sa gigahin nga yuta.
Si Maeta nakaadto sa California isip kabahin sa Programa sa Simbahan sa Pagpahimutang sa Indian nga Estudyante [Church’s Indian Student Placement Program], ug siya nagpaingon ngadto sa pagpuyo uban sa usa ka puti nga pamilya nga sukad wala pa siya makahimamat. Ang magulang nga mga babaye ni Maeta nakaapil sa programa ug siya nanghinaot nga makaapil usab. Apan bisan tuod siya mahinamong mipirma, siya nabalaka mahitungod sa iyang bag-ong sinagop nga pamilya.
Ang programa sa pagpahimutang natukod sa 1954 ubos sa paggiya ni Elder Spencer W. Kimball. Sama sa daghang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw niana nga panahon, iyang gihunahuna ang Lumad nga mga Amerikano nga direkta nga mga kaliwat sa katawhan sa Basahon ni Mormon. Mituo siya nga ang mga miyembro sa Simbahan adunay responsibilidad sa pagtabang sa ilang mga igsoong lalaki ug mga babaye nga Lamanite nga mahatagan og agianan ngadto sa mga oportunidad sa edukasyon ug sa pagtuman sa ilang balaan nga padulngan isip mga tawo sa pakigsaad.
Diha sa programa sa pagpahimutang, ang kabataan nga Lumad nga Amerikano mibiya sa ilang mga panimalay sa mga yuta nga gigahin sa pagpuyo uban sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sulod sa tuig ting-eskwela. Ang programa nagtumong sa paghatag sa mga estudyante og agianan ngadto sa mas maayong mga eskwelahan ug sa pagsinati og sentro sa ebanghelyo nga mga panimalay. Sa 1968, mga tulo ka libo nga estudyante gikan sa sobra pa sa saysenta y tres ka tribo napahimutang sa mga panimalay sa Canada ug pito ka estados sa Estados Unidos. Samtang ang tanang napahimutang nga mga estudyante mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, ang pipila kanila gamay kaayo ang pag-apil diha sa Simbahan sa wala pa mosulod sa programa.
Si Glen Van Wagenen, kinsa migiya sa programa sa Habagatang California, nakadungog mahitungod ni Maeta samtang siya nagpuyo uban sa usa ka pamilya sa Kanab, Utah. Nagustohan ni Maeta ang pagpuyo uban kanila, ug maayo ang iyang pakig-uban sa ilang anak nga babaye. Sa dihang gidapit ni Glen si Maeta sa pag-uban sa programa sa pagpahimutang didto sa California sa pagsugod sa iyang ikasiyam nga tuig nga grado, dali niya nga gidawat ang tanyag.
Si Maeta ang kamanghuran sa unom ka anak nga babaye nga natawo ngadto ni Calvin Holiday ug Evelyn Clark. Ang iyang mga ginikanan mipasakop sa Simbahan sayo sa ilang kaminyoon, apan sa kadugayan nawad-an og interes diha niini. Bisan og si Maeta nabunyagan sa edad nga otso, wala siya nagtambong sa Simbahan kanunay, ni siya nakasabot sa kamahinungdanon sa iyang bunyag. Gusto nga molambo si Maeta sa edukasyon, ang iyang mga ginikanan mibutang kaniya sa Lumad nga Amerikanong kaserahanan nga mga eskwelahan sa Arizona diha dayon nga siya igo na ka hingkod, busa siya naglihok lihok kanunay.
Si Maeta nakaila og mga pamilya diha sa yuta nga gigahin alang kanila diha diin ang mga ginikanan naghigugmaay sa usag usa ug ang mga anak mga malipayon. Apan ang iyang pamilya dili uban kanila. Human magdiborsyo ang iyang mga ginikanan, nagminyo pag-usab ang iyang inahan og kaduha. Ang inahan ni Maeta adunay unom pa ka anak gikan niini nga mga kaminyoon, ug ang iyang dugay nga mga pagkawala mipugos ni Maeta sa pag-amuma sa iyang manghod nga mga igsoon. Sobra sa makausa, si Maeta ug ang iyang mga igsoon nahibilin nga mao ra sulod sa pila ka adlaw nga gamay og pagkaon ug tubig. Gihimo niya ang labing maayo niyang mahimo sa pagpakaon sa mga bata, usahay uban sa pan-os nga karne sa karnero ug pipila ka de lata nga pagkaon.
Makausa, samtang gimantikaan ni Maeta ang pan ibabaw sa kalayo sa gawas, ang iyang inahan mitan-aw kaniya ug miingon, ”Ang mao lamang nga butang nga ikaw mahimong mamaayo mao ang paghimo og mga bata.” Hilabihan ang kaguol ni Maeta. Diha niana nga higayon, sa hilom siya misaad, “Ako mohimo og usa ka butang sa akong kaugalingon.”
Miabot sa hunonganan sa bus sa Habagatang California, si Maeta nahupay nga nahilayo sa iyang inahan. Apan siya ginerbiyos samtang siya mitan-aw sa hamtong og edad nga magtiayon nga migawas sa pultahan. “Sila ang mahimo nakong bag-o nga mga ginikanan,” gihunahuna niya.
Ang iyang sinagop nga amahan, si Spencer Black hilom ug ligdong. Si Maeta nangumusta kaniya uban sa pagbantay, nahadlok sa abusadong mga lalaki nga iyang nailhan sa iyang kinabuhi. Ang iyang sinagop nga inahan, si Venna, adunay mahupayong espiritu diha kaniya.
Gidala nila og balik si Maeta ngadto sa ilang balay, diin iyang nahimamat ang ilang mga anak, ang kinse anyos ang panuigon nga si Lucy ug trese anyos ang panuigon nga si Larry. Ang mga Black usab adunay tulo ka mas magulang nga mga anak kinsa mibalhin gawas sa ilang balay. Nahimong nasinati si Maeta sa iyang bag-ong panimalay, uban sa lapad nga halinganan og kalayo sa tingtugnaw ug sa usa ka tanaman nga puno sa mga bulak. Ingon nga nakigbahin og mga kwarto sa mga igsoon sa tanan niya nga kinabuhi, siya hilabihan nga nalipay nga nakapanag-iya og kaugalingong lawak-katulganan.
Apan si Maeta sa gihapon dili sa kinatibuk-an komportable. Ang siyudad makasanap ug makalipong sa aso. Ug samtang ang iyang sinagop nga mga ginikanan mga maloloy-on, naghunahuna si Maeta kon sila migamit ba og kalooy sa pagmaniobra kaniya ngadto sa pagtrabaho, sama usahay sa gibuhat sa iyang inahan.
Wala siya magmahay nga mianha sa California, apan gimingaw siya sa hilom nga yuta nga gigahin kanila samtang siya naghigda sa katre nianang gabhiona, nasamok sa langas nga trapiko sa highway.