O Le Meaaalofa Faalelagi o le Lotofaafetai
O se lotofaafetai … e maua mai i le faaali atu o le lotofaafetai i lo tatou Tama Faalelagi mo Ana faamanuiaga, ma i latou o loo siomia ai i tatou mo mea uma latou te aumaia i o tatou olaga.
O se sauniga ofoofogia lenei. Ina ua tofia au e avea ma Peresitene o le Ekalesia, sa ou faapea atu, “O le a ou aveina se tofiga mo a’u lava. O le a avea au ma faufautua o le Aufaipese a le Tapeneko.” E ese lo’u mitamita i la’u aufaipese!
Na fai mai lo’u tina ia te au i se tasi aso, “Tommy, ua ou matua mitamita lava i mea uma ua e faia. Ae, e tasi lava la’u faamatalaga lea e fai atu ia te oe. Sa tatau ona ave pea lau ta piano.”
Ona ou alu lea i le piano ma ta ai se pese mo ia: “Tatou o, [tatou o] i se aso fanau.”1 Ona ou sogi atu lea i lona muaulu, ae tago mai opo atu au.
Ou te mafaufau ia te ia. Ou te mafaufau i lo’u tama. Ou te mafaufau i na Pulega Aoao uma sa latou faatosinaina a’u ma isi, e aofia ai fafine ua oti a latou tane sa ou asiasi i ai—85 o i latou—na ave i ai se moa tao, o nisi taimi o sina tupe itiiti e tuu i a latou taga.
Sa ou asiasi i se tasi i le tuneva o le po. O le vaeluapo, ma sa ou alu i le nofoaga o tagata matutua, ma sa fai mai le teine talitelefoni, “Ou te iloa ua moe o ia, ae na fai mai e fafagu o ia, aua na fai mai, ‘ou te iloa o le a sau o ia.’”
Sa ou uuina lona lima; sa ia ta’u mai lo’u igoa. O la lava sa ala. Sa ia oomiina lo’u lima i ona laugutu ma fai mai, “Na ou iloa lava e te sau.” Ia o le a ou le sau faapefea?
Na ootia au i musika matagofie i lena aso.
O’u uso e ma tuafafine pele, ua tatou faalogo atu i savali musuia o le mea moni, o le faamoemoe, ma le alofa. Ua liliu atu o tatou mafaufauga ia te Ia o lē togiolaina a tatou agasala, o lē na faasino mai ia i tatou le ala e ola ai, ma le ala e tatalo ai, ma o lē sa faailoa mai i Ana lava faatinoga ia faamanuiaga o le auauna atu—o lo tatou Alii ma le Faaola, o Iesu Keriso.
I le tusi a Luka, mataupu e sefulufitu, tatou te faitau ai e uiga ia te Ia:
“Ua alu malaga atu o ia i Ierusalema, ua ui atu i Samaria ma Kalilaia.
“Ua oo atu ia i le tasi aai, ona fetaiai lea ma ia o tagata lepela e toatinoagafulu, ua tutu mamao mai i latou:
“Ua latou alalaga mai, ua faapea mai, Le Alii e, Iesu, ia e alofa mai ia te i matou.
“Ua silafia e ia, ona fetalai atu lea o ia ia te i latou, Ina o ia, ia faaali atu outou i faitaulaga. Ua latou o, ona faamamaina lea o i latou.
“O le tasi o i latou, ua na iloa ua faamaloloina ia, ona toe foi mai lea o ia, ua vivii atu i le Atua ma le leo tele;
“Ua faapau fao i ona vae, ua faafetai mai ia te ia: o le Samaria foi o ia.
“Ona fetalai atu lea o Iesu, ua faapea atu, E lei faamamaina ea le toatinoagafulu? a o ifea le toaiva?
“Ua le iloa ni e toe foi mai e vivii atu i le Atua, na o lenei tagata ese.
“Ua fetalai atu o ia ia te ia, Ina tulai ia, ina alu; ua e ola i lou faatuatua.”2
Na ala mai i se seumalo faalelagi, o i latou na sa lepela, sa faasaoina mai i se oti mataga, sa faifai malie mai, ma sa toe tuuina atu i ai se avanoa fou e ola ai. O le lotofaafetai na faaalia e le toatasi, na alagatatau ai le faamanuiaga a le Matai, o le lē lotofaafetai na faaalia e le toaiva na alagatatau ai Lona lē fiafia.
Ou uso e ma tuafafine, pe tatou te manatua ea e faafetai atu mo faamanuiaga tatou te maua? O le tuuina atu o le faafetai ma le loto atoa, e le gata e fesoasoani ai ia tatou iloa o tatou faamanuiaga, ae e talaia ai foi faitotoa o le lagi ma fesoasoani mai ia tatou lagonaina le alofa o le Atua.
Na saunoa mai la’u uo pele o Peresitene Gordon B. Hinckley, “A outou ola i le lotofaafetai, tou te le ola i le valea ma le popole ma le manatu faapito; tou te ola i se agaga o le faafetai lea o le a fetaui lelei ma outou ma o le a faamanuiaina ai o outou olaga.”3
I le tusi a Mataio i le Tusi Paia o loo i ai se isi tala o le lotofaafetai, o le taimi lea na faaalia mai e le Faaola. A o femaliuai o ia i le vao mo aso e tolu, e silia ma le 4,000 tagata sa mulimuli ma feoa’i faatasi ma Ia. Na alofa o Ia ia i latou, aua sa leai ni mea e ‘ai mo aso e tolu. Peitai, sa fesili Ona soo, “tatou te maua ifea ea i le vao ni areto e tele, ina ia maoona ai le motu o tagata ua toatele naua?” E faapei foi o le toatele o i tatou, sa na o le mea lava e lē o i ai na vaai i ai le au soo.
“Ona fetalai atu lea o Iesu ia te i latou, E fia ea ni a outou areto? Ona fai mai lea [o soo], E fitu, ma nai i’a lāuiti.
“Ona fetalai atu lea o [Iesu] i le motu o tagata ia latou taooto i lalo.
“Ona tago ai lea o ia i areto e fitu ma i’a, ua faafetai, ma tofitofi, ona avatu ai lea e ia i ona soo, ona avatu ai lea e le au soo i le motu o tagata.”
Matau, ma tuuina atu e le Faaola le faafetai mo mea sa i ai—ona mulimuli mai ai lea o se vavega. Ona aai ai lea o i latou uma lava, ua maoona; ua latou fu’e foi i toe ‘aiga, ua tutumu ai ete e fitu.”4
Ua tatou oo uma lava i taimi tatou te tulimatai atu ai i mea tatou te le o maua, nai lo o tatou faamanuiaga. Fai mai le fai tofamanino Eleni o Epititusi, “O se tamalii poto e lē faanoanoa ona o mea na te le o maua, ae olioli i mea ua ia maua.”5
O le lotofaafetai o se mataupu faavae faalelagi. Na tautino mai e le Alii e ala mai i se faaaliga na tuuina atu i le Perofeta o Iosefa Samita:
“Ia e faafetai i le Alii lou Atua i mea uma. …
“E leai se mea e faia e tagata e tausuai ai le Atua, pe faatupuina ai lona toasa i nisi, tau lava o lē lē tautino atu e i ai lana pule i mea uma.”6
I le Tusi a Mamona ua ta’u mai ai ia “nonofo ma le faafetai i aso fai soo ona o le alofa ma manuia e tele ua foaiina mai e ia ia te outou.”7
Po o a lava o tatou tulaga e i ai, ua tofu i tatou ma le anoanoai o mea e tatau ona faafetai ai, pe afai tatou te nonofo ma mafaufau i o tatou faamanuiaga.
O se taimi matagofie tele lenei e i ai i le lalolagi. E ui ina tele naua mea sese i le lalolagi i nei ona po, ae tele foi mea e sa’o ma lelei. Ua i ai faaipoipoga manuia, o matua e alolofa i a latou fanau ma ositaulaga mo i latou, o uo e amana’ia i tatou ma fesoasoani mai, o faiaoga e aoao atu. Ua faamanuiaina o tatou olaga i le anoanoai o auala.
E mafai ona tatou siitiaina i tatou lava, faapena foi ma isi, pe a tatou mumusu e tumau ai i le lalolagi o mafaufauga e le lelei ma atiina ae i o tatou loto se uiga faaalia o le lotofaafetai. Afai e faitaulia le lē lotofaafetai i agasala matuia, o lona uiga e avea le lotofaafetai ma se tasi o amio tauleleia e sili ona viia. Na fai mai se tasi e faapea, o le lotofaafetai e le gata e aupito sili i amio tauleleia uma, ae e faamatua uma i ai isi.”8
E mafai faapefea ona tatou atiina ae i o tatou loto se uiga faaalia o le lotofaafetai? Na tuuina mai e Peresitene Iosefa F. Samita, le Peresitene lona ono o le Ekalesia, se tali. Fai mai a ia, “O le tagata lotofaafetai e anoanoai mea e vaai i ai i le lalolagi e ao ona faafetai ai, ma i lona la manatu, e sili atu ona mamana le lelei nai lo le leaga. E faatoilalo e le alofa le lotoleaga, ma e tuliese e le malamalama le pouliuli mai lona olaga.” Na ia faaauau, “E faataumaoia e le faamaualuga lo tatou lotofaafetai, ae tuu i ai le manatu faapito i lona tulaga. Pe le sili ea lo tatou fiafia i le i ai o se agaga lotofaafetai ma le alofa, e le tatau ea foi ona tatou matua faaeteete ina ia atiina ae, e ala i se olaga tatalo, se uiga faaalia e tumu i le faafetai i le Atua ma tagata!”9
O loo ta’u mai e Peresitene Samita o se olaga e tumu i le tatalo, o le ki lea e maua ai le lotofaafetai.
Pe maua ea lo tatou fiafia ma le lotofaafetai i oa faaletino? Atonu e mo na o sina taimi. Peitai, o mea e maua ai le fiafia o’oo’o ma tumau ma le lotofaafetai, o mea ia e le mafai e tupe ona faatau: o o tatou aiga, o le talalelei, o uo lelei, o lo tatou ola maloloina, o o tatou gafatia, o le alofa tatou te maua mai ia i latou o loo vagavagaia i tatou. Ae paga lea, o nisi nei o mea ua tatou faatagaina i tatou lava e talia e aunoa ma le agaga faafetai.
Na tusia e le tusitala Peretania o Aldous Huxley, “O le toatele o tagata, e tofu ma se mana e toetoe e le i’u e talia ai e aunoa ma le agaga faafetai.”10
O le tele o taimi tatou te manatu māmā ai i tagata tonu e sili ona tatau i ai la tatou faafetai. Aua tatou te faatalitali seia tuai tele mo i tatou ona faailoa atu lena lotofaafetai. I le ta’ua ai o ē pele ia te ia ua maliliu, sa tautino mai ai e se tasi tamaitai lona faanoanoa faapea: “Ou te manatuaina na aso fiafia, ma e tele ina ou moomoo maimau e pe ana mafai ona ou ta’u atu i taliga o ē ua oti le faafetai, lea sa tatau ona latou maua i lenei olaga ae ua le mafai.”11
O le maliliu o ē pele e toetoe lava ina a lē alofia ai le oo mai o ni faanoanoaga i o tatou loto. Tatou faaitiitia na ituaiga o lagona i le mea e oo i ai le mafai faaletagata, e ala i le ta’u soo atu o lo tatou alofa ma le lotofaafetai ia i latou. Tatou te lē iloa lava po o le a le vave, o le a tuai tele ai.
O lona uiga la, o se lotofaafetai, e maua mai i le faaali atu o le lotofaafetai i lo tatou Tama Faalelagi mo ana faamanuiaga, ma i latou o loo siomia ai i tatou mo mea uma latou te aumaia i o tatou olaga. E manaomia ai se taumafaiga ma le loto i ai—seia oo ina tatou aoaoina moni ma atiina ae se uiga faaalia o le lotofaafetai. E tele taimi tatou te lagona ai le lotofaafetai ma faamoemoe e faafetai atu, ae galo ona faia po o le lē faia lava. Sa ta’ua e se tasi e faapea, o le lagonaina o le faafetai ae lē faailoaina atu, e pei lava o le afifiina o se meaalofa ae le aveina.12
A oo ina tatou feagai ma luitau ma faafitauli i o tatou olaga, e tele lava ina faigata mo i tatou ona taulai atu i o tatou faamanuiaga. Peitai, afai e va’ili i le loloto ma saili i le mea e gata mai ai, o le a mafai ona tatou lagonaina ma iloa le tele o mea ua tatou maua.
O le a ou faamatala atu se tala i se aiga sa mafai ona maua faamanuiaga i le lotolotoi o faigata matuia. O se tala lenei sa ou faitauina i le tele o tausaga ua mavae, ma sa ou teuina ona o feau o loo aumai ai. Sa tusia e Gordon Green ma sa vaaia i se mekasini a Amerika i le silia ma le 50 tausaga talu ai.
O loo faamatala e Gordon na ola a’e o ia i se faatoaga i Kanata, lea e topetope ai o ia ma isi ona tei i le fale pe a tuua le a’oga, a o taaalo isi tamaiti ma o e feausi. Peitai, o lo latou tamā, sa i ai le mana e fesoasoani ai ia te i latou ia malamalama, e tua lelei la latou galuega. Sa faapitoa le moni o lenei mea pe a mae’a le taimi o le seleselega, pe a faamanatu e le aiga le Aso Faafetai, aua o le aso lena e faatonu ai i latou e lo latou tamā e faitau uma a latou mea ua i ai.
I le taeao o le Aso Faafetai, na te aveina ai i latou i le potu i lalo o loo i ai paelo apu, o pusa beets, o karoti ua teu i le oneone, ma le faaputuga o taga pateta, faapea foi pi, o sana, pi uumi, sieli, vine ma isi fualaau tuufagu ua tutumu ai a latou fata. Na te faatonuina tamaiti e faitau faalelei mea uma lava. Ona latou o lea i le pa manu ma faitau pe fia tone o vaomago, ma pe fia faaputuga o fusi saito i le falesaito. Latou te faitauina povi, puaa, moa, pīpī ma kusi. Fai mai lo latou tamā, sa manao e fia iloa po o le a le tulaga ua oo i ai la latou tapenaga, ae sa latou iloaina na manao moni lava o ia ia latou iloaina, i lena aso o le tausamaaga, le tamaoaiga ua faamanuiaina ai i latou e le Atua, ma ua tauia itula uma o lo latou galulue malosi. Ona iu ai lea, ina ua latou nonofo ifo i lalo mo le taumafataga sa saunia e lo latou tina, o faamanuiaga o le mea lea sa latou lagonaina.
Peitai, sa ta’ua e Gordon o le Aso Faafetai e sili ona ia manatuaina ma le faafetai, o le tausaga lea na foliga ai sa matua aunoa i latou ma se mea, e ao ona latou maua ai le lotofaafetai.
Na amata lelei lava le tausaga: sa totoe vaomago, tele fatu, e fa lapisi a puaa; ma sina tupe itiiti na tuu ese e le tamā ina ia mafai ona faatau ai i se aso se masini e sii ai ma la’u le vaomago—o se masini manaia sa na ona moemiti i ai le toatele o le au faifaatoaga e fia maua. O le tausaga foi lena, na oo mai ai le eletise i le taulaga—e ui e le’i oo mai i lo latou fale, aua sa latou le gafataulimaina.
I se tasi po a o faia le tāgā lavalava tele a le tina o Gordon, sa la’a atu lona tamā ma tago i le laupapa ta lavalava ma fai atu i lona toalua e alu e fai sana malologa ma fai ana suisuiga. Na ia fai atu, “E tele lou taimi e alu e tata ai lavalava nai lo le moe. Pe e te manatu ua lava ia o lea ae aumai le eletise?” E ui lava ina ua faagaeetia i le faamoemoe, ae sa maligi ona loimata ina ua mafaufau o lona uiga o le a le faatauina le masini e la’u ai le vaomago.
O lea na ta’i atu ai loa laina eletise i lo latou auala i le tausaga lena. E ui foi ina lē mata’ina, ae sa maua se latou masini ta lavalava e alu lava ia i le aso atoa, ma matauila mananaia e tautau mai taualuga taitasi. Sa le toe i ai ni moli matagi e faatumu i le suauu, lē toe i ai ni vavae e ta’oti, lē toe i ai ni alaasu palapala e fufulu. Sa toe sili i luga moli matagi.
O le oo mai o le eletise i la latou faatoaga, sa toetoe o le mea lelei mulimuli lea na tupu ia i latou i lena tausaga. O le taimi lava na amata ai ona tatupu a’e a latou laau totō, na amata ai foi timuga. Ina ua maui atu le vai, sa leai se laau na totoe. Sa latou toe amata ona totō, ae na toe faatamaia uma foi e le timu. Sa pala a latou pateta i le eleele. Sa latou faatauina atu nisi o a latou povi ma puaa uma ma isi manu o lafu sa latou faamoemoe e tuu, i ni tau sa matua maualalo lava aua o le mea lea sa faia e tagata uma. Na pau lava la latou seleselega na maua i lena tausaga o se pupu lakisi lea na sao mai le afā.
Ona toe oo mai foi lea o le Aso Faafetai. Fai mai lo latou tina, “Atonu e sili ona faagalo i lenei tausaga. Ua leai foi se kusi o totoe.”
Peitai, i le taeao o le Aso Faafetai, sa tu mai le tamā o Gordon ma se lapiti po’a ma fai atu i lona toalua e faavela. Sa amata ma le tomumu le galuega, e ta’u atu ai o le a umi se taimi e faavela ai le la mea fefeu. Ina ua tuu i luga o le laulau ma ni nai lakisi sa totoe, sa lē fia aai ai tamaiti. Sa tagi le tina o Gordon, ona faia ai lea e lona tamā se mea uiga ese. Sa alu o ia i le taualuga o le fale, ma to mai se moli matagi, ma tuu i luga o le laulau ma tutu. Sa ia faatonuina tamaiti e tapē moli eletise. Ina ua totoe ai na o le moli matagi, sa tau le talitonu i latou sa faapena le pogisa sa i ai muamua. Sa latou le iloa pe na mafai faapefea ona latou iloa se mea e aunoa ma le susulu malamalama e maua i le eletise.
Sa faamanuia meaai, ona aai ai lea o tagata uma. Ina ua uma le tausamiga, sa latou nonofo filemu uma.
Sa tusia e Gordon, “I le muitiiti faatauvaa o le moli matagi tuai, sa matuai toe manino ai la matou vaai. …
O se taumafataga manaia. O le lapiti po’a sa pei o le tofo o se pīpī, o lakisi foi sa sili ona manaia lona tofo nai lo se isi taimi matou te manatua. …
O lo matou aiga, e ui lava i mea sa matou le maua, sa matua ‘oa lava ia i matou.”13
Ou uso e ma tuafafine, o le faailoa atu o le lotofaafetai e tauagafau ma mamalu; o le faaali atu o le lotofaafetai e agalelei ma tamalii; ae o le ola ma le lotofaafetai i o tatou loto o le pa’i atu lea i le lagi.
A o faaiu atu la’u tautalaga i lenei taeao, ou te tatalo, e faaopoopo atu i isi mea uma tatou te faafetai ai, ia tatou manatua lo tatou lotofaafetai i lo tatou Alii, o Iesu Keriso. Ua maua i Lana talalelei mamalu ia tali i fesili aupito maoae o le olaga: O fea na tatou o mai ai? Aisea ua tatou i ai iinei? O fea e o i ai o tatou agaga pe a tatou oti? E aumaia e le talalelei ia i latou o loo soifua i le pogisa, le malamalama o le upumoni faalelagi.
Sa Ia aoaoina i tatou i le ala e tatalo ai. Sa Ia aoaoina i tatou i le ala e ola ai. Sa Ia aoaoina i tatou i le ala e oti ai. O Lona soifua o se talatuu o le alofa. Na Ia faamalolo i e mama’i; sa Ia faamalosiau i e matitiva ma sauaina; sa Ia laveai i le tagata agasala.
I le iuga, sa tuua na o Ia. Sa masalosalo nisi Aposetolo; sa faalataina o Ia e le tasi. Sa tutui e fitafita Roma Lona itu. Sa faaumatia e tagata fouvale Lona soifua. Ae o loo tatagi mai i le mauga o Kolokota ana upu faamomoiloto, “Lo’u Tama e, ia e faamagaloina atu ia te i latou; aua ua latou le iloa le mea ua latou faia.”14
O ai lenei Tagata o le faanoanoa, ua masani foi ma le tiga”?15 O ai ea lenei Tupu mamalu,”16 o le Alii o alii? O Ia o lo tatou Matai. O Ia o lo tatou Faaola. O Ia o le Alo o le Atua. O Ia o le tupuga o lo tatou faaolataga. O loo tālo mai o Ia, Mulimuli mai ia te au.”17 Ua Ia aoao mai, “Ina alu ia, ma ia faapea ona fai.”18 Ua ia aioi mai, “Ia outou tausi mai i a’u poloaiga.”19
Tatou mulimuli ia te Ia.Tatou faata’ita’i i Lana faaa’oa’oga. Ia tatou usiusitai i Ana upu. A tatou faia lena mea, ua tatou tuuina atu ia te Ia le meaalofa faalelagi o le lotofaafetai.
O la’u tatalo faamaoni, mai lo’u loto, ia mafai i o tatou olaga taitasi, ona atagia mai ai lena uiga faale-atua o le lotofaafetai. Talosia ia faatumulia ai o tatou agaga, i le asō ma le faavavau. I le suafa paia o Iesu Keriso, amene.