Mga pioneer sa Matag Yuta
Mexico Mikayab Gikan sa mga Panlimbasug ngadto sa Kalig-on
Ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa Mexico mitukod sa ilang panulundon sa hugot nga pagtuo aron sa paghimo og maanindot nga kaugmaon sa ilang nasud.
Niadtong Nobyembre 6, 1945, ang mga pag-ampo natubag sa dihang ang unang grupo nga Mexicano nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw miabut sa Mesa Arizona Temple aron sa pagdawat sa mga ordinansa sa templo sa ilang lumad nga pinulongan. Si José Gracia, presidente kaniadto sa Monterrey Branch miingon, “Kami mianhi sa paghimo og mahinungdanong buhat para sa among kaugalingon ug sa among mga amahan. … Tingali daghan namo nagsakripisyo, apan ang among gibuhat wala makawang. Nalipay mi nga amo kining gibuhat.”1
Si President Gracia ug kadtong mibiyahe sa templo misunod sa mga lakang sa unang mga pioneer nga Mexicano nga Santos sa Ulahing mga Adlaw, kinsa misakripisyo usab para sa gipahiuli nga ebanghelyo.
Nagpahimutang sa Tukuranan
Usa ka lugar nga daghan og kabukiran, disyerto, kalasangan, ug sa nindot kaayong mga baybayon, ang karaang Mexico panimalay sa katawhan nga nagtukod og nindot nga mga templo ug siyudad. Sulod sa daghang siglo, ang mga Mexicano nakatukod og lig-ong pundasyon sa hugot nga pagtuo ug pag-ampo nga nakatabang kanila atol sa lisud nga mga panahon.
Samtang ang mga Santos nag-establisar sa Simbahan didto sa Utah, ang mga Mexicano nagtrabaho sa pag-usab sa ilang katilingban, lakip ang pagsulat sa bag-ong konstitusyon nga nagbuwag sa simbahan ug estado. Ang ebanghelyo gisangyaw sa Mexico niadtong 1876 uban sa unang mga misyonaryo, kinsa nagdala og mga piniling mga basahon diha sa Basahon ni Mormon, nga ilang gipadala ngadto sa inilang mga lider sa Mexico. Misunod ang daghang bunyag.
Atol sa usa ka espesyal nga komperensya sa Simbahan nga gipahigayon niadtong Abril 6, 1881, ang branch president nga si Silviano Arteaga, pipila ka lokal nga mga lider, ug si Apostol Moses Thatcher (1842–1909) misaka sa bulkan nga Mt Popocatépetl. Dayon gipahinungod ni Elder Thatcher ang yuta alang sa pagsangyaw sa ebanghelyo.
Sa komperensya si President Arteaga nag-ampo, ug si Elder Thatcher misaysay: “Mga luha midagayday sa iyang nangunot nga aping, alang sa kaluwasan sa iyang kaliwat ug mga katawhan … Wala koy nadunggang tawo nga mas matinguhaong nag-ampo kaysa kaniya, ug bisan tuod nag-ampo sa pinulongan nga dili ko kasabut, apan akong nasabtan pinaagi sa Espiritu, ang tanan niyang gipangamuyo.”2
Niining panahona, daghang mga branch sa Mexico ang na-establisar sa dapit. Si Desideria Yañez, usa ka tigulang nga biyuda sa estado sa Hidalgo, nagdamgo mahitungod sa pamphlet ni Parley P. Pratt nga A Voice of Warning [Usa ka Tingog sa Pasidaan]. Iyang gipaadto ang iyang anak nga lalaki sa Siyudad sa Mexico aron sa pagkuha og kopya sa pamphlet, nga bag-o lang gihubad ngadto sa Spanish. Namiyembro siya sa Simbahan niadtong 1880, nahimong pinakaunang miyembro nga babaye sa Simbahan didto sa Mexico.3
Sukad niadtong panahona daghang mga miyembro sa Simbahan sa Mexico nagpabiling matinud-anon sulod sa mga dekada nga rebolusyon, pagpanglutos, kalisud, ug pagsalikway.4
Mga Ehemplo sa Matinud-anong mga Pioneer
Usa ka ehemplo niining pagkamatinud-anon makita diha sa branch sa San Pedro Martir, giorganisar niadtong 1907. Ang unang mga miyembro nagpundok sa habagatang dapit sa Siyudad sa Mexico sa usa ka adobe building [building nga hinimo sa beka] nga gitukod sa bag-ong nabunyagan nga si Agustin Haro, kinsa gitawag sa pagdumala sa branch. Atol sa lisud nga katuigan sa Mexican Revolution, sa dihang dili mominus nga usa ka milyon ka mga Mexicano gipamatay, daghang mga Santos midangop sa San Pedro samtang ang ilang estado nahimong panggubatan. Ang mga sister sa Relief Society sa San Pedro mialagad pag-ayo niining mga milalin [refugee].5
Ang mga miyembro napanalanginan usab og mapahinungurong mga lider sama ni Rey L. Pratt. Gitawag isip president sa Mexico Mission niadtong 1907, siya nangalagad niana nga calling hangtud nga siya namatay niadtong 1931. Siya naganahan og maayo sa kasaysayan, kultura, ug sa katawhan sa Mexico ug naangkon ang ilang gugma ug pagsalig samtang sila nagtinabangay sa paglig-on sa pundasyon sa Simbahan didto. Ang mga paningkamot ni President Pratt sa paglig-on sa lumad nga mga lider sa Simbahan sa Mexico napamatud-ang importante ilabi na niadtong 1926 sa dihang ang gobyerno sa Mexico misugod sa pagpatuman sa balaod nga nagpugong sa mga dili lumad sa pagdumala sa mga kongregasyon sa Mexico.6 Niining panahona gimugna sa usa ka grupo sa mga miyembro ang gitawag og Third Convention ug misugod sa pagtawag og ilang mga lider ug mitukod og mga meetinghouse.
Nagtukod sa Pundasyon
Si Arwell L. Pierce gitawag isip president sa Mexican Mission niadtong 1942. Gigamit ang iyang mga kasinatian samtang nagtubo sa Chihuahua ug nagserbisyo og misyon sa Mexico, si President Pierce mitabang uban sa gugma ug pagsabut samtang siya mitudlo, milig-on, ug mihiusa sa mga miyembro. Nakig-alayon usab siya sa mga miyembro sa Third Convention sa pagsulbad sa ilang mga problema.
Usa sa mga tumong ni President Pierce mao ang pagtabang sa mga miyembro nga makaadto sa templo.7 Niadtong 1943 gisugdan ang mga paningkamot aron ang mga panalangin sa templo maanaa sa mas daghang miyembro. Human sa miting uban sa lokal nga mga lider sa Simbahan sa Arizona, USA, si Elder Joseph Fielding Smith (1876–1972), kaniadto sakop sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles, miingon, “wala koy nakitang rason nganong Iningles ra gyud ang gamiton sa sesyon sa templo.”8 Sila si Elder Antoine R. Ivins sa Seventy ug Eduardo Balderas sa translation department sa Simbahan gihangyo nga hubaron ang mga ordinansa sa templo ngadto sa Spanish. Kini nga paghubad nakatabang sa pagtukod og mga templo sa ubang bahin sa yuta.9
Uban sa seremonya sa templo nga anaa usab sa Spanish nga pinulongan diha sa Mesa Arizona Temple ug sa pagbisita sa Presidente sa Simbahan nga si George Albert Smith (1870–1951) sa Mexico niadtong 1946 aron sa paghiusa sa mga Santos sa Mexico,10 ang Simbahan misugod sa paglambo sa paagi nga anaa lang sa hunahuna sa unang mga henerasyon. Bag-ong mga misyon ug mga stake gimugna sa tibuok nasud, ug ang mga eskwelahan nga gipasiugdahan sa Simbahan miawhag og edukasyon.
Niadtong 1964 gipahinungod sa Simbahan ang El Centro Escolar Benemérito de las Américas, usa ka eskwelahan nga nagserbisyo sa mga panginahanglan sa edukasyon, sosyal, espiritwal, ug pagpangulo sa mga miyembro hangtud nga gihimo kining missionary training center niadtong 2013.11 Si Sister Lorena Gómez-Alvarez, kinsa migradwar niining eskwelahan, miingon, “Ang Benemérito nakatabang nako sa pagdiskobre ug paglambo sa akong mga talento ug sa pag-angkon og background ug kahibalo sa ebanghelyo nga nakapanalangin sa akong kinabuhi. Karon makatabang kini sa mga misyonaryo sa pagpakatap sa ebanghelyo ug makapanalangin gihapon sa kinabuhi sa mga katawhan, sa lain lang nga paagi.”12
Panahon sa Paglambo
Ang 1972 Mexico City area conference laing dako nga kausaban sa pagtubo sa Simbahan. Ang mga miyembro mibiyahe og layo kaayo aron makadungog ni President Harold B. Lee (1899–1973), iyang mga counselor, pipila ka Apostoles ug ubang mga lider. Ang Tabernacle Choir mipasundayag didto, nakadugang sa espirituhanong pagkabusog. Ang mga nanambong sa komperensya nakasulti, “Sobra pa kini sa amo gyud nga gihunahuna—usa ka komperensya sa amo mismong yuta.”13
Ang mga 1970 usa ka mahinamon nga panahon sa pagtubo sa Mexico. Niadtong 1970 dihay dul-an na sa 70,000 ka mga miyembro sa nasud; sa hapit matapos ang usa ka dekada dul-an na sa 250,000 ka mga miyembro. Tulo ka tuig human sa area conference, si Elder Howard W. Hunter (1907–95) mibuak sa tulo ka stake aron sa pagmugna og 15 ka stake sa usa lang ka semana, nagtawag sa daghang mga batan-ong Mexicano nga miyembro isip mga lider.14
Gipalapdan usab ang misyonaryo nga buhat niining panahona. Ang Mexico Mission, opisyal nga nagsugod niadtong 1879, gibuak sa unang higayon niadtong 1956; karon ang Mexico adunay 34 ka misyon.15 Si Brother Jorge Zamora, kinsa nag-misyon sa Mexico City North Mission nidtong mga 1980, nakasaksi sa pagtubo. Nahinumdom siya sa usa ka dapit sa iyang misyon diin ang mga miyembro kinahanglang mobiyahe og usa ka oras aron makasimba; karon aduna nay stake didto. Siya miingon, “Natingala gyud ko sa paagi ang Ginoo molihok sa pagtukod sa Simbahan, dili igsapayan ang nasud o kultura.”
Daghang mga Templo sa Nasud
Ang mga miyembro sa Mexico ganahan sa makaluwas nga mga ordinansa sa templo ug andam nga mohimo og dakong sakripisyo sa panahon ug kwarta aron sa pagsimba didto. Sobra lang sa 100 ka tuig human si Elder Thatcher mipahinungod sa yuta alang sa pagsangyaw sa ebanghelyo, usa ka templo natukod sa Siyudad sa Mexico. Ang open house niadtong 1983 nakatabang sa Simbahan nga mailhan diha sa Mexico samtang liboan ang mibisita sa templo ug mihangyo og dugang nga impormasyon. Sulod sa 30 ka tuig, dugang 11 ka templo ang gipahinungod sa tibuok nasud, ug adunay usa nga gitukod pa.
Si Isabel Ledezma nagtubo sa Tampico ug nakahinumdom sa dihang ang iyang ginikanan na-sealed sa Mesa Arizona Temple. “Mokabat og duha ka adlaw sa pagbiyahe ngadto sa Arizona ug mahal kaayo,” miingon siya. “Sa dihang gipahinungod ang Mexico City Mexico Temple, ang distansya napamub-an og 12 ka oras kon magsakay. Karong aduna nay templo sa Tampico, kanunay na kaming makatambong.”
Si Limhi Ontiveros, kinsa miserbisyo isip president sa Oaxaca Mexico Temple gikan 2007 hangtud 2010 miingon, “Kadtong adunay lawom, malungtarong pagpamatuod sa ebanghelyo mangita og paagi nga makaabut, bisan pa sa mga hagit sa distansya ug pinansyal, ug ilang makita nga ang templo usa ka banwag sa proteksyon.”
Si Sister Ledezma midugang, “Gikinahanglan nato ang Espiritu sa atong mga siyudad, ug ang templo makatabang. Kon kita adunay mga problema, kon kita nasubo, ang templo duol lang ug kita makakaplag og kalinaw didto.”
Pagbuntog sa Kalisdanan
Ang mga Mexicanong miyembro nag-atubang sa komon nga mga hagit ug pagtintal, apan sila nasayud nga sila ug ang ilang isig ka Santos mga anak sa mahigugmaong Amahan; ang ekonomikanhon ug sosyal nga kahimtang dili importante kon unsaon nila pagtagad ang usag usa.
Ang pamilyang Mendez nagpuyo sa gamayng lungsod sa bukid nga duol sa siyudad sa Oaxaca, sa habagatang Mexico. Sila miingon, “May mga hagit sa panahon, panalapi, ug gilay-on, apan ang kabubut-on sa pagbuhat unsay gusto sa atong Manluluwas nga among buhaton nagdasig namo sa pagbuntog sa bisan unsang babag.”
Si Gonzalo Mendez, 15 anyos, miingon, “Kon nagpuyo mo sa dapit diin adunay kakuyaw, ang mga tintasyon mahimong lisud kaayo, apan uban sa tabang sa pag-ampo dili kita mapadala sa mga lingla sa kalibutan, ug kita mobarug isip mga saksi sa mas maayo nga paagi sa kinabuhi.”
Paglantaw sa Umaabut
Ang ebanghelyo dugay nang naestablisar sa Mexico, apan anaa gihapoy mga dapit diin ang Simbahan nagtubo pa. Si Jaime Cruz, 15 anyos, ug ang iyang pamilya mao lang ang miyembro sa Simbahan sa ilang gamayng lungsod sa kabukiran ibabaw sa Siyudad sa Oaxaca. Siya ug ang iyang higala si Gonzalo nag-home-study para sa seminary sulod sa semana. Matag Sabado sila mobiyahe og duha ka oras sakay sa bus aron sa pag-adto sa pinakaduol nga chapel para sa klase sa seminary kauban ang laing mga kabatan-onan sa ilang ward. Si Jaime mopakigbahin sa iyang nakat-unan sa seminary ngadto sa iyang mga klasmeyt sa eskwelahan ug motubag sa ilang mga pangutana. Ang manghud ni Jaime, si Alex, usa ka deacon, lider sa iyang mga higala. Miingon si Alex nga sa dihang siya mihangyo nila nga dili mogamit og ngil-ad nga pinulongan o magsul-ob og sinina nga dili angay, sila maminaw kaniya. Sila si Jaime ug Alex nasayud nga ang paghupot sa priesthood usa ka pasidungog ug responsibilidad. “Nasayud ko nga ang priesthood gihatag ngadto sa batan-ong mga lalaki aron sa paghimaya sa pangalan sa Dios pinaagi sa pagserbisyo sa uban ug sa pagsangyaw sa ebanghelyo,” miingon si Jaime.
Atol sa bag-ohay nga pagbisita sa Mexico, si Elder Neil L. Andersen sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles nakighimamat sa mga kabatan-onan gikan sa tulo ka mga stake sa siyudad sa Cancun. Sa iyang panahon uban sa mga kabatan-onan, siya miingon, “Among nakita ang kahayag diha sa ilang mga mata ug paglaum sa ilang mga dagway ug ang ilang mga damgo. Kanunay kong naghunahuna kon unsa kanindot ang umaabut sa Mexico.”16
Paglambo sa Simbahan diha sa Mexico
1901: 3,000
1945: 5,099
1954: 9,210
1965: 44,473
1975: 141,768
1985: 304,915
1995: 727,410
2005: 1,043,718
2013: 1,331,946*
*Kutob sa Hunyo 2013
Si President George Albert Smith mibisita sa Mexico ug mitabang sa paghiusa sa mga miyembro samtang iyang gitabangan ang Third Convention.
Ang unang mga miyembro kanunay misakripisyo og maayo alang sa ebanghelyo.
Ang mga Mexicanong miyembro miapil sa mga proyekto sa komunidad. Kini nga mga miyembro nananom og mga kahoy niadtong 2007.
Ang mga estudyante sa seminary sa Oaxaca nalingaw nga mag-uban.
Paghulagway sa litrato pinaagi ni Israel Gutiérrez; insets, gikan sa ibabaw: paghulagway sa litrato pinaagi ni Craig Dimond; litrato © Getty Images; litrato sa maayong kabubut-on sa Church History Library; gilitratohan ni Sally Johnson Odekirk; paghulagway sa litrato pinaagi ni Welden C. Andersen
Mga litrato sa maayong kabubut-on sa Church History Library, gawas kon gipahibalo; Tinabunan nga mga Karwahe, ni Gary L. Kapp; litrato sa monumento ni Benito Juárez pinaagi ni Sally Johnson Odekirk
Mga litrato sa maayong kabubut-on sa Church History Library, gawas kon gipahibalo; litrato sa mga proyekto sa pagserbisyo ni Jose Moras Sandoval, dili mahimong pakopyahan; litrato sa templo ni Tamilisa Wood; litrato sa vase gikan sa iStockphoto/Thinkstock
Sa wala: mga paghulagway sa litrato pinaagi ni Welden C. Andersen, Craig Dimond, ug Israel Gutiérrez; han-ay sa mga panghitabo [time line]: litrato sa maayong kabubut-on sa Church History Library; mga litrato © IRI; sa ibabaw: graphic gikan sa iStockphoto/Thinkstock; ubos: LITRATO SA MAAYONG KABUBUT-ON NI Daphne Junco Mendez