Mga Pioneer sa Matag Yuta
Tonga Yuta nga Gipahinungod ngadto sa Dios
Wala kaabut og usa ka dekada human naorganisar Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw didto sa New York, USA, usa ka gingharian sa isla liboan ka milya sa dakong Pacific Ocean midangop sa Kristiyanismo. Niadtong 1839 si Haring George Tupou I sa Tonga mitugyan sa iyang nasud, iyang mga katawhan, ug iyang kaliwatan ngadto sa proteksyon sa Dios. Ang pamahayag sa hari nga “Ang Dios ug Tonga maoy akong kabilin” nahimong motto sa Tonga. Ang relihiyon adunay dakong bahin sa Tonga tungod niini nga panulundon; hangtud karon, ang tanang Tongan nagsunod nga ang Igpapahulay mao ang adlaw sa pagsimba.
Ang Unang mga Misyonaryo
Samtang nagserbisyo sa Samoa Mission, sila si Elder Brigham Smoot ug Alva Butler gi-assign sa pagsangyaw sa gipahiuli nga ebanghelyo ngadto sa mga isla sa Tonga. Sa ilang pag-abut niadtong 1891, sila nakig-istorya ni Haring George Tupou I, kinsa mihatag nila og pagtugot sa pagsangyaw sa ebanghelyo ni Jesukristo. Tungod sa positibo kaayong potensyal, dugang nga mga misyonaryo ang gitawag ngadto sa mga isla ug matinguhaon nga misangyaw sa ebanghelyo. Subo lang, ang pagtubo sa Simbahan sa Tonga dili sama ka mabungahon sa ubang mga isla sa Polynesia sama sa Tahiti, Hawaii, New Zealand, ug Samoa. Niadtong 1897 ang mga misyonaryo gisugo nga mobalik sa Samoa, ug ang pipila ka mga kinabig sa Tonga nabiyaan nga walay nangulo sa Simbahan sulod sa usa ka panahon.
Niadtong 1891, sila Elder Brigham Smoot ug Alva Butler nakighimamat ni Haring George Tupou I ug nakadawat og pagtugot sa pagsangyaw sa ebanghelyo sa iyang mga katawhan.
Mga Tawo nga Gihinumduman
“Wala ba kamo masayud nga Ako, ang Ginoo nga inyong Dios, … nahinumdom niadto kinsa anaa diha sa mga pulo sa dagat?” (2 Nephi 29:7).
Ang Ginoo wala makalimot sa mga Santos sa gingharian nga isla sa Tonga. Niadtong 1907, sila Elder Heber J. McKay ug W. O. Facer miabut sa Neiafu, Vava’u, diin nagsugod sila og usa ka branch ug gamay nga eskwelahan. Sa wala madugay milambo ang misyonaryo nga buhat, ug pipila ka mga branch ug mga eskwelahan sa Simbahan natukod sa tibuok isla sa misunod nga katuigan.
Sama sa ubang bahin sa kalibutan, ang Simbahan sa Tonga adunay mga oposisyon, apan niining panahona ang ebanghelyo magpabilin na. Samtang milambo ang misyonaryo nga buhat, ang mga lider sa Simbahan gitawag gikan sa lokal nga mga miyembro nga Tongan para kon mamakwit ang mga langyaw, sama sa panahon sa Ikaduhang Gubat sa Kalibutan, ang Simbahan magpadayon.
Pagtukod og Kristiyanong Sibilisasyon
Samtang ang ebanghelyo mikatap sa tibuok isla, daghang mga eskwelahan sa Simbahan natukod. Niadtong 1947 ang Simbahan miabang og lapad nga yuta ug misugod sa pagtukod og bag-o nga eskwelahan, Liahona College, karon nailhan nga Liahona High School.
Gipahinungod niadtong 1953 ni Elder LeGrand Richards (1886–1983) sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles, kini mamahimong “giya nga kahayag” sa tanan nga moeskwela, ug moandam sa mga batan-on aron mahimong mga lider ug makaimpluwensya sa uban alang sa kaayohan. Anaa usab sa pagpahinungod mao si Reyna Salote Tupou III, kinsa miendorso sa eskwelahan isip instrumento sa pagtukod og “Kristiyanong sibilisasyon” nga makapahiusa sa mga tawo sa tanang matang sa kinabuhi. Sukad sa pagtukod sa eskwelahan, liboan ka mga graduate sa Liahona High School nakaserbisyo isip mga misyonaryo, mga lider sa Simbahan, ug inila nga mga lider sa komunidad.
Karon adunay duha ka high school sa Tonga nga gi-isponsoran sa Simbahan: Liahona High School, sa dakong isla sa Tongatapu, ug Saineha High School, sa isla sa Vava‘u. Adunay lima usab ka middle school nga gi-isponsoran sa Simbahan: tulo sa Tongatapu, usa sa ‘Eua, ug usa sa Ha‘apai.
Usa ka Panagna nga Natuman
Sa dihang si Presidente David O. McKay (1873–1970) ug iyang asawa, si Emma Ray, mibisita sa Tonga niadtong 1955, harianon silang gitratar sa mga Santos. Kini mao ang unang pagbisita sa Presidente sa Simbahan ngadto sa mga isla. Panahon sa ilang mubo nga pagbisita ngadto sa Tongatapu ug Vava‘u, mipahigayon sila og mga miting uban sa mga miyembro ug mibati sa ilang gugma ug debosyon samtang ang mga Tongan mipasundayag og mga musika ug mga sayaw ug mihatag og mga pagpamulong ug misaulog. Sa pagbisita ni Presidente McKay ngadto sa mga Santos sa Vava‘u, siya nadasig sa pagpadayag nga iyang nakita diha sa panan-awon ang “usa ka templo sa usa sa mga isla niini, diin ang mga miyembro sa Simbahan mahimong moadto ug modawat sa mga panalangin sa templo sa Dios.” Usa ka miyembro mirekord sa reaksyon sa mga Tongans: “Ang tibuok kongregasyon nakahilak.”1
Hapit 30 ka tuig ang milabay, niadtong Agosto 1983, ang Nuku‘alofa Tonga Temple gipahinungod ni Presidente Gordon B. Hinckley (1910–2008), magtatambag sa Unang Kapangulohan niadtong panahona. Nahinumdum pa ko isip usa ka batan-ong babaye kon sa unsang paagi ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw gikan sa ubang mga isla ug mga Tongan gikan sa gawas sa nasud miabut para niining dili makalimtan nga okasyon. Ako may kahigayunan sa pagtambong sa usa sa mga sesyon sa pagpahinungod ug nahimong kabahin sa choir. Akong nahinumduman ang mainit nga pagbati nga akong gibati sa dihang nakadungog ko ni Presidente Hinckley nga namulong, ug ako nasayud dayon nga siya gitawag sa Dios. Sa dihang kami mikanta sa “Awit sa Hosanna,” nakasabut usab ko kon unsa ka dako ang gugma sa Ginoo sa Iyang mga anak.
Ang Manluluwas kanunay nahinumdom sa mga tawo diha sa mga pulo sa dagat, ug niana nga adlaw ang panagna ni Presidente McKay natuman.
Pagpahinungod og usab sa Balay sa Ginoo
Tungod sa nagpadayon nga pagtubo sa Simbahan sa Tonga, ang templo gisirhan sulod sa duha ka tuig aron ayuhon. Pipila sa mga giusab mao, ang mga kwarto gipadak-an, gidugangan og sealing room, ug mga Polynesian motif ang gidugang sa mga bong-bong ug kisame.
Sa sinugdanan sa 2007, ang akong bana ug ako gitawag sa pagmugna sa pagsaulog sa kultura para sa pagpahinungod og usab sa templo. Ang kalihokan himoon sa Nobyembre 3, usa ka adlaw sa wala pa ang mga sesyon sa pagpahinungod og usab.
Ang among tumong mao ang pagpaapil og daghang mga batan-on kutob sa mahimo gikan sa stake sa Tongatapu ug sa pagmugna og pasundayag nga moandam sa mga Santos sa espirituhanong paagi para sa pagpahinungod sa templo sa sunod adlaw. Ang kalihokan buhi [live] nga isibya ug ipasalida sa telebisyon sa ubang mga isla ingon man sa mga stake sa Tongan sa tibuok kalibutan, busa dako gyud ni nga buluhaton.
Ang pasundayag giulohan og “Mga Bahandi Nga Molungtad.” Kini naglangkob sa mga sayaw sa kultura gikan sa Tonga, Hawaii, Tahiti, New Zealand, Fiji, ug Samoa. Ang dagan sa istorya kabahin sa magtiayon kinsa, namatyan og anak, gisiksik ang daghang isla sa Polynesia para sa bahandi nga makahupay sa pagkawala. Bisan og nakakita sila og mga gasa sa kada isla, walay nakapahupay sa ilang kasakit. Sa ilang pagbalik sa Tonga, gitudloan sila sa ebanghelyo sa mga misyonaryo ug nakakat-on sa “mga bahandi nga molungtad”—mahangturong mga pamilya ug panalangin nga sa umaabut makauban nila ang ilang anak nga namatay.
Atol sa semana sa pagpahinungod og usab, kusog kaayo ang ulan. Sa among katapusang praktis, niadtong Nobyembre 2, nagdag-um ang kalangitan. Gihangyo nako ang mga batan-on nga mouli sa ilang balay ug mag-ampo para sa maayong panahon aron makapasundayag sila para sa Tonga ug alang niadtong kinsa magtan-aw pinaagi sa satellite, ilabi na sa propeta. Nianang gabhiona kusog kaayo ang ulan, ug pagkabuntag ang panahon bati gihapon.
Pagka-sabado sa gabii, ang 3,000 ka mga batan-on nagtapok sa Teufaiva Stadium aron makadungog ni Elder Russell M. Nelson sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles, kinsa gipadala aron sa pagpahinungod og usab sa templo tungod sa luya nga panglawas ni Presidente Hinckley. Dili gyud nako makalimtan ang pasundayag. Ang tanan maayo ra. Ang panahon nindot kaayo, ang sound system nga napalyar sa sayo-sayo pa nanindot pag-ayo, ug kadtong mga batan-on kinasingkasing gyud nga nanayaw.
Kami nakasaksi og milagro. Gidungog sa Langitnong Amahan ang mga pag-ampo sa Iyang mga anak ug wala moulan. Sa samang higayon, among naandam ang mga tawo para sa pagpahinungod sa templo sa sunod adlaw, nagpahinumdom sa mga miyembro nga ang mahangturong mga pamilya mao ang bahandi nga molungtad ug ang mga templo gitukod sa pagpahinabo niini nga mga panalangin.
Mga Katawhan nga Gipahinungod ngadto sa Ginoo
Karon ang Simbahan nagpadayon sa paglambo sa Tonga, ug ang mga posisyon sa pagpangulo gihuptan sa lumad nga mga miyembro. Daghan na og mga chapel sa tibuok mga isla, ug ang pagdaghan sa mga misyonaryo nagpadali sa buhat. Ang mga eskwelahan sa Simbahan lig-ong natukod ug padayon sa pag-andam og maisug nga mga misyonaryo, mga lider sa umaabut, ug takus nga mga inahan ug amahan.
Ang mga Santos wala na kinahanglana nga maghimo og taas nga biyahe sakay sa barko ngadto sa punoang isla para motambong sa kinatibuk-ang komperensya. Hinoon, ang teknolohiya nakapahimo sa mga miyembro nga magpabilin sa ilang stake aron makatan-aw og kinatibuk-ang komperensya ug mga sibya sa komperensya sa area gikan sa New Zealand.
Taliwala sa kagubot sa mga kausaban nga miabut sa baybayon sa Tonga, ang mga Santos nagpadayon sa ilang kabilin sa hugot nga pagtuo. Sila mga tawo nga mapasaligon sa Dios mga 175 ka tuig ang milabay. Karon sila ang mga tawo nga nagpadayon sa pagpahinungod sa ilang kinabuhi ug sa tanang anaa nila ngadto sa Ginoo.