« Parau hi’u C : Nā ’ite to’otoru », Mai, pe’e mai—nō te ta’ata hō’ē ’e te ’utuāfare : Buka a Moromona 2020 (2020)
« Parau hi’u C », Mai, pe’e mai—nō te ta’ata hō’ē ’e te ’utuāfare : 2020
Parau hi’u C
Nā ’ite to’otoru
’Ua hau i te pae matahiti te maoro—mai te taime ’a fā mātāmua ai te melahi Moroni ia Iosepha Semita i te matahiti 1829—’o Iosepha ana’e te ta’ata tei fa’ati’ahia e hi’o i te mau ’api ’auro. ’Ua tupu ihora te mau fa’ahapahapara’a rahi ’e te hāmani-’ino-ra’a a te feiā tei ti’aturi ē, tē ha’avare ra ’oia i te mau ta’ata. ’A feruri ïa i te ’oa’oa o Iosepha i te taime ’a ’īriti ai ’oia i te Buka a Moromona, ’e ’ua ha’api’i mai ’oia ē, e riro te Fatu i te fa’ati’a i te tahi atu ta’ata ’ia ’ite i te mau ’api ’e e ’o rātou ato’a te « fa’a’ite ē, e parau mau taua buka ra, ’e te mau mea ho’i i pāpa’ihia i roto ra » (2 Nephi 27: 12 – 14 ; hi’o ato’a 2 Nephi 1 1:3 ; Etera 5:2 – 4).
I te ’āva’e Tiunu 1829, ’ua ani ’o Oliver Cowdery, David Whitmer, ’e Martin Harris i te parau fa’ati’a nō te riro ’ei nā ’ite to’otoru tei parauhia i roto i te Buka a Moromona. ’Ua fāri’i te Fatu i tō rātou hina’aro (hi’o PH&PF 17) ’e ’ua tono ho’ i i te hō’ē melahi tei fa’a’ite ia rātou i te mau ’api. ’Ua parauhia rātou ’o Nā ’ite to’otoru, ’e ’ua pāpa’ihia tō rātou ’itera’a pāpū i roto i te mau Buka a Moromona ato’a.1
Tē fa’ata’a nei te peresideni Dallin H. Oaks nō te aha e mea pūai te ’itera’a pāpū o Nā ’ite to’otoru : « Tē tiʼa nei te parau fa’a’ite a Nā ʼite toʼotoru o te Buka a Moromona ma te pūai rahi. E tumu ʼe e rāveʼa rahi tā teie nā ʼite tāta’itahi e toru nō te faʼaʼore i tō rātou iho ʼiteraʼa pāpū ʼahani e mea haʼavare, ʼaore rā nō te mārō i te tahi ri’i mau parau ʼāhani e mea tano ʼore. Mai tei ʼite-maitaʼi-hia, nō te au-’ore-raʼa ʼaore rā te pohehaeraʼa ’e te tahi atu feiā faʼatere o te ʼĒkālesia, ʼua hurihia nā ʼite tātaʼitahi i rāpae i te ʼĒkālesia a Iesu Mesia i te Feiā Mo’a i te mau Mahana Hope’a Nei, fātata e vaʼu matahiti i muri mai i te piʼaraʼahia tō rātou ʼiteraʼa pāpū. ʼUa haere rātou e toru i tōna iho haereʼa, ’aita e tauto’ora’a tāhō’ē nō te rave i te tahi ’ōpuara’a huna. I te hope’a rā o tō rātou orara’a—12 haere atu i te 50 matahiti i muri aʼe i te huriraʼahia rātou i rāpae—ʼaita hōʼē a’e o teie nā ʼite i taui i tō rātou ʼiteraʼa pāpū i piahia, ’aita hō’ē o rātou i parau i te hō’ē a’e mea e fa’arumaruma i te parau mau o te reira buka ».2
Tae noa atu i tō rātou pohera’a, ’ua vai ’āueue ’ore noa Nā ’ite to’otoru ’e ’ua ha’apa’o maita’i noa i tō rātou ’itera’a pāpū nō te Buka a Moromona.
Oliver Cowdery
I muri iho i te bāpetizo-fa’ahou-ra’a-hia ’oia i roto i te ’Ēkālesia ’e nā mua noa a’e i tōna pohera’a, ’ua paraparau Oliver i te hō’ē misiōnare, ’o Elder Jacob Gates e tere ra nā Richmond (Missouri) nō te haere atu i Peretāne nō tāna misiōni. ’Ua ui Elder Gates ia Oliver nō ni’a i tōna ’itera’a pāpū nō te Buka a Moromona. Tē fa’ati’a ra te tamaiti a Elder Gates i te huru o Oliver :
« E au ē, ’ua putapū roa Oliver i teie uira’a. ’Aita ’oia i parau i te hō’ē mea, ’ua ti’a mai ra mai ni’a mai i tōna pārahira’a marū, ’ua haere i te fāri’i buka, ’ua rave mai i te hō’ē Buka a Moromona nō te nene’ira’a mātāmua, ’ua huri i te ’api i te ’itera’a pāpū o Nā ’ite to’otoru, ’e ’ua tai’o atura ma te tura rahi i te mau parau tāna i tu’urima i tōna i’oa fātata e piti ’ahuru matahiti nā mua atu. ’Ua fāriu a’era i tō’u metua tāne ’e ’ua nā ’ō atura : ‘Jacob, ’ua hina’aro vau ’ia ha’amana’o maita’i ’oe i tā’u e parau ia ’oe. ’Ua fātata vau i te pohe, e aha ïa te ’āpī nō’u e parau atu ia ’oe i te parau ha’avare ? ’Ua ’ite au ē, ’ua ’īritihia teie Buka a Moromona nā roto i te hōro’a ’e te mana a te Atua. ’Ua ’ite tō’u mata, ’ua fa’aro’o tō’u tari’a ’e ’ua putapūhia tō’u māramarama, ’e ’ua ’ite au ē te mea tā’u e fa’a’ite pāpū nei, e parau mau ïa. E ’ere i te moemoeā, e ’ere i te mana’o faufa’a ’ore o te ferurira’a—e parau pāpū’ »3
David Whitmer
I te mau matahiti hope’a o tōna orara’a, ’ua fa’aro’oro’o David Whitmer ē, tē parauhia ra ē, ’ua huna ’oia i tōna ’itera’a pāpū nō te Buka a Moromona. Nō te pāhono i te reira mau fa’ahapara’a, ’ua fa’a’ite fa’ahou ā David i tōna ’itera’a pāpū i roto i te hō’ē rata tei pūharahia i roto i te ve’a pāpa’i i tōna vāhi, te Richmond Conservator :
« ’Ia ’ite ho’i tō te ao nei i te parau mau, tē hina’aro nei au i teienei, i te tapera’a o te orara’a, e i roto i te mata’u i te Atua, nō te taime hope’a roa, e parau i teie parau i mua i te mau ta’ata ato’a ē :
« ’Aita roa atu vau i te hō’ē a’e taime i huna i te reira ’itera’a pāpū, ’aore rā i te hō’ē noa a’e tuha’a o te reira tei nene’ihia i roto i te reira buka, ’ei hō’ē o nā ’ite to’otoru. ’Ua ’ite te ta’ata i mātau maita’i iā’u ē, ’ua vai noa tō’u ’itera’a pāpū nō te reira. ’E ’ia ’ore te ta’ata e hahi ’ē ’aore rā e fē’a’a i tō’u nei mana’o i teienei nō ni’a i te reira, tē fa’a’ite fa’ahou nei au i te parau mau o tā’u mau mea ato’a i parau, mai tei ravehia i terā tau ’e mai tei nene’ihia.
« ‘E tāri’a tōna ’ei fa’aro’ora’a ra, e fa’aro’o ’oia ’, e ’ere i te marapō ! Te mea i pāpa’ihia ’ua pāpa’ihia ïa—e te ta’ata e tai’o ra, ’ia māramarama ’oia ».4
Martin Harris
Mai ia Oliver Cowdery, ’ua fa’aru’e ’o Martin Harris i te ’Ēkālesia nō te hō’ē taime ē i te pae hope’a ’ua bāpetizo-fa’ahou-hia. I te mau matahiti hope’a o tōna orara’a, ’ua mātauhia ’oia i te ta’ita’ira’a i te hō’ē Buka a Moromona i raro a’e i tōna rima ma te fa’a’ite pāpū i tō te reira parau mau i te feiā ato’a e fa’aro’o mai : « ’Ua ’ite au i te Buka a Moromona e parau mau roa te reira. ’E noa atu ā e huna te mau ta’ata ato’a i te parau mau o terā buka, e’ita vau e tāmata noa atu i te rave i te reira. E mea pāpū tō’u ’ā’au. E te Atua ē, e mea pāpū tō’u ’ā’au ! E’ita tā’u e nehenehe e ’ite rahi atu ā ’aore rā e ’ite pāpū atu ā i tā’u e ’ite nei ».5
’Ua pāpa’i te hō’ē hoa o Martin, ’o George Godfrey : « Ma’a hora nā mua a’e i tōna pohera’a… ’ua ui au [ia Martin] ’aita ānei ’oia e mana’o ra ē, tē vai ra te tahi a’e ’ohipa punu ’aore rā ha’avare i roto i te mau mea i pāpa’ihia ’e i parauhia nō ni’a i te taera’a mai te Buka a Moromona, ’ua nā ’ō mai ’oia mai tāna iho ā i mātau : ‘E ’ere te Buka a Moromona i te parau ha’avare. ’Ua ’ite au i te mea tā’u i ’ite. ’Ua ’ite mata vau i te mea tā’u i ’ite mata ’e ’ua fa’aro’o vau i te mea tā’u i fa’aro’o. ’Ua ’ite mata vau i te mau ’api ’auro nō roto mai te Buka a Moromona i pāpa’ihia. ’Ua fā mai te hō’ē melahi iā’u ’e te tahi ato’a nō te fa’a’ite pāpū i te parau mau o te mau pāpa’a parau, ’e ’āhani ē, ’ua hina’aro vau ’ia ha’avare iā’u iho nei ’e ’ia parau ha’avare i te ’itera’a pāpū tā’u e fa’a’ite nei, e ta’ata moni ïa vau i teienei, e’ita rā tā’u e nehenehe e fa’a’ite ’ē atu i tā’u i rave ’e ’o tā’u e rave nei inaha e parau mau ana’e te reira’ ».6
« Nā ’ite e rave rahi e au i tōna ra mana’o »
E mea fa’ahiahia mau te ’itera’a pāpū o Nā ’ite to’otoru ’ia hi’ohia te mau ’ohipa i tupu nō rātou, i roto ’e i rāpae i te ’Ēkālesia.7 Noa atu rā te reira, ’aita ’o Oliver, ’o David ’e ’o Martin i fa’aea i te fa’a’ite pāpū i te mau ’ohipa tā rātou i ’ite, ’e i te hōro’a i tō rātou ’itera’a pāpū ē, ’ua ’īritihia te Buka a Moromona nā roto i te hōro’a ’e te mana o te Atua. ’E e ’ere ’o rātou ana’e.
I muta’a ra, ’ua nā ’ō Nephi ē : « E hōpoi mai… te Fatu ra, ’o te Atua, i te mau parau o taua buka ra, ’e nā roto i te vaha o nā ’ite i te rahi e au i tōna ra mana’o e fa’ati’a ’oia i tāna ra parau » (2 Nephi 27: 14). Ta’a ’ē noa atu te peropheta Iosepha Semita ’e Nā ’ite to’otoru, ’ua mā’iti ato’a te Fatu e va’u ’ite nō te hi’o i te mau ’api. Tei roto ato’a tō rātou ’itera’a pāpū i te mau Buka a Moromona ato’a. Mai ia Oliver, David ’e Martin, ’ua vai pāpū noa Nā ’ite to’ova’u i ni’a i tō rātou ’itera’a pāpū nō te Buka a Moromona ’e tō rātou ’ite nō te mau ’api ’auro.
E melo William E. McLellin tei fa’afāriu ’oi’oi iāna i roto i te ’Ēkālesia, ’ua mātau maita’i ’oia i te mau ’ite o te Buka a Moromona. I muri iho ’ua fa’aru’e ’o William i te ’Ēkālesia, ’ua vai noa rā i roto iāna te mau ’itera’a pāpū pūai tāna i fa’aro’o mai roto mai i te mau ’ite.
’Ua pāpa’i McLellin ē : « E ui atu vau i teienei ē, e aha tā’u e rave i taua ata ’ite ha’apa’o maita’i ra tei hōro’a i taua ’itera’a pāpū ra, ma te ’ōhie ’e te tura rahi ? ’Ua fāna’o teie nau ta’ata i tō rātou ’āpīra’a ’ia ’ite i te melahi ’e ’ua hōro’a i tō rātou ’itera’a pāpū i te mau ta’ata ato’a. ’E ’ua ’ite e va’u ta’ata i te mau ’api, ’e ’ua fāfā ho’i i te reira. Nō reira, ’ua ’ite teie nau ta’ata i te mau mea tā rātou i parau ’ei parau mau pāpū. ’E ’o tā rātou i parau i tō rātou ’āpīra’a, i teienei ’ua pa’ari rātou, hō’ē ā tā rātou e parau nei ».8
Noa atu ā ’aita tātou i ’ite i te mau ’api ’auro mai Nā ’ite to’otoru, e ti’a ia tātou ’ia tūru’i i ni’a i tō rātou ’itera’a pāpū. Noa atu ā ’ua fa’a’inohia tō rātou ro’o ’e ’ua ha’amata’uhia tō rātou pāruru ’e tō rātou ora nō tō rātou ’itera’a pāpū, ’ua vai itoito noa teie nau ta’ata parau-ti’a i ni’a i tō rātou ’ite ē tae noa atu i te hope’a.