Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021
6–12 Sepitema. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98–101: “Mou Fakalongolongo pea ʻIloʻi ko e ʻOtuá Au”


“6–12 Sepitema. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98–101: ‘Mou Fakalongolongo pea ʻIloʻi ko e ʻOtuá Au,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021 (2020)

“6–12 Sepitema. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98–101,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2021

ʻĪmisi
ko e hola ʻa e Kāingalotú mei he kau fakatangá

C. C. A. Christensen (1831–1912), Saints Driven from Jackson County Missouri, c. 1878, tempera on muslin, 77 ¼ × 113 inches. Musiume Tā Valivali ʻa e ʻUnivēsiti Pilikihami ʻIongí, meʻaʻofa ʻa e makapuna ʻo C. C. A. Christensen, 1970

6–12 Sepitema

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98–101

“Mou Fakalongolongo pea ʻIloʻi ko e ʻOtuá Au”

ʻI hoʻo lau e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98–101, tokanga ki he ngaahi fakakaukau mo e ongo ʻokú ke maʻú. ‘E tokoni fēfē hono ngāueʻi kinautolú ke ke hoko ko e tokotaha ʻoku finangalo e ʻOtuá ke ke aʻusiá?

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

Naʻe hoko moʻoni ʻa Tauʻatāina Mīsuli ko e fonua ʻo e talaʻofá ki he Kāingalotu ʻi he taʻu 1830 tupú. Naʻe hoko ia ko e “loto mālie” ʻo Saioné (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 57:3)—ko e kolo ʻo e ʻOtuá ʻi he māmaní—ʻa ia ne nau fai ha ngaahi feilaulau lahi ke langá. Kiate kinautolu, ko hono tānaki ʻo Saione ki aí naʻe hoko ia ko ha meʻa fakafiefia mo nāunauʻia kimuʻa ʻi he Hāʻele ʻAnga Ua Maí. Ka naʻe kehe e fakakaukau ʻa honau kaungāʻapi ʻi he feituʻú. Naʻe ʻikai ke nau saiʻia ʻi he fakakaukau ko ia naʻe foaki ʻe he ʻOtuá ʻa e fonuá ki he Kāingalotú, pea naʻe ʻikai ke nau fiemālie ʻi he ngaahi nunuʻa fakapolitikale, fakaʻekonōmika, mo fakasōsiale ʻo ha kakai tokolahi mei ha tui fakalotu ngalikehe ne fuʻu vave ʻenau hiki mai ki he feituʻú. Ne ʻikai fuoloa kuo iku e hohaʻá ki ha ngaahi fakamanamana, pea iku e fakamanamaná ki he fakatangá mo e fetāʻakí. Naʻe fakaʻauha e ʻōfisi paaki ʻa e Siasí ʻi Siulai 1833, pea naʻe fakamālohiʻi e Kāingalotú ʻi Nōvema ke liʻaki honau ngaahi ʻapi ʻi he Vahefonua Siakisoní, ʻi Mīsulí.

Naʻe ʻi Ketilani ʻa Siosefa Sāmita ne maile ʻe 800 hono mamaʻó, pea naʻe lau uike peá ne toki fanongo ʻi he ongoongó ni. Ka naʻe ʻafioʻi ʻe he ʻEikí e meʻa naʻe hokó, pea naʻá Ne fakahā ki Heʻene Palōfitá ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e nonga mo e fakalotolahi ʻe fakafiemālieʻi ai e Kāingalotú—ko ha ngaahi tefitoʻi moʻoni te ne tokoniʻi foki kitautolu ʻi heʻetau fehangahangai mo e fakatangá, ʻi he taimi ʻoku ʻikai fakahoko ai ʻetau ngaahi holi māʻoniʻoní, pe ko e taimi ʻoku tau fie maʻu ai ha fakamanatu ʻe faifai pē ʻo iku ʻetau ngaahi faingataʻaʻia fakaʻahó ke “fengāueʻaki fakataha … [ki heʻetau] leleí” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98:3).

Vakai, Kau Māʻoniʻoní, 1:171–93.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakatāutahá

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98:1–3, 11–14; 101:1–16

‘E lava ke fengāueʻaki fakataha hoku ngaahi faingataʻá ki heʻeku leleí.

Ko e niʻihi ʻo ʻetau ngaahi faingataʻa ʻi he moʻuí ʻoku tupu ia mei heʻetau ngaahi filí. ‘Oku tupu ha ngaahi meʻa kehe mei he ngaahi fili ʻa e niʻihi kehé. Pea ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku ʻikai ha taha ke tukuakiʻi—ʻoku hoko pē ha ngaahi meʻa ia ʻoku ʻikai sai. Neongo pe ko e hā e tupuʻangá, ʻe lava ʻa e faingataʻá ʻo tokoni ke fakahoko e ngaahi taumuʻa fakalangí. ʻI hoʻo lau e folofola ʻa e ʻEikí fekauʻaki mo e ngaahi faingataʻaʻia ʻa e Kāingalotú ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98:1–3, 11–14 mo e 101:1–16, ko e hā ʻokú ke maʻu te ne lava ʻo tokoniʻi koe ʻi hoʻo ngaahi faingataʻá? ‘E lava fēfē ʻa e ngaahi veesi ko ʻení ʻo tākiekina e anga hoʻo fakakaukau ki he ngaahi faingataʻa ʻokú ke fehangahangai mo iá? Fakalaulauloto ki he founga kuo fengāueʻaki fakataha ai hoʻo ngaahi faingataʻá ki hoʻo leleí mo fakahoko e ngaahi taumuʻa ʻa e ʻOtuá ʻi hoʻo moʻuí.

Vakai foki, 2 Nīfai 2:2; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 90:24.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98:23–48

‘Oku finangalo e ʻEikí ke u fekumi ki he nongá ʻi Heʻene foungá.

Neongo he ʻikai kaunga e meʻa kotoa pē ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98:23–48 ki hoʻo fengāueʻaki fakataautaha mo e niʻihi kehé, ka ko e hā ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻokú ke maʻu te ne lava ʻo tataki koe ʻi he taimi ʻoku faihala atu ai e niʻihi kehé kiate koé? ‘E ala tokoni ke fakaʻilongaʻi e ngaahi lea pe kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi e founga naʻe finangalo e ʻEikí ke tokangaʻi ʻaki ʻe he Kāingalotú e palopalema ʻi Mīsulí.

Vakai foki, Jeffrey R. Holland, “Ko e Ngāue ʻo e Fakaleleí,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2018, 77–79.

ʻĪmisi
Sīsū Kalaisi

Fakaikiikí mei he Kalaisi mo e Talavou Koloaʻiá, tā ʻe Heinrich Hoffmann.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100

ʻOku tokangaʻi ʻe he ʻEikí ʻa kinautolu ʻoku tauhi kiate Iá.

Hili pē ha ngaahi uike siʻi mei hono ʻiloʻi ʻe Siosefa ʻa e fakatanga ʻi Mīsulí, naʻe kole ange ʻe ha tokotaha ne toki papi ului ke ne folau ki Kānata ʻo vahevahe e ongoongoleleí mo hono ngaahi fohá. Naʻe loto ki ai ʻa Siosefa neongo naʻá ne hohaʻa ki heʻene mavahe mei hono fāmilí, tautautefito ki he fakatanga mo e ngaahi fakamanamana ki hono fāmilí mo e Siasí. ʻI he fononga ʻa Siosefa mo hono hoa ko Sitenei Likitoní ki Kānatá, naʻá na lotua ha fakafiemālie, pea ko e vahe 100 ko e tali ia ʻa e ʻEikí kiate kinauá. Ko e hā ʻokú ke maʻu ʻi he tali ʻa e ʻEikí te ne lava ʻo fakafiemālieʻi mo tokoniʻi kinauá?

Mahalo kuó ke ʻosi aʻusia foki ha ngaahi meʻa naʻe fie maʻu ai ke ke fakapalanisi e hohaʻa ki hoʻo ngaahi fatongia ʻi he Siasí mo e hohaʻa ki ho fāmilí. ʻE tokoniʻi fēfē nai koe ʻe he folofola ʻa e ʻEikí ʻi he vahe 100 ʻi he ngaahi tūkunga peheé?

 

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:43–65

‘Oku tokoni e muimui ki he faleʻi ʻa e ʻOtuá ke maluʻi au.

Naʻe ʻomi e talanoa fakatātā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:43–62 ke fakamatalaʻi e ʻuhinga naʻe tuku ai ʻe he ʻEikí ke tuli e Kāingalotú mei Saioné. ‘I hoʻo lau e ngaahi veesi ko ʻení, ʻokú ke vakai nai ki ha faʻahinga faitatau ʻiate koe mo e kau tamaioʻeiki ʻi he talanoa fakatātaá? Mahalo te ke fehuʻi loto pē: ʻOku ou teitei fehuʻia nai e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá? ʻE founga fēfē nai hano fakaʻatā “ʻa e filí” ke ne tākiekina ʻeku moʻuí ʻi he siʻi e tuí pe tukupaá? Te u lava fēfē ʻo fakahā ki he ʻOtuá ʻoku ou “loto ke fakahinohinoʻi [au] ʻi ha hala totonu mo lelei koeʻuhí ko [ʻeku] fakamoʻuí”? (vakai, veesi 63–65).

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakafāmilí

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakafāmili ʻo e Folofolá mo e Efiafi ʻi ʻApí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98:16, 39–40.Ko e hā ha meʻa ʻi he ngaahi vēsí ni te ne lava ʻo tokoniʻi kitautolu ke tau maʻu ha melino lahi ange ʻi hotau fāmilí? Te ke lava ʻo hivaʻi ha foʻi hiva fekauʻaki mo e melinó pe faʻa fakamolemolé, ʻo hangē ko e “ ʻOku Aata ʻa e Moʻoní” (Ngaahi Himí, fika 273). Mahalo ʻe saiʻia e fānau īkí ke tulamaʻi e fefakamolemoleʻakí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 99.ʻI he taimi naʻe uiuiʻi ai ʻa Sione Moataki ke mavahe mei hono ʻapí “ke malanga ʻaki [e] ongoongolelei taʻengatá” (veesi 1), naʻá ne toki foki mai pē mei ha ngāue fakafaifekau faingataʻa ʻi Mīsuli ne taʻu ʻe taha. Ko e hā ʻoku tau maʻu ʻi he vahe 99 ʻe ala ʻaonga pe fakalotolahi kia Misa Moatakí? Ko e hā ha pōpoaki ʻa e ʻEikí maʻatautolu ʻi he fakahā ko ʻení?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100:16; 101:3–5, 18.Hili hono lau e ngaahi veesi ko ʻení, te mou lava ʻo aleaʻi e founga kuo pau ke tutu ai ʻe he tangata tufunga ukameá ʻa e ukameá ke toʻo e ngaahi meʻa ʻoku ʻikai fie maʻú pea fakafuo ia ʻaki hono toutou tā ʻaki ha hamala. Te mou lava foki ʻo ako fakataha ki he founga ʻoku fakamaʻa ai e ngaahi meʻa kehé, hangē ko e vaí pe māsimá. Mahalo te mou lava ko ha fāmili ʻo fakamaʻa ha meʻa. Ko e hā ʻoku tau loto ai ke tau maʻá? Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he ngaahi sīpinga ko ʻení fekauʻaki mo e founga ʻe lava ʻe heʻetau ngaahi faingataʻá ʻo tokoniʻi kitautolu ke tau hoko ko “ha kakai haohaoa”?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:22–36.Kuo tokoni fēfē nai ʻa e ngaahi vēsí ni ki he Kāingalotu ne fehangahangai mo e fakatangá? ʻE tokoni fēfē nai ki he kakai ʻoku nau tailiili fekauʻaki mo e ngaahi tūkunga ʻi hotau māmaní he ʻaho ní?

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ʻo e fānaú, vakai ki he fokotuʻutuʻu fakalēsoni ʻo e uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí.

Hiva ʻoku fokotuʻu atú: “Tokoniʻi Au Tamai,” Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 52.

Ko Hono Fakatupulaki e Ako Fakatāutahá

Kumi e ngaahi tefitoʻi moʻoní. Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Lisiate G. Sikoti ʻo pehē: “ʻI hoʻo fekumi ki he ʻilo fakalaumālié, fekumi ki he ngaahi tefitoʻi moʻoní. … Ko e ngaahi tefitoʻi moʻoní ko ha ʻuuni moʻoni ia ʻoku ʻomi fakahangatonu ʻo fakataumuʻa ke fakaʻaongaʻi ki ha ngaahi tūkunga kehekehe lahi” (“Acquiring Spiritual Knowledge,” Ensign, Nov. 1993, 86).

ʻĪmisi
ko hono fakamamahiʻi ʻe he kau fakatangá e Kāingalotú

Ko e Vela ʻa Mīsulí, tā ʻe Glen S. Hopkinson

Paaki