Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021
6–12 Tīsema. Ko e Ngaahi Tefito ʻo e Tuí mo e Fanongonongo Fakamafaiʻi 1 mo e 2: “ʻOku Mau Tui”


“6–12 Tīsema. Ko e Ngaahi Tefito ʻo e Tui mo e Fanongonongo Fakamafaiʻi 1 mo e 2: ʻʻOku Mau Tui,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021 (2020)

“6–12 Tīsema. Ko e Ngaahi Tefito ʻo e Tui mo e Fanongonongo Fakamafaiʻi 1 mo e 2,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2021

ʻĪmisi
kafu monomono ʻoku hā ai ha ngaahi laʻi nima ʻi he kili lanu kehekehe

Ki he Kakai Tangata Kotoa pē ʻoku Feʻunga mo Tāú, tā ʻe Emma Allebes

6–12 Tīsema

Ko e Ngaahi Tefito ʻo e Tuí mo e Fanongonongo Fakamafaiʻi 1 mo e 2

“ʻOku Mau Tui”

ʻI hoʻo ako e Ngaahi Tefito ʻo e Tuí mo e Fanongonongo Fakamafaiʻi 1 mo e 2, fakakaukau ki hono ivi tākiekina ʻi he Siasí. Ko e hā ʻokú ke mahuʻingaʻia ai fekauʻaki mo e ngaahi moʻoni ʻoku nau akoʻí?

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

ʻI he taʻu ʻe 200 talu mei he ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Mai ʻa Siosefa Sāmitá, kuo hokohoko atu ke ʻomi ʻe he ʻOtuá ʻa e “fakahā hoko mo e fakahā, pea mo ha ʻilo hoko mo e ʻilo” ki he kau taki ʻo Hono Siasí (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:61). ʻI he ngaahi tūkunga ʻe niʻihi, naʻe fakahinohinoʻi ʻe he fakahā ko iá e kau taki ʻo e Siasí ke fai ha ngaahi liliu ki he ngaahi tuʻutuʻuni mo e founga ngāue ʻa e Siasí, “ʻo fakatatau ki he finangalo ʻo e ʻEikí, ʻo fakafeʻungaʻi ʻene ngaahi ʻaloʻofá ʻo fakatatau ki he tuʻunga kehekehe ʻo e fānau ʻa e tangatá” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 46:15). ʻOku fakafofongaʻi ʻe he Fanongonongo Fakamafaiʻi 1 mo e 2 ʻa e faʻahinga fakahā ko ʻení—ko e taha ne iku ki he fakangata e mali tokolahí, pea ko e taha ko hono fakaʻatā e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, kau ai e ngaahi tāpuaki ʻo e temipalé, ki he kakai ʻo e matakali kotoa pē. ʻOku hoko e ngaahi liliu pehení ko e konga ʻo e ʻuhinga ko ia ke maʻu ha “siasi moʻoni mo moʻui” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:30), mo ha palōfita moʻoni mo moʻuí.

Ka ʻoku ʻi ai foki mo ha ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ke liliu—ko e ngaahi moʻoni tefito taʻengatá. Pea ko e taimi ʻe niʻihi ko e taumuʻa ʻo e fakahaá ke ʻomi ha ʻilo lahi ange ki he ngaahi moʻoni ko ʻení, ʻo tokoni ke toe mahino ange kiate kitautolu. Ko e Ngaahi Tefito ʻo e Tuí—ʻa e fakamatala nounou ʻe 13 ʻa Siosefa Sāmita ki he meʻa ʻoku tui ki ai e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻaho kimui ní—hangē ʻokú ne fakahoko e taumuʻa fakamahino ko ʻení. ‘Oku tataki mo faitāpuekina ʻa e Siasí ʻe he ongo faʻahinga ʻo e fakahaá fakatouʻosi, ko ha Siasi ʻoku fakavaʻe mālohi ʻi he moʻoni taʻengatá ka ʻoku malava ʻo tupulaki mo liliu ʻi hono fakalahi ʻe he ʻEikí ʻetau mahinó ke tokoni ke tau fehangahangai mo e ngaahi faingataʻa he ʻaho ní. ʻI hono fakalea ʻe tahá, “ʻOku mau tui ki he ngaahi meʻa kotoa pē kuo fakahā mai ʻe he ʻOtuá, mo e ngaahi meʻa kotoa pē ʻokú Ne fakahā mai ʻi he taimi ní, pea ʻoku mau tui te Ne kei fakahā mai ʻamui ha ngaahi meʻa lalahi mo mahuʻinga ʻo kau ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá” (Ngaahi Tefito ʻo e Tui 1:9).

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakatāutahá

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá

Ko e Ngaahi Tefito ʻo e Tuí

ʻOku maʻu ʻi he Ngaahi Tefito ʻo e Tuí ha ngaahi moʻoni tefito ʻo e ongoongolelei kuo fakafoki maí.

Ko e founga ʻe taha te ke lava ʻo ako ai e Ngaahi Tefito ʻo e Tuí ko hono hiki e ngaahi moʻoni ʻoku maʻu ʻi he meʻa takitaha pea kumi leva e ngaahi folofola ʻoku felāveʻi mo e ngaahi moʻoni ko ʻení. ʻOku fakalahi fēfē ʻe he ngaahi folofolá ni ʻa hoʻo mahino ki he ngaahi moʻoni ʻi he Ngaahi Tefito ʻo e Tuí?

Vakai foki, Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Ngaahi Tefito ʻo e Tuí,” scriptures.ChurchofJesusChrist.org; L. Tom Perry, “Ko e Ngaahi Tokāteline mo e Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni ʻoku Maʻu ʻi he Ngaahi Tefito ʻo e Tuí,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2013, 46–48; “Vahe 38: Ko e Tohi Ueniuefí,” ʻi he Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita, 505–18.

Ngaahi Tefito ʻo e Tui 1:9; Fanongonongo Fakamafaiʻi 1 mo e 2

‘Oku tataki e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he fakahā.

“ʻOku mau tui [ʻe] kei fakahā mai [ʻe he ʻEikí] ʻamui ha ngaahi meʻa lalahi mo mahuʻinga ʻo kau ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá” (Ngaahi Tefito ʻo e Tui 1:9), naʻa mo e taimi ʻoku ʻuhinga ai e ngaahi meʻa ko iá ke liliu e ngaahi tuʻutuʻuni mo e founga ngāue ʻa e Siasí. ʻI he fakakaukau ki he tefitoʻi moʻoni ko ʻení, toe vakaiʻi e Fanongonongo Fakamafaiʻi 1 mo e 2, pea kumi ha ngaahi lea mo e kupuʻi lea ʻokú ne fakamālohia hoʻo tuí ki he hokohoko atu e maʻu fakahaá. Ko e hā ha ngaahi sīpinga kehe te ke lava ʻo fakakaukau ki ai ki he hokohoko atu e fakahā ki he palōfita ʻo e ʻEikí? Kuo kaunga fēfē ʻa e ngaahi fakahā ko ʻení ki hoʻo moʻuí? Kuo nau fakatupulaki fēfē e ngāue ʻa e puleʻanga ʻo e Tamai Hēvaní?

Vakai foki, ʻĀmosi 3:7; 2 Nīfai 28:30.

Fanongonongo Fakamafaiʻi 1

Kuo pau ke laka ki muʻa e ngāue ʻa e ʻOtuá.

ʻI he “Ngaahi Meʻa Naʻe Toʻo Mei he Malanga ʻe Tolu ʻa Palesiteni Uilifooti Utalafi fekauʻaki mo e Fanongonongó” (ʻi he fakaʻosinga ʻo e Fanongonongo Fakamafaiʻi 1), ko e hā ha ngaahi ʻuhinga naʻe ʻomi ʻe he palōfitá ki hono fakangata ʻe he ʻEikí ʻa e mali tokolahí? Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he meʻá ni fekauʻaki mo e ngāue ʻa e ʻOtuá?

ʻĪmisi
tā valivali ʻo Uilifooti Utalafi

Uilifooti Utalafi, tā ʻe H. E. Peterson

Fanongonongo Fakamafaiʻi 2

Te tau lava ʻo falala ki he ʻEikí, ʻo aʻu pē ki he taimi ʻoku ʻikai ke tau maʻu ai ha mahino haohaoá.

ʻOku akoʻi mai ʻe he ngaahi folofolá ke tau falala ki he ʻEikí (vakai, Lea Fakatātā 3:5), pea ko e meʻa ia naʻe fai ʻe he kāingalotu tokolahi ʻo e Siasí ne hakoʻi ʻAfiliká, ʻi he taimi ne taʻofi ai ʻe he Siasí meiate kinautolu ʻa e fakanofo ki he lakanga fakataulaʻeikí mo e ngaahi ouau fakatemipalé. Neongo naʻe ʻikai mahino kiate kinautolu e ʻuhinga ʻo e tuʻutuʻuni ko ʻení—pea naʻa nau faʻa loto-mamahi ʻi he ngaahi fakamatala ne akoʻi he taimi ko iá, ʻa ia kuo fakataʻeʻaongaʻi ʻe he Siasí he ʻahó ni—ka naʻe falala ha kāingalotu hako ʻAfilika mateaki tokolahi ki he ʻEikí pea nau faivelenga ʻi he kotoa ʻenau moʻuí. ʻI hoʻo lau e Fanongonongo Fakamafaiʻi 2, fakalaulauloto ki he founga kuó ke ako ai ke falala ki he ʻEikí neongo ʻoku ʻikai haohaoa e mahino ʻokú ke maʻú.

ʻE lava ke tākiekina koe ʻi he ako fekauʻaki mo e tui ʻa e kāingalotu ʻuliʻuli ʻo e Siasí. ʻOku maʻu ha niʻihi ʻo ʻenau ngaahi fakamatalá ʻi he history.ChurchofJesusChrist.org:

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakafāmilí

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakafāmili ʻo e Folofolá mo e Efiafi ʻi ʻApí

Ko e Ngaahi Tefito ʻo e Tuí.Fakakaukau ki he founga ʻe lava homou fāmilí ʻo faʻu ai ha “fanga kiʻi lēsoni iiki” ki he Ngaahi Tefito ʻo e Tuí. Hangē ko ʻení, ʻe lava e mēmipa takitaha ʻo e fāmilí ʻi he kotoa e uiké ʻo fili ha tefito ʻo e tuí ʻe taha pea kumi ha folofola, fakatātā, himi, pe hiva ʻa e fānaú fekauʻaki mo ia pe vahevahe ha aʻusia fakataautaha.

Pe ʻe lava e kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻo taufetongi ʻi hono fai ha ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e Siasí pea mo ʻetau tuí pea tali leva e ngaahi fehuʻi ko iá ʻaki ha tefito ʻo e tuí.

Fakamatala fakamafaiʻi 1 mo e 2.ʻOku tokoni e Fanongonongo Fakamafaiʻi 1 mo e 2 ke mahino kiate kitautolu e fatongia ʻo e fakahā ʻi onopōní ʻi he Siasí. Lolotonga hono lau fakataha ia ʻe homou fāmilí, fakakaukau ke aleaʻi e founga ʻoku tataki ai kitautolu ʻe he palōfitá “ʻo fakatatau ki he fakahinohino ʻa e ʻOtua Māfimafí” (Fanongonongo Fakamafaiʻi 1). ‘Oku fakamālohia fēfē ʻe he ongo fanongonongó ni ʻa ʻetau tui ki ha ʻOtua moʻui ʻokú Ne tataki tonu Hono Siasí? ʻOku tau vakai fēfē ki Hono toʻukupú ʻi he ngāue ʻa e Siasí he ʻaho ní? ʻE malava ke mou fili ke fekumi fakataha ki ha niʻihi ʻo e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻi he “Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá” ʻi ʻolungá.

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ʻo e fānaú, vakai ki he fokotuʻutuʻu ʻo e uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí.

Hiva ʻoku fokotuʻu atú: “Tauhi ʻa e Ngaahi Fekaú,” Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 68–69.

Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Muimuiʻi e ngaahi fakaafe ke ngāué. “ʻI hoʻo muimui ʻi ha fakaafe ke ngāué, ʻokú ke fakahaaʻi ai ki [ho fāmilí] ʻokú ke tokanga kiate kinautolu mo e founga ʻoku faitāpuekina ai ʻe he ongoongoleleí ʻenau moʻuí. ʻOkú ke ʻoange foki ha ngaahi faingamālie ke nau vahevahe ʻenau aʻusiá” (Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 36).

Paaki