Goed om in gedachten te houden

De historische boeken in het Oude Testament

De boeken Jozua tot en met Esther worden doorgaans de ‘historische boeken’ van het Oude Testament genoemd. Dat wil niet zeggen dat de andere boeken in het Oude Testament geen geschiedkundige waarde hebben. Deze boeken worden echter ‘historisch’ genoemd omdat de schrijvers ervan vooral Gods hand in de geschiedenis van het Israëlitische volk wilden benadrukken. Het was niet zozeer de bedoeling om de wet van Mozes neer te schrijven, zoals in de boeken Leviticus en Deuteronomium. Het was niet zozeer de bedoeling om lof- of klaagzangen neer te schrijven, zoals in de boeken Psalmen en Klaagliederen. En het was niet de bedoeling om de woorden van profeten neer te schrijven, zoals in de boeken Jesaja en Ezechiël. De historische boeken zijn eerder verhalend.

Een kwestie van perspectief

Dat verhaal wordt uiteraard vanuit een bepaald standpunt verteld, sterker nog, vanuit verschillende standpunten. Net zoals het onmogelijk is om vanuit verschillende hoeken tegelijk naar een bloem, een rots of een boom te kijken, is het onvermijdelijk dat een geschiedkundig verslag het standpunt van de schrijver(s) weerspiegelt. Dat standpunt wordt bepaald door de nationaliteit en etnische identiteit van de schrijvers, en hun culturele normen en geloofsovertuiging. Als we dat in gedachten houden, begrijpen we waarom de schrijvers en samenstellers van de historische boeken zich tot bepaalde details beperkten en andere negeerden.¹ Ze zijn ook van bepaalde veronderstellingen uitgegaan, en hebben conclusies getrokken op basis van die details en veronderstellingen. De Bijbelboeken zijn vanuit verschillende perspectieven geschreven, soms zelfs binnen één boek.² Hoe beter we ons van die perspectieven bewust zijn, hoe beter we de historische boeken gaan begrijpen.

Een perspectief dat alle historische boeken van het Oude Testament gemeen hebben, is het oogpunt van de kinderen van Israël, Gods verbondsvolk. Dankzij hun geloof in de Heer waren ze in staat om zijn hand in hun leven te zien, en zijn betrokkenheid bij de gang van zaken in hun land. In wereldlijke geschiedenisboeken ontbreekt die insteek, maar dat geestelijke perspectief is een van de redenen waarom het Oude Testament zo waardevol is voor mensen die hun eigen geloof in God willen versterken.

Context voor de andere boeken in het Oude Testament

De historische boeken zijn een vervolg op het boek Deuteronomium, dat eindigt met het vooruitzicht dat het jarenlang ronddolen van de Israëlieten in de woestijn ten einde zal komen. In het boek Jozua lezen we dat de kinderen van Israël op het punt staan Kanaän, het beloofde land, binnen te trekken, en hoe ze het veroveren. In de volgende boeken, Richteren tot en met 2 Kronieken, lezen we hoe het de Israëlieten in het beloofde land vergaat, vanaf het moment dat ze zich daar hebben gevestigd, totdat het land door de Assyriërs en Babyloniërs wordt veroverd. In de boeken Ezra en Nehemia lezen we hoe verschillende groepen Israëlieten tientallen jaren later naar hun hoofdstad Jeruzalem terugkeren. Ten slotte lezen we in het boek Esther het verhaal van de Israëlieten die in ballingschap onder Perzische heerschappij leven.

Daarmee eindigen de chronologische gebeurtenissen van het Oude Testament. Mensen die de Bijbel voor het eerst lezen, zijn soms verbaasd dat ze het verhaal van het Oude Testament dan helemaal hebben gelezen terwijl ze nog meer dan de helft van de bladzijden te gaan hebben. Na Esther komen we niet veel meer over de geschiedenis van de Israëlieten te weten. De volgende boeken (en vooral de boeken van de profeten) zijn geschreven tijdens de periode die in de historische boeken wordt behandeld.³ De bediening van de profeet Jeremia is daar een voorbeeld van. Hij leefde in de periode die in 2 Koningen 22–25 (en gelijklopend daarmee in 2 Kronieken 34–36) wordt beschreven. Dit inzicht kan bepalen hoe u het historische verhaal en de profetische boeken gaat lezen.

Sommige Schriftteksten lijken op puzzelstukjes waarvan we niet weten hoe ze bij de rest van de puzzel passen.

Als er iets niet klopt

Net als in andere geschiedenisboeken doen of zeggen mensen in het Oude Testament soms dingen die naar ons gevoel vreemd of zelfs verontrustend overkomen. Dat hoeft ons niet te verbazen. De schrijvers van het Oude Testament hadden in sommige opzichten een heel andere kijk op de wereld dan wij. Denk bijvoorbeeld aan geweld, de relatie tussen etnische bevolkingsgroepen en de rol van de vrouw.

Wat moeten we dan doen als we passages tegenkomen waar we ons ongemakkelijk bij voelen? Ten eerste kan het nuttig zijn om elke tekst in zijn context te bekijken. Hoe past hij binnen Gods heilsplan? Hoe past hij bij uw kennis van de aard van onze hemelse Vader en Jezus Christus? Hoe past hij bij de geopenbaarde waarheden in andere Schriftteksten of de leringen van hedendaagse profeten? En hoe past hij bij de fluisteringen van de Geest tot uw hart en verstand?

In sommige gevallen kunt u het gevoel hebben dat de tekst nergens bij past. Die passage is dan een puzzelstukje dat niet past bij de puzzelstukjes die u al hebt gelegd. Het is geen goed idee om dat stukje geforceerd een plekje te willen geven. Maar de hele puzzel opgeven, is dat ook niet. U doet er beter aan om zo’n stukje tijdelijk aan de kant te leggen. Naarmate u meer te weten komt en aan uw puzzel werkt, zult u beter in staat zijn om te zien hoe de stukjes in elkaar passen.

Houd ook in gedachten dat geschiedkundige verhalen in de Schriften niet alleen tot een bepaald perspectief beperkt zijn, maar ook menselijke fouten kunnen bevatten (zie Geloofsartikelen 1:8). Zo zijn er door de eeuwen heen ‘vele duidelijke en waardevolle dingen [uit de Bijbel] weggenomen’, waaronder belangrijke informatie over leerstellingen en verordeningen (zie 1 Nephi 13:28; zie ook vers 29, 40). Daarnaast moeten we durven toegeven dat ons eigen perspectief ook beperkt is: er zullen altijd dingen zijn die we niet helemaal begrijpen en vragen die we nog niet kunnen beantwoorden.

De juweeltjes vinden

Maar in de tussentijd mogen onbeantwoorde vragen ons er niet van weerhouden de waardevolle stukjes eeuwige waarheid in het Oude Testament terug te vinden, ook al zitten die juweeltjes soms verborgen in de rotsachtige ondergrond van moeilijke ervaringen en bedenkelijke keuzes van onvolmaakte mensen. De prachtigste juweeltjes zijn wellicht de verhalen en passages die van Gods liefde getuigen, vooral wanneer die ons aan het offer van Jezus Christus doen denken. Vanuit elk oogpunt schijnt het licht van dergelijke juweeltjes nu nog net zo helder als toen. En doordat deze verhalen over het verbondsvolk van God gaan – mannen en vrouwen die de Heer ondanks hun menselijke zwakheden liefhadden en dienden – zijn de historische boeken van het Oude Testament bijzonder rijk aan deze juweeltjes.

Noten

1. De meeste historische verhalen die nu in de Bijbel staan, zijn het werk van talloze anonieme schrijvers en samenstellers, die vele jaren en soms zelfs eeuwen later leefden dan de periode die ze beschreven. Ze baseerden zich op verschillende historische bronnen, en selecteerden daaruit wat ze in hun verhaal wilden opnemen.

2. Bijvoorbeeld: in 1–2 Kronieken wordt ongeveer dezelfde periode beschreven als in 1 Samuel 31 tot en met 2 Koningen, maar 1–2 Kronieken legt de nadruk op andere details en is vanuit een ander perspectief geschreven. In tegenstelling tot 1 Samuel–2 Koningen gaat 1–2 Kronieken bijna uitsluitend over het zuidelijke koninkrijk Juda, en zijn negatieve elementen over David en Salomo weggelaten. (Vergelijk bijvoorbeeld 2 Samuel 10–12 met 1 Kronieken 19–20, en 1 Koningen 10–11 met 2 Kronieken 9.) In Kom dan en volg Mij bestuderen we voornamelijk 1 en 2 Koningen, maar het kan nuttig zijn om de vergelijking te trekken met 1 en 2 Kronieken. Het is wellicht nuttig om te weten dat de aanzet voor 1 Samuel–2 Koningen was gegeven voordat de Babyloniërs Juda veroverden, en dat het verslag tijdens de Babylonische ballingschap werd voltooid. Het materiaal dat nu 1–2 Kronieken vormt, werd daarentegen samengesteld nadat de Joden uit ballingschap waren gekomen en naar Jeruzalem waren teruggekeerd. Houd tijdens uw studie in gedachten hoe die verschillende omstandigheden wellicht van invloed waren op het perspectief van de samenstellers.

3. Vooraan in dit lesboek staat het ‘Overzicht Oude Testament’, een tijdlijn die zo goed mogelijk aangeeft waar de bediening van de profeten in de geschiedenis van Israël past. U zult merken dat de meeste profetische boeken van het Oude Testament over de latere gebeurtenissen gaan: net voor- en net nadat de kinderen van Israël door hun vijanden werden overwonnen, verbannen en verstrooid.