Fuakava Foʻoú 2023
13–19 Fēpueli. Mātiu 5; Luke 6: “ʻOku Monūʻia ʻa Kimoutolu”


“13–19 Fēpueli. Mātiu 5; Luke 6: ‘ʻOku Monūʻia ʻa Kimoutolu,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: Fuakava Foʻoú 2023 (2022)

“13–19 Fēpueli. Mātiu 5; Luke 6,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: 2023

ʻĪmisi
Ko e akonaki ʻa Sīsū ʻi he moʻungá

Ko e Malanga ʻa Sīsū ʻi he Moʻungá, tā ʻa Gustave Doré

13–19 Fēpueli

Mātiu 5; Luke 6

“ʻOku Monūʻia ʻa Kimoutolu”

ʻOku mahuʻinga ho faingamālie ke akoʻi e fānaú. ʻE tataki koe ʻe he ʻEikí ʻi hoʻo teuteuʻi fakalaumālie koé.

ʻĪmisi
fakaʻilonga feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

Kole ki he fānaú ke nau talanoa ki ha meʻa ne nau fai he uiké ni ke vahevahe ai e maama ʻa e ʻEikí mo ha taha—mahalo ʻi heʻenau hoko ko ha faʻifaʻitakiʻanga lelei pe fakahaaʻi e ʻofá mo e angaʻofá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Iiki Angé

Mātiu 5:9

ʻE lava ke u hoko ko ha taha faʻa fakalelei.

ʻE lava ke maʻu ʻe he fānau ʻokú ke akoʻí ha tākiekina mālohi ʻi ʻapi ʻi he taimi te nau ʻofa mo angaʻofa ai ki he niʻihi kehé.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Lau ʻa e Mātiu 5:9 ki he fānaú, pea fakamatalaʻi ange ʻoku ngaohi ʻe he kau faʻa fakaleleí ha faʻahinga feituʻu pē ko ha feituʻu melino, neongo pe ko e fē feituʻu ʻoku nau ʻi aí. Hiki ʻi ha ʻū laʻipepa ha ngaahi sīpinga ʻe niʻihi ʻo ha tūkunga faingataʻa ʻe ala fehangahangai mo e fānaú (hangē ko ʻení, ko e kē mo e ngaahi tokouá/tuofāfiné ʻi ha meʻavaʻinga). Fakaafeʻi e kiʻi tamasiʻi pe taʻahine takitaha ke ne toʻo ha laʻipepa. ʻI hoʻo lau e ngaahi tūkunga ko ʻení, kole ange ke nau vahevahe pe ʻe founga fēfē haʻanau lava ʻo hoko ko ha taha faʻa fakalelei, ʻi he tūkunga ko iá. Pe vahevahe ha ngaahi tūkunga naʻá ke faʻu, pea tokoniʻi e fānaú ke nau ʻiloʻi pe ko e kakai ʻoku kau he talanoá ʻoku nau faʻa fakalelei pe ʻikai.

  • Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e mātuʻa ʻa e fānaú ke nau ʻaʻahi ki hoʻo kalasí pea vahevahe ha ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi taimi ne hoko ai ʻenau fānaú ko ha kau faʻa fakalelei ʻi ʻapi.

Mātiu 5:14–16

ʻOku finangalo ʻa Sīsū ke u hoko ko ha maama ki he niʻihi kehé.

ʻE lava ke maʻu ʻe he fānau īkí ha tākiekina mālohi ki he leleí ʻi he niʻihi kehé. Te ke ueʻi fēfē kinautolu ke nau tuku ʻenau māmá ke uló?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaʻaliʻali ki he fānaú ha ngaahi meʻa ʻe niʻihi ʻokú ne ʻomi e māmá, pea fakaʻaliʻali ange ha fakatātā ʻo ha fānau. Lau ʻa e Mātiu 5:14–16, pea talaange ki he fānaú ʻe lava ke hoko ʻenau ngaahi sīpinga leleí ko ha maama ke mamata ki ai e niʻihi kehé. Te tau lava fēfē ʻo fakaʻaongaʻi ʻetau māmá ke ʻomi ai e niʻihi kehé ki he ʻOtuá?

  • Hulu takai ha kasa ʻi he lokí, pea fakaafeʻi e fānaú ke nau muimui ʻi he māmá ʻaki honau matá. Fakaʻaongaʻi e māmá ke tohoakiʻi honau matá ki ha fakatātā ʻo e Fakamoʻuí. ʻOku tokoni fēfē ʻa e māmá kiate kitautolú? ʻE lava fēfē ke tau hoko ko ha maama ki māmani? ʻUfiʻufiʻi e kasá. Ko e hā e meʻa ʻe hoko ʻo kapau he ʻikai ke tau vahevahe ʻetau māmá pe fufuuʻi?

  • Fufuuʻi ha kasa ʻi he lokiakó, pea tamateʻi e māmá. Tuku ki he fānaú ke nau feinga ke ʻilo ia. Lau e Mātiu 5:15, pea talanoa ki he ʻuhinga ʻoku ʻikai totonu ai ke tau fufuuʻi ʻetau māmá.

  • Tokoniʻi e fānaú ke nau ʻiloʻi mo valivali e ngaahi foʻi teʻelango fufū ʻi he peesi ʻekitivitī ʻo e uike ní.

  • Hivaʻi mo e fānaú ha foʻi hiva fekauʻaki mo e hoko ko ha maama ki he niʻihi kehé, hangē ko e “Fiemaʻu Au ʻe Sīsū Ke u Ulo Hangē ko ha Hueló,” “Ulo Atu,” pe “Ko ha Foʻi Fetuʻu Au” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 38, 96, 84).

ʻĪmisi
Ko hono akoʻi ʻe Sīsū ʻEne kau ākongá

Te tau lava ʻo fiefia ʻi heʻetau moʻui ʻaki e founga ne akoʻi ʻe Sīsuú.

Mātiu 5:44–45

ʻOku finangalo ʻa Sīsū Kalaisi ke u ʻofa ki he taha kotoa pē.

ʻE lava ke kamata e fānau iiki angé he taimí ni ke akoako fakahā ʻa e ʻofá, naʻa mo e taimi ʻoku ngaohikovia ai kinautolu ʻe honau toʻú pe ngaahi tokouá. ʻI hoʻo lau e Mātiu 5:44–45, fakakaukau ki he founga ʻoku fehokotaki ai e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ki he fānau ʻokú ke akoʻí.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Toe lau e Mātiu 5:44 ʻo fakaʻaongaʻi e ngaahi lea mo e ngaahi tūkunga ʻe mahino mo fakafehokotaki ki ai e fānaú. Kole ki he fānaú ke nau vahevahe ha ngaahi taimi ne nau fakahaaʻi ai ʻenau ʻofá ki ha tokotaha neongo ʻene faingataʻá. Ko e hā ʻa e ongo ne nau maʻu mei he ngaahi aʻusia ko ʻení?

  • Hivaʻi fakakalasi ha foʻi hiva fekauʻaki mo e ʻofa ki he niʻihi kehé, hangē ko e “Ke Mou Feʻofaʻaki” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 74). Ko e hā ʻoku tau ako mei he hiva ko ʻení fekauʻaki mo e ʻofa ki he niʻihi kehé?

  • ʻOange ki he fānaú ha ʻū laʻipepa haati ʻoku tohi ai e ngaahi lea “Te u fakahaaʻi ʻeku ʻofá ki he taha kotoa pē.” Kole ange ke nau teuteuʻi ʻa e fanga foʻi hātí pea tautau kinautolu ʻi honau ngaahi ʻapí ko ha fakamanatu ke nau ʻofa ki he niʻihi kehé.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Lalahi Angé

Mātiu 5:3–12

Te u lava ʻo fiefia ʻi he taimi ʻoku ou moʻui ʻaki ai e ngaahi akonaki ʻa Sīsuú.

ʻI hoʻo lau e Mātiu 5:3–12, ko e hā ha ngaahi lea pe kupuʻi lea ʻoku hā makehe kiate koe? ʻE faitāpuekina fēfē ʻe he ngaahi akonaki ko ʻení ʻa e moʻui ʻo e fānau ʻokú ke akoʻí?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Faʻu ha saati ʻi he palakipoé mo ha kōlomu ʻe ua ʻoku fakahingoa ko e Monūʻia ʻa … mo e Tāpuaki. Fakaafeʻi e fānaú ke nau fekumi ʻi he Mātiu 5:3–12 ki he ngaahi tuʻunga ʻulungaanga ʻo kinautolu naʻe folofola ʻa Sīsū te nau monūʻiá pea mo e ngaahi tāpuaki naʻá Ne talaʻofa maʻanautolú. Fakafonu leva e sātí ʻaki e meʻa ʻoku nau maʻú. Aleaʻi mo e fānaú ʻa e ʻuhinga ʻo e tuʻunga ʻulungaanga takitaha mo hono tāpuakí.

  • Tohiʻi ʻa e tuʻunga ʻulungaanga takitaha mei he ngaahi veesi ko ʻení ʻi ha laʻipepa mo e tāpuaki ʻoku fekauʻaki mo iá ʻi ha laʻipepa. Hangē ko ʻení, ʻe lava ke ʻasi ʻi ha kaati laʻipepa ʻe taha ʻa e “angamalū,” pea ʻi he laʻipepa ʻe tahá ʻa e “maʻu ʻa e fonuá” (veesi 5). Tuku ki he fānaú ke nau fakatauhoa ʻa e ngaahi tuʻunga ʻulungāngá mo e ngaahi tāpuakí. Kole ki he fānaú ke nau fili ha taha ʻo e ngaahi ʻulungaanga ʻi he vēsí ni ʻoku nau fie maʻu ke fakatupulakí.

Mātiu 5:9, 21–24, 38–47

ʻE lava ke u hoko ko ha taha faʻa fakalelei.

Naʻe akonaki ʻe Sīsū ʻe ui ʻa e kau faʻa fakaleleí ko e fānau ʻa e ʻOtuá. Te ke ueʻi fēfē e fānaú ke nau hoko ko ha niʻihi faʻa fakalelei?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaafeʻi ha tamasiʻi pe taʻahine ke ne lau leʻolahi e Mātiu 5:9. Ko e hā ʻa e faʻa fakalelei? Ko e hā ha ngaahi founga te tau lava ai ʻo hoko ko ha kau faʻa fakalelei ki hotau ngaahi fāmili mo e ngaahi kaungāmeʻá? (Ki ha toe ngaahi fakakaukau, vakai ki he veesi 21–24, 38–47.)

  • Kole ki he fānau takitaha ke nau fakakaukau ki ha tūkunga ʻe fie maʻu ai e tokoni ʻo ha tokotaha faʻa fakalelei. Ko e hā ʻe fai ʻe ha tokotaha faʻa fakalelei ʻi he tūkunga ko iá?

  • Fakaafeʻi e fānaú ke nau vahevahe e ngaahi taimi ne nau fakahaaʻi ai ʻenau ʻofá ki ha tokotaha, neongo kapau naʻe makehe ʻa e tokotaha ko iá meiate kinautolu pe naʻe faingataʻa ke ʻofa kiate ia.

Mātiu 5:14–16

ʻE lava ʻe heʻeku sīpingá ke ne fakamaama ʻa e halá ki he niʻihi kehé ke nau muimui ai kia Sīsū.

Ko e tokolahi ʻo e fānau ʻokú ke akoʻí kuo nau fakahoko ha ngaahi fuakava ʻi he papitaisó. Fakakaukau ki he founga ʻoku kaunga ai ʻa e lea ʻa e Fakamoʻuí ʻi he Mātiu 5:14–16 ki heʻenau ngaahi fuakavá. Ko e hā ha ngaahi pōpoaki ʻe ala maʻu ʻe he ʻEikí ʻi he potufolofola ko ʻení, maʻá e fānau ʻi hoʻo kalasí?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Tokoniʻi e fānaú ke nau ako maʻuloto e Mātiu 5:16. Hiki e vēsí ʻi he palakipoé. Toutou lau fakataha ia, tamateʻi ha ngaahi lea ʻe niʻihi ʻi he taimi kotoa pē ʻokú ke lau ai. Fakaafeʻi e fānaú ke nau tā e ngaahi meʻa te nau lava ʻo fai ke nau hoko ai ko ha maama ki he niʻihi kehé. Talanoa fekauʻaki mo e founga ʻoku tokoni ai ʻa e hoko ko ha maama ki he niʻihi kehé, ki hono fakahoko ʻetau ngaahi fuakava ʻi he papitaisó (vakai, Mōsaia 18:8–10).

  • Hivaʻi fakataha ha foʻi hiva fekauʻaki mo hono vahevahe ʻo e māmá ki he niʻihi kehé, hangē ko e “Ulo Atu” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 96). Te tau lava fēfē ʻo vahevahe ʻa e maama ʻo e Fakamoʻuí?

  • Kole ki he fānaú ke nau tā e ngaahi meʻa ʻokú ne ʻomi e māmá kiate kitautolú. Lau ʻa e Mātiu 5:14–16. ʻEke ange ko e hā e ʻuhinga ʻoku finangalo ai ʻa Sīsū ke tau hoko ko ha maama ki he māmaní.

  • Fakaafeʻi ha fānau ʻe toko ua ke na fehangahangai, pea kole ki he tokotaha ke ne feinga ke ʻai ke malimali e tokotaha ʻe tahá taʻe te ne ala kiate ia. Talanoa kau ki he mālohi ʻoku maʻu ʻe he fānaú ke ne ʻomi e fiefiá ki he niʻihi kehé.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akó

Poupouʻi e Ako ʻi ʻApí

Fakatukupaaʻi e fānaú ke nau fekumi ki ha taha ʻoku hoko ko ha tokotaha faʻa fakalelei ʻi he uiké ni. ʻI he kamataʻanga ʻo e kalasí ʻi he uike kahaʻú, fakaafeʻi kinautolu ke nau talanoa fekauʻaki mo e tokotaha mo e meʻa ne nau vakai ki aí.

Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Tokoniʻi e fānaú ke nau longomoʻui. “ʻI hoʻo akoʻi ʻa e fānaú, tuku ke nau faʻu, tā fakatātaaʻi, valivali, tohi [pea] mohu founga. ʻOku mahulu hake e ngaahi meʻá ni ʻi ha ʻekitivitī fakafiefia peé—ʻoku mahuʻinga ia ki he akó” (Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 26).

Paaki