Fuakava Foʻoú 2023
6–12 Nōvema. Hepelū 7–13: “Ko e Taulaʻeiki Lahi ʻo e Ngaahi Meʻa Lelei ʻe Hokó”


“6–12 Nōvema. Hepelū 7–13: ‘Ko e Taulaʻeiki Lahi ʻo e Ngaahi Meʻa Lelei ʻe Hokó’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: Fuakava Foʻoú 2023 (2021)

“6–12 Nōvema. Hepelū 7–13,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: 2023

ʻĪmisi
Ko hono foaki ʻe Melekisēteki ha tāpuaki kia ʻEpalame

Ko e Tāpuakiʻi ʻe Melekisēteki ʻa ʻEpalamé, tā ʻa Walter Rane. Meʻafoaki ʻo e tokotaha ʻātí

6–12 Nōvema

Hepelū 7–13

“Ko e Taulaʻeiki Lahi ʻo e Ngaahi Meʻa Lelei ʻe Hokó”

ʻI hoʻo fakamanatu mo fakalaulauloto ki he fokotuʻutuʻu ko ʻení, tokanga ki he ngaahi ueʻi ʻokú ke maʻu kau ki he fānau ʻokú ke akoʻí. ʻE tokoni atu ʻa e Laumālié ke kumi ha ngaahi pōpoaki maʻanautolu ʻi he Hepelū 7–13.

ʻĪmisi
fakaʻilonga feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

Kole ki he fānaú ke vahevahe e ngaahi meʻa ʻoku nau fai mo honau ngaahi fāmilí ke nau ako ai e ongoongoleleí ʻi ʻapi. Fakaafeʻi ke nau vahevahe ha niʻihi ʻo e ngaahi aʻusia ʻoku nau manako aí, ʻi hono ako e ongoongoleleí mo honau ngaahi fāmilí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Iiki Angé

Hepelū 7:1–6

ʻE lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he lakanga fakataulaʻeikí ʻi ha ngaahi founga lahi.

ʻE lava ke ʻomi ʻe he Hepelū 7:1–6 ha faingamālie ke fakafeʻiloaki ki he fānaú ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakamatalaʻi nounou ko hai ʻa ʻĒpalahame, pea ngāue ʻaki leva ʻa e Hepelū 7:1–6 ke akoʻi naʻe totongi vahehongofulu ʻa ʻĒpalahame kia Melekisēteki (vakai foki, Liliu ʻa Siosefa Sāmita, Sēnesi 14:36–40 [ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá]). Fakamatalaʻi ange naʻe maʻu ʻe Melekisēteki ʻa e lakanga fakataulaʻeikí, ʻa ia ko e mālohi ʻo e ʻOtuá, pea naʻe ngāue ʻaki ia ʻe Melekisēteki ke tāpuakiʻi ʻaki ʻa ʻĒpalahame. Mahalo ʻe fiefia e fānaú ke nau fakatātaaʻi e talanoá ʻaki ha ngaahi teuteu faingofua, hangē ko ha kalauni mo ha sila vahehongofulu.

  • Fakaafeʻi ha maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒlone ke ʻaʻahi mai ki he kalasí pea talanoa ki he fānaú e founga kuo nau fakaʻaongaʻi ai ʻa e lakanga fakataulaʻeikí ke faitāpuekina e niʻihi kehé. Fakaʻaliʻali leva ki he fānaú ha ʻū fakatātā ʻo e ngaahi ouau kehekehe ʻo e lakanga fakataulaʻeikí (hangē ko ʻení, vakai ki he fakatātā 103–8 ʻi he Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí). Tokoniʻi e fānaú ke nau fakapapauʻi pe ko e lakanga fakataulaʻeiki fē ʻoku fie maʻu ki he ouau takitaha pea ʻave ʻa e fakatātā ko iá ki he maʻu lakanga fakataulaʻeiki totonú ke ne pukepuke.

Hepelū 11:1–32

Ko e tuí ʻa e falala ki he meʻa ʻoku ʻikai ke tau lava ʻo mamata ki aí.

Neongo ʻoku ʻikai ke tau lava ʻo mamata ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi, ka te tau lava ʻo fakatupulaki ʻa e tui kiate Kinaua mo ʻEna ngaahi talaʻofá, muimui ki he ngaahi sīpinga ʻo e kakai faivelenga naʻe fakamatalaʻi ʻi he Hepelū 11.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo Sīsū. Tuku takai holo he lokí ha ngaahi meʻa ke ne fakafofongaʻi ha “ngaahi fakamoʻoni” ʻokú Ne moʻoni neongo ʻoku ʻikai ke tau lava ʻo mamata kiate Ia (hangē ko e folofolá, ko ha fakatātā ʻo e ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí, pe ko ha fakatātā ʻo e māmaní). Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau kumi e ngaahi meʻa ko iá, pea vahevahe kiate kinautolu e founga ʻoku tokoniʻi ai ʻe he meʻa takitaha ke tau maʻu ha tui ʻoku moʻui ʻa Sīsū.

  • ʻOmi ha ī laʻipepa, pea tuku ke taufetongi e fānaú ʻi hono ongoʻi e ʻea ʻoku puhi mai ki honau fofongá. Akoʻi kiate kinautolu ʻoku ʻikai ke tau lava ʻo mamata ki he ʻeá, ka ʻoku tau lava ʻo ongoʻi ia. Ko e meʻa tatau pē, ʻoku ʻikai ke tau lava ʻo mamata ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi, ka te tau lava ʻo ongoʻi ʻEna ʻofá mo maʻu ha tui ʻokú Na ʻi ai moʻoni.

  • Vahevahe e ngaahi talanoa kau ki ha tokotaha pe ko ha kakai tokolahi ʻoku lave ki ai e Hepelū 11:4–32. Te ke lava foki ʻo maʻu ha ngaahi talanoa fekauʻaki mo e kakai ko ʻení ʻi he Ngaahi Talanoa ʻo e Fuakava Motuʻá. Ko e hā naʻe fai ʻe he kakaí ni ke fakahaaʻi ai ʻoku nau maʻu ha tui ki ha meʻa naʻe ʻikai ke nau lava ʻo mamata ki ai? Vahevahe ha ngaahi tāpuaki ʻokú ke maʻu koeʻuhí ko hoʻo tuí.

Hepelū 13:5–6

ʻE tokoniʻi kitautolu ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi pea he ʻikai ke ne liʻaki kitautolu.

Ko e hā ha ngaahi faingataʻa ʻoku ala foua ʻe he fānaú he taimí ni? ʻE tokoni fēfē kiate kinautolu ʻa e pōpoaki ʻo e Hepelū 13:5–6?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Toe vakaiʻi ha ngaahi talanoa ʻe niʻihi mei he Fuakava Foʻoú kuo ako ʻe he fānaú ʻi he taʻú ni, ʻa ia ne tokoniʻi ai ʻe he Fakamoʻuí e niʻihi kehé, hangē ko e taimi naʻá Ne fakamoʻui ai e tangata naʻe mahaki teté (vakai Luke 5:18–26) pe fafanga ʻa e toko 5,000 (vakai Mātiu 14:15–21). Tokoniʻi e fānaú ke nau ako e kupuʻi lea “Ko hoku tokoní ʻa e ʻEikí” (Hepelū 13:6).

  • Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau tā ha fakatātā ʻo ha taimi ne fakafiemālieʻi ai kinautolu ʻe ha taha ʻi heʻenau ongoʻi ilifiá. Lau kiate kinautolu e Hepelū 13:5–6, pea fakamoʻoniʻi ange ʻoku tokoniʻi kitautolu ʻe he Tamai Hēvaní pea he ʻikai ʻaupito ke Ne siʻaki kitautolu. Tokoniʻi e fānaú ke nau kosi ʻo toʻo ha ngaahi foʻi haati laʻipepa ʻoku lahi feʻungá ke kofu ʻaki ʻa e ʻū fakatātaá. Ko e hā ha ngaahi meʻa ʻokú ne tokoniʻi kitautolu ke tau ongoʻi ofi ange ai ki he Tamai Hēvaní? Hiki ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻá ni ʻi he ngaahi foʻi hātí.

  • Akoʻi ki he fānaú ha hiva fekauʻaki mo e ʻofa mo e tokoni ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi kiate kitautolu, hangē ko e “Tala mai ʻEiki” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 75). Te tau lava fēfē ʻo ʻiloʻi ʻoku ofi mai ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi kiate kitautolú? Talanoa ki ha taimi naʻá ke ongoʻi ai “ko [ho] tokoní ʻa e ʻEikí.”

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Lalahi Angé

Hepelū 7:1–4

ʻOku muimui ʻa e kau taki ʻo e Siasí ki he Fakamoʻuí.

Te ke ngāue ʻaki fēfē ʻa e ngaahi veesi ko ʻení ke tokoni ke mahino ki he fānaú ko e niʻihi naʻe ui ke ngāue ʻi he Siasi ʻo e ʻEikí, ʻoku totonu ke nau moʻui faivelenga mo tokoni ki he niʻihi kehé ʻo hangē ko Iá?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Tokoniʻi e fānaú ke nau lisi e ngaahi meʻa ʻoku nau ʻilo fekauʻaki mo e ongo taki maʻongoʻonga ko ʻĒpalahame mo Melekisētekí. Te nau lava ʻo maʻu ha tokoni ʻi he Hepelū 7:1–4; ʻĒpalahame 1:1–2; mo e Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Sēnesi 14:25–40 ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá. Ko e hā ha ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisi naʻe maʻu ʻe he ongo tangata ko ʻení, naʻe tokoni ai kiate kinaua ke na fakaʻapaʻapaʻi ʻa e lakanga fakataulaʻeikí?

  • Kole ki he fānaú ke nau lau e Hepelū 7:1–2 pea kumi e ngaahi hingoa naʻe fakaʻaongaʻi ke fakamatalaʻi ʻaki ʻa Melekisētekí. ʻOku fakamanatu fēfē mai nai kiate kitautolu ʻe he ngaahi hingoa ko ʻení ʻa Sīsū Kalaisí? Tokoniʻi kinautolu ke nau fakakaukau ki ha ngaahi founga naʻe hoko ai ʻa Sīsū ko e “Tuʻi ʻo e fiemālié.” Fakaafeʻi kinautolu ke nau talanoa kau ki ha kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki kehe ʻoku nau hoko foki ko ha sīpinga ʻo e muimui ki he Fakamoʻuí?

  • Vahevahe ha aʻusia ʻa ia naʻe fakamālohia ai hoʻo tui ki he Fakamoʻuí koeʻuhí ko e ngāue ʻa ha maʻu lakanga fakataulaʻeiki angatonu. Tokoniʻi e fānaú ke nau fakakaukau ki ha ngaahi founga kuo faitāpuekina ai kinautolu ʻe he lakanga fakataulaʻeikí.

Hepelū 11

ʻOku fakapaleʻi ʻe he Tamai Hēvaní ʻa kinautolu ʻoku nau maʻu e tuí.

ʻOku ʻi he Hepelū 11 ha ngaahi sīpinga lahi ʻo ha kakai ne faitāpuekina ʻi heʻenau ngāue ʻi he tuí. Ko e fē ʻi he ngaahi talanoa ko ʻení ʻoku ueʻi fakalaumālie mo tokoni taha ki he fānau ʻokú ke akoʻí?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaafeʻi e fānaú ke nau faʻu ha lisi ʻi he palakipoé, ʻo e ngaahi meʻa ʻoku nau ako kau ki he tuí ʻi he Hepelū 11:1–3, 6. ʻOange ki he fānau takitaha ʻa e hingoa ʻo ha taha ʻoku lave ki ai ʻi he Hepelū 11, pea fakaafeʻi ke nau lau e ngaahi veesi ʻoku fekauʻaki mo e tokotaha ko iá. Kole ange ke nau vahevahe ha ngaahi fakaʻilonga tokoni fekauʻaki mo e tokotahá kae lava ʻe he fānau kehé ʻo mateʻi pe ko hai ia. Naʻe fakahaaʻi fēfē ʻe he kakai ko ʻení ʻa e tuí, pea naʻe fakapaleʻi fēfē kinautolu ʻe he Tamai Hēvaní? (Ki ha ʻū fakatātā ʻo e kakaí ni, vakai ki he konga ʻo e Fuakava Motuʻá ʻo e Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí.)

  • Hili e laukonga fekauʻaki mo ha niʻihi ʻo e ngaahi sīpinga angatonu ʻi he Hepelū 11, kole ki he fānaú ke nau tohi fekauʻaki mo ha taha ʻoku nau ʻilo naʻá ne fakahaaʻi ʻa e tuí. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻi he fānaú ke vahevahe ʻenau ngaahi sīpingá ki he kalasí.

Hepelū 12:5–11

ʻOku fakatonutonuʻi ʻe he ʻEikí ʻa kinautolu ʻokú Ne ʻofa aí.

ʻE lava ke tokoni ʻa e ngaahi veesi ko ʻení ke mahino ki he fānaú, ʻoku fakatonutonuʻi kinautolu ʻe he Tamai Hēvaní, ko ʻenau ongomātuʻá, mo e niʻihi kehé koeʻuhi ʻoku nau ʻofa ʻiate kinautolu mo fie maʻu ke nau ako mei heʻenau ngaahi fehālākí.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Lau fakataha e Hepelū 12:5–11, pea kole ki he fānaú ke nau fekumi ki he ngaahi ʻuhinga ʻoku valokiʻi ai kitautolu ʻe he Tamai Hēvaní (fakatonutonuʻi pe akoʻi kitautolu). Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he meʻá ni kau ki he ʻuhinga ʻoku fakatonutonuʻi ai ʻe he ngaahi mātuʻa fakamatelié ʻa ʻenau fānaú? ʻOku totonu nai ke tau tali fēfē ʻa e fakatonutonu loto-ʻofa peheé?

  • Vahevahe ha ngaahi sīpinga ʻo ha kakai ʻi he folofolá naʻe valokiʻi kinautolu ʻe he ʻEikí pea nau fakatomala (ki ha sīpinga, vakai ki he 1 Nīfai 16:25–27; ʻEta 2:13–15). ʻOku nau hoko fēfē nai ko ha ngaahi sīpinga lelei ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he Hepelū 12:5–11?

  • Hili hono lau e Hepelū 12:5–11, fakaafeʻi e fānaú ke nau hiki hifo ha ngaahi meʻa ʻe niʻihi te nau feinga ke manatuʻi ʻi he taimi ʻoku fakatonutonuʻi ai kinautolu koeʻuhí ko ʻenau ngaahi fehālākí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akó

Poupouʻi e Ako ʻi ʻApí

Fakaafeʻi e fānaú ke hiki pe tā ha kiʻi fakatātā fekauʻaki mo e meʻa ne nau ako ʻi he kalasí. Poupouʻi kinautolu ke nau ngāue ʻaki ia ke vahevahe e meʻa ne nau akó mo honau ngaahi fāmilí.

Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Fakaʻaongaʻi e ʻū peesi ʻekitivitií. Lolotonga hono fakakakato ʻe he fānaú ʻa e ngaahi peesi ʻekitivitií lolotonga e kalasí, fakaʻaongaʻi e taimí ke toe vakaiʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni mei he lēsoní.

Paaki