28 febrero–6 marzo

Genesis 28–33

“Chi yaal wan li Qaawa’ sa’ li na’ajej a’in”

Naq yooqat chirilb’al Genesis 28–33, k’oxla chan ru naq eb’ li seraq’ ut eb’ li na’leb’ wankeb’ sa’ li ch’ol a’an naru narosob’tesiheb’ li kok’al.

Tz’iib’a li nakak’oxla

Xkanab’ankileb’ chi wotzok

Patz’ reheb’ li kok’al naq te’xkut jun b’olotz’ chirib’ileb’ rib’. Naq eb’ li kok’al te’xchap li b’olotz’, patz’ reheb’ naq te’xwotz jun na’leb’ yookeb’ chixtzolb’al sa’ li Najter Chaq’rab’, maare sa’ kab’l malaj sa’ li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al.

Xk’utb’al li tzol’leb’: Kok’al toj ka’ch’ineb’ xyu’am

Genesis 28:10–22

Eb’ li sumwank nikine’xtenq’a chi q’ajk rik’in li qaChoxahil Yuwa’.

Sa’ jun li matk’ laj Jakob kiril jun li eeb’ li naxik sa’ choxa. Li eeb’ naru nareetaliheb’ li sumwank neke’qab’aanu rik’in li Dios, xb’aan naq eb’ li sumwank a’in nokohe’xtenq’a chixkawresinkil qib’ re q’ajk b’ar wi’ wan a’an.

Kok’ k’anjel naru chi b’aanumank

• Yaab’asi Genesis 28:12–13 reheb’ li kok’al. Ch’olob’ naq li eeb’ naru nareetaliheb’ li sumwank li nokohe’xtenq’a chi q’ajk rik’in li qaChoxahil Yuwa’. Patz’ reheb’ li kok’al naq te’xk’oxla naq yookeb’ chi taqe’k sa’ jun li eeb’ naq yooqat chi aatinak chirix jo’q’e naqayeechi’i naq too’ab’inq chiru li Dios, maare naq nakub’e qaha’, naq naqatzeka li loq’laj wa’ak, malaj naq nokoxik sa’ li santil ochoch. Tenq’aheb’ li kok’al chixk’oxlankil chan ru te’xkawresi rib’ re te’ok sa’ sumwank naq te’kub’eeq xha’.

• Yaab’asi Genesis 28:15 reheb’ li kok’al, ut taajultika li aatin “Wankin aawik’in” ut “Ink’a’ tatinkanab’.” Ch’olob’ naq li Dios kixyeechi’i naq taawanq junelik qik’in wi naqayal qaq’e chixsik’b’al ru li us. Tenq’aheb’ li kok’al chixk’oxlankil k’a’ru te’xb’aanu re naq te’nach’oq rik’in li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo.

Genesis 29:16–28

Tento naq junelik tinb’aanu li ninyeechi’i.

Laj Jakob ki’ok chi trab’ajik rik’in laj Laban chiru wuqub’ chihab’ re naq taasumlaaq rik’in xRakel, lix rab’in laj Laban. Laj Jakob kiroxloq’i li raatin, a’b’an laj Laban ink’a’. K’oxla roksinkil li seraq’ a’in re xk’utb’al chiruheb’ li kok’al naq aajel ru xb’aanunkil li k’a’ru naqayeechi’i.

Kok’ k’anjel naru chi b’aanumank

• Yaab’asi Genesis 29:18, 20 reheb’ li kok’al, ut ch’olob’ naq laj Jakob kik’anjelak chiru wuqub’ chihab’ jo’ kixyeechi’i re naq taasumlaaq rik’in li xRakel, ut jwal naab’al li hoonal a’an (chi’ilmanq ajwi’ “Jacob y su Familia,” sa’ Relatos del Antiguo Testamento). Tenq’aheb’ li kok’al chixk’oxlankil k’a’ru maare te’xyeechi’i reheb’ jalan chik kristiaan. K’a’ut naq aajel ru naq taqab’aanu li k’a’ru naqayeechi’i? Tenq’aheb’ chixtawb’al ru naq jun li sumwank a’an jun li loq’laj yeechi’ink naqab’aanu rik’in li Dios. Wotz xnawom aach’ool naq li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo neke’xb’aanu li neke’xyeechi’i.

• B’ichahomaq ut aatinanqex sa’ komonil chirix jun li b’ich chirix xmaak’a’il li b’alaq’, maare “Saqaq aawu” (B’ichleb’aal choq’ reheb’ li Kok’al, 81).

Genesis 33:1–4

Li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo naru nikine’xtenq’a chixraab’al lin junkab’al.

Lix k’ihaleb’ li kok’al neke’xnaw k’a’ru li josq’ok rik’in li ras riitz’ineb’. Li seraq’ chirix laj Jakob ut laj Esau naq ke’numta sa’ xb’een lix josq’ileb’ naru naxtenq’aheb’ li kok’al.

Xjalam-uuch laj Jakob ut laj Esau chi q’alq’ookeb’, xb’aan laj Robert T. Barrett

Kok’ k’anjel naru chi b’aanumank

• Ye reheb’ li kok’al k’a’ut naq kijosq’o’ laj Esau rik’in laj Jakob (chi’ilmanq Genesis 27:41 malaj “Jacob y Esau,” sa’ Relatos del Antiguo Testamento). Patz’ reheb’ li kok’al naq te’xk’ut chan ru naq neke’josq’o’. Ch’olob’ naq chirix k’iila chihab’, laj Jakob naxuwak chirula’aninkil laj Esau. Patz’ reheb’ li kok’al naq te’xk’ut chan ru naq neke’xuwak. K’a’ru tento taqab’aanu naq nokoxuwak? Patz’ reheb’ li kok’al naq te’xpak’ tijok naq yooqat chixyaab’asinkil li kixye laj Jakob sa’ lix tij (chi’ilmanq Genesis 32:11). Chirix a’an yaab’asi sa’ Genesis 33:4 k’a’ru kik’ulman naq laj Esau kiril laj Jakob. Patz’ reheb’ li kok’al naq te’xk’ut chan ta wi’ ru li ruheb’ laj Jakob ut laj Esau naq ke’ril wi’chik rib’eb’.

• K’ut xjalam-uuch laj Jakob ut laj Esau li wan sa’ li perel a’in. Kanab’eb’ li kok’al chixch’olob’ankil k’a’ru neke’ril sa’ li jalam-uuch. Ye reheb’ naq ra li ke’reek’a chirib’ileb’ rib’, a’b’an ke’xkuy xmaak chirib’ileb’ rib’. Tenq’aheb’ li kok’al chixk’oxlankil chan raj ru te’xk’ut xrahomeb’ chiru junaq komon sa’ lix junkab’aleb’, jo’ naq laj Jakob ut laj Esau ke’xra rib’.

Xk’utb’al li tzol’leb’: Kok’al ak ninqeb’

Genesis 28:10–22

Li sumwank nikine’xtenq’a chi q’ajk rik’in li qaChoxahil Yuwa’.

Naru nakawoksi li seraq’ naq laj Jakob kixmatk’i jun li eeb’ nataqe’ sa’ choxa re xk’utb’al chiruheb’ li kok’al naq xpaab’ankileb’ li sumwank nokoxkawresi re ok sa’ xhilob’aal li Dios.

Kok’ k’anjel naru chi b’aanumank

• Patz’ reheb’ li kok’al naq te’ril Genesis 28:10–15 ut te’xyiib’ jun xjalam-uuch lix matk’ laj Jakob. Patz’ reheb’ naq te’xk’ut lix jalam-uucheb’. Ch’olob’ naq li eeb’ nareetali naq laj Jakob taaq’ajq rik’in li Dios. K’a’ru xk’e qe li Dios re qatenq’ankil chi q’ajk rik’in a’an? (chi’ilmanq li perel re kok’ k’anjel re li xamaan a’in). Jultika reheb’ li kok’al li sumwank ke’xb’aanu sa’ lix kub’iha’. Chan ru naq xyu’aminkil li sumwank a’in nokoxjilosi rik’in li Dios?

• K’ut xjalam-uuch li santil ochoch ut tz’iib’a chiru li pizarron ch’ol aatin re Genesis 28:15–17, maare: “Wankin aawik’in,” “Chi yaal wan li Qaawa’ sa’ li na’ajej a’in,” “A’an rochoch li Dios,” malaj “Rokeb’aal li choxa.” Patz’ reheb’ li kok’al naq te’xtaweb’ li ch’ol aatin a’an. Ch’olob’ chiruheb’ li kok’al chan ru naq neke’tenq’aak xb’aan li santil ochoch ut eb’ li sumwank chi nach’ok rik’in li Qaawa’.

Genesis 29:16–30

Ninpaab’ naq tento naq maak’a’aq inb’alaq’.

Laj Jakob kik’anjelak wuqub’ chihab’ choq’ re laj Laban jo’ kixyeechi’i, a’b’an kib’alaq’iik xb’aan laj Laban. Chan ru taawoksi li seraq’ a’in re xtenq’ankileb’ li kok’al chixtawb’al ru naq aajel ru te’wanq chi maak’a’ xb’alaq’eb’ us ta neke’b’alaq’ik li kristiaan?

Kok’ k’anjel naru chi b’aanumank

• Ilomaq Genesis 29:16–30 sa’ komonil ut tenq’aheb’ li kok’al chixk’osb’al ru li nak’ulman sa’eb’ li raqal. K’a’ru kixb’aanu laj Jakob’ naq kib’alaq’iik? K’a’ru naqatzol sa’ li seraq’ a’in?

• Tz’iib’a chiru li pizarron K’a’ru nak’ulman naq nokob’alaq’ik? ut K’a’ru nak’ulman naq ink’a’ nokob’alaq’ik? Patz’ reheb’ li kok’al naq te’xsik’ xsumenkil sa’ “Xmaak’a’il li b’alaq’ ut anchalil ch’oolej” (sa’ Choq’ re Xkawilaleb’ li Saaj [2011], 19).

Genesis 32:6–11; 33:1–4

Li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo naru nikine’xtenq’a chixraab’al lin junkab’al.

Laj Esau kijosq’o’ rik’in laj Jakob, ut laj Jakob kixuwak chirilb’al wi’chik ru laj Esau, us ta ak kinume’ 20 chihab’. A’b’an laj Jakob kixpatz’ xtenq’ankil sa’ tij, ut laj Esau kinumta sa’ xb’een lix josq’il. Chan ru taawoksi li seraq’ a’in re xk’utb’al chiruheb’ li kok’al naq aajel ru xraab’al li qajunkab’al?

Kok’ k’anjel naru chi b’aanumank

• Patz’ reheb’ li kok’al ma najultiko’ reheb’ chan ru lix wanjikeb’ laj Jakob ut laj Esau (chi’ilmanq Genesis 27:41 malaj “Jacob y Esau,” sa’ Relatos del Antiguo Testamento). Ch’olob’ naq chirix naq ink’a’ ke’ril rib’ chiru 20 chihab’, laj Jakob xko’o xtawb’al laj Esau. Ilomaq Genesis 32:6–11 sa’ komonil. K’a’ru kireek’a laj Jakob? K’a’ru kixb’aanu re xtawb’al xtenq’ankil? Ch’olob’ xyaalal naq naru naqapatz’ qatenq’ankil re li qaChoxahil Yuwa’ naq ch’a’aj li qawanjik sa’ li qajunkab’al. Ilomaq Genesis 33:1–4 sa’ komonil re xk’eeb’al reetal chan ru naq li Qaawa’ kixsume lix tij laj Jakob.

• Wotz junaq aanumsihom malaj junaq seraq’ sa’eb’ li hu re li Iglees chirix xk’utb’al qarahom chiruheb’ li qajunkab’al. Patz’ reheb’ li kok’al naq te’xwotz ajwi’ xnumsihomeb’. K’a’ru taqab’aanu naq jun li komon re li qajunkab’al yoo xjosq’il qik’in? Re xnawb’al k’a’ru kixk’ut chiqu li Qaawa’, chi’ilmanq Mateo 5:43–45.

Xb’oqb’aleb’ chi tzolok sa’ kab’l

Patz’ reheb’ li kok’al naq te’xwotz li perel re kok’ k’anjel re li xamaan a’in sa’ lix junkab’aleb’ re te’xtenq’aheb’ chixtzolb’al ut chixjultikankil lix matk’ laj Jakob.

Xkawresinkil qib’ jo’ aj k’utunel

Oksiheb’ jalam-uuch re xtenq’ankileb’ li kok’al chixtawb’al ru li seraq’ sa’ li loq’laj hu. Eb’ li kok’al neke’tzolok chi us naq neke’ril xjalam-uuch li seraq’ malaj li k’utum sa’ li loq’laj hu. Naru nakak’ut jun jalam-uuch re li tusleb’ aatin re li xamaan a’in sa’ Kim, Taaqehin—Choq’ reheb’ li komon ut li junkab’al.