Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
ʻAho 19–25 ʻo ʻOkatopá. 3 Nīfai 27–4 Nīfaí: “ʻOku ʻIkai Lava ke ʻI Ai ha Kakai ʻOku Lahi Hake ʻEnau Fiefiá”


“‘Aho 19–25 ʻo ʻOkatopá. 3 Nīfai 27–4 Nīfaí: “ʻOku ʻIkai Lava ke ʻI Ai ha Kakai ʻOku Lahi Hake ʻEnau Fiefiá,” Haʻu, ʻo Muimui ‘Iate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: Tohi ʻa Molomoná 2020 (2020)

“ʻAho 19–25 ʻo ʻAokosí. 3 Nīfai 27–4 Nīfaí,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: 2020

ʻĪmisi
Ko e lotu ʻa Sīsū mo e kakai Nīfaí

Ko e Lotu ʻa Kalaisí, tā ʻe Derek Hegsted

ʻAho 19–25 ʻo ʻOkatopá

3 Nīfai 274 Nīfaí

“ʻOku ʻIkai Lava ke ʻI Ai ha Kakai ʻOku Lahi Hake ʻEnau Fiefiá”

Ko e ako fakataautaha ʻo e 3 Nīfai 274 Nīfai ko e founga lelei taha ia ʻo e teuteu ke faiakó. ʻE lava ke tokoni ʻa e ngaahi tokāteline mo e ngaahi fakakaukau ʻi he lēsoni ko ʻení ke ke tali e ngaahi ueʻi fakalaumālie ʻokú ke maʻu ʻi hoʻo akó.

Lekooti ʻa e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

ʻĪmisi
fakaʻilonga feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

Ko ha founga ʻe taha ke poupouʻi ai e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau vahevahe ʻa e ngaahi ʻilo mei heʻenau ako fakatāutahá ko hano fakaafeʻi kinautolu ke nau kumi ha himi ʻoku fekauʻaki mo ha foʻi moʻoni naʻa nau ako ʻi he 3 Nīfai 274 Nīfaí. Hili ia pea te nau lava ʻo vahevahe ʻa e ngaahi himi naʻa nau maʻú mo e founga ʻo e fekauʻaki ʻa e ngaahi himí ni mo e ngaahi moʻoni fakafolofolá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné

3 Nīfai 27:1–22

Ko e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ʻoku ui ia ʻi Hono huafá pea ʻoku langa ʻi Heʻene ongoongoleleí.

  • ʻʻI hano aleaʻi e hingoa ʻo e Siasí, ʻe lava ai ke fakaloloto e houngaʻia ʻa e kau mēmipa ʻo hoʻo kalasí ʻi heʻenau memipasipi ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní. Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau hiki ha hingoa ʻo ha ngaahi kautaha kehekehe pea fakamatalaʻi e meʻa ʻoku talamai ʻe honau ngaahi hingoá fekauʻaki mo e ngaahi kautaha ko iá. Hili ia pea lau ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e 3 Nīfai 27:1–12, mo kumi e meʻa naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí fekauʻaki mo e hingoa ʻo Hono Siasí. Te nau toe lava foki ke vahevahe ʻene ʻuhinga kiate kinautolu ʻo e hoko ko e kāingalotu ʻo e Siasi ʻo Kalaisí. ʻOku ʻuhinga ki he hā ke ʻai Hono huafá kiate kitautolú?

  • Ko ha founga ʻeni ʻe taha ke aleaʻi ʻa e mahuʻinga ʻo e hingoa ʻo e Siasi ʻo e Fakamoʻuí. Hili hano aleaʻi ʻo e ngaahi moʻoni ʻoku maʻu he 3 Nīfai 27:1–22, te ke lava ʻo hiki e hingoa kakato ʻo e Siasí ʻi he palakipoé. Pea ʻe lava ke fili ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ha ngaahi foʻi lea ʻi he hingoá pea fokotuʻu mai ha founga ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ʻe he foʻi lea takitaha ke tau ʻiloʻi pe ko hai kitautolu pe ko e hā e meʻa ʻoku tau tui ki aí. ʻE lava ke tokoni e fakamatala ʻa Palesiteni M. Lāsolo Pālati ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé.” Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke fakaʻaongaʻi ʻa e hingoa ʻo e Siasí ʻi heʻetau vahevahe ʻetau tuí mo e niʻihi kehé?

  • Hili hono fakamatalaʻi ko Hono Siasí kuo pau ke “langa ʻi [Heʻene] ongoongoleleí” (3 Nīfai 27:10), naʻe fakamatalaʻi ʻe he Fakamoʻuí pe ko e hā ʻa ʻEne ongoongoleleí. Te ke ala fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau vahevahe ha founga te nau ala fakamatalaʻi ai ki hanau kaungāmeʻa pe ko e hā ʻa e ongoongolelei. Pea te ke lava leva ke fakaafeʻi kinautolu ke nau fakatotolo ʻi he 3 Nīfai 27:13–22, ʻo kumi e founga hono fakaʻuhingaʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻEne ongoongoleleí. Te tau fakamatalaʻi nounou fēfē ʻa e meʻa naʻe folofola ʻaki ʻe he Fakamoʻuí? ʻI heʻetau ako ko ia e fakaʻuhingaʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e ongoongoleleí, ko e hā ha ngaahi ʻilo ʻoku tau maʻu fekauʻaki mo e founga ke tau moʻui ʻaki ai e ongoongoleleí ʻi heʻetau moʻui fakaʻahó?

3 Nīfai 29–30

Ko e Tohi ʻa Molomoná ko ha fakaʻilonga ia kuo fakahoko e ngāue ʻa e ʻOtuá ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní.

  • Mahalo te ke lava ʻo kamata ha fealēleaʻaki fekauʻaki mo e 3 Nīfai 29–30 ʻaki haʻo fakamatala kau ki he ngaahi fakaʻilongá. Hangē ko ‘ení, ʻe lava ke fakahingoa ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ha ngaahi fakaʻilonga ʻoku tau ʻilo ai ʻoku ʻamanaki tō mai ha matangi mālohi pe ʻoku liliu e ngaahi faʻahitaʻú. Hili ia pea te nau lava ʻo lau ʻa e 3 Nīfai 29:1–3 ke nau ʻilo e meʻa ʻoku mahuʻinga ʻi hono maʻu ʻo e Tohi ʻa Molomoná, ʻa ē ʻoku ui ʻe Molomona ko e “ngaahi folofolá ni” (vakai foki, 3 Nīfai 21:1–7). Ko e hā e pōpoaki ʻoku ʻomai ʻe he ʻEikí ʻi he 3 Nīfai 29:4–9 kiate kinautolu te nau “manukiʻi” pe “fakaʻikaiʻi” e ngāue ‘a e ʻOtuá ‘i he ngaahi ʻaho fakaʻosí? ʻOku fakamālohia fēfē ʻe he lau fakaʻaho ʻo e Tohi ʻa Molomoná ʻa ʻetau tui ki he ngaahi meʻa ʻoku “manukiʻi” pe “fakaʻikaiʻi” ʻe he kakai kehé ʻi hotau kuongá? Mahalo te ke fie maʻu ke fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau lau e fakaafe ʻa e ʻEikí ʻi he 3 Nīfai 30 pea vahevahe e founga kuo tokoni ai e Tohi ʻa Molomoná ke nau tali e fakaafe ko ʻení.

4 Nīfai

ʻOku fakaiku e ului kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí ki he uouangatahá mo e fiefiá.

  • ʻOku fakatātaaʻi ʻe he fakamatala ʻi he 4 Nīfaí ʻa e fiefia ʻe lava ke maʻu ʻe heʻetau moʻuí—fakafoʻituitui, fakafāmili, pea fakauooti pe fakasiteiki—ʻi heʻetau faifeinga ke ului kakato ange kia Sīsū Kalaisí. Fakakaukau ke ke kole ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau fakatotolo ʻi he 4 Nīfai 1:1–18 pea hiki ʻi he palakipoé ʻa e ngaahi tāpuaki naʻe maʻu ʻe he kakaí ʻi he taimi ne nau ului kotoa ai ki he ʻEikí. Naʻe tokoniʻi fēfē ʻe heʻenau uluí ʻa e anga ʻo ʻenau fetauhiʻakí? Mahalo naʻa lava e kau mēmipa ʻo e kalasí ʻo vahevahe e founga hono ʻomi ʻe he ongoongoleleí ha ngaahi tāpuaki tatau ki honau ngaahi fāmilí pe ki honau uōtí. Ke tokoniʻi ke mahino ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e founga te tau takitaha lava ai ʻo moʻui tatau mo e kakai ʻi he 4 Nīfaí pea mo e founga te tau lava ai ʻo poupouʻi ha uouangataha mo ha fiefia lahi ange ʻiate kinautolu ʻoku tau feohí, te mou lava ʻo lau e fakamatala ʻa ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé.” ʻE lava ke fakafuofuaʻi ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻenau ngaahi ngāue fakatāutahá ʻi he ngaahi tafaʻaki ʻe tolu naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Kulisitofasoní.

  • Naʻe fakafaikehekeheʻi ʻe he kakai ʻo e Tohi ʻa Molomoná kinautolu ko e kakai Nīfai mo e kakai Leimana—pea mo ha toe ngaahi faʻahinga “-kakai kehe”—ʻo laui senituli, ka ʻi he hili ʻa e ngāue ʻa e Fakamoʻuí ʻiate kinautolú, naʻe puli leva e ngaahi fakamavahevahe ko ʻení. Hili hoʻomou lau fakataha ʻa e 4 Nīfai 1:17, mahalo naʻa lava ke fakamatalaʻi ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻenau ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e faʻahinga “-kakai” pe ngaahi kulupu ʻi hotau sōsaietí he ʻaho ní. Ko e hā te tau lava ʻo fai ke ikunaʻi ʻa e faʻahiga māvahevahe peheé kae hoko moʻoni ʻo “taha pē, ko e fānau ʻa Kalaisi”? (veesi 17).

  • Ko e hā ʻe lava ke ako ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí mei he hōloa ʻa Saioné ʻa ia ʻoku fakamatalaʻi ʻi he 4 Nīfaí? Te ke lava ʻo fakaafeʻi kinautolu ke nau fakatotolo ʻi he 4 Nīfai 1:19–34, ʻo kumi ʻa e meʻa naʻá ne fakangata e fiefia mo e uouangataha naʻe aʻusia ʻe he kakaí ʻi he meimei taʻu ʻe 200, hili e ʻaʻahi ki ai ʻa e Fakamoʻuí. Ko e hā ha ngaahi moʻoni ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻe lava ke tokoni ke tau ʻiloʻi ʻa e ngaahi tōʻonga mo e ʻulungaanga ʻoku fie maʻu ke liliu ʻi heʻetau moʻuí pea ʻi hotau sosaietí?

ʻĪmisi
learning icon

Poupouʻi e Ako ʻi ʻApí

‘Oku fakamatalaʻi ʻe he Molomona 1–6 ʻa e ngaahi meʻa fakamamahi ne hoko ʻo iku fakaʻauha ai e kakai Nīfaí. Ke poupouʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau lau ʻa e ngaahi vahe ko ʻení, fakaafeʻi kinautolu ke nau kumi ha ngaahi meʻa naʻa nau fakatokangaʻi ʻi he kakai Nīfaí ʻoku tau fakatokangaʻi ʻoku hoko ʻi hotau kuongá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga maʻuʻanga tokoni

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé

Hingoa ‘o e Siasi ’o Kalaisí.

Naʻe pehē ʻe Palesiteni M. Lāsolo Pālati:

“ʻOku ou faʻa fakakaukau ki he ʻuhinga ne lōloa ai e hingoa naʻe ʻai ʻe he Fakamoʻuí ki Hono Siasi ne toe fakafoki maí. Mahalo ʻe ngali lōloa, ka ʻo ka tau fakakaukau pē ko hono fakamatalaʻi ia ʻo e Siasí, pea ʻoku fakaofo leva ʻene ngali nounou pē, fakamoʻomoʻoni, mo fakahangatonu. ʻE anga fēfē nai ha fuʻu hangatonu mo mahino ange ha faʻahinga fakamatala kae kei fakahaaʻi pē ʻi he ngaahi lea nounou?

Ko e foʻi lea kotoa pē ʻoku mahino lelei pea mahino ʻene makehé. ʻOku fakamahinoʻi ʻe he foʻi lea Ko é ʻa e tuʻunga makehe ʻo e Siasi naʻe toe fakafoki maí mei he ngaahi siasi ʻo e māmaní.

“ʻOku fakahaaʻi ʻe he ngaahi foʻi leaSiasi ‘o Sīsū Kalaisi ko Hono Siasí ʻeni [vakai, 3 Nīfai 27:8]. …

“ʻOku fakamatalaʻi ʻe he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻa e Siasi tatau mo e Siasi ko ia naʻe fokotuʻu ʻe Sīsū Kalaisi lolotonga ʻEne ngāue fakafaifekau he māmaní ka kuo toe fakafoki mai he ngaahi ʻaho kimui ní. ʻOku tau ʻilo naʻe ʻi ai ha hē, pe ko e hē mei he moʻoní, ʻo fie maʻu ai ke toe fakafoki mai Hono Siasi moʻoni mo kakató ʻi hotau kuongá.

“ʻOku ʻuhinga e Kau Māʻoniʻoní ko e muimui hono kau mēmipá kiate Ia pea feinga ke fai Hono finangaló, tauhi ʻEne ngaahi fekaú, mo teuteu ke nofo ʻi Hono ʻaó mo ʻetau Tamai Hēvaní ʻi he kahaʻú. ʻOku ʻuhinga pē ʻa e Kau Māʻoniʻoní kiate kinautolu ʻoku fekumi ke fakamāʻoniʻoniʻi ʻenau moʻuí ʻaki ʻenau fuakava ke muimui kia Kalaisí” (“Ko e Mahuʻinga ʻo ha Hingoá,”,” Ensignpe Liahona, Nōvema 2011, 80).

Ko e hā ʻoku fie maʻu ke tupulaki ai ʻa Saioné?

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni: “ʻOku Saione pē ʻa Saione koeʻuhí ko e ʻulungāanga, tōʻonga moʻui pea mo e tui faivelenga ʻa hono kakaí. [vakai, Mōsese 7:18]. … Kapau te tau fokotuʻu ʻa Saione ʻi hotau ngaahi ʻapí, kolo ʻo e Siasí, uōtí mo e ngaahi siteikí, kuo pau ke tau taau mo e tuʻunga ko ʻení. ʻE fie maʻu leva ke tau (1) hoko ʻo uouangataha ʻi he loto mo e fakakaukau; (2) hoko ko ha kakai māʻoniʻoni, ʻo tatau pē ʻi he fakafoʻituituí mo e fakalūkufuá; pea (3) tokangaʻi lelei ʻa e kakai faingataʻaʻiá ke malava ʻo toʻo atu ʻa e masivá meiate kitautolu. He ʻikai lava ke tau fakatatali e ngaahi meʻá ni kae ʻoua kuo hoko mai ʻa Saione ʻe toki haʻu pē ʻa Saione heʻene hoko ʻení (“Haʻu ki Saione,” Ensign pe Liahona, Nōvema. 2008, 38).

Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Fakaʻaongaʻi ha ngaahi founga kehekehe. ʻE faingofua ke te fiemālie pē ʻi ha founga fakafaiako ʻe taha, ka ʻe lelei e ngaahi founga fakafaiako kehekehé ki ha kau mēmipa kehekehe ʻo e kalasí. Fakakaukau ki ha ngaahi founga naʻá ke fakaʻaongaʻi kimuí ni—kuó ke fakaʻaongaʻi nai ha ngaahi talanoa, ngaahi lēsoni fakataumuʻa, ngaahi fakatātā, mo ha ngaahi alā meʻa pehē? (vakai, Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 7).

Paaki