Fuakava Foʻoú 2023
13–19 Fēpueli. Mātiu 5; Luke 6: “ʻOku Monūʻia ʻa Kimoutolu”


“13–19 Fēpueli. Mātiu 5; Luke 6: ‘ʻOku Monūʻia ʻa Kimoutolu,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: Fuakava Foʻou 2023 (2022)

“13–19 Fēpueli. Mātiu 5; Luke 6,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: 2023

ʻĪmisi
akonaki ʻa Sīsū ʻi he moʻungá

Jesus Preaching Sermon on the Mount [Ko e Malanga ʻa Sīsū ʻi he Moʻungá], tā fakatātaaʻi ʻe Gustave Doré

13–19 Fēpueli

Mātiu 5; Luke 6

“ʻOku Monūʻia ʻa Kimoutolu”

Lekooti hoʻo ngaahi ongo fakalaumālié ʻi hoʻo ako e Mātiu 5 mo e Luke 6. Te ke maʻu ha fakahā ʻi hoʻo feinga ke fakakakato e ngaahi fiemaʻu hoʻomou kalasí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita ko e malanga ʻi he Moʻungá ko e malanga “maʻongoʻonga taha kuo faifai angé pea malangaʻi, ʻo fakatatau mo ʻetau ʻiló” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Filitingi Sāmita [2013], 266). Fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke vahevahe ʻenau ngaahi ongo ki he ʻuhinga ʻoku moʻoni ai ʻení.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e akoʻí

Akoʻi ʻa e Tokāteliné

Mātiu 5:1–12

ʻOku maʻu ʻa e fiefia taʻengatá mei he moʻui fakatatau mo e founga naʻe akoʻi ʻe Sīsū Kalaisí.

  • ʻI he Malanga he Moʻungá, naʻe fakaafeʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻEne kau ākongá ke nau toe fakakaukauʻi ʻa e ʻuhinga ʻo e moʻui monūʻiá—ko ha moʻui ʻo e fiefia ʻoku tuʻuloá. Ke kamataʻi ha alēlea fekauʻaki mo e fiefia ʻoku tuʻuloá, te ke lava ʻo kole ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke vahevahe ʻa e meʻa ʻokú ne ʻai ke nau fiefiá. Fakatatau ki he Mātiu 5:1–12, ko e hā naʻe folofola ʻaki ʻe Sīsū te ne ʻai ha taha ke “monūʻia,” pe fiefia taʻengatá? ʻOku kehekehe fēfē ʻa e ngaahi akonaki ʻa Sīsuú mei he ngaahi founga kehe ʻoku feinga ʻa e kakaí ke maʻu ai e fiefiá?

  • Fakakaukau ke lisi ʻi he palakipoé ha ngaahi ʻulungaanga pe tōʻonga moʻui mahuʻinga mei he veesi 3–12, hangē ko e “loto-maʻá” pe “faʻa fakaleleí.” Hili ia pea toki fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau fokotuʻu atu ʻa e fehangahangai ʻo e foʻi lea takitaha. Ko e hā ʻoku tau ako fekauʻaki mo e ngaahi lelei ko ʻení ʻi heʻetau fakakaukau ki honau fehangahangaí? Fehuʻi ki he kau mēmipa ʻo e kalasí pe ko e hā te nau lava ʻo liliu ka nau hoko ʻo hangē ko e tokotaha ʻoku fakamatalaʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení. Ko e hā ʻoku tānaki mai ʻe he 3 Nifai 12:3, 6 ki heʻetau mahino fekauʻaki mo e Mātiu 5:3, 6?

ʻĪmisi
ko hono akoʻi ʻe Sīsū ʻEne kau ākongá

Naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e founga ke moʻui fiefia ai pea hoko ʻo hangē ko ʻetau Tamai ʻi Hēvaní.

Mātiu 5:14–16

Kuo pau ke hoko e kau ākonga ʻa e Fakamoʻuí ko e maama ʻo e māmaní.

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ke hoko ko e “maama ʻo e māmaní”? (veesi 14). ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e fufuuʻi ʻetau māmá “ʻi he lalo puha fuá,”(veesi 15), pea ko e hā ʻe ala ʻahiʻahiʻi ai kitautolu ke tau fai iá? ʻE ala tokoni ki he kau mēmipa ʻo e kalasí e lea ʻa Palesiteni Poni H. Kōtoni ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé” mo e 3 Nīfai 18:24 ke nau loto ʻaki ange ke hoko ko ha maama ki he niʻihi kehé. Te nau toe lava foki ke fakamatala ki ha kakai ne nau hoko ko ha maama kiate kinautolu mo taki kinautolu kia Sīsū Kalaisi. Te tau lava fēfē ke faʻifaʻitaki ki he kakai ko ʻení?

Mātiu 5:17–48

Naʻe akoʻi ʻe Sīsū ha fono naʻe māʻolunga ange te ne lava ʻo taki kitautolu ki he haohaoá.

  • Ko ha niʻihi ʻo e ngaahi tūkunga ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Mātiu 5 naʻe fakapatonu ia ki he kuonga ʻo e Fakamoʻuí, ka ko e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻá Ne akoʻí ʻoku fakaemāmani lahi. Koeʻuhí ke tokoni ke ʻiloʻi ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻene fekauʻaki mo ʻenau moʻuí, fakaafeʻi kinautolu ke nau fili ha taha ʻo e ngaahi fakamatala ko ʻení pea fakakaukau ki ha sīpinga fakaonopooni ʻokú ne fakafōtunga e akonaki ʻa e Fakamoʻuí: ʻi he ngaahi veesi 21–24; 27–30; 33–37; 38–39; 40–42; mo e 43–44. Te nau lava ʻo fakahoko fakafoʻituitui pē ʻeni pe ʻi ha fanga kiʻi kulupu, ʻo vahevahe ʻenau ngaahi sīpingá mo e kalasí.

  • Te ke tokoniʻi fēfē e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau ʻiloʻi ʻoku ʻuhinga ʻa e fekau ʻa e Fakamoʻuí ke “haohaoá” ʻi he (Mātiu 5:48) ko hono fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni, ke “kakato” pe “ʻosí”? (“Perfection Pending,” Ensign, Nov. 1995, 86–88). Te ke lava ʻo kosikosi ha fakatātā ʻo Sīsū ke hoko ko ha pāsolo, pea fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke hiki ʻi he tuʻa ʻo e konga takitaha ha akonaki mei he Mātiu 5 ʻoku nau ongoʻi ʻoku kaunga ki heʻenau moʻuí. Tuku ke nau ngāue fakataha ke fakakakato e pāsoló. ʻOku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ke tau hoko ʻo “kakato” pe “ʻosí”? (vakai, Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “ʻAloʻofá”). Ko e hā ʻoku tānaki mai ʻe he ngaahi lea ʻa Palesiteni Soi D. Sōnasi ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé” ki heʻetau mahino ki he founga ko ʻení?

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ngaahi maʻuʻanga tokoní

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé

Hoko ko ha māmá.

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Poni H. Kōtoni: “Ko e fakaafe ʻa e ʻEikí ke tuku ke ulo pehē ʻetau māmá ʻoku ʻikai ʻuhinga ia ke tākalo tavale pē ha huelo ʻo e māmá pea mo ʻai ke maama lahi ange ʻa e māmaní. ʻOku ʻuhinga ia ke fokotuʻu maʻu ʻetau māmá ke lava e niʻihi kehé ʻo mamata ki he hala kia Kalaisí. Ko hono tānaki ia ʻo ʻIsileli ʻi he tafaʻaki ko ʻeni ʻo e veilí—ko hono tokoniʻi e niʻihi kehé ke nau sio ki muʻa ki he sitepu hono hoko ʻi hono fakahoko mo tauhi e ngaahi fuakava toputapu mo e ʻOtuá” (“Koeʻuhí ke Nau Mamata,” Liahona, Mē 2020, 79).

Ko e Fekumi ki he haohaoá.

Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Soi D. Sōnasi:

ʻʻOku hōifua ʻa e ʻEikí ki he ngāué, pea ʻoku ʻomi ʻe he ngāué ʻa e totongí. ʻOku hokohoko atu pē ʻetau akoakó. ʻOku tau fakalakalaka maʻu pē kehe pē ke tau fāifeinga ke muimui ki he ʻEikí. ʻOku ʻikai ke Ne ʻamanaki mai ke haohaoa he ʻahó ni. ʻOku tau kei kaka pē ʻi hotau Moʻunga fakataautaha ko Sainaí. Hangē ko e ngaahi taimi he kuohilí, ko e moʻoni ʻoku fie maʻu ki heʻetau fonongá ʻa e feingá, ngāue mālohí, mo e akó, ka ʻoku hanga ʻe heʻetau fuakava ke fakalakalaká ʻo ʻomi ʻa e ngaahi totongi ʻoku taʻengatá. …

“Tuku muʻa ke tau fakahā loto-toʻa ʻetau mateaki ki heʻetau Tamai Hēvaní mo hotau Fakamoʻuí, ‘mo e tui taʻe-fakaʻaloʻalongaua kiate ia, ʻo falala kakato ki he ngaahi lelei ʻaʻana ʻokú ne māfimafi ke fakamoʻuí.’ [2 Nīfai 31:19]. Tuku muʻa ke tau hokohoko fiefia atu ʻi he fonongá ni ki he tuʻunga fakalaumālie māʻolunga taha ʻoku tau malavá” (“Ko ha Uiuiʻi Fakaʻeiʻeiki Makehe,” Liahona, Mē 2020, 16–17).

Ko Hono Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Fakatupulaki e kau mai ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí. ʻE lava ke fakahoko fakakalasi ha ngaahi ʻekitivitī lahi, ʻi ha fanga kiʻi kulupu, tauhoa, pe aleaʻi fakapēnolo. Fakaʻaongaʻi ha ngaahi founga kehekehe ke lava ai ʻa e kakai naʻe ʻikai ke mei maʻu hanau faingamāllié, ʻo kau. (Vakai, Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 34.)

Paaki