Fuakava Foʻoú 2023
12–18 Sune. Luke 22; Sione 18: “ʻOua Naʻa Fai Hoku Lotó, ka ko e Finangalo ʻOʻoú”


“12–18 Sune. Luke 22; Sione 18: ʻʻOua Naʻa Fai Hoku Lotó, ka ko e Finangalo ʻOʻoú,ʼ” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: Fuakava Foʻou 2023 (2022)

“12–18 Sune. Luke 22; Sione 18,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: 2023

ʻĪmisi
Kalaisi mo e kau ākongá ʻi Ketisemani

Gethsemane Grove [Vaoʻakau ʻo Ketisemaní], tā fakatātaaʻi ʻe Derek Hegsted

12–18 Sune

Luke 22; Sione 18

“ʻOua Naʻa Fai Hoku Lotó, ka ko e Finangalo ʻOʻoú”

Fakakaukau pe ko e hā te ke fai ke fakaafeʻi ʻa e Laumālié ki hoʻo kalasí ʻi hoʻomou aleaʻi ʻa e ngaahi meʻa toputapu ne hoko he ngaahi vahe ko ʻení. Fekumi ʻi he faʻa lotu ki ha ngaahi founga ke tokoniʻi ai e kau mēmipa ʻo e kalasí ke fakaloloto ʻenau ʻofa ki he Fakamoʻuí mo ʻenau tui kiate Iá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi ha kau mēmipa ʻe niʻihi ʻo e kalasí ke vahevahe ʻa e meʻa ne nau ongoʻi ʻi heʻenau laukonga he uike ní mo e ngaahi veesi naʻe tokoni ke nau ongoʻi pehení.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e akoʻí

Akoʻi ʻa e Tokāteliné

Luke 22:39–46

ʻOku tau hoko ʻo anga faka-Kalaisi lahi ange ʻi he taimi ʻoku tau fili ai ke tukulolo hotau lotó ki he finangalo ʻo e Tamaí.

  • ʻE lava ke tokoni ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e sīpinga ʻo e tukulolo ʻa e Fakamoʻuí ki he finangalo ʻo e Tamaí, ʻi he taimi ʻe fie maʻu ai ke nau fai ʻa e meʻa tataú. Ke kamataʻi ha fealēleaʻakí, te ke lava ʻo fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke vahevahe ha ngaahi aʻusia ne nau fakavaivai ai ʻi ha faʻahinga meʻa naʻa nau ʻilo naʻe finangalo ʻe he ʻOtuá ke nau fai. Kole ange ke nau vahevahe ʻa e founga ne nau ʻilo ai e meʻa naʻe finangalo ʻe he ʻOtuá ke nau faí pea mo e founga naʻe tāpuakiʻi ai kinautolu ʻi heʻenau tukulolo ki Hono finangaló. Fakaafeʻi e kalasí ke nau lau ʻa e Luke 22:39–46 pea talanoa ki he ʻuhinga naʻe hōifua ai ʻa e Fakamoʻuí ke tukulolo Hono lotó ki he finangalo ʻo ʻEne Tamaí. Te tau lava fēfē ke muimui ʻi he sīpinga ʻa e Fakamoʻuí?

  • Makehe mei he talangofua ʻa e Fakamoʻuí ki he ʻOtuá ʻi he Luke 22:42, ko e hā mo ha toe ngaahi sīpinga kehe ʻo ʻEne loto-vaivaí ʻoku tau maʻu ʻi he Luke 22 mo e Sione 18? Naʻe tukulolo fēfē ʻa e Fakamoʻuí ki he finangalo ʻo ʻEne Tamaí ʻi he kotoa ʻo ʻEne moʻuí? Ko e hā te tau lava ʻo fai ke tau hangē ange ai ko iá? ʻE ala tokoni e fakamatala meia ʻEletā Niila A. Mekisuele ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé” ke ueʻi fakalaumālie ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau fakakaukau ki ha founga ʻe lava ai ke tukulolo honau lotó ki he finangalo ʻo e ʻOtuá.

Luke 22:39–46

Naʻe fakahoko ʻe he Fakamoʻuí ha Fakalelei taʻe-fakangatangata maʻatautolu.

  • ʻOku fakamatalaʻi ʻe he Luke 22:39–46 ʻa e meʻa naʻe hoko ʻi Ketisemaní. Ke tokoni ke mahino ki he kau mēmipa ʻo e kalasí hono mahuʻinga fakataautaha ʻo e meʻa toputapú ni, mahalo te ke ala hiki ʻi he palakipoé ha ngaahi fehuʻi hangē ko e Ko e hā naʻe hoko ʻi Ketisemaní? mo e Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ia kiate aú? ʻE lava ke maʻu ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e ngaahi talí ʻi he Luke 22:39–46; ʻAlamā 7:11–13; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 19:16–19; mo e vitiō “Ko e Mamahi ʻa e Fakamoʻuí ʻi Ketisemaní” (ChurchofJesusChrist.org). Te nau lava foki ʻo toe maʻu ha ngaahi tali ʻi he pōpoaki ʻa Palesiteni Teti R. Kalisitaá “Ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí” (Liahona, Mē 2019, 85–87).

  • ʻOku ui ʻe Sēkope ʻa e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ʻi he Tohi ʻa Molomoná, “ko ha fakalelei taʻe-fakangatangata” (2 Nīfai 9:7). Ke tokoni ke mahino ki he kau mēmipa ʻo e kalasí hono ʻuhingá, te ke lava ʻo vahevahe ʻa e ngaahi akonaki ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé” pea kole ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke lisi e ngaahi founga ʻe lava ke lau ai e feilaulau ʻa e Fakamoʻuí ʻoku taʻe-fakangatangatá. Te nau lava foki ʻo lau e ngaahi potufolofola ko ʻení pea tānaki ki heʻenau lisí: Hepelū 10:10; ʻAlamā 34:10–14; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:24; mo e Mōsese 1:33. Te tau lava fēfē ʻo fakahaaʻi ʻetau houngaʻia ʻi he meʻa kuo fai ʻe he Fakamoʻuí maʻatautolú?

ʻĪmisi
hanga kehe ʻa Pita meia Kalaisí

Fakafisinga ʻa Pitá, tā fakatātaaʻi ʻe Carl Heinrich Bloch

Luke 22:54–62

Te tau lava ʻo faivelenga kia Sīsū Kalaisi neongo ʻetau ilifiá mo e vaivaí.

  • Koeʻuhí ke tokoni ke sioloto ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ki he ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he Luke 22:54–62, te ke ala fakaʻaliʻali ha fakatātā, hangē ko e Fakafisinga ʻa Pitá (ChurchofJesusChrist.org), pe ko e vitiō “Fakamāuʻi ʻo Sīsū ʻe Kaiafasi, Fakafisingaʻi ʻe Ptia ʻOkú ne ʻIloʻi Ia” (ChurchofJesusChrist.org). ʻE lava ke vahevahe ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e meʻa ne nau ako mei he ngaahi aʻusia ʻa Pitá ʻokú ne ueʻi fakalaumālie kinautolu ke nau tuitala kia Sīsū Kalaisí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ngaahi maʻuʻanga tokoní

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé

Tukulolo hotau lotó ki he Tamaí.

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Niila A. Mekisuale: “ʻI hoʻomou fakavaivai ki he finangalo ʻo e ʻOtuá, ʻoku mou foaki ai kiate Ia ʻa e meʻa pē taha te ke lava ʻo foaki kiate Ia ʻa ia ʻoku ʻaʻau moʻoni ke foakí. ʻOua ʻe faʻa tatali fuoloa ke ʻilo ʻa e ʻōlitá pe kamata hono tuku ki ai e meʻaʻofa ʻo homou lotó!” (“Remember How Merciful the Lord Hath Been,” Liahona, May 2004, 46).

Ko e Fakalelei taʻe-fakangatangatá.

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni:

“Ko e Fakalelei ʻa [Sīsū Kalaisí] ʻoku taʻe-fakangatangata—ʻo ʻikai hano ngataʻanga. Naʻe toe taʻe-fakangatangata foki koeʻuhí he ʻe fakahaofi ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá mei he mate ʻoku ʻikai hano ngataʻangá. Naʻe taʻe-fakangatangata ia ʻi he lahi ʻo ʻEne mamahí. Naʻe taʻe-fakangatangata ʻi he moʻuí, ʻi hono fakangata ʻo e fakataipe ʻo e feilaulau ʻaki e monumanú ʻi muʻá. Naʻe toe taʻe-fakangatangata ia ʻi hono lahí—he naʻe pau ke fakahoko tuʻo taha pē ia maʻá e taha kotoa. Pea naʻe ʻikai ngata ʻene aʻu atu e ʻaloʻofa ʻo e Fakaleleí ki ha niʻihi tokolahi pē, ka ki he ngaahi māmani taʻe-faʻalaua naʻá Ne fakatupú. Naʻe ope atu ʻene taʻe-fakangatangatá ʻi ha meʻa ne malava ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá ke maaʻusia fakamatelie.

“Ko Sīsū toko taha pē te Ne lava ʻo foaki ha faʻahinga fakalelei pehē, he naʻe ʻaloʻi Ia ʻe ha faʻē fakamatelie mo ha Tamai taʻe-faʻa-mate. Koeʻuhí ko e ʻaloʻi makehe ko iá, naʻe hoko ai ʻa Sīsū ko ha Tokotaha taʻe-fakangatangata” (“The Atonement,” Ensign, Nov. 1996, 35).

Ko Hono Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Hoko ko ha meʻangāue loto-fakatōkilalo ʻo e Laumālié. “ʻOku ʻikai ko hoʻo taumuʻa ko ha faiakó ke fai ha lēsoni mālie, ka ke tokoni ke maʻu ʻe he niʻihi kehé e tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, ʻa ia ko e faiako moʻoní” (Ko e Faiako ʻi he Founga ‘a e Fakamoʻuí, 10).

Paaki