“Lēsoni 24—Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:68–75; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 13: Ko Hono Fakafoki Mai ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí,” Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava – Tohi Lēsoni ʻa e Faiako Seminelí (2025)
“Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:68–75; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 13,” Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava – Tohi Lēsoni ʻa e Faiako Seminelí
Lēsoni 24: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 12–17; Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:66–75
Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:68–75; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 13
Ko Hono Fakafoki Mai ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí
Lolotonga ʻa e ngāue ʻa Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele ki hono liliu ʻo e Tohi ʻa Molomoná, naʻá na ʻilo ai naʻe foaki ʻe Sīsū Kalaisi ki he kau Nīfaí ha mafai ke fai papitaiso. ʻI he fekumi ʻa Siosefa mo ʻŌliva ʻi he faʻa lotu ke ʻilo lahi angé, naʻe ʻaʻahi mai kiate kinaua ʻa Sione Papitaiso pea kimui ange ʻa Pita, Sēmisi, mo Sione, ʻa ia naʻe fekauʻi ke nau fakafoki mai ʻa e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki he māmaní. ʻE lava ke tokoni ʻa e lēsoni ko ʻení ke ongoʻi ʻe he kau akó ʻa e mahuʻinga ʻo hono fakafoki mai ʻo e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ʻo e Fakamoʻuí.
Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó
ʻOku foaki ʻe he Fakamoʻuí Hono mafaí
Tokoni ki he kau akó ke nau fakakaukau ki he ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai kiate kinautolu hono fakafoki mai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Te ke lava ʻo fakahoko ʻeni ʻaki hano fakaʻaliʻali ʻa e ngaahi ʻīmisi ko ʻení mo fakahoko ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení:
-
Ko e hā ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo e ngaahi meʻa naʻe hoko ʻoku hā ʻi he ngaahi ʻīmisi ko ʻení?
-
Naʻe mei kehe fēfē nai hoʻo moʻuí taʻe-kau ai ʻa e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ʻo e Fakamoʻuí?
Fakakaukau ke vahevahe ʻa e fakamatala ko ʻení ke tokoni ke ʻilo ʻe he kau akó ʻa e founga ʻe lava ke tāpuekina ai ʻa e fānau kotoa ʻa e ʻOtuá ʻi hono fakafoki mai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻE ala tokoni foki ʻa e fakamatala ko ʻení ke ʻilo ʻe he kau finemuí ʻoku mahuʻinga kiate kinautolu ʻa hono fakafoki mai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.
ʻI ha lea naʻe fakahoko ki he houʻeiki fafine ʻo e Siasí, naʻe akonaki ai ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni fekauʻaki mo e mahuʻinga ʻo hono fakafoki mai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi heʻetau moʻuí:
Ngaahi Koloa Fakalaumālie
ʻOku ou fakaʻamua ke mahino kiate kimoutolu ʻoku mahuʻinga tatau pē hono fakafoki mai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí kiate kimoutolu houʻeiki fafine ʻo hangē pē ki he houʻeiki tangatá. Koeʻuhi kuo fakafoki mai ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí, ʻoku fakatou malava ʻe he houʻeiki fafine mo tangata tauhi fuakavá ke maʻu ʻa e “ngaahi tāpuaki fakalaumālie kotoa pē ʻo e siasí,” pe ʻe lava pē ke tau pehē, ki he ngaahi koloa fakalaumālie ʻoku ʻa e ʻEikí maʻa ʻEne fānaú.
ʻE lava ke maʻu hangatonu ʻe he fefine mo e tangata kotoa ʻokú ne fai ha fuakava mo e ʻOtuá pea tauhi ʻa e ngaahi fuakava ko iá, pea moʻui taau ‘o kau atu ʻi he ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻa e mālohi ʻo e ʻOtuá. (Russell M. Nelson, “Ngaahi Koloa Fakalaumālie,”Liahona, Nōvema 2019, 77)
Ko hono fakafoki mai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí
Lolotonga hono liliu ʻe Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele ʻa e Tohi ʻa Molomoná, naʻá na ʻilo ai hono foaki ʻe Sīsū Kalaisi ha mafai ki he kau Nīfaí ke fakahoko ʻa e papitaisó (vakai, 3 Nīfai 11:18–27). ʻI he fie ʻilo lahi ange ʻa Siosefa mo ʻŌliva ki he mafai ko ʻení, naʻá na ʻalu ai ki he vaoʻakau ofi ki he Vaitafe Sesikuehaná ʻo lotu.
ʻE lava ke faʻu ʻe he kau akó ha kiʻi sivi fehuʻi ʻe tolu mo ha ngaahi tali ʻe lava ke maʻu ʻi he Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:68–72. Hangē ko ʻení, ʻe lava ke pehē ha fehuʻi ʻe taha “Ko hai naʻá ne papitaiso ʻa Siosefa Sāmitá?” Te nau lava leva ʻo fakafetongi sivi mo ha tokotaha ako ʻe taha pea vakaiʻi ʻa e mahino ʻoku nau maʻú ki he ngaahi fakaikiiki ʻo hono fakafoki mai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.
Lau ʻa e Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:68–72, ʻo kumi ʻa e meʻa naʻe aʻusia ʻe Siosefa mo ʻŌliva ʻi heʻena lotú.
-
Te ke fakamatala fakanounouʻi fēfē nai ʻa e ngaahi veesi naʻá ke laú?
ʻOku maʻu foki ʻa e ngaahi lea naʻe fakahoko ʻe Sione Papitaiso ʻi he Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:69 ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 13:1.
Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 13:1 pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi kī ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné.
Ko e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 13:1 ko ha potufolofola fakataukei fakatokāteline ia. Fakakaukau ke fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi potufolofola fakataukei fakatokāteliné ʻi ha founga makehe koeʻuhí ke nau lava ʻo maʻungofua kinautolu.
-
Ko e hā ha ngaahi tāpuaki ʻoku ʻomi ʻe he Fakamoʻuí ʻo fakafou ʻi he ngaahi kī ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné?
Hili ʻa e ʻaʻahi ʻa Sione Papitaisó, naʻe fekauʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa Pita, Sēmisi, mo Sione ke fakafoki mai ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ki he māmaní (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 27:12; 128:20). ʻI he 1836, naʻe maʻu ʻe Siosefa Sāmita mo ha ngaahi kī kehe ʻo e lakanga fakataulaʻeikí (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:11–16). Naʻe iku ʻa e meʻa takitaha ke toe maʻu ai ʻa e mālohi ʻo e ʻOtuá ʻo fakafou ʻi he ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.
Fakakaukau ke hiki ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: Naʻe fakafoki mai ʻe Sīsū Kalaisi ʻa Hono mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí koeʻuhí ke tau lava ʻo maʻu ʻa e ngaahi ouau ʻo ʻEne ongoongoleleí. ʻI hono tali ʻe he kau akó ʻa e fehuʻi ko ʻení, te ke lava ʻo faʻu ha lisi ʻo e ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi he palakipoé.
-
Ko e hā ha ngaahi ouau kuo fakaʻatā mai ʻe he ʻEikí maʻatautolu ʻo fakafou ʻi Hono lakanga fakataulaʻeikí?
Kapau ʻoku fiemaʻu tokoni ʻa e kau akó ʻi hono tali ʻa e fehuʻi kimuʻá, te ke lava ʻo tokoni ke nau ʻiloʻi ʻa e ngaahi ouau ko ʻení: papitaisó, sākalamēnití, hilifakinimá, fakanofo ki he lakanga fakataulaʻeikí, ʻenitaumeni temipalé, sila ʻi he temipalé, faingāue ki he mahakí, ngaahi tāpuaki ʻo e fakafiemālié mo e faleʻí, ngaahi tāpuaki fakapēteliaké, vaheʻi ki ha uiuiʻi, mo e ngaahi meʻa peheé.
Kau ʻi he ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí
Lau ʻa e Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:73–74, ʻo kumi ʻa e founga naʻe liliu ai ʻa Siosefa mo ʻŌliva ʻi heʻena fakahoko ʻa e ouau ʻo e papitaisó mo e fakanofo ki he lakanga fakataulaʻeikí.
Te ke lava foki ʻo fakaafeʻi ʻa e kau akó ke lau ʻa e ngaahi konga ʻo e palakalafi hono fā mo e nima ʻo e fakamatala ʻa ʻŌlivá ʻi he fakaʻosinga ʻo e Siosefa Sāmita—Hisitōliá.
-
Ko e hā ha fakamoʻoni ʻokú ke vakai ki ai naʻe maʻu ai ʻe Siosefa mo ʻŌliva ha faingamālie lahi ange ki he mālohi ʻo e ʻOtuá ʻi he ngaahi ouau ko ʻení?
-
Kuo tokoniʻi fēfē nai koe ʻe hoʻo kau ʻi he ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ke ke ongoʻi ha faingamālie lahi ange ki he mālohi ʻo e ʻOtuá?
Te ke lava ʻo fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fakakaukauloto naʻe kole ange ke nau hiki ha tohinoa ʻo fakamatalaʻi ha aʻusia fakataautaha ʻi ha ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, hangē ko ia ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:73. Vakai mo e kau akó ki he lisi ʻo e ngaahi ouau ʻi he palakipoé. ʻOange ha taimi ke nau fakakaukau ai, tohi fekauʻaki mo ia, pea vahevahe ʻenau ngaahi aʻusiá. Te ke lava foki ʻo vahevahe ʻa e founga kuo hoko ai hono fakafoki mai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ko ha tāpuaki ʻi hoʻo moʻuí.
Ako Ma‘uloto
Mahalo te ke fie tokoni ki he kau akó ke ako maʻuloto ʻa e potufolofola fakamoʻoni ki he fakataukei fakatokāteliné mo e kupuʻi lea mahuʻinga ʻo e folofolá lolotonga ʻa e lēsoni ko ʻení pea toe fakamanatu ia ʻi he ngaahi lēsoni ʻi he kahaʻú. Ko e kupuʻi lea mahuʻinga ʻi he potufolofolá ko e “ʻOku maʻu ʻe he Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ʻ‘a e ngaahi kī ʻo e tauhi mai ʻa e kau ʻāngeló, pea mo e ongoongolelei ʻo e fakatomalá, pea mo e papitaisó.’” ʻOku maʻu ʻa e ngaahi fakakaukau ki he ngaahi ʻekitivitī ako maʻulotó ʻi he naunau fakalahi ʻi he “Ngaahi ʻEkitivitī Fakamanatu ʻo e Fakataukei Fakatokāteliné.”