“Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14: Te Ke Maʻu ʻa e Moʻui Taʻengatá,” Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava – Tohi Lēsoni ʻa e Faiako Seminelí (2025)
“Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14,” Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava – Tohi Lēsoni ʻa e Faiako Seminelí
Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 12–17; Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:66–75
Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14
Te Ke Maʻu ʻa e Moʻui Taʻengatá
Naʻe hiki ʻa Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele ki he ʻapi nofoʻanga ʻo e fāmili Uitemaá ʻi Feieti, Niu ʻIoke, ke fakakakato hono liliu ʻo e Tohi ʻa Molomoná. Naʻe ongoʻi ʻe Tēvita Uitemā ʻa e mālohi ʻo e ongoongolelei ʻo e Fakamoʻuí kuo fakafoki maí pea naʻá ne holi ke kau ʻi he ngāué. Naʻe maʻu ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14 ko e tali ki he ngaahi holi ʻa Tēvita ke ʻiloʻi ʻa e finangalo ʻo e ʻEikí maʻaná. ʻE lava ke tokoniʻi ʻe he lēsoni ko ʻení ʻa e kau akó ke talangofua mo kātaki ki he ngataʻangá ʻaki ʻa e mālohi fakaivia ʻo e Fakamoʻuí.
Teuteu ʻa e tokotaha akó: Te ke lava ʻo fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fekumi ki ha tefitoʻi moʻoni te nau lava ʻo fakaʻaongaʻi mei heʻenau ako folofola fakatāutahá. Mahalo ʻe fie fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha niʻihi ʻo e ngaahi maʻuʻanga tokoni fakaako ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Aú.
Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó
Ko e tāpuaki ʻo e moʻui taʻengatá
Ke tokoni ki he kau akó ke fakakaukau ki he meʻa ʻoku kole mai ʻe he Fakamoʻuí ke tau fakahoko ke fakafeʻungaʻi kitautolu ki Heʻene meʻaʻofa ʻo e moʻui taʻengatá, te ke lava ʻo vahevahe ʻa e tūkunga ko ʻení. Fakakaukau ke ʻeke ki he kau akó ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení pea fakaʻatā ke nau tānaki atu ha fakaikiiki lahi ange ki he tūkungá. ʻE lava ʻi hoʻo fakahoko iá, ʻo tokoni ke ke ʻiloʻi mo mahino ʻa e ngaahi fehuʻi mo e hohaʻa ʻoku ala maʻu hoʻo kau akó.
Hili ʻa e ako ʻa ha finemui fekauʻaki mo e moʻui taʻengatá ʻi he seminelí, ʻokú ne fakakaukau, “ʻOku ʻikai ke u tui ʻoku ou lelei feʻunga ke nofo mo ʻeku ongomātuʻa fakalangí mo Sīsū Kalaisi pea hoko ʻo hangē ko Kinauá. He ʻikai te u lavaʻi ʻe au.”
-
Ko e hā naʻá ne ongoʻi peheni aí?
-
Ko e hā mo ha toe meʻa naʻá ne hohaʻa ki ai?
Hili hono aleaʻi ʻa e tūkungá, kole ki he kau akó ke fakalaulauloto pe kuo nau maʻu ha ongo tatau. Fakaafeʻi kinautolu ke hiki ha fehuʻi pe hohaʻa ʻe taha pe lahi ange ʻoku nau maʻu fekauʻaki mo hono maʻu ʻa e tāpuaki ʻo e moʻui taʻengatá. Poupouʻi ʻa e kau akó ke fekumi ki he fakahinohino ʻa e Fakamoʻuí ʻo fakafou ʻi he Laumālié ʻi heʻenau ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14.
Ko e fāmili Uitemaá
Ke tokoni ke ʻilo lahi ange hoʻo kau akó fekauʻaki mo e fāmili Uitemaá, te ke lava ʻo fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e palakalafi ko ʻení, pe vahevahe ʻa e fakamatalá ʻi he lea pē ʻaʻau.
Naʻe fehangahangai ʻa Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele mo ha fakatanga lahi lolotonga ʻena liliu ʻa e Tohi ʻa Molomoná ʻi Hāmoni, Penisilivēniá. Naʻá na tohi ki he fāmili Uitemaá ʻo kole ange pe te na lava ʻo hiki atu ki honau ʻapi ʻi Feieti, Niu ʻIoké, ke fakakakato ʻa e liliú. Hili ha ngaahi fakahā fakalangi mei he ʻEikí, naʻe fakakaukau ʻa Mele mo Pita Uitemā ko e Lahí mo hona fāmilí ke fakaafeʻi ʻa Siosefa, ʻEma, mo ʻŌliva ki honau ʻapí. Naʻa nau poupouʻi kinautolu lolotonga ʻenau ngāue ki he liliú. Naʻe ueʻi fakalaumālie ʻa Tēvita Uitemā ʻe he ngāue ʻo hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí peá ne maʻu ha loto-holi ke ʻiloʻi ʻa e finangalo ʻo e Fakamoʻuí maʻaná. Naʻe maʻu ʻe Siosefa ha fakahā, ko e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14 ia ʻi he taimi ní, ʻa ia naʻe fakaafeʻi ai ʻe he Fakamoʻuí ʻa Tēvita ke kau fakataha mo Ia ʻi he “ngāue maʻongoʻonga mo fakaofo” ko ʻení (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14:1). Naʻá Ne fakaafeʻi ʻa Tēvita ke “feinga ke ʻomai mo fokotuʻu ʻa [Hono] Saioné” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14:6). ʻOku ʻaonga ʻa e ngaahi fakaafe ko ʻení, fakataha mo e fakahinohino mo e ngaahi tāpuaki naʻe talaʻofa mai ʻe he Fakamoʻuí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14, ki he fānau kotoa ʻa e Tamai Hēvaní.
Ko hono tauhi ʻa e ngaahi fekaú mo e kātaki ki he ngataʻangá
Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14:5–7 pea kumi ʻa e meʻa ʻoku kole mai ʻe he Fakamoʻuí ke tau fakahoko ke taau ai mo e moʻui taʻengatá.
-
Ko e hā naʻá ke maʻú?
-
Ko e hā ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻokú ke lava ʻo ʻiloʻi?
Tokoni ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau tauhi ʻa e ngaahi fekaú pea kātaki ki he ngataʻangá, te tau maʻu ʻa e meʻaʻofa ʻo e moʻui taʻengata ʻa e ʻOtuá. ʻE lava ke ke fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fakaʻilongaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau folofolá.
ʻI hono fakaʻaongaʻi ʻo e fakamatala ko ʻení, ʻe lava ke maʻu ʻe he kau akó ha fakaʻuhinga faingofua ʻo e kātaki ki he ngataʻangá. Hili iá, te ke lava ʻo fakaafeʻi ʻa e kau akó ke tānaki ʻa e fakaʻuhinga ko ʻení ki heʻenau folofolá ʻi he tafaʻaki ʻo e veesi 7.
Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá hono ʻuhinga ʻo e kātaki ki he ngataʻangá ʻo pehē:
Ko e kātaki ki he ngataʻangá, pe ko e tauhi faivelenga maʻu ai pē ki he ngaahi fono mo e ngaahi ouau ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he kotoa ʻetau moʻuí, ko ha fiemaʻu mahuʻinga ia ki he fakamoʻuí ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá. …
… Ko e kātaki ki he ngataʻangá ʻoku ʻikai ko ha meʻa fakafiefiemālie pē ʻi hono kātakiʻi ʻa e ngaahi tūkunga faingataʻa ʻo e moʻuí pe “koloa pē ke kātakí.” ʻOku longomoʻui ʻetau tui fakalotú ʻi hono tokoniʻi ʻa e fānau ʻa e ʻOtuá ke fou ʻi he hala hangatonu mo fāsiʻí ke fakatupulaki ʻenau moʻuí ke toe foki kiate Ia ʻi ha ʻaho. (Dieter F. Uchtdorf, “Have We Not Reason to Rejoice?,” Liahona, Nov. 2007, 20)
-
ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku fiemaʻu ai hono tauhi ʻa e ngaahi fekaú mo e kātaki ki he ngataʻangá ki hono maʻu ʻo e moʻui taʻengatá?
-
ʻOku hoko fēfē nai ʻa Sīsū Kalaisi ko ha sīpinga ʻo hono tauhi ʻa e ngaahi fekaú mo e kātaki faivelenga ki he ngataʻangá?
-
ʻE tokoniʻi fēfē nai kitautolu ʻe he ʻilo ko ʻení ke tau tauhi ha fakakaukau ʻoku taʻengatá ʻi he taimi ʻoku tau fehangahangai ai mo e ngaahi faingataʻa ʻo e moʻuí?
Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14:8–11 pea kumi ʻa e meʻa naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí kia Tēvita Uitemā ʻa ia ʻe lava ʻo tokoni ke ne maʻu ai ʻa e meʻaʻofa ʻo e moʻui taʻengata ʻa e ʻOtuá.
-
ʻOkú ke pehē ʻoku kaunga fēfē nai ʻa e faleʻi ko ʻení kiate kitautolu ʻi he ʻaho ní?
ʻE ala tokoni ke fakamahinoʻi ange naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kia Tēvita ʻi he veesi 8, te ne monūʻia ke hoko ko e taha ʻo e kau fakamoʻoni ki he Tohi ʻa Molomoná.
Ko e mālohi fakaivia ʻo e Fakamoʻuí ke talangofua mo kātakí
ʻE lava ke tokoni ʻa e ʻekitivitī ko ʻení ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ko e mālohi ʻo e Fakamoʻuí ʻokú ne ʻai ke tau lava ʻo talangofua mo kātakiʻi ʻa e ngaahi faingataʻa ʻo e moʻuí.
Tokoniʻi ʻa e kau akó ke nau tokanga taha kia Sīsū Kalaisi: Ki ha akoako lahi ange ʻi he meʻá ni, vakai ki he ako ʻoku ui ko e, “Tokoniʻi ʻa e kau akó ke ʻilo ʻa e ʻofa, mālohi mo e ʻaloʻofa ʻa e ʻEikí ʻi heʻenau moʻuí” ʻoku maʻu ʻi he Fakatupulaki ʻo e Ngaahi Taukei ʻa e Faiakó. Fakakaukau ke akoako fakahoko ʻa e pōtoʻi ngāué. ʻEke ha ngaahi fehuʻi ʻoku nofotaha ki hono fakafehokotaki ʻa e ʻofa, mālohi, mo e ʻaloʻofa ʻa e ʻEikí ki he moʻoni ʻoku akoʻí.
Fakakaukau ki he lahi hoʻo fiemaʻu ʻa e tokoni ʻa e Fakamoʻuí ʻi hoʻo moʻuí. Kumi ha potufolofola ʻokú ne akoʻi ʻa e ngaahi founga te ke lava ai ʻo falala ki Hono mālohí ke tokoniʻi koe. Kapau ʻe fiemaʻu, te ke lava ʻo lau ha potufolofola ʻe taha pe lahi ange mei he ngaahi potufolofola ko ʻení.
Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke vahevahe ʻa e ngaahi potufolofola ʻoku ʻuhingamālie fakataautaha kiate kinautolú pea fakamatalaʻi ʻa e founga ʻe lava ke tokoniʻi ai kinautolu ʻe he ngaahi potufolofola ko ʻení ke falala ki he mālohi ʻo e Fakamoʻuí ke tauhi ʻEne ngaahi fekaú pea kātaki ki he ngataʻangá. Te nau lava foki ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e fehokotakiʻanga ʻo e polokalama Gospel Library ke fakafehokotaki ʻa e ngaahi potufolofola ne nau akó mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14:7, pe ko ʻenau hiki ʻa e ngaahi potufolofola fakafekauʻakí ʻi he tafaʻaki ʻo ʻenau folofolá.
Lau ʻa e lea ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá pea kumi ʻa e founga ʻe tāpuekina ai kitautolu ʻe he ʻEikí ʻi heʻetau fāifeinga ke talangofua mo kātaki ki he ngataʻangá.
Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:
ʻE Fai ʻe [he ʻEikí] ha Ngaahi Mana ʻIate Kimoutolu ʻApongipongí na
Kapau te tau momoi hotau lotó ki he ʻOtuá, kapau te tau ʻofa ki he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, kapau te tau fai hotau lelei tahá ke moʻui ʻaki ʻa e ongoongoleleí, pea tā ʻe hoko ʻa e ʻapongipongí mo e ʻaho kotoa ko ha ngaahi ʻaho fakaʻofoʻofa, neongo he ʻikai ke tau fakatokangaʻi maʻu pē ʻoku pehē. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí he ko e finangalo ia ʻo ʻetau Tamai Hēvaní! ʻOkú [Ne] finangalo ke tāpuakiʻi kitautolu. Ko e tefitoʻi kaveinga ʻo ʻEne palani ʻaloʻofa ki Heʻene fānaú ko ha pale ʻoku lahi mo e moʻui taʻengatá! Ko ha palani ia ʻoku makatuʻunga ʻi he foʻi moʻoni “ʻoku fengāueʻaki fakataha ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ke lelei ai ʻa kinautolu ʻoku ʻofa ki he ʻOtuá” [Loma 8:28]. Ko ia, ʻofa pē. Feinga pē. Falala pē. Tui pē. Hoko atu pē hoʻo tupulakí. ʻOku poupouʻi kimoutolu mei he langí ʻi he ʻahó ni, ʻapongipongi pea taʻengata. (Jeffrey R. Holland, “ʻE Fai ʻe [he ʻEikí] ha Ngaahi Mana ʻIate Kimoutolu ʻApongipongí na,” Liahona, Mē 2016, 127)
-
Ko e hā ha ngaahi foʻi lea pe ngaahi kupuʻi lea ʻi he fakamatala ko ʻení ʻoku nau fakaʻaiʻai koe ke ke tauhi ʻa e ngaahi fekaú pea kātaki ki he ngataʻangá?
Te tau lava ʻo maʻu ʻa e moʻui taʻengatá ʻi he Fakamoʻuí
Mahalo ʻe fie fakakaukau ʻa e kau akó ki he ngaahi hohaʻa naʻa nau maʻu fekauʻaki mo e taau ke maʻu ʻa e moʻui taʻengatá ʻi heʻenau fakakaukau ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení. ʻE lava ke fakahoko ʻe he kau akó ʻenau talí ʻi heʻenau tohinoa akó.
-
Ko e hā ha meʻa ʻe taha pe ua ʻokú ke ongoʻi te ke lava ʻo fai ke talangofua mo kātaki ki he ngataʻangá?
-
Ko e hā te ke lava ʻo manatuʻi pe fai ʻi he taimi ʻokú ke fehangahangai ai mo e ngaahi faingataʻa ʻo e talangofuá pe kātaki ki he ngataʻangá?
-
Te ke lava fēfē nai ʻo falala ki he mālohi ʻo e Fakamoʻuí ʻi hoʻo feinga ke tauhi ʻEne ngaahi fekaú mo kātaki ki he ngataʻangá?
Te ke lava ʻo fakaʻosi ʻaki hono poupouʻi ʻa e kau akó ke hokohoko atu ʻenau feinga ke tauhi ʻa e ngaahi fekau ʻa e Fakamoʻuí, ʻo falala ki Heʻene talaʻofa ʻo e moʻui taʻengatá.