Ngaahi Tohi Tuʻutuʻuní mo e Ngaahi Uiuiʻí
7. Ko e Kau Pīsopelikí


“7. Ko e Kau Pīsopelikí,” Ngaahi Konga naʻe Filifili mei he Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá (2023).

“7. Ko e Kau Pīsopelikí,” Ngaahi Konga Naʻe Filifili mei he Tohi Tu‘utuʻuni Fakakātoá.

ʻĪmisi
tangata ʻoku lea ʻi he tuʻunga malangá

7.

Ko e Kau Pīsopelikí

7.1

Ko e Pīsopé mo Hono Ongo Tokoní

ʻOku maʻu ʻe he pīsopé ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ke taki e ngāue ʻa e Siasí ʻi he uōtí (vakai, 3.4.1). ʻOkú ne hoko mo hono ongo tokoní ko e kau pīsopeliki.

ʻOku ʻi ai ha ngaahi tefitoʻi fatongia ʻe nima ʻa e pīsopé:

  • Ko e taulaʻeiki lahi pule ia ʻi he uōtí.

  • Ko e palesiteni ia ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné.

  • Ko ha fakamaau fakalūkufua ia.

  • ʻOkú ne fakafekauʻaki e ngāue ʻa e ʻOtuá ki he fakamoʻuí mo e hakeakiʻí, kau ai hono tokangaʻi ʻo e kau faingataʻaʻiá.

  • ʻOkú ne tokangaʻi ʻa e ngaahi lekōtí, ngaahi meʻa fakapaʻangá, mo hono fakaʻaongaʻi ʻo e ngaahi ʻapisiasí.

Ko e fatongia mahuʻinga taha ʻa e pīsopé ʻoku ʻi he toʻu kei tupu hake ʻi he uōtí (fānaú, toʻu tupú, mo e kau taautaha kei talavoú). Koeʻuhí ke ne lava ʻo tokanga taha ki he fatongiá ni, te ne vahe ai ha ngaahi ngāue lahi (vakai, 4.2.5

7.1.1

Taulaʻeiki Lahi Pulé

Ko e pīsopé ko e tefitoʻi taki fakalaumālie ia ʻo e uōtí.

7.1.1.1

Ngaahi Houalotu mo e Ngaahi Kōlomu Lakanga Fakataulaʻeiki ʻo e Uōtí

ʻOku ʻa e pīsopé ʻa e fatongia ki he ongo houalotu ʻo e Kau Fineʻofá mo e Kau Finemuí ʻi he uōtí. Te ne vahe ki hono ongo tokoní ke na fatongia ʻaki ʻa e houalotu ʻo e Lautohi Faka-Sāpaté mo e Palaimelí mo e ngaahi polokalama kehe ʻo e uōtí.

ʻOku fakamatalaʻi atu ʻa e ngaahi fatongia ʻo e pīsopé ki he ngaahi kōlomu ʻo e lakanga taulaʻeiki faka-ʻEloné ʻi he 7.1.2. ʻOku fakamatalaʻi atu hono ngaahi fatongia ki he ngaahi kōlomu ʻo e kaumātuʻá ʻi he 8.3.1.

7.1.1.2

Ngaahi Ouaú mo e Ngaahi Tāpuakí

Ko e pīsopé te ne tataki ʻa hono fakahoko ʻo e ngaahi ouau mo e ngaahi tāpuaki ko ʻení ʻi he uōtí:

  • Ko e sākalamēnití

  • Ko e fakahingoa mo tāpuakiʻi ʻo e fānaú

  • Papitaiso mo e hilifakinima ʻo e fānau taʻu 8 ʻo e lekōtí (ki he kau papi uluí, vakai, 31.2.3.2)

  • Foaki ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné mo e fakanofo ki he ngaahi tuʻunga ʻo e tīkoní, akonakí, mo e taulaʻeikí.

7.1.1.3

Ngaahi Fakataha Alēleá mo e Ngaahi Fakatahá

Ko e pīsopé te ne tataki ʻa e fakataha alēlea fakauōtí mo e fakataha alēlea fakauooti ʻa e toʻu tupú (vakai, 29.2.5 mo e 29.2.6).

Ko e kau pīsopelikí te nau palani ʻa e houalotu sākalamēnití mo e ngaahi houalotu kehe ʻo e uōtí ʻoku lisi atu ʻi he vahe 29

7.1.1.4

Ngaahi Uiuiʻí mo e Tukuangé

Ko e ngaahi fatongia ʻo e pīsopé ki he ngaahi uiuiʻí mo e tukuangé ʻoku fakamatalaʻi atu ʻi he vahe 30.

7.1.2

Palesiteni ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné

‘Oku maʻu ʻe he pīsopé ʻa e ngaahi fatongia ko ʻení ʻi heʻene hoko ko e palesiteni ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ʻi he uōtí. ʻE tokoni kiate ia ʻa hono ongo tokoní.

  • Poupouʻi e mātuʻá ʻi hono akoʻi ʻo e toʻu tupú.

  • Tokangaʻi ʻa e ngaahi kōlomu ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné mo e ngaahi kalasi ʻo e Kau Finemuí. Ko e pīsopé ʻa e palesiteni ʻo e kōlomu ʻo e kau taulaʻeikí (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:87–88). ʻOku ʻa hono tokoni ʻuluakí ʻa e fatongia ki he kōlomu ʻo e kau akonakí. ʻOku ʻa hono tokoni uá ʻa e fatongia ki he kōlomu ʻo e kau tīkoní.

  • Fealēleaʻaki mo e palesiteni ʻo e Kau Finemuí he uōtí.

  • Fakataha maʻu pē mo e toʻu tupu takitaha.

7.1.3

Fakamaau Fakalūkufua

Ko e pīsopé ʻa e fakamaau fakalūkufua ʻi he uōtí (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:71–74). ʻOku ʻoʻona ʻa e ngaahi fatongia ko ʻení:

  • Tokoniʻi ʻa e toʻu tupú mo e kakai lalahí ke nau feʻunga mo taau ke maʻu ha lekomeni temipale.

  • Fakahoko e ngaahi ʻinitaviú ʻo hangē ko hono fakamatalaʻi ʻi he 31.2.

  • Talanoa mo e kāingalotu ʻo e uōtí ʻoku nau fekumi ki ha tataki fakalaumālie, ʻoku ʻi ai haʻanau ngaahi palopalema fakafoʻituitui lalaahi, pe kuo nau fakahoko ha ngaahi angahala mamafa, ʻo tokoni ke nau fakaʻaongaʻi e mālohi faifakamoʻui ʻo Sīsū Kalaisí.

  • Fakahoko ha ngaahi fakataha alēlea ki he tuʻunga mēmipasipí ʻo ka fie maʻu, ʻo fakatatau mo e fakahinohino ʻa e palesiteni fakasiteikí. Ki he ngaahi fakahinohinó, vakai ki he vahe 32.

7.1.4

Ko Hono Fakafekauʻaki e Ngāue ʻa e ʻOtuá ki he Fakamoʻuí mo e Hakeakiʻí

Ko e pīsopé te ne fakafekauʻaki e ngāue ʻa e ʻOtuá ki he fakamoʻuí mo e hakeakiʻí ʻi he uōtí (vakai, vahe 1). ʻE tokoni kiate ia hono ongo tokoní mo e kau taki kehe fakauōtí.

7.1.4.1

Ko Hono Taki e Ngaahi Feinga ke Tokangaʻi ʻa Kinautolu ʻOku ʻi ai ʻEnau Ngaahi Fiemaʻu Fakatuʻasinó

Ke maʻu ha fakamatala lahi ange ki he founga ʻoku tokangaʻi ai ʻe he pīsopé ʻa kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá, vakai ki he 22.6.1.

7.1.5

Ngaahi Lekōtí, Meʻa Fakapaʻangá mo e ʻApisiasí

Ki ha fakamatala fekauʻaki mo e ngaahi lekōtí, vakai ki he vahe 33 Ki ha fakamatala fekauʻaki mo e ngaahi meʻa fakapaʻangá, kau ai e vahehongofulú, vakai ki he vahe 34. Ki he fakamatala fekauʻaki mo e ngaahi ʻapsiasí, vakai ki he vahe 35

7.3

Sekelitali Pule ʻo e Uōtí mo e Kau Tokoni Sekelitali Pule ʻo e Uōtí

ʻE fokotuʻu ʻe he kau pīsopelikí ha taha maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisēteki ke ne hoko ko e sekelitali pule ʻo e uōtí.

Ko hono ngaahi fatongiá ʻeni:

  • Fakataha mo e kau pīsopelikí mo teuteu ʻa e ngaahi ʻasenitá ʻi hano vahe ange.

  • Hoko ko ha mēmipa ʻo e fakataha alēlea fakauōtí mo kau ʻi he ngaahi fakataha alēlea fakauōtí.

  • Fakataimi-tēpileʻi ʻa e ngaahi ʻapoinimeni ʻa e kau pīsopelikí.

7.4

Kalake ʻo e Uōtí mo e Kau Tokoni Kalake ʻo e Uōtí

ʻOku fakamatalaʻi atu e ngaahi fatongia ʻo e kalake fakauōtí mo e kau tokoni kalake fakauōtí ʻi he 33.4.2.

Paaki