29.

Makita kati na Eklezia

29.0

Boyingisi

Basantu ba Mikolo mya Nsuka basanganaka elongo mpo na kokumbamela, kolendisa moko na mosusu, mpe koteya mpe koyekola nsango malamu (tala Alma 6:6; Moroni 6:5–6). Mobikisi alakaki, “Esika mibale to misato basangani elongo na nkombo na ngai, kuna nazali kati na bango” (Matai 18:20). Kosangana elongo ezali moko nzela oyo mitema na biso ekoki “kolingama elongo kati na bomoko mpe na bolingo bamoko na basusu” (Mosiya 18:21).

Nzokande, kosangana na likita esengeli ata moke te kozwa esika ya kosalela mpe ya kosalisa lokola esalaki Yesu Klisto.

29.1

Kobongisa mpe Kotambwisa makita

Bakambi babongisaka mpe batambwisaka makita “lokola bakambami na Molimo Mosantu, engebene na mitindo mpe bimoniseli ya Nzambe” (Malongi mpe Mayokani 20:45; tala lisusu Moroni 6:9; Malongi mpe Mayokani 46:2). Balukaka banzela ya kobengisa nguya ya Molimo na makita na bango.

Bakambi basalaka ete motango mpe bolai ya makita ezala te mikumba mpo na bandimi to mabota na bango.

29.2

Makita ya Palwasi

29.2.1

Likita ya Elambo

Bantina

Komikundola Yesu Klisto na koliaka elambo. Bantina mosusu ya likita ya elambo ezali kokumbamela, kotonga bondimi mpe litatoli, mpe kotambwisa misala ya palwasi.

Basangani

Bato banso babiangami koya na makita.

Mbala boni bayaka

Mokolo nyonso ya Eyenga.

29.2.1.1

Kobongisa mwango ya Likita ya Elambo

Episikopo na basungi na ye babongisaka mpe batambwisaka likita ya elambo. Bazali kosala ete mama ya likambo ya likita banso batieli makanisi ezali elambo mpe kotonga bondimi na Yesu Klisto.

Likita ya elambo ewumelaka ngonga moko. Ekoki kosangisa makambo oyo elandi:

1. Miziki ya kolengela likita (tala 19.3.2 mpo na mlakisi).

2. Losako mpe boyei malamu.

3. Kopesa lokumu na bakonzi to bakambi basusu oyo bayei kotala biso.

4. Mayebisi. Esengeli kosala ete makambo yango ezala mingi te.

5. Loyembo mpe losambo ya bofungoli. Tala 19.3.2 mpe 29.6.

6. Misala ya palwasi mpe ya likonzi, lokola oyo elandi:

   • Kosunga mpe kolongola basali mpe bateyi (tala 30.3 mpe 30.6).

   • Pesa bankombo ya bandeko mibali basengeli kokulisama na mosala ya bonganganzambe ya Alona (tala 18,10.3).

   • Koyeba bandimi ya sika ya palwasi, mpe babongwani ya sika.

7. Kopesa nkombo mpe Kopambola Bana (tala 18.16). Yango esalemaka mingi mingi na likita ya kokila bilei mpe ya litatoli (tala 29.2.2).

8. Nkotisa ya babongwani ya sika (tala 18.8).

9. Loyembo ya elambo mpe kosala elambo. Elambo ezali mama ya likambo ya likita. Bokuli oyo ezali libaku mpo na bandimi kofandisa makanisi na bango epai ya Mobikisi mpe mbeka na Ye mpo na bango.

   Mpo na kozwa bansango mingi koleka na ntina ya kobongisa, kopambola, mpe kokabola elambo, tala 18.9.

10. Nsango ya nsango malamu mpe koyemba ya lingomba mobimba to miziki mosusu.

11. Loyembo ya bosukisi mpe losambo.

12. Miziki ya nsima.

29.2.1.4

Kopona Balobi

Episikopo na balandi na ye baponaka balobi mpo na likita ya elambo. Mbala mingi babengisaka bandimi ya palwasi, mpe bilenge.

Balobi bapesaka litatoli ya Yesu Klisto mpe bateyaka nsango malamu na Ye na kosalelaka makomi (tala Malongi mpe Mayokani 42:12; 52:–9).

29.2.2

Likita ya Bokili mpe ya Litatoli

Ntina

Kolia elambo mpe kolendisana na kopesaka litatoli ya Yesu Klisto mpe ya nsango malamu na Ye. Bandimi balendisami koya na likita ya kokila bilei soki bazali na makoki ya kokila bilei.

Basangani

Bato banso babiangami koya na makita.

Mbala boni bayaka

Mbala moko na sanza, likita ya elambo ezali likita ya kokila bilei mpe ya kopesa matatoli. Mbala mingi yango ezalaka mokolo ya Eyenga ya liboso ya sanza.

Na likita ya bokili bilei mpe ya kopesa matatoli, ezali na balobi oyo bapesameli mosala te to baponami mpo ya miziki ya malonga te. Na esika na yango, moto oyo azali kotambwisa apesaka litatoli ya mokuse. Na nsima, abengisi bandeko ya lisanga bapesa matatoli na bango. Kopesa litatoli elakisi kosakola bosolo ya nsango malamu lokola moto yango afulami na Molimo Mosantu.

29.2.3

Likita linene ya palwasi

Ntina

Na likita linene ya palwasi, bakambi ya likonzi balakisaka, basungaka, mpe basalisaka bakambi ya palwasi mpe bandimi. Bandimi ya palwasi basungaka bakambi minene mpe ya mboka.

Basangani

Bato banso babiangami koya na makita.

Mbala boni bayaka

Mbala moko na mbula na mokolo ya Eyenga mosusu longola kaka mokolo ya Eyenga ya kokila bilei.

29.2.4

Likita ya Episikopo na basungi na ye

Ntina

Basanganaka elongo mpe bazwaka mikano na ntina ya makambo matali palwasi.

Basangani

Episikopo na basungi na ye, Kalaka ya palwasi, mpe sekeletele.

Mbala boni bayaka

Mbala mingi, poso na poso.

Makambo oyo esengeli kotalela ekoki kozala:

• Kobongisa mosala ya libiki mpe ya bonetoli na palwasi.

• Kolendisa bato moko moko mpe mabota na palwasi—mingi mingi bilenge mpe bana.

• Koyeba bandimi oyo bakokaki komilengela mpo na kozwa makuli, mpe bato basengeli kokula na bonganganzambe.

• Koyeba bandimi ya kobianga na misala ya palwasi.

29.2.5

Likita ya Lisanga ya Palwasi

Ntina

Kosunga mpo na kokokisa mosala ya Nzambe ya lobiko mpe ya bonetoli na palwasi (tala 1.2).

Basangani

• Episikopo na basungi na ye, Kalaka ya palwasi, mpe sekelete ya palwasi.

• Bakambi ya lisanga likoki ya bampaka, Lingomba ya Bamama Basungi, Bilenge Basi, Eteyelo ya Bana, mpe Eteyelo ya Eyenga.

Mbala mingi

Mbala mingi poso na poso (kasi bakoki kosangana mbala mingi te).

Episikopo abongisaka, akambaka, mpe atambwisaka makita ya lisanga ya palwasi. Likita ya lisanga ezwaka mikano minene te soki episikopo azali te.

Bakambi ya mabongisi ya palwasi bakendaka na makita ya lisanga ya palwasi na makoki mibale:

1. Lokola bandimi ya lisanga ya palwasi oyo basungaka kopambola bandimi nyonso ya palwasi.

2. Lokola bamonisi ya mabongisi na bango.

Ntango basanganaka elongo, bandimi ya lisanga ya palwasi balobelaka makambo oyo ekozwa litomba na milende ya bomoko ya lisanga mobimba. Mondimi moko na moko ya lisanga alendisami kokabola makanisi mpe bofuli na ye na makambo maye.

Mbala mingi makita ya lisanga ya palwasi eumelaka koleka ngonga moko te. Ebandaka na losambo mpe na balapolo ya mokuse oyo etali mikumba oyo bapesaki na makita ya kala. Episikopo apesaka esika ya yambo na makambo maye masengeli mingi mpo na kopambola bato mpe mabota.

• Kobika nsango malamu ya Yesu Klisto. Kosunga bandimi nyonso kotonga bondimi, kozwa makuli ya kobikisa, mpe kobatela mayokani na bango.

• Kosunga baoyo bazali na bosenga. Kokabola biloko mpe mayele mpo na kopambola bato, mabota, mpe lisanga. Kosunga bandimi ya palwasi bamikoka. (Tala mokapo 22.)

• Kobengisa bato nyonso mpo na kozwa nsango malamu. Kozongela bokoli ya baye bazali koyekola na ntina ya nsango malamu, lokola mpe bandimi ya sika mpe bazongi. Kolobela banzela bandimi bakoki kokabola nsango malamu elongo na basusu. (Tala mokapo 23.)

• Kosangisa mabota mpo na boseko. Kotala bokoli ya bandimi oyo bazali komilengela mpo na kozwa makuli ya tempelo. Kobongisa banzela ya kosunga bandimi mingi balongobana mpo na mokanda ya tempelo. Kolobela banzela bandimi bakoki kosangana na mosala ya mambi ya tempelo mpe ya libota. (Tala mokapo 25.)

Bandimi ya lisanga basengeli kobomba sekele bansango nyonso ya nkuku to ya ntina (tala 4.4.6).

29.2.6

LIkita ya Lisanga ya Bilenge ya Palwasi

Ntina

Kolendisa bilenge kati na palwasi. Kosunga bango basangana na mosala ya Nzambe ya lobiko mpe ya bonetoli (tala 1.2).

Basangani

• Episikopo na basungi na ye.

• Moko ya basungi ya episikopo na lisanga likoki ya banganganzambe mpe ya bateyi mpe bakambi ya masanga makoki ya badiakona.

• Bakambi ya kelasi ya Bilenge Basi (to bokambi mobimba soki palwasi ezali kaka na kelasi moko ya Bilenge Basi).

• Mokambi ya Bilenge Basi.

Mbala mingi

Mbala mingi sanza na sanza.

Yambo ya likita moko na moko, episikopo mpe moto oyo azali kotambwisa batalelaka makambo oyo esengeli kolobelama.

• Mosala ya libiki mpe bonetoli.

• Bamposa ya bilenge na palwasi mpe banzela ya kokisa yango.

• Milende mpo na kokutana na bilenge oyo bakoma na bolembu to bandimi ya sika.

• Misala, sangisa mpe mabaku ya kosalela baoyo bazali na bosenga. Mingi ya mwango esalemaka na makita ya bokambi ya lisanga likoki to ya kelasi (tala mokapo 20).

• Kosala mosala (tala mokano 21).

• Koteya babokambi ya masanga mpe ya kelasi oyo ebengami sika.

29.2.8

Manaka ya Makita ya mokolo ya Eyenga

Bapalwasi basalelaka moko ya manaka ya ngonga mibale oyo elandi mpo na makita ya mokolo ya eyenga.

Mwango 1

60 miniti	Likita ya elambo
10 miniti	Bobongwani na bakelasi mpe makita
50 miniti	Mikolo ya Eyenga nyonso: Eteyelo ya Bana, sangisa mpe eteyelo ya bana mike Mokolo ya eyenga ya yambo mpe ya misato ya sanza: Eteyelo ya Mokolo ya Eyenga Eyenga ya mibale mpe ya minei: makita ya lisanga likoki ya bonganganzambe, makita ya Lingomba ya Bamama Basungi, mpe makita ya Bilenge Basi Mikolo ya Eyenga ya mitano : makita mpo na bilenge mpe mikolo. Episikopo na basungi na ye baponaka moto ya likambo mpe baponaka bateyi

Mwango 2

50 miniti	Mikolo ya Eyenga nyonso: Eteyelo ya Bana, sangisa mpe eteyelo ya bana mike Mokolo ya eyenga ya yambo mpe ya misato ya sanza: Eteyelo ya Mokolo ya Eyenga Eyenga ya mibale mpe ya minei: makita ya lisanga likoki ya bonganganzambe, makita ya Lingomba ya Bamama Basungi, mpe makita ya Bilenge Basi Mikolo ya Eyenga ya mitano : makita mpo na bilenge mpe mikolo. Episikopo na basungi na ye baponaka moto ya likambo mpe baponaka bateyi
10 miniti	Bobongwani na likita ya elambo
60 miniti	Likita ya elambo

29.3

Makita ya Etuka

29.3.1

Likita Linene ya Etuka

Ntina

Ntina ya yambo ya likita linene ya likonzi ezali kolendisa bondimi ya bandimi na Yesu Klisto.

Basangani

Tobengi bato nyonso baya na likita linene. Makita mosusu ezali mpo na basangani ya ndenge, lokola elimbolami na nse.

Mbala mingi

Mbala mibale na mbula

29.3.2

Likita LInene ya Bonganganzambe ya Etuka

Ntina

Koteya mpe kofula basimbi bonganganzambe na mikumba na bango.

Basangani

Basimbi bonganganzambe nyonso kati na likonzi.

Mbala mingi

Mbala moko na mbula.

29.3.3

Likita ya Bakambi ya Bonganganzambe ye Etuka

Ntina

Koteya bakambi ya bonganganzambe mikumba na bango, kobakisa makoki na bango, mpe kolendisa bondimi na bango.

Basangani

• Bokambi ya likonzi.

• Likita monene

• Bakalaka ya likonzi mpe ya palwasi (mpe bakalaka basungi soki esengeli).

• Bakomeli bakambi ya likonzi mpe ya palwasi.

• Bokambi ya Bilenge Mibali ya Etuka (mpe sekelete soki abengami).

• Baepisikopo na basungi na bango.

• Babokambi ya masanga makoki ya bampaka mpe bakomeli bakambi.

• Bapesi toli ya masanga makoki ya Bonganganzambe ya Alona.

Mbala mingi

Likita ya bokambi ya bonganganzambe esalemaka lokola eteni ya likita moko na moko ya likonzi.

29.3.4

Makita ya Bakambi ya Etuka

Ntina

Koteya bakambi ya mabongisi ya palwasi misala na bango, kosunga bango mpo na kobongisa lokola bakambi mpe bateyi, mpe kolendisa bondimi na bango na Yesu Klisto. Na makita oyo, bakambi mpe basanganaka elongo mpe bakabolaka makanisi.

Basangani

Mangomba nyonso ya Bamama Basungi ya likonzi mpe ya palwasi, Bakambi ya Bilenge Basi, ya Eteyelo ya Bana, mpe ya Eteyelo ya Eyenga mpe bakomeli bakambi. Mondimi moko ya bokambi ya likonzi to mopesi toli monene oyo apesameli mokumba akokende mpe akokamba. Bateyi, bapesi toli, bapesi toli minene, mpe bandimi ya episikopo na basungi na ye oyo batindami na mabongisi maye bakoki mpe kobengisama.

Mbala mingi

Mbala moko na mbula.

29.3.5

Likita ya Lisanga Likoki ya Banganganzambe minene ya Etuka

Ntina

Koteya bandimi ya lisanga likoki mikumba na bango mpe malongi etali bonganganzambe.

Basangani

Bandimi nyonso ya lisanga likoki ya banganganzambe minene ya likonzi.

Mbala mingi

Ata mbala moko na mbula.

29.3.6

Likita ya Bokambi ya Etuka

Ntina

Kosangana elongo mpe kozwa mikano na ntina ya makambo matali likonzi.

Basangani

Bokambi ya likonzi, kalaka ya likonzi mpe sekelete.

Mbala mingi

Mbala na mbala (mbala mingi pɔso na posɔ).

29.3.7

Likita ya Lisanga Monene

Ntina

Kosangana elongo na ntina ya mosala ya Nzambe ya lobiko mpe ya bonetoli na likonzi (tala 1.2

Basangani

• Bokambi ya likonzi.

• Likita monene

• Kalaka ya likonzi mpe sekelete.

Mbala mingi

Mbala mibale na sanza soki ekoki kosalema.

29.3.8

Likita ya Lisanga ya Etuka

Ntina

Kosangana elongo na ntina ya mosala ya Nzambe ya lobiko mpe ya bonetoli na likonzi (tala 1.2

Basangani

• Bokambi ya likonzi.

• Likita monene

• Kalaka ya likonzi mpe sekelete.

• Bakambi ya Lingomba ya Lisungi ya Etuka, ya Bilenge Basi, mpe bakambi ya Eteyelo ya Bana.

• Bakambi ya mikolo banzemba ya likonzi mpe bakambi ya mikolo banzemba (soki babengami).

Mbala mingi

Sanza na sanza soki ekoki kosalema.

29.3.9

Likita ya Komite ya Bokambi ya Mikolo ya Etuka

Ntina

Kosangana elongo na ntina ya lolenge nini kosunga bakambi ya palwasi ntango bazali kosunga na mosala ya lobiko mpe ya bonetoli. Kobongisa banzela ya kosunga kosalela bomoni ya bakambi ya likonzi mpo na mosala oyo na likonzi.

Basangani

• Bokambi ya likonzi.

• Bokambi ya Lingomba ya Bamama Basungi ya Etuka (mpe sekelete soki babengi).

• Bapesi toli minene bapesameli mokumba ya kosala na masanga makoki ya bampaka.

Mbala mingi

Ndenge esengeli.

29.3.10

Likita ya Komite ya Bokambi ya Bilenge ya Etuka

Ntina

Bakambi ya likonzi mpe bilenge (1) basanganaka elongo na oyo etali kolendisa bilenge ya likonzi mpe (2) kolengela mosala mpe milulu.

Na kobakisa, bakambi ya likonzi basanganaka elongo na ntina ya lolenge nini kosunga bakambi ya bapalwasi na kosangisaka bilenge na mosala ya Nzambe ya lobiko mpe ya bonetoli. Babongisaka banzela ya kosunga kosalela bomoni ya lisanga ya likonzi mpo na bilenge kati na likonzi.

Basangani

• Mondimi moko ya bokambi ya likonzi.

• Bokambi ya Bilenge Mibali ya likonzi (mpe sekelete soki babengi).

• Bokambi ya Bilenge Basi ya likonzi (mpe sekelete soki babengi).

• Bilenge uta na palwasi moko na moko na likonzi ntango makita to biteni ya makita basololaka makambo ya litomba ya bozali na bango wana.

Mbala mingi

Ndenge esengeli.

29.3.11

Likita ya Lisanga ya Baepisikopo ya likonzi

Ntina

Kabola mayebi, yanola mituna mpe pesa malakisi ya motuya oyo etali mingi mingi baepisikopo.

Basangani

Mokambi ya likonzi mpe baepisikopo mpe bakambi ya etape nyonso na likonzi bazali bandimi ya lisanga oyo. Kalaka ya likonzi azali mpe kolanda mpo na kobomba mikanda ya misala mpe mikano.

Mbala boni bayaka

Ata mbala misato na sanza.

29.5

Matanga mpe Misala Misusu mpo na Bakufi

29.5.1

Mabongisi Manene

Ntina moko ya monene ya misala ya Eklezia mpo na bakufi ezali kotatola na ntina ya mwango ya libiki, mingi mingi Bomikabi mpe Lisekwa ya Mobikisi. Misala yango esengeli kozala misala ya lokumu, ya kozwa mayele na molimo.

Bakambi ya Eklezia basengeli te kokotisa milulu ya biyamba to mangomba mosusu na milulu ya Eklezia mpo na bakufi.

29.5.2

Kopesa Lisungi na Libota

Lokola bayekoli ya Yesu Klisto, bakambi mpe bandimi ya Eklezia “bazali kolela elongo na baye bazali kolela … mpe kobondisa baye batelemi na mposa ya libondisi” (Mosiya 18:9). Ntango mondimi moko akufi, episikopo akendaka kotala libota mpo na kopesa libondisi.

Episikopo apesaka lisungi uta na bandimi ya palwasi, mpe lisanga likoki ya bampaka mpe Lingomba ya Bamama Basungi.

29.5.4

Misala ya Matanga (Esika ya Momesano)

Matanga oyo etambwisami na episikopo, ezala na ndako ya Eklezia to esika mosusu, ezali likita ya Eklezia mpe molulu ya losambo. Esengeli kozala libaku ya kosala makambo ya molimo.

Matanga esengeli kobanda na ngonga malamu. Mingi mingi, esengeli te kowumela ngonga koleka moko na ndambo to1,5, lokola bonkonde mpo na baoyo bayangani.

Milulu ya bokundi esalemaka mpenza te na mokolo ya Eyenga.

29.6

Nsambo na Makita ya Eklezia

Mabondeli na makita ya Eklezia esengeli kozala mokuse, pete, mpe kokambama na Molimo. Mondimi nyonso ya Eklezia oyo abatisama akoki kosala losambo ya bofungoli to ya bosukisi. Bana oyo bazwi libatisi te bakoki kosambela na Eteyelo ya Bana.

29.7

Kopanza Nsango ya Makita mpe Kosala Makita na Nzela ya Interneti

Episikopo akoki, lokola bolongoli, kopesa ndingisa ya bopanzi nsango ya makita ya elambo mpe ya matanga mpe mabala oyo esalemi na ndako ya mayangani.

Bopanzi nsango ya likita ya elambo esengeli te batia eteni ya elambo.

Mpo na makita mosusu, episikopo to mokambi ya likonzi akoki kopesa ndingisa na bandimi oyo bakoki te kozala bango moko mpo na kolanda makita na nzela ya interneti. Makita yango ekoki kozala:

• Makita ya bakambi, lokola makita ya bayangeli to ya makita lisanga ya bakambi.

• Makita ya Lisanga likoki, ya Lingomba ya Bamama Basungi, mpe ya Bilenge Basi.

• Bakelasi ya Eteyelo ya Eyenga.

• Bakelasi ya Bana mpe ntango ya koyemba.

29.8

Bafoto mpe Kozwa Video na ntango ya Makita

Mpo na kobatela bosantu ya makita ya Eklezia, moto moko te asengeli kokanga bafoto to kozwa video ya makita ya elambo to ya makita ya likonzi.

Mpo na nsango etali bopanzi nsango ya likita, tala 29,7.