Femanakoʻaki ʻa e Tangata mo e Tangata pea mo e Fefine mo e Fefine
Talanoa ʻa Lokalió


“Ko e Talanoa ʻa Lokalió,” Femanakoʻaki ʻa e Fefine mo e Fefine pe Tangata mo e Tangata: Ngaahi Talanoa ʻa e Kāingalotú (2020)

“Ko e Talanoa ʻa Lokalió,” Femanakoʻaki ʻa e Fefine mo e Fefine pe Tangata mo e Tangata: Ngaahi Talanoa ʻa e Kāingalotú

Talanoa ʻa Lokalió

Talanoa Fakataautaha ʻa Lokalió

Lokalio: Ko hoku hingoá ko Lokalio. Ko ha Mēmipa au ʻo e Siasí. Ko ha tamai au ki ha fānau ʻe toko ono, pea ʻoku ou femanakoʻaki mo e kakai tangatá. Te u pehē kuo hoko maʻu pē ʻeku moʻuí ko ha taimi ke feinga ke ʻilo kakato ʻa e ngaahi meʻa ʻoku hokó. ʻOku ou manatu ki heʻeku kei siʻí naʻá ku saiʻia ʻaupito he ʻātí; ko hoku hūfangaʻangá ia: ke faʻu ha ngaahi meʻa. ʻE vaʻinga soka hoku ngaahi kaungāmeʻá pe fānau akó, ka naʻe ʻikai ke u ongoʻi ha fehokotaki mo e ngaahi meʻa ko iá. ʻOku ou manatuʻi lelei ʻa e fuofua taimi naʻe fekauʻi ai au ʻe heʻeku tangataʻeikí ki hono loki mohé peá ne talamai kiate au, “Tokangaʻi hoʻo fanga kiʻi tōʻongá. ʻAi hoʻo tōʻonga leá ke ngali tangata ange. ʻOku fiemaʻu ke ke fai e ngaahi meʻa ʻoku fai ʻe he tamaiki tangatá.” Hili ʻene talanoa mai kiate aú, naʻá ku ʻalu ki hoku lokí ʻo tangi. Naʻe ʻikai mahino kiate au pe ko e hā koā ʻa e meʻa ne fehalaaki ʻi heʻeku fai pē meʻa ne u loto ki aí.

Naʻá ku fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku totonu ke fakahoko ʻe ha kiʻi tamasiʻi Siasí: naʻá ku maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeikí, tufa e sākalamēnití, peá u ʻalu ʻo ngāue fakafaifekau. Naʻá ku fakahoko ia, ka naʻe ʻikai pē ke u ongoʻi kakato moʻoni. Hili ʻeku ngāue fakafaifekau ʻi ha taʻu ʻe ua maʻá e Siasí, naʻá ku haʻu ki he ʻIunaiteti Siteití ke feinga ako ki ha mataʻitohi ʻi he ʻaati fakakomipiutá, pea lolotonga e taimi ko iá, ne u fetaulaki ai mo hoku uaifí, pea naʻá ku manako moʻoni ʻiate ia ʻi he ʻuluaki ʻaho pē ne ma fetaulaki aí.

ʻIlisapeti: Ko e fuofua taimi naʻá ku fetaulaki ai mo Lokalió naʻá ku toki hiki mai pē ki ha fale nofo totongi. Ko hoku taʻu fakaʻosi ia ʻi he ʻunivēsití pea naʻe ʻikai ke u fakakaukau au te ma feohi, naʻá ne kole kaumeʻa mai pea naʻe hokohoko atu leva mei ai.

Lokalio: Naʻe ʻi ai ha meʻa naʻe matuʻaki fakaʻofoʻofaʻia ʻiate ia, pea naʻá ku saiʻia ʻi he meʻa naʻá ku ongoʻi ʻi heʻema feohí. Naʻá ku fakakaukau, ʻoku ou fie maʻu ia; ʻoku ou fie maʻu ʻa e ongo ko iá he taimi kotoa pē. Pea ʻi he kamata ke ma teiti fakamātoató, naʻá ku ongoʻi naʻe mahuʻinga ke vahevahe kiate ia ʻoku ou maʻu ha ngaahi fakakaukau mo ha ngaahi ongo ki he kakai tangatá, ka naʻe ‘ikai ke u talaange hangatonu kiate ia, “ʻOku ou manako ʻi he kakai tangatá.” Naʻa ku matuʻaki ilifia ke tala kiate ia.

ʻIlisapeti: ʻIo, naʻe taʻe-ʻamanekina ia; naʻe fakaʻohovale ʻaupito. Naʻe ʻikai ke u ʻamanaki ʻe pehē. ʻOku ʻikai ke u tui ʻoku ʻamanaki ha taha ki ha meʻa pehē, ka ʻoku ou ʻilo lelei ia, pea naʻe ʻikai hoko ia ke liliu ai ʻeku ngaahi ongo kiate iá. Naʻá ku kei ʻofa pē ai peá u kei fakaʻamu pē ke hoko atu ʻema feohí.

Lokalio: ʻOku ou ʻilo ʻe fehuʻia ʻe ha kakai tokolahi, “Ka ʻoku anga fēfē hoʻo pehē ʻokú ke manako ʻi ho uaifí, peá ke toe pehē ʻokú ke manako he kakai tangatá?” Te u pehē ʻoku ʻikai ke u lava ʻo fakamatalaʻi ia; ko e meʻa pē te u tala atú ko ʻeku ongó pē ia. ʻI he ngaahi taʻu siʻi kuohilí, naʻá ku hoko ko e talēkita fakaʻaati maʻá e Siasí, pea naʻá ku fetaulaki ai ʻi ha fakataha mo ha kaungā-ngāue naʻe tala mahino pē ʻokú ne manako he kakai tangatá. Pea naʻá ku mālieʻia ʻaupito ʻi heʻene taʻe-mā ke talanoaʻi ʻa ʻene manako he kakai tangatá. ʻOku ou manatuʻi naʻá ma ō ʻo kai hoʻatā pea kamata ke u vahevahe ha ngaahi meʻa, pea naʻe fakalata moʻoni ʻete lava ke talanoa mo ha taha ʻokú te fetaulaki lelei mo ia—ko ha taha te ne lava ʻo tokoniʻi au ke u maʻu ha poupou pea ko ha taha te ne tokoni ke u maʻu ha mahino lahi ange kiate au he koeʻuhí naʻá ne aʻusia mo ia ʻa e meʻa tatau.

Naʻá ku aʻusia moʻoni ʻa e fakaake ko iá ʻi hoku lotó, pea ʻi heʻeku foua ʻa e aʻusiá ni, naʻe kamata ke u maʻu ha mahino lahi ange ki heʻeku moʻuí, pea naʻe kamata ke u maʻu ha ngaahi kaungāmeʻa lelei mo e poupou.

ʻIlisapeti: Naʻe kamata ke ne fakakaungāmeʻa mo ʻalu ki he ngaahi faeasaití, pea naʻá ne faʻa foki fiefia mai mo longomoʻui ʻo ne pehē kuó ne toki ongoʻi kakato ange, ka ʻi he aʻu ki he faʻahitaʻu māfaná naʻe hangē ne u kiʻi fakapikoʻiá. Naʻá ne faʻa lomilomi telefoni maʻu pē mo palani ha ngaahi meʻa, ʻa ia naʻe lelei kiate ia, pea naʻá ku fiefia maʻana, ka ʻi he taimi tatau naʻe ʻikai ke u ongoʻi ʻokú ne mahuʻingaʻia ʻiate au.

Lokalio: Naʻá ne pehē naʻá ne fiefia ʻi heʻeku maʻu ha loto-falala lahi ange, nonga lahi ange mo ha fiemālie ange, ka naʻá ne ongoʻi moʻoni naʻá ne hangē ha faʻē tāutahá he naʻá ku ngāue laulau houa, pea foki mai pē ki ʻapí kuo tā pe text mai hoku ngaahi kaungāmeʻá mo e meʻa pehē, ka ʻokú ne fiemaʻu ʻe ia hoku taimí mo e tokangá pea naʻe ʻikai ke u fakatokangaʻi ʻa e taimi lahi kuo mole mei hoku fāmilí mo e uaifí. Naʻe ʻikai ke ma fononga fakataha ʻi he fonongá ni, pea ko e meʻa naʻá ku loto lelei ke fakahokó ko e foki mai pē ki ʻapí pea tuku mavahe ʻeku telefoni toʻotoʻó, kae tuku hoku taimí maʻá e fānaú pea mo ia, naʻe fuʻu tokoni ʻaupito ia.

ʻIlisapeti: Mahalo naʻe feʻunga mo ha māhina ʻe fā hili ʻene loto-tauʻatāina mo faitotonu moʻoni ʻi he meʻa kotoa pē peá ne longomoʻui ange ʻi he fehokotaki lelei ange mo e kakai tangata kehé, ka naʻá ku fie maʻu pē ke potupotutatau ʻema moʻuí.

Lokalio: ʻI heʻeku toe sioloto ki he kuohilí ki he ngaahi ʻata naʻá ne fakakakato ʻeku moʻuí, naʻe kamata ke u mamata ki ha ʻata lelei ange. ʻI heʻeku mamata ki he ʻOtuá ʻoku ʻi he ʻelito ʻo e meʻa ko iá, peá u lava ʻo sio ki heʻeku faifeinga moʻoni ke u mavahe mei he ngaahi faingataʻa fakalaumālie ne u aʻusia kimuʻá. ʻOku ʻuhinga kehe ʻaupito kiate au he taimí ni ʻa e ʻata kakato ʻo ʻeku manako ʻi he kakai tangatá pea mo e hoko ko ha taha Siasí. Kimuʻá, naʻá ku ongoʻi maʻu pē ʻoku ʻikai ke u fakahōifua ki he ʻOtuá pea mo e Fakamoʻuí ʻi heʻeku maʻu ʻa e faʻahinga femanakoʻaki ko iá, ka ko e anga pē ia ʻeku fakakaukau kiate aú mo e anga ʻeku vakai kiate au mo hoku vā fetuʻutaki mo e Fakamoʻuí. Naʻe ʻikai ʻaupito ke u ongoʻi ʻoku ou taau mo Ia. Ko e konga fakafiemālié ia: ʻa e malava ke u talanoa mo e kakai ʻoku ou ʻofa aí fekauʻaki mo e meʻá ni, ke maʻu ʻenau poupoú, ke talanoa ki hoku uaifí; ko e meʻa fakaofo tahá ʻa e malava ke u faitotonu pē kiate aú. ʻA e ʻikai fie maʻu ke u haohaoá, pea lava moʻoni ke u fakahaaʻi ʻeku femanakoʻakí pea hoko atu ʻeku moʻuí, ka ʻoku ʻi ai e mālohi ʻi hono talanoaʻi tauʻatāina ʻo ha meʻa pea tuku ke ulo ki ai e maama ʻo Kalaisí ke ne fakamoʻui ia. ʻOku tatau ia mo hano fakakakato ʻo ha fakatātā; ʻoku hangē ia ko ha mafao atu ʻo kumi tokoni pea tupulaki ki muʻa ki he māmá. ʻOku ʻikai ko ha fononga ia ke fakahoko toko taha pē. Te u pehē ko ha fononga fakafāmili ia; ko ha fononga fakakolo ia. Ko e poupou mei heʻeku pīsopé, uaifí, ngaahi kaungāmeʻa ofi ʻi he ngāué mo e kaungā-ngāué, ʻi heʻeku ongoʻi ʻenau ʻofa mo e poupou ʻi heʻeku moʻuí, ʻoku ou ongoʻi ai ʻa e ʻofa mo e poupou mei he ʻOtuá.

He ʻikai mavahe ʻa e manako tangatá ia. ʻE kei ʻi ai pē ia ʻi he kotoa ʻo ʻeku moʻuí, ka ʻoku ʻikai ke u ongoʻi ʻoku mole ai ha meʻa mei heʻeku moʻuí. Kiate au, ko e totonú ia; ʻa e fekumi ki he ʻelito ʻo e fiefiá ʻiate koe. Pea ʻoku mahuʻinga kiate au ke fakafenāpasi ʻa e ʻelito ʻo e fiefia ko iá mo e ngaahi meʻa ʻoku ou tui ki aí pea mo e ongoongoleleí. Ko e meʻa ia kuo ʻaonga kiate aú.

Hoko Atu ʻa e Talanoa ʻa Lokalió

ʻOku ʻikai faingofua maʻu pē ke tala totonu mo loto-tauʻatāina. ʻOku faingataʻa ia, pea ʻoku fie maʻu ha loto-toʻa ke feohi tauʻatāina mo e niʻihi kehé. Ko ha taʻu mahuʻinga ʻeni he kuo faifai peá u lava ʻo tala ʻoku ou manako ʻi he kakai tangatá. Ne u ongoʻi maʻu pē ia ka naʻe ʻikai ke mahino lelei, pe te u ʻilo e founga ke moʻui ai ʻi he founga totonú. Mahalo ʻe ngali faingataʻa ke mahino ʻeni ki ha Kāingalotu ʻe niʻihi. ʻE ngali hangē ʻoku hoko ʻeku tali lelei ʻeku manako tangatá ke u maumauʻi ai ha fekaú. Ka kiate au, ʻoku mamaʻo ʻaupito ia mei he moʻoní. Kuo ʻomi ʻe he mahino mo e moʻui totonu ko iá ha nonga ki heʻeku moʻuí.

Tuku muʻa ke u vahevahe atu ʻeku talanoá ke fakatataaʻi ʻa e founga kuo liliu ai ʻe heʻeku Manako Tangata mo e Tangatá ha meʻa fakamamahi mo fakamā ki ha tāpuakí. ʻIo, ko ha tāpuaki ia!

ʻOku ou fiefia ke ʻilo ʻoku ʻikai hanga ʻe heʻeku Manako Tangata mo e Tangatá ʻo tala ʻa hoku tuʻunga ko ha foha ʻo e ʻOtuá. Kuó ne ʻomi kiate au ha ngaahi meʻangāue ʻokú ne fakaʻatā au ke faitāpuekina e niʻihi kehé ʻi heʻeku muimui ki he Fakamoʻuí.

Naʻe kamata ʻeku fonongá ʻi hoku taʻu faá. Naʻe fāʻeleʻi au pea tupu hake ʻi Mekisikou Siti, ko e lahi taha au ʻi ha fānau ʻe toko nima. Naʻá ku tupu ʻi ha feituʻu naʻe kakaiʻia pea siʻi haʻate taimi fakafoʻituitui koeʻuhí ko e tokolahi ʻa e kāinga mo e kau ʻaʻahi ne nau feʻaluʻaki holó.

Naʻe ngaohikovia fakasekisuale au ʻe ha ongo tangata naʻa mau nofo fakataha pea naʻá na fakahoko ia ʻo hangē ko ha vaʻinga ʻa e fānaú. ʻI he toʻu ko iá, naʻe ʻikai mahino kiate au ʻa e meʻa naʻe hokó. ʻOku ou manatuʻi pē ʻa ʻeku ongoʻi ha fehokotaki kiate kinaua ʻi he ngaahi ongo kotoa naʻá na fakatupu ʻiate aú. Naʻe matuʻaki mālohi pea fakatupu puputu‘u ia kiate au. Naʻe ʻikai fakamālohi ia; ka naʻá na ʻomi haʻaku lole mo ha tokanga makehe.

ʻĪmisi
Tā fakatātā ʻa Lokalió

Ko e tokangá ko ha meʻa naʻá ku fakaʻamua pea tali lelei. Meʻapangó, ko ha meʻa ia naʻá ne liliu hoku lotó pea uesia ʻa ʻeku fehokotaki mo e fakakaukau ki he kakai tangatá ʻi he toenga ʻo ʻeku moʻuí. ʻOku ʻikai ke u fakapapauʻi pe ko e tupuʻanga ʻeni ʻo ʻeku manako fakaesino ʻi he kakai tangatá, ka naʻe fakalahi ai ʻa e ngaahi ongo mo e tōʻonga moʻui naʻá ne uesia au hili ha ngaahi taʻu lahi mei ai.

ʻOku ʻikai mahuʻinga kiate au ʻa hono tālangaʻi ʻa e tupuʻanga ʻo ʻeku ngaahi ongó. Ko e meʻa ʻoku mahuʻinga kiate aú ko ʻeku malava he taimí ni ke maʻu ha mahino ki he founga ne liliu ai ʻe he aʻusia ko ʻení ʻa e anga ʻo ʻeku vakai kiate au ko ha tangata mo ha foha ʻo e ʻOtuá.

Naʻá ku faʻa fakafekiki maʻu pē mo ʻeku ngaahi ongoʻi tāú. Naʻá ku tupu hake mo e fakamāʻiá ʻi ha taʻu ʻe 40 tupu ʻo ʻeku moʻuí! Ko e meʻamālié, he naʻá ku tupu hake ʻi ha ʻapi angaʻofa. Naʻá ku mālohi maʻu pē ʻi he Siasí. Kuó ne tokoniʻi lahi au pea mo ʻomi ha ʻamanaki lelei. ʻI heʻene peheé, naʻá ku ongoʻi maʻu pē ʻoku ʻikai ke u taau mo e Fakamoʻuí.

ʻI heʻeku tupu haké, naʻá ku ongoʻi naʻe hangē ne kehe e anga ʻeku fakakaukaú mo ʻeku fakahoungaʻi ha meʻá. Naʻá ku saiʻia ke tā fakatātā, faʻu ha meʻa, pea mahino mo houngaʻia ʻi he fakaʻofoʻofa mo e fōtunga ʻo e meʻa kotoa pē ʻi hoku ʻātakaí. ʻOku ou manatuʻi naʻá ku tuitui ha ʻū kofu maʻá e fanga kiʻi tamapua ʻa hoku tuofafiné ʻa ia ne u ngaohi mei he pepa holoholó. Naʻa nau fakaʻofoʻofaʻia ai! Ka ko hono moʻoní, naʻe pau ke ʻoua naʻa ʻilo ki ai ʻeku tamaí. Naʻe tā tuʻo lahi ʻa e talamai ʻe heʻeku tamaí ke u leʻo fakatangata ange, ke u vaʻinga soka, ke ʻai haʻaku kaumeʻa fefine, pea ke u saiʻia ʻi he ʻū meʻa moʻó e tamaiki tangatá. Naʻá ku faʻa tangi ai, he naʻe ʻikai mahino kiate au pe ko e hā koā hono koví. Naʻe ʻikai ke u fakamamahiʻi ai ha taha. ʻOku ou ʻiloʻi naʻá ne talamai ʻa e ngaahi meʻá ni tuʻunga ʻi heʻene ʻofá, ka naʻe hanga ʻe heʻene ngaahi leá ʻo fakamaaʻi lahi ange au pea fakatupu ke u ongoʻi kehe ange. ʻOku ou tui ko e meʻa ia naʻe ʻikai ke u ongoʻi malu ai ke talanoa mo ia fekauʻaki mo ʻeku ngaahi ongó ʻo aʻu mai ki he taimi ní. Naʻe angaʻofa ʻaupito ʻa ʻeku tangataʻeikí pea ʻokú ne kei pehē pē, ka naʻe ʻikai ke u ongoʻi ha fehokotaki mālohi mo ia, pea ko ha meʻa ia ʻoku ou lolotonga ngāue ki ai.

ʻI he akoʻangá ne u faʻa fakatokangaʻi ai ʻa e tamaiki tangata talavoú kae pehē ki he tamaiki fefine ʻe niʻihi, ka naʻe fakamamahi ʻa e meʻá ni kiate au. Ko ha fepaki ia naʻá ku fūfuuʻi, ne fūfuuʻi ʻi ha ngaahi ʻā naʻá ku langa ke maluʻi au.

Naʻe hoko ʻa e meʻakaí ko e taha ʻo e ngaahi ʻā maluʻi ko iá. Naʻe ʻi ai ha taimi ʻi heʻeku moʻuí naʻá ku pauni ai ʻe 300 tupu. Naʻe ʻikai ke u ongoʻi ʻoku ou talavou pe maʻu ha loto-falala pea naʻá ku ongoʻi taʻepauʻia ʻi hoku ngaahi vā fetuʻutaki mo e kakai tangatá mo e fefiné fakatouʻosi. Naʻe hanga ʻe he fefaʻuhi ko ʻení ʻo fakamamahiʻi hoku laumālié. Naʻá ku ʻiloʻi ne ʻi ai ʻa e Fakamoʻuí ke tokoniʻi au, ka naʻe ʻikai ke u ʻilo pē ʻe founga fēfē haʻaku tautapa kiate Ia. Ko e meʻa pē ne u maʻu ai ha loto-toʻá ko ʻeku fakakaukauloto ʻoku fua au ʻe he Fakamoʻuí.

Naʻá ku ʻalu ʻo ako ʻunivēsiti ʻi ʻAmelika pea naʻá ku fefaʻuhi ai ke ʻiloʻi ʻa e ongo naʻá ku maʻú, kae tautautefito ki he kakai tangata kehe naʻá ku feohi vāofi mo iá. Naʻe ʻi ai ha tokotaha naʻe ongo kiate au ʻa ʻene mavahe ʻo ngāue fakafaifekaú. ʻOku ou manatuʻi ʻeku fakakaukau loto mo pehē, “Ko e hā koā e meʻa ʻoku hoko kiate aú? Ko e hā ʻoku ou ongoʻi peheni aí?” Naʻá ku ʻilo ne u fie maʻu tokoni, ka naʻe ʻikai ke u ʻilo pe te u kamatá ʻi fē. Naʻá ku loto-toʻa ke talanoa ki ha tokotaha faifaleʻi ʻi he ʻunivēsití. Naʻá ne tokoniʻi au ke u lava ʻo fehangahangai mo e ngaohikovia fakasekisualé, ʻa ia ne ʻosi faingataʻa feʻunga pē ia, ka naʻe ʻikai ke u mateuteu ke talanoa fekauʻaki mo ʻeku manako ʻi he kakai tangatá.

ʻI hoku taʻu 27, naʻe kamata ke u ongoʻi ʻoku ou fie maʻu ha taumuʻa mahuʻinga ange ʻi he moʻuí. Naʻá ku matuʻaki ilifia ke fakakaukau ki he nofo-malí. Naʻá ku pehē pē te u nofo taautaha pē ʻi he toenga ʻo ʻeku moʻuí. Naʻá ku kole ki he Tamai Hēvaní ke tokoni mai ke u muimui ki he Laumālié pea ʻiloʻi ʻa e tokotaha ʻoku totonu ke u mali mo iá. Hili ha taimi nounou mei ai, ne u fetaulaki mo hoku uaifí. ʻOku ou manatuʻi lelei ʻa e ʻaho ne ma fetaulaki aí. Naʻá ku ongoʻi ʻoku ou manako ʻiate ia mei he ʻuluaki ʻahó pē. Naʻá ne fotu fiefia, fakaʻofoʻofa pea mo loto-falala. Naʻe hā mai foki ʻa e nonga mei hono fofongá; naʻá ku fie maʻu foki ʻa e nonga ko iá ʻi heʻeku moʻuí.

ʻĪmisi
Tā valilvali ʻa Lokalio

Naʻe kamata ke ma teiti. Ko e taimi ʻe niʻihi ne faingataʻa fakaeloto ke u ʻi ha feituʻu kakai mo hoku kaumeʻa fefiné peá u ʻilo ai ha kakai tangata ʻoku ou manako ai. Naʻá ku fehiʻa ʻi he ngaahi ongo ko iá. Naʻá ku ongoʻi kuo siva e ʻamanakí peá u taʻefeʻunga mo hoku kaumeʻá pea mo e ʻOtuá. ʻI he kamata ke fakamātoato ʻa hoku vā fetuʻutaki mo hoku ʻofaʻangá, naʻá ku talanoa ange ki ai fekauʻaki mo hoku ngaohikovia fakasekisualé pea mo ʻeku ngaahi ongo ki he kakai tangatá. ʻI he taimi ko iá, naʻe ʻikai ke u maʻu e ngaahi lea pe ha founga ke fakamatalaʻi lelei ʻa e meʻa naʻá ku ongoʻí.

Naʻá ne talamai ʻokú ne loto-mamahi ʻi heʻeku foua toko taha ʻení, ka naʻe ʻikai uesia ai ʻa e ongo naʻá ne maʻu kiate aú. Ka neongo iá, naʻe ʻikai ke ne ʻilo ʻa e lahi hono uesia au ʻe heʻeku manako ʻi he kakai tangatá. Naʻá ne talamai ʻokú ne ʻofa ʻiate au ʻi he tuʻunga ʻoku ou ʻi aí, pea naʻe fakapapauʻi ange ʻe he Laumālié kiate ia ʻi ha fakahā fakafoʻituitui ko e tangata au ke mali mo iá. Naʻá ma fakamaʻu peá ma mali ʻi he Temipale ʻOkalani Kalefōniá.

Te u lava ke pehē naʻá ku ongoʻi maʻu pē ʻi heʻeku moʻuí naʻe fie maʻu ke u ofi ki he ʻEikí ʻi he lelei taha te u ala lavá. Naʻá ku ongoʻi moʻoni ʻiate au ne ʻi ai ha taumuʻa ʻo ʻeku moʻuí neongo ʻeku ngaahi faingataʻá. Naʻe ʻomi ʻe he tui ki he taumuʻá ni ha ʻamanaki lelei kiate au. Ka naʻe toki kamata ʻa ʻeku fakaakeaké ʻi hoku taʻu 40 tupú.

Naʻá ku ʻi ha fakataha ʻi he ngāué pea naʻe liliu ai ʻeku moʻuí ʻo toe lelei ange. ʻI he lolotonga e fakatahá, naʻe talanoa hake ʻe ha taha ʻo hoku kaungā-ngāue tangatá ʻa ʻene aʻusia ʻi he manako ʻi he kakai tangatá. ʻOku ou manatuʻi ʻa ʻeku sio mo e ongoʻi ha loto-falala lahi naʻe hā meiate ia. Naʻe ʻikai haʻane teitei ongoʻi fakatomala pe mā. Naʻá ne tuʻu ʻaliʻaliaki pea fakamatalaʻi ia ʻo hangē ʻoku ʻikai ko ha fuʻu loko meʻa iá. Naʻá ku mamata ki ha nonga lahi ʻi hono fofongá peá u fakakaukau, “ʻOku ou fie maʻu ʻa e nonga ko iá. ʻOku ou fie maʻu ʻa e tauʻatāina ke u fai e meʻa ʻoku ou loto ki aí pea ʻoua naʻa kole fakamolemole ki ha meʻa ne ʻikai ke u fili ki ai.”

Ko e toki fuofua taimi ia ʻi heʻeku moʻuí ke u tangutu fehangaaki ai mo ha taha ʻokú ma ongo tatau. Naʻá ma ō ʻo kai hoʻatā pea naʻe fakafiefia ke talanoa mo ha taha ne mahino ki ai ʻa e meʻa ne u fouá. Naʻe kamata ke ma maheni pea kamata māmālie ʻeku fakamatala tauʻatāina kiate iá mo ongoʻi ʻene poupoú.

Ko ha meʻa fakailifia ia ke u ongoʻi tauʻatāina pehē ʻo fakamatala kau ki ha meʻa ne u fūfuuʻi ʻi he kotoa ʻo ʻeku moʻuí. Ka ʻi heʻeku moʻui faitotonu angé, ne tupulaki ʻa ʻeku loto-falalá. Ko e tali kuo ʻomi mei he kakai ʻoku mau feohí ʻoku angaʻofa, poupou pea mo loto-mahino ia. ʻOku ʻi ai ha niʻihi ia kuo nau fakahaaʻi ha loto-holi moʻoni ke ʻilo lahi ange.

ʻĪmisi
ko ha tangata ʻoku kata

Kuó u ʻilo ko e taimi ʻoku ou vahevahe ai ʻeku talanoá, ʻoku ʻi ai ʻa e Laumālié ke fakamoʻoni. Hangē ʻokú ne fakaongo ki he lotó mo e ʻatamaí ʻi he fakaʻau ke mahino ange ko e fānau kotoa kitautolu ʻa e ʻOtuá. Neongo pe ko e hā e meʻa ʻoku tau fekuki mo iá, ka ʻoku tau taau kotoa pē mo e Fakaleleí. ʻOku tuʻunga mei ai ʻa hono faitāpuekina lahi aú.

Kuo mahuʻinga ʻa e poupou ʻa hoku uaifí ki heʻeku fakalakalaká. Kuo liliu ʻe he ʻilo foʻou mo e moʻui faitotonu ko ʻení ʻa e ngaahi tapa kehekehe ʻo ʻema nofo-malí. Naʻe faingataʻa ia he taimi ʻe niʻihi. Naʻe pau ke ma ako ke fetuʻutaki lelei ange. ʻOkú ma fakatokangaʻi he ʻikai ke ma lava ʻo fefakatōliʻaʻaki ʻa ʻema ngaahi fiemaʻu kotoa pē. Kuo hoko ha liliu lahi kiate kimaua ʻi heʻeku fakatupulaki ha ngaahi vā fakakaungāmeʻa ke poupouʻi au ʻi heʻeku fonongá. ʻOkú ne fiefia ʻi heʻeku maʻu ha loto-falala lahí ka ʻokú ne fakamanatu mai foki ʻokú ne loto ke ʻilo ʻoku ou fakamuʻomuʻa ia ʻi heʻeku moʻuí. Naʻe ʻikai ke u fakatokangaʻi naʻá ku liliu lahi ʻi he aʻusia ko ʻení.

Ne u fuʻu fakaʻamu ke u tokoniʻi ia ke ma kau fakataha ʻi heʻeku fonongá pea fakapapauʻi ʻokú ne ongoʻi ʻoku ʻofaʻi, fiemaʻua, hoihoifua mo malu.

Ko hoku uaifí ʻa e tokotaha ʻokú ne poupouʻi lahi taha aú pea ko hoku ʻofaʻangá ia. Ko ia toko taha pē kuó u fakatupulaki ha vā ʻoku mālohi mo taʻengatá pea he ʻikai ha taha te ne lava ʻo maumauʻí. ʻOku fie maʻu ʻa e ngāue, fetuʻutaki, femahinoʻaki mo e potupotutatau ʻi heʻema fefaʻuhi fakataha mo e meʻá ni. ʻOku liliu ʻema nofo-malí; ʻokú ma fefakamālohiaʻaki ʻi heʻema moʻui faitotonu mo moʻoní. Ko e meʻa mahuʻinga ki he mālohi ʻo ʻema nofo-malí ko hono fokotuʻu ʻa e Fakamoʻuí ke hoko ko e uho ʻo ʻema moʻuí.

ʻOku kei hoko atu pē ʻeku fonongá. ʻOku teʻeki ke u ʻilo kotoa ia, ka ʻoku ou ʻilo ʻoku tokoniʻi kimaua ʻe he ʻilo foʻou ko ʻení, ko ʻeku moʻui faitotonú, mo ʻeku vā fetuʻutaki mo e Fakamoʻuí. Ko e meʻa lelei ke ongoʻi taau mo e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí pea ʻikai toe ongoʻi faingataʻaʻia ʻi heʻeku manako ʻi he kakai tangatá. ʻOku ou lava ʻo mātā ki hoku tuʻungá: ko ha foha ʻo e ʻOtuá, ko ha tangata moʻoni ʻoku taau mo e ngaahi tāpuaki ʻo e moʻui taʻengatá. ʻOku ou ʻiloʻi he taimí ni ʻoku ʻikai ha meʻa ia ʻoku maumau pe tamele pe fiemaʻu ke fakaleleiʻi ʻi hoku lotó mo e laumālié.

Te u lava ke pehe ʻoku ou aʻusia ʻa e talaʻofa naʻe fai kia Molonai ʻi he tohi ʻa ʻEta 12:27: “Pea kapau ʻe haʻu kiate au ʻa e tangatá te u fakahā kiate kinautolu ʻa honau vaivaí. ʻOku ou foaki ki he tangatá ʻa e vaivaí koeʻuhi ke nau loto-fakatōkilalo; pea ʻoku feʻunga ʻa ʻeku ʻofá ki he tangata kotoa pē ʻoku nau fakavaivaiʻi ʻa kinautolu ʻi hoku ʻaó, he kapau te nau fakavaivaiʻi ʻa kinautolu ʻi hoku ʻao, pea tui kiate au, te u liliu ʻa e ngaahi meʻa vaivaí ko e mālohi kiate kinautolu.”

ʻOku ou saiʻia ʻaupito ʻi he potufolofola ko iá pea fiemaʻu vivili ke fakaʻaongaʻi ia ʻi heʻeku moʻuí, ka naʻe ʻikai ke u ʻiloʻi pe te u liliu fēfē ʻa e vaivai ko ʻení ko ha ngaahi tāpuakí. ʻOku mahino kiate au he taimí ni ʻoku ʻikai fiemaʻu ia ke hoko ʻa ʻeku Manako ʻi he Tangatá ke hoko ko ha vaivai.

ʻOku mahino kiate au he taimí ni kuó u tupulaki ʻi he ngaahi aʻusia ko ʻení, pea te u lava ʻo tokoni ki he ngāue ʻa e ʻEikí. ʻOku ʻiate au maʻu pē ʻa Hono Laumālié.

Kuo ʻaonga ʻa ʻeku maʻu ʻa e loto-toʻa feʻunga ke tala e meʻa totonú. Kuo ʻaonga moʻoni ia!

Talanoa ʻa ʻIlisapetí: Uaifi ʻo Lokalió

Naʻe ʻiloʻi ʻe ʻIlisapeti ko Lokalio ʻa e tangata naʻe totonu ke ne mali mo iá. ʻOku ʻikai haohaoa ʻa ʻena nofo-malí, ka ʻokú na fakatou lelei ange koeʻuhí ko ia. Ko e taha e ngaahi meʻa ʻokú na fekuki mo iá ko e foua ʻe Lokalio ʻa e manako ʻi he kakai tangatá. Kuo matuʻaki fakamamahi he taimi ʻe niʻihi ʻa e feinga faingataʻa ko ia ke maʻu ha mahino ki he founga lelei taha ke feʻofaʻaki mo fepoupouaki aí, ka kuó na tupulaki fakataha ʻi heʻena falala ki he Fakaleleí mo e loto-fiemālie ke fetuʻutaki tauʻatāiná.

ʻĪmisi
fefine ʻoku malimali

Naʻe fāʻeleʻi au peá u tupu hake ʻi Kalefōnia ʻi ha fāmili Siasi. Naʻá ku tupu hake mo ha ngaahi tuongaʻane ʻe toko nima. ʻI heʻeku kei siʻí, naʻá ku ʻilo ko e taimi te u mali aí, he ʻikai ke u mali mo ha taha naʻá ne fakamanatu mai kiate au ʻa hoku ngaahi tuongaʻané. ʻOku ʻikai fakamanatu mai ʻe Lokalio kiate au ha taha ʻo hoku ngaahi tuongaʻané.

Naʻá ku fetaulaki mo Lokalio ʻi he faʻahitaʻu māfana ʻo e 1997. Ko e kamata ia hoku taʻu fakaʻosi ʻi he ʻunivēsití mo e taumuʻa ke u ʻosi mei he akó ʻi he faʻahitaʻu failau hono hokó ʻi he sitetisitiká. Naʻe matuʻaki tukutaha ʻeku tokangá ki he fakaʻosi akó pea ʻi heʻeku fetaulaki mo Lokalió, naʻe ʻikai haʻaku fakakaukau kiate ia. Naʻá ne hoko pē ko ha kaungāmeʻa ʻo hoku kaungā-lokí. Naʻá ne haʻu ʻi ha pō ʻe taha ke ʻaʻahi ki hoku kaungā-lokí, ʻa ia ko ha tokotaha ako mei muli hangē pē ko Lokalió. Naʻá ku ʻi peito ke ngaohi ʻeku meʻatokoni efiafí mo fai pē ʻeku ako fika ʻi he tēpile ʻi peitó. Koeʻuhí ne ma ʻosi faʻa talanoa pē kimuʻa, ne u ongoʻi fiemālie pē ke ne nofo mai, pea naʻá ku fakaafeʻi ia ke ma maʻu meʻatokoni efiafi ʻi he pō ko iá. Naʻe fakalata ʻema talanoá mo ʻema fakamahení. Lolotonga e talanoa ʻa Lokalio he efiafi ko iá, naʻá ku maʻu ha aʻusia makehe. Naʻá ku maʻu ha fakahā fakafoʻituitui mei heʻetau Tamai ʻi Hēvaní ko Lokalio ʻa e tangata te u mali mo iá.

Naʻe teʻeki ke u aʻusia ha meʻa mālohi pehē ʻi heʻeku moʻuí. ʻI he taimi ko iá, naʻe ʻikai ke u tala ha meʻa ki ha taha. ʻI he pō ko iá, naʻe kole mai ʻe Lokalio ke ma ʻalu ʻi heʻema fuofua teití. Hili ʻa e pō ko iá ne u mamata kiate ia ʻi ha founga foʻou moʻoni.

ʻĪmisi
Lokalio mo ʻIlisapeti

Naʻe māmālie pē ʻa ʻema fakamahení lolotonga ʻa e faʻahitaʻu māfana ko iá. ʻI he kamata ʻa e faʻahitaʻu fakatōlaú, naʻá ma kaumeʻa leva. Hili ha taimi nounou mei ai, lolotonga ʻema teuteu ha meʻatokoni efiafi ʻi hoku ʻapi nofoʻangá ne pehē mai ʻe Lokalio ʻoku ʻi ai ha meʻa mahuʻinga ʻokú ne loto ke talamai. Ko e taimi ia naʻá ne fakamatala mai ai fekauʻaki mo hono ngaohikovia fakasekisuale ia ʻi heʻene kei siʻí ʻi heʻene taʻu fā ki he taʻu nima. Naʻe ʻikai ke ne fai ha fakamatala fakaikiiki he taimi ko iá. Ko e meʻa pē naʻá ne talamaí naʻá ne maʻu ha ngaahi fakakaukau mo ha ngaahi ongo pea ko e taimi ʻe niʻihi naʻá ne faʻa misi fakamanavahē ai. Naʻá ku ongoʻi loto-mamahi ʻi he hoko ʻa e meʻá ni kiate iá. Ka naʻe ʻikai liliu ʻe he meʻá ni ʻa e ongo naʻá ku maʻu kiate iá. Naʻá ku fakahaaʻi ange ʻeku kaungā-ongoʻí mo fakapapauʻi ange naʻe ʻikai hoko e meʻa kuó ne vahevahe maí ke liliu ai e ngaahi ongo ne u maʻu kiate iá. Naʻe ʻikai ke ne toe fakamatala mai ha fakaikiiki kehe, pea naʻe ʻikai ke u ʻeke ia ʻe au. Naʻá ku ongoʻi houngaʻia ʻi heʻene ongoʻi fiemālie ke talanoa tauʻatāina mai fekauʻaki mo ha meʻa ne matuʻaki pelepelengesi mo faingataʻa.

Naʻe ʻikai fuoloa kuo kamata ʻa e ngaahi fepōtalanoaʻaki fekauʻaki mo e nofo-malí. Naʻe kole mali mai ʻa Lokalio ʻi ha pō ʻe taha ʻi he konga kimui ʻo Sānuali 1998. Naʻá ma fakamaʻu ʻi ha māhina nai ʻe ono mo e konga. Lolotonga ʻa e taimi ko iá, naʻá ma toʻo fakataha ʻa e kalasi teuteu malí ʻi BYU, naʻá ku ʻosi mei he akó pea naʻá ne fakakakato ʻene ako ngāue māhina ʻe ua ʻi Niu ʻIoke Sití. Naʻe silaʻi kimaua ʻi he Temipale ʻOkalani Kalefōniá ʻi he konga kimui ʻo e faʻahitaʻu māfana ko iá.

ʻĪmisi
Tā fakafāmili ʻo Lokalio mo ʻIlisapetí

Naʻe vave leva hono kamata homa fāmilí pea ko e taimi ní ʻoku ʻi ai haʻama fānau fakaʻofoʻofa ʻe toko ono. Lolotonga e ngaahi taʻu ko ʻení, naʻe teʻeki pē ke u ʻilo fekauʻaki mo ʻene manako ʻi he kakai tangatá, pe te u fanongo pē ā ha foʻi lea pehē. Naʻe fuoloa e taimi ia naʻe ʻikai pē ke ne toe talanoa fekauʻaki mo e ngaahi fakakaukau mo e ongo ko ia naʻá ne talamai ʻi he kamataʻanga ʻo ʻema feohí. Naʻá ne faʻa talamai pē naʻá ne misi fakamamahi, ka ko ia pē. Naʻe ʻikai pē ke u teitei ʻilo ki heʻene ongoʻi mā lolotonga ʻa e ngaahi taʻu kotoa ko iá. Naʻa mau mālohi maʻu pē ʻi he siasí pea femoʻuekina ʻi hono tauhi homa fāmilí. Ko e taimi kotoa pē ne ma ʻalu ai ki he temipalé, te ne talamai te u lava au ʻo ʻalu ki he puleʻanga fakasilesitialé ka he ʻikai lava ia. Naʻe ʻikai mahino kiate au ʻa e ʻuhinga naʻá ne fai ai e ngaahi lea ko iá.

ʻOkú ne angaʻofa mo ngāue mālohi pea fakahoko maʻu pē ʻa hono ngaahi fatongia ko ha husepāniti mo ha tamaí. Naʻe ʻikai ke u teitei ʻilo ki heʻene manako ʻi he kakai tangatá pea mo ʻene ongoʻi fakamāʻia koeʻuhí ko e ongo ko iá.

Naʻá ku ongoʻi ne ʻikai totonu ke ne ongoʻi loto-mamahi. ʻI he taimi pē naʻá ne talamai ai ʻa e hohaʻa ko iá, naʻá ku talaange ʻoku ʻikai ko hano foʻui ʻa e ngaohikoviá, ko ia ai ʻi heʻeku fakakaukaú, ne ʻikai ko hano foʻui ʻa e ngaahi fakakaukau mo e ongo ko iá.

ʻI he fakalau ʻa e taimí, naʻá ma ʻahiʻahi fakahingoa ia ko ha tokotaha fakaleitī ka naʻe ʻikai ke ongo fakafiemālie ia. ʻOku ʻi ai ha fakaʻuhinga kovi ʻo e lea ko e femanakoʻaki pē ʻa e kakai tangatá ʻi he ngaahi tui faka-Kalisitiane lahi, ʻo hangē pē ko e fakatou manako ʻi he fefine mo tangatá. ʻI he kamataʻanga ʻo e 2015, ne fetaulaki ai ʻa Lokalio mo ha kaungā-ngāue naʻá ne fakahaaʻi tauʻatāina ʻa ʻene Manako ʻi he Kakai Tangatá pea naʻá ne mali pea ʻi ai mo ha fānau ʻe toko fā. Ko e taimi ia ne kumi tokoni ai ʻa Lokalio ki ha kulupu tokoni pea kamata feohi mo ha ngaahi kaungāmeʻa foʻoú. ʻI he ngaahi feohi ko ʻení, kuo lava ai ke ne ongoʻi ʻa e ngāue ʻa e Fakaleleí ʻi heʻene moʻuí. ʻOku ʻikai ke ne toe ongoʻi mā ʻi heʻene manako ʻi he kakai tangatá.

ʻOku ou fiefia ʻi he faifai peá ne ongoʻi kakato pea lava ke ne mamata ki he tuʻunga ʻoku totonu ke ne ʻi ai ʻi he palani taʻengata ʻa e ʻOtuá maʻaná pea mo kimautolu ko ha fāmilí.

ʻI heʻene peheé, kuo hoko foki ʻa e fakakaukau foʻoú ni ʻia Lokalió ke hoko ai ha fefusiaki ʻi heʻema nofo-malí. Naʻe fakatou lahi ʻema ngaahi fehuʻí pea ne ma ongoʻi ne ʻikai ke ma maʻu ʻa e ngaahi tali kotoa pē. Naʻe kamata ke maʻu ha ngaahi kaungāmeʻa foʻou ʻo Lokalio, kae tautautefito ki he niʻihi ne nau fefaʻuhi mo e manako ʻi he kakai tangatá. Naʻe kamata lelei ia ka kuo hoko ia ko ha fononga faingataʻa kiate kimaua lōua.

ʻĪmisi
Tā ʻo ʻIlisapeti

Ko e taha ʻo e ngaahi meʻa naʻe tokoni lahi kiate au ke poupouʻi ʻa Lokalio ʻi heʻene kamata ʻa e fononga ko ʻení, ko e faleʻi ko ia ʻa ʻeku ongomātuʻá ʻi heʻeku tupu haké ke mali mo hoku kaungāmeʻa mamaé.

Ko ia, ko e taimi pē ʻoku ou talanoa ai mo Lokalio ki ha ngaahi meʻa kehekehe fekauʻaki mo ʻene Manako ʻi he Kakai Tangatá, ʻoku ou feinga ke fakafanongo ʻi he tuʻunga ko hono kaungāmeʻa mamae kae ʻikai ko ha uaifi loto-meheka. Kuó ma feinga foki ke fokotu‘u ha ʻātakai ‘oku malú ke ma talanoa ai fekauʻaki mo e ngaahi fakakaukau mo e ongo ʻokú ma maʻú.

ʻOku ou saiʻia ke fakafanongo kae ʻikai fakamaauʻi ʻa e momoʻi lea kotoa pē.‎ ʻOku ou ʻilo ʻoku mahuʻinga kiate ia ke talamai kiate au ʻa hono lotó, ʻausiá, mamahí, femanakoʻakí, mo e fakakaukaú kae lava ke ne hoko atu ki ha kaveinga kehe. Ko e taimi lahi ʻokú ne fie maʻu pē ke u fakafanongo, pea ʻoku ʻikai fie maʻu ia ke u fakaleleiʻi ha meʻa.

Ko ha meʻa ʻe taha ne u fanongo ai ʻi heʻemau kalasi teuteu ki he nofo-malí ʻi he ʻunivēsití pea te u manatua maʻu peé “ko e hoa mali leleí ʻokú ne lava pē ʻo fakahoko ʻa e pēseti ʻe 80 ʻo e ngaahi fiemaʻu ʻa hono hoá.” ʻOku tokoni ia ke u ʻilo ʻoku ʻikai fie maʻu ia ke u hoko ko ha mataotao pe ko ha taha faifaleʻi. ʻOku fie maʻu pē ke u fakahā ʻa e ʻofa mo e fakaʻapaʻapa kiate ia.

Naʻe taimi nounou ʻa ʻeku ongoʻi ʻoku fakakau atu au ki he fononga ʻa Lokalió. Ka ʻi he fakalau ʻa e taimí, naʻe kamata ke u ongoʻi kuo fetongi au. Naʻe lahi ʻene lomi telefoni he taimi naʻá ne foki mai ai ki ʻapi he poʻulí hili ia haʻane ngāue ʻi ha houa ʻe 10. Kapau ne ʻikai ko au naʻe pau ke mavahe hili ha kai efiafi fakavavevave ke fua hoku fatongia he Siasí, ko ia ia ʻe mavahe ke fua hono fatongia he Siasí. Naʻe ʻi ai ha ngaahi māhina naʻá ne ʻalu tuʻo taha ai he uike ki ha kulupu poupou. Pea ʻi he aʻu ki he Falaité, ne u ongosia pea fiemaʻu ke kiʻi mālōlō. Naʻe fakaʻau ke faingataʻa kiate au ʻa ʻene tokanga taha ki hono ngaahi kaungāmeʻa foʻoú. Naʻá ku ongoʻi ne ʻikai ke ne kau mo au mo e fānaú ʻi he taimi ʻokú ne ʻi ʻapi aí. Naʻá ku faʻa ongoʻi hangē ha faʻē tāutahá ʻi he pau ke u fafangu e fānau ʻe toko onó ke nau ʻā ʻo teuteu ki he akó—fakaʻuli ʻo ʻave kinautolu ki he feituʻu naʻe fie maʻu ke nau ʻi aí, ngāue ki he Sikautí mo e Tui ki he ʻOtuá, fakapapauʻi ʻoku fai ʻenau ngāue fakaako mei ʻapí, fai e foó, feimeʻatokoni mo fakamaau, pea hili iá te u teuteuʻi leva kinautolu ke nau mohe. Naʻe toutou hoko maʻu pē ʻa e foʻi founga ko ʻení, pea naʻe ʻikai ke u maʻu ha mohe feʻunga. Ko ia naʻe lahi ʻeku faʻa tangí ʻi he taimi naʻa nau ʻi he akó kotoa aí pea ngāue ʻa Lokalió. Naʻe faifai peá ne “maʻu ʻeku ʻuhingá” he naʻá ku ʻīmeili kiate ia lolotonga haʻane ʻeva mo hono ngaahi kaungāmeʻá. Ne laulau houa ʻema talanoá peá ne talamai te ne taʻofi e meʻa kotoa koeʻuhí ko au. Naʻe pau ke fai ha fetuʻutaki lahi, femahinoʻaki, feakoʻiʻaki kimaua, tokoniʻi ia ke toʻo ʻa e ongoʻi mā naʻá ne feʻao mo ia ʻi he kotoa ʻene moʻuí, fai ha ngaahi tukupā, kae hiliō aí, ko hono fevahevaheʻaki maʻu pē ʻa e meʻa kotoa pē.

ʻĪmisi
Talanoa ʻa ʻIlisapeti mo Lokalio

Naʻe faifai peá u ongoʻi ʻoku ou fika ʻuluaki ʻi heʻene moʻuí. Naʻe hoko ha liliu lahi ʻi heʻene loto lelei ke tuku mavahe ʻa ʻene telefoni toʻotoʻó ʻi ha ngaahi houa siʻi ʻi heʻene foki mai ki ʻapí kae tuku taimi maʻá e fānaú mo au. Naʻá ne palōmesi foki ke tokanga kakato mai kiate au ʻi ha miniti ʻe 10 hili e mohe ʻa e fānaú. ʻOkú ne kei feinga pē ke fakahoko ia. ʻOku femoʻuekina ʻaupito ʻa ʻema moʻuí, ka ʻoku ou sio kuó ne feinga ke u ongoʻi malu, ʻofaʻi, hoihoifua pea mo mahuʻinga ʻi heʻene moʻuí. ʻOkú ma talanoa mo fetuʻutaki maʻu pē. ʻOku ʻikai ke ma tuku ke fakaʻapē ha meʻa ʻiate kimaua.

Ne ʻi ai ha taimi naʻá ku talanoa ai mo ha uaifi ʻo ha tangata ʻoku Manako ʻi he Kakai Tangatá ʻi he tukui koló, naʻá ne pehē ʻe lelei ange kiate ia ke talanoa ange hono husepāniti kiate ia ʻi ha talanoa [hono husepānití] ki ha taha kehe fekauʻaki mo ʻene Manako ʻi he Kakai Tangatá he ʻe maʻu ai [ʻe hono husepānití] ha taha ke talanoa mo ia mo maʻu poupou mei ai.

ʻOku ou pehē, ʻi heʻemau hoko ko e ngaahi uaifi ʻo ha ngaahi husepāniti ʻoku fekuki mo e Manako ʻi he Kakai Tangatá, ʻoku ʻi ai haʻamau tuʻunga makehe. Te mau lava ʻo hoko ko ha poupou lelei pea tokoniʻi homau husepānití ke maʻu ha fakavaʻe mālohi ʻia Kalaisi, pe te mau fakamamaʻo pea mole meiate kimautolu ʻa e faingamālie ke tohoakiʻi ʻemau nofo-malí, ko homau hoa malí pea mo kimautolu ke toe ofi ange ki hotau Fakamoʻuí.

Ko ha aʻusia fakatōkilalo moʻoni ia. ʻOku ʻikai ke mau lelei ange ʻi homau husepānití, pea ʻoku ʻikai ke nau lelei ange ʻiate kimautolu.

ʻOku ʻikai mahuʻing pe ko e hā ʻa e ngaahi tūkunga pe faingataʻa ʻoku tau fehangahangai mo iá. He ʻikai tupulaki ha nofo-mali kae ʻoua kuo lava ʻe he ongomeʻa malí ʻo tuʻu fakataha ʻi he ʻofa mo e tukupā kakato ki he ngaahi fatongia toputapu ko ia kuo fakahoko ʻi he temipalé.

ʻĪmisi
Talanoa ʻa ʻIlisapeti kia Lokalio

ʻOku talamai fakaʻaho maʻu pē ʻe Lokalio kiate au ʻa e lahi ʻo ʻene ʻofa ʻiate aú. ʻOku ʻikai ke u teitei nofo ʻo fakakaukau pe ko e hā ʻokú ne ongoʻí. ʻOku ou ongoʻi monūʻia ke maʻu ha husepāniti hangē ko iá.

ʻOku ou ʻilo kiate au kae pehē kiate ia, ʻoku tupulaki ʻa ʻema nofo-malí ʻi he taimi ʻokú ma feohi ai pē ʻiate kimauá peá ma fetuʻutaki tauʻatāina ʻaki e ʻofá. ʻOku ou ʻofa ʻiate ia!

Talanoa ʻa Maʻaké: Pīsope ʻa Lokalió

ʻOku ʻikai ngata pē ʻi he hoko ʻa Maʻake ko e pīsope ʻa Lokalió; ʻokú ne hoko foki ko ha kaungāmeʻa mo ha taha falalaʻanga, ʻa ia ko e ʻuhinga ia ʻokú ne houngaʻia lahi ai ʻi hono maʻu ʻe Lokalio ha loto-falala feʻunga ke vahevahe mo ia ʻa ʻene talanoa fekauʻaki mo e manako ʻi he kakai tangatá.

ʻĪmisi
Tā ʻo Maʻake

Kuo tokolahi ha kakai lelei kuó u maʻu ha faingamālie ke ngāue mo kinautolu ʻi ha ngaahi taʻu lahi. Kuo nau tokoniʻi kotoa au ke u mamata ki he lelei mo e ʻofa moʻoni ʻoku maʻu ʻe he tokotaha fakafoʻituitui takitaha, ʻo fakahaaʻi ai ʻa e tefitoʻi fiemaʻu tatau ke ʻofaʻi pea mo ʻofa ki he niʻihi kehé. ʻOku kau ʻa Lokalio Lousa ʻi he kakai ko iá.

Kimuʻa pea uiuiʻi au ke hoko ko ha pīsopé, naʻá ku ngāue mo Lokalio ʻi ha ngaahi fatongia kehekehe. Kuó ma femātaaki ki heʻema ngaahi faingataʻá mo e lavameʻá. Ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku faingataʻa ke fakamatala tauʻatāina ʻa e kakaí ki ha pīsope pe kaungāmeʻa mamae fekauʻaki mo ha meʻa, he ʻoku nau manavasiʻi naʻa faifaí kuo ʻi ai ha ʻohovale pe loto-mamahi kapau te nau tala ha fakamatala fakataautaha pau. Ka neongo ia, ʻoku ou houngaʻia ʻi hono maʻu ʻe Lokalio ha loto-falala feʻunga ke vahevahe mo au ʻa ʻene talanoa fekauʻaki mo e manako ʻi he kakai tangatá. Kuo tokoni ia ke ma fakatou ako ai ha ngaahi lēsoni ne ʻikai ke ma mei ako ʻi ha toe founga kehe.

ʻĪmisi
Lulululu ʻa Maʻake mo Lokalio

Naʻe hangē naʻe kiʻi momou ʻa Lokalio ʻi he kamataʻangá. Ka neongo ia, kuó u houngaʻia maʻu pē ʻiate kinautolu ʻoku loto-fiemālie ke fekumi ki ha poupou ʻi he taimi ʻoku nau loto-mamahi, tuenoa, loto-mafasia, ʻikai fakamolemoleʻi, pe puputuʻu aí. Naʻe ʻikai ngata pē ʻi hono toʻo ʻa e kavenga ko iá mei hono umá, ka naʻe hoko ia ko ha meʻa ke ne fakamaama taʻeʻamanekina au. Naʻá ku fakatokangaʻi ai mahalo ʻoku ʻi ai mo ha niʻihi ʻoku nau ʻi he tuʻunga tatau pe ʻoku ʻi ai ha ngaahi meʻa kehe ʻoku nau hohaʻa ki ai ka ʻoku nau tukulotoʻi pē ia.

Naʻe ʻikai liliu ʻe hono fakahaaʻi ʻe Lokalio ʻokú ne manako ʻi he kakai tangatá ʻa ʻeku fakaʻapaʻapa kiate iá. Pe ʻe liliu ai ʻeku ngaahi fakakaukau ki heʻene malava ke ngāue, ʻofa pea mo tokoni ki he niʻihi kehé.

ʻOkú ne kei hokohoko atu pē ke ngāue ʻi ha ngaahi uiuiʻi kehekehe, tauhi ha nofo-mali temipale angaʻofa, tauhi e tuʻunga moʻui taau mo e temipalé, mo tauhi ha fāmili ʻi he angatonu. Mahalo ʻe ʻi ai ha niʻihi ʻi he Siasí te nau fakaʻehiʻehi mei hono talanoaʻi ʻoku nau manako ʻi he tuʻunga tangata pe fefine tataú he ʻoku nau manavasiʻi naʻa fakakaukau ʻa e kakaí ʻoku nau “kovi” pe “taʻetaau.” Kuó u fakamoʻoniʻi ʻa hono fehangahangaí ʻia Lokalio. ʻOku ʻikai ke kovi ʻa e kāingalotu ko ʻení. ʻOku ʻofaʻi kinautolu, pea ʻoku nau feʻao mo e ngaahi lelei mo e kovi ʻo e moʻuí ʻo tatau pē mo e niʻihi kehé.

ʻOku ʻahiʻahiʻi kotoa pē kitautolu ʻi ha ngaahi founga kehekehe. Naʻa mo e Fakamoʻuí ne ʻahiʻahiʻi mo Ia.

Kapau ko e ngaahi ʻahiʻahí ʻataʻatā pē naʻá ne fakamatalaʻi e natula fakalaumālie ʻo e tangatá, he ʻikai ke tau teitei maʻu ha ʻamanaki lelei.

ʻOku ou fakakaukau ki ha potufolofola ʻoku ou saiʻia taha ai fekauʻaki mo Lokalio. ʻOku fakahā ʻe he ʻEikí ha tokāteline mahuʻinga ʻi he Tohi ʻa Molomoná ki he palōfita ko Molonaí. ʻEta 12:27 : “Pea kapau ʻe haʻu kiate au ʻa e tangatá, te u fakahā kiate kinautolu ʻa honau vaivaí. ʻOku ou foaki ki he tangatá ʻa e vaivaí koeʻuhi ke nau loto-fakatōkilalo; pea ʻoku feʻunga ʻa ʻeku ʻofá ki he tangata kotoa pē ʻoku nau fakavaivaiʻi ʻa kinautolu ʻi hoku ʻaó, he kapau te nau fakavaivaiʻi ʻa kinautolu ʻi hoku ʻao, pea tui kiate au, te u liliu ʻa e ngaahi meʻa vaivaí ko e mālohi kiate kinautolu.”

ʻĪmisi
ʻAati ʻa Lokalió

Kuo liliu ʻe Lokalio ha vaivai, pe ko e meʻa naʻá ne pehē ko ha vaivaí, ki ha mālohinga ʻaki ʻene haʻu ki he ʻEikí, ʻo fakavaivaiʻi ia, pea fekumi ke maʻu e mahinó ʻo fakafou ʻi he Laumālié.

ʻOkú ne fakaʻamu ke vahevahe ʻene talanoá mo e niʻihi kehé—ʻo ʻikai koeʻuhí ke maʻu ai ha fakalāngilangi fakataautaha ka ke ʻilo ʻe he niʻihi kehé ʻoku ʻi ai ha fakatuʻamelie, ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, ke maʻu ʻa e fiefiá ʻi he moʻuí ni pea ʻi he maama ka hoko maí.

ʻOku kei lahi pē ʻa e talanoa ʻo Lokalió, ka ko e meʻa ia ʻaʻana ke ne vahevahe. ʻOku ou ʻilo ko ha tangata lelei moʻoni ia. Kuó ma fakatou maʻu ha ngaahi ʻilo lahi ange ʻi he meʻa ne ma ʻilo kimuʻá fekauʻaki mo e manavaʻofá, loto-toʻá, loto-mahinó, mo e tui ki he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí.

Talanoa ʻa Nikí: Kaungāmeʻa mo e Kaungā-ngāue ʻa Lokalió

Kuo poleʻi ʻe he anga fakakaumeʻa ʻa Lokalió ʻa e anga e fakakaukau ʻa Nikolasi ki he feohi ʻa e kau LGBT, kae tautautefito ki he Kāingalotu ʻoku manako ʻi he kakai tangatá. He ko hono moʻoní, ko e hā ka ʻikai fakaʻatā ai ha Kāingalotu lelei ke fefaʻuhi mo e femanakoʻaki ʻa e fefine mo e fefine pe tangata mo e tangatá pea kei maʻu pē ha fakamoʻoni mo e tui mo moʻui tāú?

ʻĪmisi
Lokalio mo Niki

Naʻe ʻikai faingofua maʻu pē kiate au ke u feohi mo e niʻihi kehé. ʻI heʻeku tupu haké, naʻe lahi ʻa e fehikitaki holo ʻa hoku fāmilí. Neongo ne ʻomi ai ha ngaahi faingamālie lahi ke u fetaulaki mo ha kakai foʻou pea feohi mo ha ngaahi kaungāmeʻa foʻou, ka naʻe faingataʻa ia ke fakatupulaki ha vā fakakaungāmeʻa ʻe tuʻuloa mo ʻuhingamālié. Ne hangē ko e taimi kotoa pē naʻe kamata ke u feohi lelei aí, naʻe hiki leva hoku fāmilí ki ha feituʻu foʻou mo ha fonongaʻanga foʻou. Koeʻuhí ko e anga ʻo ʻeku tupu haké, naʻe tokosiʻi ʻaupito hoku ngaahi kaungāmeʻá.

Ne hoko ʻeku tupu hake ʻi he founga ko ʻení ke u fakakaukauloto ai ki heʻeku moʻuí; kuó u maʻu ai ha loto-holi ke maʻu ha ngaahi kaungāmeʻa te u lava ʻo fehokotaki mo fevahevaheʻaki ʻa e ngaahi aʻusia fakatāutahá—ko ha ngaahi kaungāmeʻa te u lava ʻo ui ko ha “ngaahi kaungāmeʻa fuoloa.”

ʻI he ʻaho ní ʻoku ou lava ai ke pehē kuó u maʻu ha kaungāmeʻa pehē. Kuó u ngāue fakataha mo Lokalio ʻi ha vahaʻataimi fuoloa kimuʻa peá ma fehokotakí. ʻI hono fakalotoa au ʻe he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālié pea mo e ngaahi teke ʻa hoku uaifí (ʻa ia ʻoku anga fakakaumeʻa moʻoni), naʻá ku fakakaukau ai ke ʻeke kia Lokalio pe te ne loto ke fakafāmili fakataha ʻa homa ongo fāmilí. Naʻe lau māhina pea toki mahino ʻa e ngaahi fakaikiikí pea fokotuʻu mo ha taimi ke fakataha ai homa ongo fāmilí.

ʻĪmisi
Fāmili ʻo Nikí

Kimuʻa pea fai e fakataha fakafāmili ko ʻení, naʻe fehuʻi mai ʻe hoku uaifí kau kia Lokalio. Naʻá ku talaange ʻa e ngaahi meʻa siʻi naʻá ku ʻilo fekauʻaki mo iá: naʻá ne haʻu mei Mekisikou, ko e talēkita ʻaati ia ʻi he ngāué, ʻokú ne anga fakakaumeʻa, pea ʻoku ʻi ai mo ʻene fānau ʻoku mei toʻu pē mo ʻema fānaú. Naʻá ku kiʻi fakahua ange leva ki hoku uaifí, ʻo pehē, “Kapau naʻe ʻikai ke ne ngāue ʻi he Siasí pea ʻi ai mo hano fāmili, te u fakakaukau ʻokú ne manako tangata.”

ʻOku ou manatuʻi lelei ʻa e fepōtalanoaʻaki ko ʻení koeʻuhí ko e taimi naʻe toki talamai ai ʻe Lokalio kimui angé, ʻo hangē ko e anga hoʻomou fakakaukau maí, naʻá ne poleʻi ʻe ia ʻa e anga ʻeku vakai ki ha ngaahi meʻa lahi, hangē ko ʻeku mahino ki he kakai LGBT pea mo ʻeku ngaahi mahalo ki he niʻihi kehé. Naʻe ʻikai faingataʻa ke tali [ʻa Lokalio] ʻi he tuʻunga naʻá ne ʻi aí; ko hoku kaungāmeʻa ia pea he ʻikai liliu ia. Ko e meʻa naʻá ku hohaʻa ki aí ko ʻeku fakakaukau he ʻikai fefaʻuhi ha “tokotaha Māmonga lelei” mo e femanakoʻaki ʻa e fefine mo e fefine pe tangata mo e tangatá.

Naʻe vave ʻeku fakakaukau, “Ko e hā ka ʻikai fakaʻatā ai ha taha Māmonga ke ne fefaʻuhi mo e meʻá ni pea kei maʻu pē ha fakamoʻoni mo e tui mo moʻui tāú?”

ʻĪmisi
Malimali ʻa Niki mo Lokalio

Hili ʻa e loto-falala ʻa Lokalio ʻo talanoa mai fekauʻaki mo ʻene manako ʻi he kakai tangatá, naʻe toe vāofi ange ai ʻema feohi fakakaungāmeʻá. Kuó ma toutou ʻalu ʻo maʻu meʻatokoni hoʻatā talu mei ai pea lahi mo ʻema ngaahi fepōtalanoaʻaki lelei. ʻOku lahi e ngaahi meʻa ʻokú ma saiʻia mo fakakaukau tatau ai. Naʻe hoko ʻa e falala ne ʻomi ʻe Lokalio ʻi heʻene “fakapulipulí” ke ʻāʻāsili ai ʻeku falala kiate iá. ʻOku ou ongoʻi lāngilangiʻia ʻi heʻene maʻu ha loto-falala feʻunga ke vahevahe mo au ʻa e konga ko ia ʻo ʻene moʻuí; ne ʻikai ke faingofua ia.

Ne ʻi ai ha taimi naʻe faifeinga ai ʻa Lokalio ke mapuleʻi e founga ʻokú ne vakai ai kiate iá pea mo e founga ʻokú ne fakakaukau ai ki he ngaahi fakakaukau mai ʻa e kakai kehé kiate iá. ʻOku ʻi ai ha ngaahi ʻaho ʻoku matuʻaki faingataʻa kiate ia. ʻI heʻeku hoko ko hono kaungāmeʻá, ʻoku mahino kiate au pea ʻoku faingataʻa kiate au ke u ʻiloʻi ʻokú ne fāifeinga ke fakaleleiʻi ha ngaahi meʻa. Ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku faʻa angakovi ʻa e kakaí ʻi heʻenau feohi mo e kakai LGBT. Ne ʻi ai ha taimi ʻe taha naʻe hangē naʻe taʻefiemālié ʻa Lokalió. Naʻá ma talanoa ʻi ha ngaahi miniti siʻi ki he ngaahi meʻa naʻe hokó. Naʻe kamata ke ne kole fakamolemole mai ʻi heʻene hoko ko ha kaungāmeʻa ʻoku lahi ʻene fiemaʻú pea mo “taʻeʻaongá.” Naʻá ku ʻohovale ai. ʻOku ʻikai ke u tui ʻoku lava ha taha ʻo taʻeʻaonga. Ko e moʻoni ʻoku tau takitaha fefaʻuhi mo ha ngaahi meʻa kehekehe, pea ʻe lava ke tau ongoʻi pehē he taimi ʻe niʻihi, ka ʻoku ʻikai ke tau taʻeʻaonga.

Naʻá ku fakapapauʻi ange kia Lokalio ʻa e meʻa ko iá, ko hoku kaungāmeʻa ia peá u fāʻofua kiate ia.

ʻOku pehē ʻe Lokalio kuó u tokoniʻi ia ʻi ha ngaahi founga kehekehe. Mahalo ko hono moʻoní kuó u ako lahi ange meiate ia pea kuo lahi ange ʻene tokoniʻi aú ʻi heʻeku tokoniʻi iá. ʻOku ou houngaʻia ʻi he hoko ʻa Lokalio ko hoku kaungāmeʻá pea ko e hā pē fuoloa ʻokú ne loto ai ke u poupouʻi iá, te u tauhi totonu ki he ʻofa mo e vā fakakaungāmeʻa ko iá.

Paaki