Hikog
Pagpakgang sa Paghikog ug Pagresponde human sa usa ka Kamatayon

“Pagpakgang sa Paghikog ug Pagresponde human sa usa ka Kamatayon,” Doktrina ug mga Baruganan (2018).

“Pagpakgang sa Paghikog ug Pagresponde human sa usa ka Kamatayon,” Doktrina ug mga Baruganan.

Pagpakgang sa Paghikog ug Pagresponde human sa usa ka Kamatayon

Agosto 9, 2018

Ang nagkataas nga gidaghanon sa paghikog sa daghang dapit sa kalibutan maoy usa ka isyu nga nakapabalaka pag-ayo. Ang katuyoan niini nga dokumento mao ang pag-abag sa mga ginikanan, mga pamilya, mga lider sa Simbahan, ug mga sakop sa Simbahan samtang magtinguha sila sa pagpangalagad niadtong naapektuhan sa paghikog.

Ang mga miyembro mahimong mogamit niini nga kapanguhaan aron makat-on mahitungod sa doktrina sa Simbahan kalabut sa paghikog, sa nagpasidaan nga mga timailhan sa paghikog, unsaon sa pagtabang og tawo nga anaa sa krisis, ug unsaon sa pagresponde human sa usa ka kamatayon tungod sa paghikog. Ang mga lider mahimong mogamit niini nga kapanguhaan aron sa paggiya og makahuluganon nga mga diskusyon uban sa mga sakop diha sa mga konseho sa stake ug ward ug diha sa uban nga mga kahimtang. Ang katuyoan niini nga mga diskusyon mao ang pagtabang sa mga lider ug mga miyembro nga mas epektibong mangalagad niadtong naapektuhan sa paghikog.

Kon ang pagpahigayon og usa ka diskusyon mahitungod sa hikog makatabang sa pagpakgang sa paghikog ug sa pagpangalagad niadtong naapektuhan niini nga hilisgutan, ang ingon nga diskusyon kinahanglang pangulohan sa duha ka hamtong. Ang mga lider mahimong modapit og usa ka propesyonal gikan sa komunidad kinsa nakasabut ug nagrespeto sa doktrina sa Simbahan kalabut sa paghikog aron moapil sa diskusyon. Ang mga diskusyon uban sa mga bata nga ubos sa 12 ipahigayon lamang human ang mga ginikanan nakigtambag sa ilang mga anak.

Human maribyu sa mga konseho sa stake ug ward kini nga dokumento, kinahanglang maghisgot sila og tukma nga mga paagi sa pagsuporta sa mga paningkamot sa komunidad ug sa pagpahibalo sa mga miyembro mahitungod sa magamit nga mga kapanguhaan.

Doktrina ug mga Baruganan

Ang Ginoo midapit kanato sa pagtratar sa tanang tawo uban sa pagsabut ug kapuangod sa dihang mitudlo Siya, “Higugmaa ang imong silingan sama sa imong kaugalingon” (Mateo 22:39). Ang atong mga paningkamot sa pagpangalagad niadtong naapektuhan sa paghikog mahimong mas epektibo kon mas hingpit kitang nakasabut sa doktrina ug mga pagtulun-an, sama sa mosunod:

  • Pinaagi sa Iyang Pag-ula, si Jesukristo misinati sa kahingpitan sa mortal nga mga hagit aron masayud Siya “unsaon pagtabang ang iyang mga katawhan sumala sa ilang mga kahuyang” (tan-awa sa Alma 7:11–13). Si Presidente James E. Faust mitudlo: “Tungod kay ang Manluluwas miantus sa bisan unsa ug sa tanan nga atong mabati o masinati, makatabang Siya sa huyang nga mahimong mas lig-on” (“The Atonement: Our Greatest Hope,” Ensign, Nob. 2001, 20).

  • Ang mortal nga kinabuhi usa ka bililhon nga gasa gikan sa Dios—usa ka gasa nga kinahanglang hatagan og bili ug panalipdan (tan-awa sa Doktrina ug mga Pakigsaad 18:10; M. Russell Ballard, “Suicide: Some Things We Know, and Some We Do Not,” Ensign, Okt. 1987, 6–9).

  • Kon ang usa ka tawo mohunos sa iyang kaugalingong kinabuhi, ang Dios lamang ang makahimo sa paghukom sa iyang mga hunahuna, sa iyang mga gipangbuhat, ug sa lebel sa iyang pagkaadunay tulubagon. Ang paghikog dili kinahanglan nga maoy labing importante nga timaan sa kinabuhing dayon sa usa ka indibidwal (tan-awa sa 1 Samuel 16:7; Doktrina ug mga Pakigsaad 137:9).

Dugang nga Kapanguhaan

  • Gospel Topics, ChurchofJesusChrist.org.

Nagpasidaan nga mga Timailhan sa Paghikog

Kadaghanan sa mga tawo kinsa misulay sa paghikog dili gusto nga mamatay; gusto lang nila og kahupayan gikan sa pisikal, mental, emosyonal, o espiritwal nga kasakit nga ilang nasinati. Daghang mga tawo nga anaa sa krisis mopakita og nagpasidaan nga mga timailhan sa dili pa sila mosulay sa paghikog. Kon makakat-on ka sa pag-ila sa nagpasidaan nga mga timailhan, mas andam ka nga mangalagad niadtong nagkinahanglan og tabang. Paminaw og mga pamahayag nga sama sa “Baliwala nako kon mamatay ko” o “Mas maayo sa tanan kon wala ko.” Ang nagpasidaan nga mga timailhan naglakip sa mosunod nga mga kinaiya:

  • Magpangita og paagi sa pagpatay sa ilang kaugalingon

  • Maghisgot nga mibati og kawalay paglaum o nga wala nay rason aron mabuhi

  • Maghisgot nga mibati nga nalit-ag o anaa sa dili maagwanta nga kasakit

  • Maghisgot nga nagpabug-at lang sa uban

  • Magkasamot ang ilang paggamit og alkohol o mga druga

  • Gipanghatag ang personal nga mga butang nga walay rason

  • Morag mabalak-on o wala mahimutang o walay pag-amping nga linihokan

  • Mag-inusara o mopalayo sa ilang kaugalingon

  • Mopakita og kalagut o mosulti nga magtinguha og pagpanimalos

  • Mopakita og grabe nga pag-usab-usab sa kahimtang sa panghunahuna [mood]

Ang usa ka nagpasidaan nga timailhan kon mao lang tingali wala magpasabut nga adunay krisis. Apan kon ang indibidwal nakahimo na og mga pagsulay o kon nakabantay ka og kalit nga kausaban diha sa indibidwal o nagsugod sa pagkakita og daghang mga timailhan, lihok dayon. Ang libre nga mga helpline [telepono nga tawagon alang sa tabang] panahon sa krisis ug dugang nga impormasyon anaa sa suicide.ChurchofJesusChrist.org. (Tan-awa sa “Unsaon Pagtabang og Tawo nga anaa sa Krisis” niini nga giya alang sa dugang nga mga detalye.)

Bisan pa sa atong labing maayo nga mga paningkamot, dili mapakgang ang tanang paghikog. Ang pipila sa mga paghikog mahitabo nga walay klaro nga pasidaan. Dili ka responsable sa desisyon sa laing tawo nga tapuson ang iyang kinabuhi.

Dugang nga mga Kapanguhaan

Unsaon Pagtabang og Tawo nga anaa sa Krisis

Kanunay seryusoha ang nagpasidaan nga mga timailhan sa paghikog ug ang bisan unsa nga mga hulga nga mosulay sa paghikog, bisan kon nagtuo ka nga ang indibidwal dili seryuso nga naghunahuna sa paghikog o gusto lang og atensyon. Sunda kining tulo ka lakang aron sa pagtanyag og suporta—Pangutana, Pagpakabana, Pagsulti.

Lakang 1: Pangutana. Direkta nga pangutan-a ang tawo kon naghunahuna ba sila sa paghikog. Mahimo ka nga mangutana, “Naghunahuna ka ba sa pagtapos sa imong kinabuhi?” Kon moingon sila nga naghunahuna sila nga maghikog, pangutan-a sila kon aduna ba silay plano. Mahimo ka nga mangutana, “Aduna ka bay plano nga pasakitan ang imong kaugalingon?” Kon aduna silay plano, tabangi sila diha-diha dayon nga makaadto sa ospital o sa klinika, o tawagi ang usa ka tighatag og serbisyong pang-emerhensya o helpline panahon sa krisis diha sa inyong dapit. (Tan-awa sa suicide.ChurchofJesusChrist.org/crisis alang sa mga link ngadto sa mga help line sa tibuok kalibutan.) Kon wala silay plano, balhin ngadto sa lakang 2.

Lakang 2: Pagpakabana. Ipakita nga nagpakabana ka pinaagi sa pagpaminaw sa unsay ilang isulti. Hatagi sila og panahon sa pagpasabut kon unsay ilang gibati. Respetuhi ang ilang mga pagbati pinaagi sa pagsulti og sama sa, “Pasensya na nga nasakitan ka pag-ayo” o “Wala ko makabantay nga lisud diay kaayo ang imong sitwasyon.” Mahimo ka nga motanyag nga tabangan sila sa pagmugna og suicide-prevention safety plan [plano sa kasiguroan alang sa pagpakgang sa paghikog] (tan-awa sa “Unsaon sa Paghimo og Suicide-Prevention Safety Plan,” Doug Thomas, Liahona, Sept. 2016, 33). Ang usa ka plano sa kasiguroan makatabang sa mga tawo sa pag-ila sa ilang personal nga mga kalig-on, positibo nga mga relasyon, ug mga kahanas sa himsog nga paglahutay. Makapaminos usab kini sa ilang paggamit sa mga paagi sa pagpasakit sa kaugalingon, sama sa mga hinagiban o mga pildoras [pill]. Kon mohangyo sila nimo nga dili mosulti ngadto ni bisan kinsa mahitungod sa ilang mga pagbati, ipasabut nga imong respetuhon ang ilang pagkapribado kutob sa mahimo apan nagkinahanglan sila og labaw nga tabang kay sa imong mahatag. Ayaw gayud pagsaad nga himoong sekreto ang ilang mga hunahuna sa paghikog.

Lakang 3: Pagsulti. Awhaga ang tawo sa pagsulti sa usa ka tawo kinsa makahatag og mas dakong suporta. Ipaambit ang impormasyon sa pagkontak alang sa makatabang nga mga kapanguhaan sa inyong dapit. Ang mga kapanguhaan mahimong maglakip sa mga ospital sa komunidad, pang-emerhensya nga mga klinika, o libreng tawagon nga mga helpline panahon sa krisis. Kon dili sila magtinguha og tabang, kinahanglang ikaw ang mosulti og tawo alang nila. Mahimo ka nga mosulti og sama sa, “Nagpakabana ko nimo ug gusto nako nga luwas ka. Mosulti ko sa usa ka tawo kinsa makahatag kanimo sa tabang nga imong gikinahanglan.” Respetuhi ang ilang kapribado pinaagi sa pagsulti lamang ngadto sa usa ka tawo nga sa imong pagtuo makatabang, sama sa usa ka suod nga sakop sa pamilya, bishop sa tawo, tigtambag sa eskwelahan, doktor, o laing propesyonal sa pag-atiman sa panglawas. Kon dili ka sigurado kinsa ang sultihan, pakigsulti sa imong bishop o tawagi ang libre nga help line panahon sa krisis diha sa inyong dapit. Hinumdumi, wala ka gilaumi nga mosuporta sa tawo sa imong kaugalingon.

Pahinumdom: Kon nangulo ka og usa ka diskusyon, ikonsiderar ang paghangyo sa mga partisipante sa pagpraktis niini nga mga lakang. Hatagi sila og sitwasyon diin ang usa ka tawo moduol kanila ug mopahayag og mga hunahuna sa paghikog, ug hangyoa sila sa pagpraktis unsaon nila sa pagresponde.

Dugang nga mga Kapanguhaan

Unsaon sa Pagresponde human sa usa ka Paghikog

Bisan pa sa atong labing maayo nga mga paningkamot, dili mapakgang ang tanang paghikog. Normal lang alang niadtong nahabilin human sa usa ka paghikog nga adunay mga pagbati nga dili makadawat sa panghitabo, pagkakurat, pagkahasol sa tanlag, pagkasuko, ug pagkalibog. Si Presidente M. Russell Ballard miingon, “Ang buhat sa paghunos sa kaugalingong kinabuhi sa pagkatinuod usa ka trahedya tungod kay kining maong buhat nagbilin og daghan kaayong mga biktima: una ang tawo nga namatay, dayon ang daghan pang mga tawo—pamilya ug mga higala—kinsa nahabilin, ang uban moatubang og mga katuigan sa hilabihan nga kasakit ug kalibog” (“Suicide: Some Things We Know, and Some We Do Not,” Ensign, Okt. 1987, 7). Alang niini nga mga indibidwal, ang pagkaayo moabut pinaagi sa Manluluwas, kinsa “nakatugkad sa tanan nga mga butang” aron nga Siya masayud “sumala sa unod unsaon pagtabang ang iyang mga katawhan sumala sa ilang mga kahuyang” (Doktrina ug mga Pakigsaad 88:6; Alma 7:12). Ang propesyonal nga mga kapanguhaan ug pagtambag mahimong makatabang usab.

Ang mga konseho sa stake ug ward mahimong maghisgot kon unsaon nila pagsuporta ang usa ka indibidwal o pamilya human sa usa ka paghikog. Ang mga pangutana nga hisgutan mahimong maglakip sa mosunod:

  • Sa unsang paagi ang mga pagtulun-an ug Pag-ula ni Jesukristo makadala og pagkaayo ngadto sa indibidwal o pamilya?

  • Unsa nga mga panginahanglan ang naobserbahan sa tigpangalagad nga mga igsoon diha sa tawo o pamilya? Unsa nga serbisyo ang ilang nahatag?

  • Unsa nga magpadayong suporta sa emosyonal ug espiritwal ang gikinahanglan sa tawo o pamilya? Kinsa ang makahatag niini nga suporta?

  • Aduna bay temporal nga mga panginahanglan ang tawo o pamilya, sama sa transportasyon o mga pagkaon?

  • Sa unsang paagi ang mga lider sa auxiliary sa ward makasuporta sa mga bata ug mga batan-on kinsa nawad-an og usa ka minahal?

Ang proseso sa pagbangutan human sa usa ka paghikog mahimong molungtad og dugay. Kon ang usa ka tawo padayon nga mobati og grabeng kasakit o kaguol, pakigtambag sa uban kinsa nagpakabana sa tawo. Ikonsiderar sa mainampoong paagi kon sa unsang paagi nga makatanyag ka og suporta. Mahimo nimong tabangan ang tawo nga makakuha og panalangin sa pagkapari o makonektar sa mga kapanguhaan sa inyong dapit. Ang mga grupo nga nagsuporta panahon sa kaguol, mga doktor, o ubang mga propesyonal sa pag-atiman sa panglawas tingali makatabang.

Pahinumdom: Kon nangulo ka og usa ka diskusyon, ayaw hisguti kon giunsa sa usa ka tawo paghunos ang iyang kinabuhi. Basin dili tuyo nga makaawhag kini og usa ka tawo diha sa grupo nga mosundog sa gihulagway nga buhat. Kon adunay mosugod sa pagpaambit niini nga mga detalye diha sa grupo, itipas ang pag-istoryahanay sa mabination nga paagi.

Dugang nga mga Kapanguhaan

Ubang mga Kapanguhaan

Tambag gikan sa mga Lider sa Simbahan

Personal nga mga Kasinatian gikan sa mga Miyembro

Ubang mga Kapanguhaan sa Simbahan

Tan-awa sa suicide.ChurchofJesusChrist.org alang sa dugang nga mga kapanguhaan.