Giunsa sa Ginoo Pag-andam ang Kalibutan alang sa Pagpahiuli
Ni Presidente M. Russell Ballard
Akting nga Presidente sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles
Sa dili maihap nga mga paagi, giandam sa Ginoo ang kalibutan alang sa Pagpahiuli sa Iyang ebanghelyo aron sa pagpanalangin sa mga indibidwal, mga pamilya, mga komunidad, mga nasud, ug sa kalibutan.
The Forces of Light and Dark, ni Warren Luch, sa maayong kabubut-on sa Church History Museum
Giandam sa Ginoo ang kalibutan alang sa Pagpahiuli sa ebanghelyo ni Jesukristo kaniadtong dugay pa kaayo ang Amahan ug ang Anak mipakita ngadto ni Joseph Smith sa 1820. Sa pagkatinuod, ang pagpangandam sa Ginoo sa pagpahiuli sa kahingpitan sa Iyang ebanghelyo sa ulahing mga adlaw misugod sa wala pa malalang ang yuta.
Sa Oktubre 1918 nga pagpadayag nailhan isip Doktrina ug mga Pakigsaad seksyon 138, nadawat ni Presidente Joseph F. Smith (1838–1918), atong nahibaloan nga ang unang mga lider sa Ang Simbahan ni Jesukirsto sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw ug daghang “uban nga mga pinili nga mga espiritu … gitagana sa pagtungha diha sa kahingpitan sa mga panahon sa pag-apil sa pagpahiluna sa mga sukaranan sa dako nga buluhaton sa ulahing mga adlaw” (Doktrina ug mga Pakigsaad 138:53; emphasis gidugang).
Nakita ni Presidente Smith “nga sila usab mao ang mga hamili ug halangdon kinsa gipili sa sinugdanan” (Doktrina ug mga Pakigsaad 138:55). Midugang siya nga “sila, uban sa daghan, midawat sa ilang unang mga leksyon didto sa kalibutan sa mga espiritu ug naandam sa pag-anhi sa tukma nga panahon sa Ginoo aron sa paghago diha sa iyang ubasan alang sa kaluwasan sa mga kalag sa mga tawo” (Doktrina ug mga Pakigsaad 138:56; emphasis gidugang).
Human sa paglalang sa yuta, “ang mga propeta sukad pa sa karaang kapanahonan” nag-istorya, nanganta, nagdamgo, ug nanagna mahitungod sa umaabut nga “pagpahiuli sa tanang butang” (Mga Buhat 3:21; tan-awa usab sa Lucas 1:67–75).
Namulong sa piho nga paagi mahitungod sa unang propeta sa Pagpahiuli sa ang Simbahan ni Jesukristo, naobserbahan ni Presidente Brigham Young (1801–77) “Ang panan-aw sa Ginoo anaa nganha ni [Joseph Smith], ug nganha sa iyang amahan, ug nganha sa amahan sa iyang amahan, ug ngadto sa ilang mga kagikan tin-aw kaayo balik kang Abraham, ug gikan ni Abraham ngadto sa baha, gikan sa baha ngadto ni Enoch ug gikan ni Enoch ngadto ni Adan. Siya nagbantay niana nga pamilya ug kana nga dugo ingon nga kini nagdagan gikan sa tuburan niini ngadto sa pagkatawo niana nga tawo. Si [Joseph Smith] gi-orden nang daan diha sa kahangturan sa pagdumala niining katapusang dispensasyon.”1
Samtang kita nagsaulog sa ika-200 nga anibersaryo sa Unang Panan-awon niini nga tuig, kini angay nga mahinumduman ang daghang mga babaye ug lalaki sulod sa daghang mga siglo kinsa gidasig sa Ginoo samtang giandam Niya ang kalibutan alang sa Pagpahiuli nga misugod sa dihang ang Amahan ug ang Anak mipakita ngadto sa batan-ong Joseph Smith, kinsa nangita og kapasayloan ug direksyon kaniadtong 1820.
Samtang kita naghinumdom sa kasaysayan, atong madiskubrihan nga daghang mga rebolusyon miapekto sa tibuok kalibutan nag-andam sa mga katawhan alang sa Simbahan sa Ginoo nga ipahiuli sa katapusang mga adlaw.2
Rebolusyon sa Manuskrito
Usa sa labing importante nga mga paagi nga ang Ginoo miandam sa kalibutan alang sa Pagpahiuli sa Iyang ebanghelyo mao ang usa ka rebolusyon sa manuskrito nga mitubo gikan sa pag-imbento ug paggamit sa mga papyrus ug parchment.3
Ang parchment, gikan sa panit sa hayop, gigamit sa karaang panahon ug sayo sa modernong panahon isip usa ka sulatanan.4 Ang unang nailhang mga kopya sa Hebreohanon nga Biblia (Daang Tugon) ug sa daghang importanting ulahi nga mga kopya sa Biblia gipreserbar diha sa parchment.5
Ang papyrus, gikan sa subok sa mga papyrus nga tanom, usa ka lain nga materyal nga gigamit sa karaang mga panahon isip usa ka sulatanan. Ang labing unang mga kopya sa mga basahon sa Bag-ong Tugon gipreserbar diha sa papyrus.
Kining mga materyal nga sulatanan nakapahimo niini nga sayon, kon itandi sa pagsulat diha sa bato o mga papan nga lapok, alang sa mga tigsulat sa pagrekord sa mga pulong sa Dios nga nadawat pinaagi sa dinasig nga mga propeta ug mga apostoles. Ang paggamit niini nga mga materyal sa pagsulat, sa daghang dili maihap ug wala mailhi nga tigsulat nga makugihong gikopya, gipadala, ug gitipigan nga sagradong mga sinulat sa dinaghang mga kopya aron ang kayo sa hugot nga pagtuo dili gayud mapalong.
Sama pananglit, bag-ohay ko lang nahibaloan nga “adunay sobra sa usa ka gatus ka manuskrito sa Ebanghelyo ni Mateo nga gisulat sa Griyego,” uban sa daghang lain nga biblikanhong mga manuskrito nga gihimo atol sa Tunga-tungang mga Panahon sa parchment.6
Paghulagway sa ika-16 nga siglo nga balay nga imprintahanan, gikan sa Getty Images
Rebolusyon sa Pag-imprinta
Sama sa akong kanunay nga gitudlo, ang Ginoo midasig og laing usa ka importante kaayong lakang sa pag-andam sa kalibutan alang sa Pagpahiuli sa Iyang makaluwas nga ebanghelyo sa dihang usa ka Aleman nga tigbuhat og mga butang nga bulawan, si Johannes Gutenberg, mipahiuyon sa mga teknolohiya sa pag-imprinta nga unang gipaila didto sa Tsina aron sa paghimo og impritahanan kaniadtong 1439 o 1440.7
Si Gutenberg usa ka instrumento diha sa kamot sa Ginoo sa pagpalambo sa kahibalo, panabut, ug relihiyosong pagtuo sa kalibutan.8 Ang iyang imbensyon misugod og rebolusyon sa pag-imprinta nga nakapausab sa kalibutan sa hangtud pinaagi sa pagtabang sa tumang pagkaylap sa mga ideya ug impormasyon nga nahimong “mga tigpasiugda sa kausaban.”9
Ang mga eskolar mibana-bana nga mga 30,000 ka mga basahon didto sa Uropa sa panahon nga gimantala ni Gutenberg ang Biblia diha sa iyang imprintahanan. Sulod sa 50 ka tuig human sa iyang imbensyon, sobra sa 12 ka milyon ka mga basahon nakaplagan sa Uropa.
Ang Protestant Reformation migamit sa imbensyon ni Gutenberg aron sa pagpakaylap niini nga mga ideya ug sa pagdala sa Biblia ngadto sa ordinaryong mga tawo sa mga paagi nga walay usa sa nag-unang henerasyon makahunahuna gayud.
Rebolusyon sa Kahibalo ug ang Paghubad sa Biblia
Ang rebolusyon sa pag-imprinta mitabang pinaagi sa nagtubo nga kahibalo ug sa usa ka nagtubo nga tinguha diha sa ordinaryong mga tawo sa Uropa sa pagbasa sa sagrado nga mga pulong sa kasulatan diha sa ilang kaugalingong mga pinulongan.
Ang Latin nga Biblia, gihubad gikan sa Griyego ug Hebreo diha sa ikalimang siglo AD, nahimong opisyal nga Biblia sa kasadpang Katoliko nga simbahan sulod sa 1,000 ka tuig.10 Sa daghang mga siglo daghang taga Uropa nakakat-on mahitungod sa Biblia hapit tanan pinaagi sa mga wali nga gihatag sa mga pari.
Apan sa ika-15 ug ika-16 nga siglo, ang relihiyosong mga tigreporma mihimo og bag-ong mga hubad sa Biblia diha sa sagad nga mga pinulongan sa Uropa, sama sa Aleman, Italian, Iningles, Kinatsila, ug French. Kini nga mga hubad mga kasagaran pinasikad sa orihinal nga mga basahon sa Hebreo ug Griyego—dili sa Latin nga Biblia. Sila nakahimo sa napulo ka liboan sa mga tigbasa sa pagsinati sa mga istorya ug mga pagtulun-an sa Biblia diha sa ilang kaugalingong pinulongan.
Si Martin Luther, natawo sa 1483, maoy usa sa mga lider sa pagmantala sa Biblia diha sa pinulongan sa iyang panahon. Ang iyang Aleman nga hubad gimantala kaniadtong 1534—usa ka mahinungdanon nga tuig sa kasaysayan sa Kristiyanismo sa kasadpan.11 Ang pagtuo ni Luther diha sa gahum sa mga kasulatan mitabang sa pagdasig sa Reformation. Ang uban nga mga tigreporma mipasiugda og edukasyon nga magamit dayon sa tawo aron ang tanan adunay oportunidad sa pagbasa sa mga kasulatan alang sa ilang mga kaugalingon.
Ang ubang mga lider sa relihiyon nabalaka nga ang pagkaylap og basa sa Biblia moresulta ngadto sa mga pagtulun-ang supak sa pagtuo, sa pagdaot sa mga awtoridad sa simbahan, ug gani sa sibil nga kagubot. Sila milihok pinaagi sa pagpabilanggo, pagpasakit, ug gani sa pagpahamtang og kamatayon sa daghan kinsa nadiskubrehan nga naghubad sa Biblia ngadto sa sagad nga pinulongan sa panahon o sa pagpanag-iya sa mga hubad sa mga kasulatan sa sagad nga pinulongan.
Si William Tyndale, natawo sa mga 1494, misugod sa trabaho sa panahon sa maisugong buhat ni Martin Luther sa Aleman nga hubad sa Biblia.12 Samtang usa ka batan-ong lalaki pa, si Tyndale nakahunahuna og ideya nga maghimo og usa ka bag-o ug mas maayo nga bersyon sa Biblia sa Iningles ibase sa orihinal nga mga pinulongan nga Hebreo ug Griyego.
Sa mga 1523 siya nangayo og tabang ug pag-awhag gikan sa Katoliko nga obispo sa London aron paghimo sa maong bersyon apan maisugong gisalikway. Tungod sa usa ka pagdili batok sa paghubad sa Biblia nga gipasaka pinaagi og miting sa Oxford kaniadtong 1408, si Tyndale nagkinahanglan og opisyal nga pagtugot sa pagpadayon nga walay pagsamok.
Maunungon sa buhat sa paghubad sa Biblia ngadto sa Iningles, sekretong gisugdan ni Tyndale ang iyang trabaho ug nahuman ang paghubad sa Bag-ong Tugon kaniadtong 1525. Gi-imprinta sa Cologne, Germany, ang hubad ni Tyndale tago nga gipadala ngadto sa Inglatera, diin gibaligya kini sayo sa 1526.
Sa katapusan, si Tyndale, sama sa ubang daghan nga mga lalaki ug babaye kinsa gipahamtangan og kamatayon tungod sa katuyoan nga ang ordinaryong mga tawo makabasa sa mga kasulatan diha sa ilang kaugalingon nga pinulongan, gituok samtang gigaid ngadto sa haligi sa sayong bahin sa Oktubre 1536.13 Bisan pa niana, ang iyang hubad sa Iningles nagpadayon tungod kay ang iyang mga pulong ug mga hugpong sa mga pulong ug ang tibuok nga mga seksyon sa iyang hubad gilangkub ngadto sa King James Version14
Ang King James Version, gimantala sa 1611, opisyal nga gigamit sa Simbahan sa England ug sa kadugayan mi-impluwensya sa Pagpahiuli sa ebanghelyo ni Jesukristo sa pipila ka makahuluganong mga paagi.15 Kini mao ang labing gibasa nga Biblia sa Iningles sa panahon sa pagkatawo ni Joseph Smith kaniadtong 1805. Nianang higayuna kadaghanan sa mga pamilya, lakip nianang kang Joseph ug Lucy Mack Smith, nanag-iya og usa ka Biblia ug mibasa niini sa kanunay. Sa pagkatinuod, daghang mga tawo ang nakakat-on sa pagbasa pinaagi sa pagkadungog niini nga gibasa diha sa panimalay ug sa pagtuon niini sa ilang mga kaugalingon.
Ang Politikal ug Komunikasyon nga mga Rebolusyon
Ang mga rebolusyon sa pag-imprinta, paghubad, ug kahibalo miandam sa agianan sa rebolusyon alang sa politikal ug teknolohiya nga mga rebolusyon nga mikaylap tadlas sa Uropa ug Amerika tali sa ika-17 ug ika-19 nga siglo. Ang pagkausab sa politikal nga kahimtang sa Uropa ug America mihatag sa mga katawhan og mas dakong kagawasan sa pagpili sa ilang kaugalingon nga relihiyosong dalan. Ang kagawasan sa relihiyon mao ang usa sa daghang mga resulta sa politikanhong mga rebolusyon nga nahitabo niini nga panahon.
Ang Ginoo misugod usab sa “pagbu-bu sa [Iyang] espiritu ibabaw sa tanang unod” (tan-awa sa Joel 2:28; Joseph Smith—Kasaysayan 1:41), lakip niadtong kinsa andam sa pagpangandoy og bag-o nga transportasyon ug mga teknolohiya sa komunikasyon nga mopalihok sa Iyang Pagpahiuli sa mahinuklugong paagi.
Samtang ang Ginoo mipasanay sa Iyang Propeta, midasig Siya og mga lalaki ug babaye sa pag-imbento og teknolohiya, sama sa kanal nga kaagian og bapor, mga telegraph, mga agianan sa tren, ug sa mga makina nga gipadagan sa inalisngaw sa kainit, aron ang ebanghelyo makagawas ngadto sa tibuok kalibutan.
Sa dili maihap nga mga paagi, ang Ginoo miandam sa kalibutan alang sa Pagpahiuli sa Iyang ebanghelyo aron sa pagpanalangin sa mga indibidwal, mga pamilya, mga komunidad, mga nasud, ug sa kalibutan.
Naggiya sa Pamilyang Smith
Samtang atong hunahunaon kon sa unsang paagi giandam sa Ginoo ang kalibutan alang sa Pagpahiuli, kinahanglan nga atong hinumduman kanunay nga kadaghanan sa unsay Iyang nahimo gipaagi sa mga kinabuhi sa mga indibidwal—ordinaryo nga mga lalaki ug babaye kinsa, sa pipila ka mga sitwasyon, nakahimo og talagsaong mga butang.
Daghang mga indibidwal ug mga pamilya sa mga nasud sa tibuok kalibutan giandam sa pagdawat sa mensahe sa Pagpahiuli. Kini naglakip sa mga ginikanan sa Propeta, si Joseph ug Lucy Mack Smith, duha ka espiritwal kaayo nga mga indibidwal kinsa gipadako diha sa usa ka kultura nga nagtudlo kanila sa paghigugma ni Jesukristo ug sa pagtuon sa Biblia.
Sulod sa mga katuigan, si Joseph ug Lucy nakasinati og pinansyal, panglawas, ug ubang mga kalisdanan sa New England, sa amihanang silangang suok sa Estados Unidos. Sa 1816, sa dihang sila namatyan sa ilang mga tanom tungod sa kausaban sa klima sa tibuok kalibutan nga hinungdan sa pagbuto sa Mount Tambora sa Indonesia, walay kapilian si Joseph ug Lucy kon dili ang pagbiya sa New England ug paghimo og usa ka maisugong desisyon nga mobiya sa panalipod sa pamilya, mga higala, ug komunidad.
Ingon nga gipahayag sa volume 1 sa bag-ong kasaysayan sa Simbahan: gipangga pag-ayo ni Joseph Sr. ang iyang asawa ug mga anak, apan wala siya makahimo sa paghatag kanila og igong kalig-on sa kinabuhi. Ang kawalay swerte ug dili malampuson nga mga pamuhunan mipabilin sa pamilya nga kabus ug walay permanenting pinuy-anan. Tingali ang New York lahi.”16
Sa daghang paagi, ang mga kapakyasan sa pamilyang Smith sa New England mitukmod kanila ngadto sa kasadpang New York, diin mitubo ang kaguliyang sa relihiyon ug midasig ni Joseph Smith Jr. sa pagtinguha sa Ginoo sa iyang pagpangita og kapasayloan ug paggiya. Kini mao usab diin ang bulawang mga palid gitago, naghulat kaniya nga makit-an, mahubad, ug mamantala kini.
Litrato sa pamilya ni Wendy Gibbs Keeler
Pag-ila sa Gahum sa Ginoo diha sa Atong mga Kinabuhi
Sama sa gibuhat sa Ginoo sa mga kapakyasan sa pamilya Smith, Siya makahimo usab sa paglig-on kanato, pagtudlo kanato og bag-ong mga leksyon, ug pag-andam kanato pinaagi sa mga kapakyasan ug mga kalisdanan alang sa usa ka lahi kaayong umaabut kay sa atong mahunahuna.
Samtang atong hunahunaon kon giunsa ang gahum sa Ginoo gipakita diha sa mga kinabuhi sa pamilyang Smith, kinahanglan natong ilhon nga ang Iyang gahum gipakita usab diha sa matag usa sa atong mga kinabuhi. Ang pagpangita sa gahum sa Ginoo diha sa atong mga kinabuhi nagkinahanglan og espiritwal nga pagkasensitibo ug, sa daghang mga sitwasyon, panahon ug panan-aw. Maayo gani, ang patriyarkal nga mga panalangin, kaugalingon nga mga journal ug kaugalingon nga mga kasaysayan sa kinabuhi makahatag og klarong panan-aw aron makita kon giunsa ang gahum sa Ginoo gipakita diha sa atong mga kinabuhi.
Sa usa ka pagpadayag nga gihatag kaniadtong 1831, ang Ginoo mipahimangno sa kalibutan, “Ug walay butang nga ang tawo makapasakit sa Dios, o batok ni bisan kinsa nga ang iyang kasuko mapukaw, gawas niadto kinsa dili mokumpisal sa iyang sayop diha sa tanan nga mga butang, ug wala mosunod sa iyang mga sugo” (Doktrina ug mga Pakigsaad 59:21).
Ang atong kaandam sa pagsunod sa mga sugo ni Ginoong Jesukristo, ilabi na sa duha ka dagkong mga sugo sa paghigugma sa Dios ug sa atong silingan sama sa atong mga kaugalingon, mapalambo samtang kita mangita ug moila sa gahum sa Ginoo diha sa atong mga kinabuhi ug sa Iyang impluwensya sa pag-andam sa kalibutan alang sa Pagpahiuli sa Simbahan ni Jesukristo. Kini mao ang “kahibulongan nga buhat ug usa ka katingalahan” (2 Nephi 25:17).
Ang Ginoo karon nag-andam sa kalibutan alang sa Iyang Ikaduhang Pag-anhi, sama lamang nga Siya miandam sa kalibutan alang sa Pagpahiuli sa Iyang mahangturong ebanghelyo. Usab, ang Iyang gahum makita dili lamang sa mga panghitabo sa makasaysayanong mga kausaban apan usab diha sa mga kinabuhi sa mga indibidwal.
Sa dihang si Joseph Smith miadto sa kakahoyan nga karon atong gitawag nga sagrado, siya nangita og kapasayloan ug paggiya sa iyang kinabuhi.17 Sa usa ka pagsabut, mitubag Siya sa dinasig nga pagdapit sa Ginoo nga narekord diha sa Ebanghelyo ni Mateo:
“Umari kanako, kamong tanan nga nabudlay ug nabug-atan, ug papahulayon ko kamo.
“Isangon ninyo ang akong yugo diha kaninyo, ug pagtuon kamo gikan kanako; kay ako maaghup ug mapaubsanon sa kasingkasing: ug makakaplag kamog pahulay alang sa inyong mga kalag.
“Kay masayon ang akong yugo, ug magaan ang akong luwan” (Mateo 11:28–30).
Ako mopamatuod nga diha sa sinugdanan, ang impluwensya sa Ginoo miandam sa kalibutan alang sa Pagpahiuli sa “tinuod, putli ug yano nga ebanghelyo” ni Jesukristo, ang “makaluwas nga mga doktrina ni Kristo” nga anaa alang sa tanang mga anak sa Dios.18 Ako usab mopamatuod nga ang gahum sa Ginoo anaa sa indibidwal natong mga kinabuhi nagdapit kanato sa pagsunod Kaniya, pagserbisyo sa uban, ug sa paghigugma Kaniya samtang Siya nag-andam sa kalibutan alang sa Iyang mahimayaon nga Ikaduhang Pag-anhi.