Katean te Abanuea i New Caledonia
Kairake n ikawai i New Caledonia ao ni kabane ni katobibia te aonaaba a butimwaea te wewete ni beku ao n riki bwa taan kairiiri n te Ekaretia.
“Te tai ni beku bon teuana te kakabwaia ae korakora ni kainakin te Ekaretia.”1 Ngkai kairake n ikawai, te beku n te Ekaretia e kona n riki bwa te tai ae kakukurei ibukin te rikirake, aro ni kairiiri, ao ni kakorakorai ngkami n te maiu n tamnei. Ma n raonaki ma tibwanga ake tabeua ake a irekereke ma te aro ni kairake, te beku n tabetai e kona ni kangaanga—riki n tabo are e rang uarereke iai te Ekaretia. Te katooto, tera ae ko karaoia ngkana ko weteaki bwa kona riki bwa te beretitenti irouia Kairake n Ataeinnaine, kona kataia ni katauraoi ni beku n te mition ngkai ko reirei naba n te kaoreti ao ni buoka kairan te intitiute, ao o eng, ai tibwa 21 am ririki?
N tabo aika a mwaiti n te Ekaretia, aio tiaki te bwai ae aki ririki. I New Caledonia, te tabo ae uarereke man raroanako ae e tauaki taekana iaan Buranti ma kain te aro aika 2,400 mwaitiia, membwa aika kairake n ikawai n angiin te tai a anganaki tabeua tibwangaia aika bubura ni katean abanuean te Uea. Beretitenti Russell M. Nelson e taetae n te taina nakoia kairake n ikawai,: “Ngkami taan kairiiri n taai aika a na roko n ana Ekaretia te Uea! Kam tauraoi ni butimwaai tibwanga n te aro ni kairiiri?”2 Ibukina bwa e bon riai ao ibukin aia tangira ibukin te Tia Kamaiu, kairake n ikawai ni katobibia te aonaaba a tauraoi ni beku ao ni kairiiri n te Ekaretia.
Te Beku Ibukina inanon Maium
Ibukiia kairake n ikawai aika a mwaiti mai New Caledonia, aia mition e buokiia ni katauraoi ibukin te mwakuri n te Ekaretia inanon maiuia. Syoelanne (Syo) Ulivaka e karekea te wewete bwa e na beku bwa te kauoman ni kauntira n te bitiobiriki teuana te wiiki imwiin okina ni mitinare ae bwanin taina. “E a bon tibwa bane au mition,” e taku Syo. “I a bon kua, ao I a tia n tuangai, ngkai N nang motirawa.” Ma e teimatoa ni butimwaea te wewete. “I a ataia bwa N na nako n te tabo are e tangirai te Uea bwa N na nako iai. I karaoa ana mwakuri—tiaki ti ibukin uoua te ririki ma inanon maiu.”
Ngkai e beku n te bitiobiriki, Syo n te tai aei e a tia ni mare, e a reke natina, ao e a mwaing nakon te uoote teuana. Ma e reitinako ni beku ao ni karaoan nanon nakoana n te Ekaretia.
Unimwaane Earl C. Tingey, te Mataniwi ni Kabuta n te Itingauan are e a tia ni kamotirawaaki ma e tiku n nakoana, e tuangiia kairake n ikawai: Te nakoa n te Ekaretia bon teuana te kakabwaia ae moan te tamaroa are ko kona ni kakukureiko iai n ami tai ni maiu. E rang mwaiti ae kona anga nakon te uoote ke te mwaanga are ko maeka iai. Ami tarena ao ami konabwai e tau ibukin rikiraken te Ekaretia.”3 Syo tiaki ti ngaia te kairake n ikawai iaon te abamwakoro are e a tia ni kabonganaaki ibukin rikiraken te Ekaretia—kairake n ikawai ake tabeman a beku n aro nako nakon aia konabwai n ana rinan te uoote ao te titeiki. Syo e taekinna, “Ti kataia ni uoti rikaaki bwaai ake ti reiakin n ara mition ni kakorakora iai ara Titeiki ao ara uoote.” Kairake aikai a karaoi anganano aika a mwaiti bwa e na kakorakoraaki abanuea n aba ake a maeka iai, ma n aron are e taekinna Syo, “tera are ti anganano riki iai bon ara tai.”
Tabeman kairake iai uoua ke teniua nakoaia. “Anne e kona n riki bwa te kakabwaia ibukiia, ma e kona naba n riki bwa te karawawata,” e taku Syo, ngkai a mwaiti aika a kataia ni kabaeranta te kairoro ni kairake ma nakoaia n te Ekaretia. “E kangaanga karaoan bwaai ni kabane n teuana te tai.” Ma e kunea Syo bwa ngkana e karimoa te Uea, ao nikirana a beebete katiakiia. E taku, “Te Uea e a tia ni buokai ni bwaai ni kabane—te reirei, kakaean kainnabau—e bon bane inanon bain te Uea.”
Te Ekaretia n Taai aika A na Roko
Burabeti ao abotoro iai aia iango ae korakora ibukin aia konabwai ao aia beku kairake n ikawai ake a kona n anga n te Ekaretia: “Ti kainnanoa ami motinnano ni kabane. Ti kainnanoia aika korakora, iango, kairake aika tatangira ake a ata aroia ni kakauongo ao ni kaeka nakon ana wirikiriki te Tamnei ae Raoiroi.”4
Kairake n ikawai i New Caledonia ao ni kabane ni katobibia te aonaaba a butimwaai wewete ni beku ao n riki bwa taan kairiiri n te Ekaretia. A ataia bwa ngaiia aika a na kaira te Ekaretia n taai aika a na roko, ao a rineia ni beku n aro nako ake a kona. A kaungaia imarenaia n nakoaia. A mwakuri ma mitinare. A tibwaua te euangkerio ao a kaoia raraoia nakon te ekaretia. A anga taeka n reirei nakoia te roronrikirake n aia uoote ao a kaungaia bwa a na nako ni mitinare. A mwananga man tabo aika raroa ni kaea te tembora. A reireiniia aika tiaki kain te ekaretia n aia utu. Ao ni kabane mwakuri aikai a bon katea te abanuea.
E ataia Syo bwa, ngkana e roko tain te beku ibukin te Uea, “Ngaira bon Ana bwai ni mwakuri.” N taai aikai inanon rikiraken te Ekaretia, te Uea e weteia aika Itiaki n roro nako, n tabo nako, bwa ana butimwaea tibwangaia ni katea ao ni kakorakora Abanueana. Ti a tauraoi ni kaeka te wewete anne?