Founga ʻe 3 ke Kātekina ʻa e Moʻuí pea Fiefia Aí

Fai ʻe Emma Hebertson

Ngaahi Makasini ʻa e Siasí

ʻOku finangalo ʻa e Tamai Hēvaní ke tau fiefia ʻi he moʻui kuo foaki maʻatautolú.

kakai lalahi kei talavou ʻi Siamane — Kuito mei Siamane

Ko e fē ʻa e taimi fakamuimuitaha naʻá ke fiefia moʻoni aí?

Naʻe faingataʻa nai ke tali e foʻi fehuʻi ko iá?

ʻI he lolotonga e ngaahi taimi faingataʻá, mahalo ʻe lomekina kitautolu ʻe he ngaahi ʻahiʻahí ʻo ʻikai ai ke tau lava ʻo manatuʻi lelei ʻa e ongoʻi fiefiá. Hangē ko e fakamatalaʻi ʻe Sisitā Leina I. ʻApetó, ko e Tokoni Ua mālōlō ʻi he Kau Palesitenisī Lahi ʻo e Fineʻofá: “ʻE lava … ke fakatupu ha ngaahi ʻao fakapoʻuli ʻi heʻetau moʻuí, ʻa ia te ne lava ʻo fakakuihi kitautolu mei he maama ʻa e ʻOtuá, pea aʻu ʻo ne fakatupunga haʻatau fehuʻia pe ʻoku kei ʻi ai nai e maama ko iá maʻatautolu pe ʻikai.”

Ki ha tokolahi ʻo kitautolu kakai lalahi kei talavoú, ko e taimi ʻe niʻihi ʻe lava ke ongo ʻo hangē ko e moʻuí ko ha meʻa pē ia ke kātekiná—ko ha meʻa ke fāinga mo ia kae ʻoua kuo tau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ko ia kuo talaʻofa maʻatautolú.

Ko e meʻa ʻoku faʻa ngalo ʻiate kitautolú ko ha meʻa foki ia ke tau fiefia ai. ʻE lava ke kamata he taimí ni ʻa e tāpuaki ʻo e fiefia taʻengatá.

Ko ha ngaahi founga ʻeni ʻe niʻihi te tau lava ai ʻo toe fakaulo ʻa e māmá mo e fiefiá ʻi heʻetau moʻuí.

Manatuʻi ʻa e Ngaahi Moʻoni Faingofuá

Te tau lava ʻo fekumi ki he huelo ʻo e maama ʻoku ʻomi ʻe he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ki heʻetau moʻuí, kae ʻoua ʻe akoʻi hotau matá ke sio ʻi he fakapoʻulí.

Kuo fakamanatu mai ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni kiate kitautolu “ʻoku haʻu e fiefiá [meia Sīsū Kalaisi]. Ko e tupuʻanga Ia ʻo e fiefia kotoa pē.” ʻI he taimi ʻokú ke fāifeinga ai ke maʻu ha maama ʻi hoʻo moʻuí, ʻoku totonu ke hoko maʻu pē ʻa e fekumi kia Sīsū Kalaisí ko e ʻuluaki sitepú ia.

Te ke lava foki ʻo kole ki he Tamai Hēvaní ke tokoni atu ke ke manatuʻi ʻa e mahuʻinga ʻo ho tuʻunga fakalangí.

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Keuli B. Sapini ʻo e Kau Fitungofulú ʻo pehē, “ʻOku mahuʻinga ki heʻetau fiefiá ʻetau manatuʻi ko e ngaahi foha mo e ngaahi ʻofefine kitautolu ʻo ha Tamai Hēvani ʻofa.” ʻE lava ke ke maʻu ʻa e fiefiá ʻi hoʻo ʻiloʻi moʻoni ʻoku ʻafioʻi koe ʻe he ʻOtuá pea ʻokú Ne finangalo ke ke maʻu ʻa e lelei tahá ʻi hoʻo moʻuí.

Neongo e ngaahi faingataʻa ʻokú ke fehangahangai mo iá, ka ʻe lava ke tokoni hono manatuʻi ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni tefito ko ʻeni ʻo e ongoongoleleí ke ke fakaafeʻi e maama ʻa e Fakamoʻuí ki hoʻo moʻuí.

Kumi ʻa e Meʻa ʻOkú Ke Fiefia Aí

ʻE lava ke faingataʻa he taimi ʻe niʻihi ke tau manatuʻi ʻoku ʻikai ke tatau maʻu pē ʻetau fiefiá mo e fiefia ʻa e niʻihi kehé. Ko hono moʻoní, ʻi heʻetau hoko ko e kakai lalahi kei talavoú, ʻoku faingataʻa ke ʻoua naʻa tau fakafehoanaki ʻetau moʻuí ki he niʻihi kehé. Kae manatuʻi ʻokú ke puleʻi hoʻo fiefia pē ʻaʻaú.

Fehuʻi pē kiate koe: ko e hā e meʻa ʻokú ne ʻai koe ke ke fiefiá?

Ko e hā ha meʻa ʻokú ne ʻai koe ke ke malimali?

Hangē ko hono fokotuʻu mai ʻe Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa ʻi he taimi naʻá ne hoko ai ko e Tokoni Ua ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí, “Holoki e fakavavevavé pea tuku ha taimi ke ke ʻiloʻi lelei ange ai koe.” Fekumi ki he meʻa ʻoku fakaʻofoʻofa ai ʻa e fanga kiʻi meʻa īkí: Kiʻi luelue. ʻAʻahi ki he temipalé. Lesisita ki ha ngāue ʻofa. Kumi ha meʻa foʻou te ke manako hono fakahokó pe hoko atu hono fakahoko ha meʻa motuʻa naʻá ke manako ai.

Naʻe lea ʻa ʻEletā Lisiate G. Sikoti (1928–2015) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá fekauʻaki mo e founga ʻe lava ai ʻe he mohu talēnití ʻo fakamaamaʻi ʻetau moʻuí: “Fili ha meʻa hangē ko e mūsiká, tauʻolungá, tā-tongitongí, pe faʻu māú. ʻE tokoni hoʻo mohu talēnití ke ke fiefia ai ʻi he moʻuí. ‘Okú ne fakatupunga ha laumālie ʻo e houngaʻiá. ʻOkú ne fakatupulaki ʻa e talēniti ʻoku pulipuliá, fakaleleiʻi hoʻo malava ke ʻiloʻi ha ngaahi meʻa paú, ke ngāué, pea mo ʻiloʻi e meʻa ʻoku mahuʻinga ʻi he moʻuí. ʻOkú ne tekeʻi ʻa e ongoʻi tuenoá mo e loto-mamahí. ʻOkú ne hanga ʻo fakafoʻou, ngaohi ke longomoʻui, mo ʻomi ha loto fie-ngāue ʻi he moʻuí.”

ʻE lava ke tokoni hono ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻokú ne fakafonu ho lotó ʻaki ʻa e fiefiá ke ke toe fakaulo ai ʻa e maama ʻi hoʻo moʻuí ʻi he taimi ʻokú ke fihia ai ʻi he ongoʻi taʻefiemālié.

Tokanga Taha ki he Meʻa ʻOku Mahuʻinga Tahá

Kapau ʻoku fuʻu fakamafasia ʻa e moʻuí peá ke ongoʻi hangē ʻoku fakaongosia ʻa e ʻaho takitahá, tuku ha kiʻi taimi ke ke fakalaulaulotoa ʻai e meʻa ʻoku mahuʻinga tahá.

Ke fai iá, naʻe fokotuʻu mai ʻe Palesiteni ʻUkitofa ke tau “ʻai ke kiʻi faingofua ange ʻetau moʻuí.” Toe fakatefito hoʻo moʻuí ʻi he ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní pea mo e meʻaʻofa fakaʻofoʻofa ʻo e Fakalelei ʻa Kalaisí. Fakamuʻomuʻa ho ngaahi vā fetuʻutaki mo ho fāmilí, ngaahi kaungāmeʻá, pea mo koe foki.

Fakafepakiʻi ʻa e koví ʻaki ʻa e leleí, ʻa e fakapoʻulí ʻaki ʻa e maama ʻo Sīsū Kalaisí mo ʻEne ongoongoleleí.

Hangē ko e tapou mai ʻa Palesiteni Nalesoní: “ʻOua muʻa te tau kātekina pē ʻa e vahaʻataimi lolotonga ko ʻení. Tuku muʻa ke tau tali lelei ʻa e kahaʻú ʻi he tui!” Lolotonga hoʻo kātekina e ngaahi faingataʻa ʻo e moʻuí, ako ke ke fiefia foki ʻi hono fakaʻofoʻofá. ʻOku ʻikai ke toki kamata ʻa e fiefia taʻengata ia ʻoku talaʻofa mai ʻe he ongoongoleleí ʻi ha taimi he kahaʻú—ʻoku kamata ia he taimí ni.