20:21

Na Vakabauta sa iVakavuvuli ni Cakacaka kei na Kaukauwa.

Chad H. Webb

Vakailesilesi Liu, Semineri kei na Inisitute ni Lotu

Kakaburaki ni Vuli Vakayabaki ni Semineri kei na Inisitute ni Lotu • 13 ni June, 2017

Au sa dau namaka meu mai tiko vata kei kemuni ena soqoni bibi oqo. Niu vakarau mai ki na soqoni oqo, au a kerea vua na Turaga meu kila na ka e gadreva o Koya meda cakava vei ira na Luvena era tiko ena noda kalasi kei na noda veitikotiko. Au a vakila ena veigauna vakanomodi na Nona vakadonuya na nomuni sasaga qaqa kei na solibula tawawili rawa. Au a vakila talega na levu ni Nona marautaka me vakalougatataki kemuni kei na nomuni matavuvale. Kau sa vakila talega Nona gadreva me vakalougatataki ira na nomuni gonevuli mera lomana ka vakadinadinataka na Luvena Daulomani.

Au sa mai kila vinaka talega ni na sega ni yaco rawa duadua oqo ena levu se vinaka cake ni parokaramu, lewenivuli, vuli, se tekinolaji baleta ni sega ni dua vei ira oqori ena sosomitaka rawa na liga caka mana i lomalagi ki na nodra bula na noda gonevuli. Na veika eda nuitaka tiko ena yaco walega mai me dua na isolisoli mai vei Tamada Vakalomalagi dauloloma ka na gadrevi kina na Nona kaukauwa me cakamana ki na bula yadua ni tamata.

Na ka ena gadrevi vei keda oya meda vakabauta vakalevu cake baleta ni yaco mada na vakabauta qai tarava mai na cakamana kecega. E kaya o Elder Dallin H. Oaks: “‘Sa mate ga na vakabauta ni sa sega na cakacaka.’ Ia [a kuria tale] na ‘Cakacaka ke sega na vakabauta sa qai ka mate sara.’”¹ Sa kena ibalebale, na noda cakacaka kaukauwa kece ena sega ni vakavotukana kina na kena eda gadreva ke sega ni cakacakataki ena vakabauta. O ya na vuna sa yaco kina na vakabauta me ivakavuvuli ni cakacaka kei na kaukauwa talega. Na vakalevutaki ni noda vakabauta cokovata ena ivakatakilakila vua na Turaga ni da sa vakararavi Vua ka nuitaka na Nona kaukauwa me vakauqeta, veisautaka, vaqaqacotaka, vakarautaka, ka taqomaka na itabatamata era tubu cake tiko mai. Na levu cake ni vakabauta na iVakabula ena vaqaqacotaka na noda veivakavulici, noda sureti ira na itabagone kei na itabagone qase cake mera lewena na semineri se na inisitute se wilika na ivolanikalou, vakakina na noda veimaliwai kei ira na itubutubu kei na iliuliu ni matabete. Koya gona, ena veimacawa kei na veivula e tarava, yalovinaka ena rawa me da kerea vata vua na Tamada Vakalomalagi me vakalevutaka na noda vakabauta? Au vakabauta ni sa tu vakarau o Koya me veivuke mai ke da na kerea.

Na Vakabauta sa iVakavuvuli ni Cakacaka

E vakavulica o Josefa Simici ni da vakabauta na Kalou ena gadrevi kina meda “kila vakadodonu na nona itovo, bula uasivi kei na ivakarau ni bula” kei na “kena kilai ni ilakolako ni bula oqo [eda sa ] sasagataka tiko sa virikotori tiko ena nona lewa.”² Oi rau ruarua na gacagaca oqo sa gadrevi kina meda vakabauta ni sa ivakavuvuli ni cakacaka.³

Ena koniferedi raraba sa oti, a wasea kina o Peresitedi Russell M. Nelson e dua na sala e rawa ni da mua yani ki na imatai ni rua na ilavaki oqo:

“Na levu ni noda kila na nona veiqaravi vakalotu kei na nona itavi na iVakabula—na levu ni noda kila na Nona ivunau kei na veika e vakayacora o Koya ena vukuda—na levu ni noda kila ni rawa Vua me vakarautaka na kaukauwa eda gadreva me baleta na noda bula.

“Ena itekivu ni yabaki oqo, au kerei ira na itabagone qase cake ena Lotu me ra solia e dua na iwase ni nodra gauna e veimacawa me ra vulica na veika kece a tukuna ka cakava ko Jisu me vaka e volai ena ivolayavu ni Lotu. Au a sureti ira me ra vakayacora me nodra lewe ni vuli yadua na ivakamacala vakaivolanikalou kei Jisu Karisito ena Topical Guide.

“Au a solia na ibolebole oqori baleta niu sa ciqoma oti. Au wilika ka lainitaka na tikina yadua e vakamacalataka baleti Jisu Karisito, me vaka e tuvai ena ulutaga taumada kei na 57 na ivakadewa ena Topical Guide. Niu sa vakacavara na cakacaka taleitaki oya, e taroga na watiqu se vakaevei na kena yaga vei au. Au a tukuna vua, “Au sa tamata vou!’”⁴

Au gadreva meu vakavotuya vei kemuni na veisureti oqo baleta niu sa raica sara ga na yaga ni vuli matua oqo kau kila ni levu ga ni noda kila vinaka ka lomana na iVakabula, ena levu cake na noda vakabauti Koya.

Me vaka a vakavulica o Parofita Josefa, ni dua tale na gacagaca ni vakabauta sai koya meda vulica meda cokota vata na noda bula ki na lewa ni Turaga. Me kena ivakaraitaki, meu wasea mada ni ra na tukuna oqo o ira na marama tina era tiko oqo:

O Celeste Davis e dua na tina e tolu na luvena ka dau yadra mai ena veibogi na luvena lailai. Sa qai dau masu o koya me rawa ni rau dau moce kei na luvena lailai. Ia e vaka dau sega ni rogoci na nona masu. E vakavuna oqo me gadreva me kila vinaka na masu kei na vuna e sega kina ni vakalougatataki ena vakacegu. E vulica o koya mai na Bible Dictionary ni “da sa masu ena yaca i Karisito na noda vakasama sa vakasama i Karisito, kei na noda gagadre sa gagadre i Karisito. … Eda sa na qai kerea na veika ena rawarawa vua na Kalou me solia. Levu na masu e ra sega tu ni saumi baleta ni ra a sega ni cabori ena yaca iKarisito; era sega sara tu ga ni vaka na Nona vakasama ia e kau mai na yalo kocokoco ni tamata.”⁵

Sa qai vola o Celeste na veika sa dau masulaka tiko. Ni vola na veika oqo, sa kila kina ni qaqani nona masu e kerea tiko kina na Tamada Vakalomalagi na veika e vinakata o koya, ka yaco kina Vua me na veisautaka na nona ituvaki. Sa qai vola tale eso na ka, na veika sa vakadeitaka ni vinakata na Tamada Vakalomalagi me solia vua. E dina sara ni rua na veika sa vola oqo e rau sega soti sara ni tautauvata, e lomani keda o Koya ka gadreva meda bula marau. Ia na cakacaka lailai oqo a vulica kina e dua na dina bibi. Ni gadreva voli o koya me veisautaka na nona bula, a gadreva tiko o Koya me veisautaki koya. Sa qai vinakata me veisautaka na nona rai baleta na masu me rawa vua me loma vata kei Tamana Vakalomalagi E a vola vakaoqo:

“Au sa qai cakava e dua na iwalewale lailai me vukea na noqu masu. E vakatoka ga oqo—ni ko sa kerea e dua na ka o gadreva ka o sega ni vakadeitaka sara ni vinakata oqo vei iko na Kalou, tomana ena malanivosa ‘ia ke sega’ ka qai semata kina na veika o sa vakadeitaka me na solia vei iko na Kalou.

“Me ivakaraitaki: ‘[Tamaqu Vakalomalagi], yalovinaka ni vukei au meu moce rawa ena bogi nikua, ia ke sega, ni vukei au meu kaukauwa cake meu tamata daucakacaka vinaka ka kaukauwa.’ ‘[Tamaqu Vakalomalagi], kerea mo ni vakalougatataka na luvequ me bula mai na mate oqo, ia ke sega, ni vukea me keitou vakararavi ga vei Kemuni ka veivosoti tiko vakai keitou.’ ‘[Tamaqu Vakalomalagi], yalovinaka ni vakalougatataki au meu okati vei ira na noqu itokani, ia ke sega, keu mani ni sega ni oka kina, ni vukei au meu dauloloma ka lomasoli.’”

E a tomana:

“Sa voleka ni dua na yabaki na noqu cakava tiko oqo, kau rawa ni kaya ni sa tubucake sara na levu ni noqu masu sa mai qaqa. …

“Au vakila niu sa cakava tiko na inaki dina ni masu, o ya meu kakua ni veivosakitaka na noqu gagadre, ia meu sa loma vata kei na Kalou. …

“A tawanamaki noqu a vakalougatataki o ya meu kakua ni rerevaka na veigauna dredre se sega ni soli vei au na veika au gadreva tu baleta niu sa raica ka vakila ni sa sauma mai na Kalou na noqu masu—na noqu gagadre kei na ‘ia ke sega.’” ⁶

Na veika a sotava o Celeste sa ituvatuva mena vukei keda ena noda masu kei na noda sasaga meda vakabauta ni sa ivakavuvuli ni cakacaka. Me matata, na vakabauta ena sega ni kauta tani na nodra galala ni digidigi na luveda se noda gonevuli ka na sega ni kauta laivi na veivakatovolei kecega kei na ibolebole ni noda bula. Ia sa rawa me vukei keda meda vosota vakavinaka ka vuli vakakina mai na veigauna dredre. Ena veisautaka talega na ivakarau ni noda raici ira na noda gonevuli (kei ira na luveda) kei na ivakarau ni noda masulaki ira. Oqo ena veisautaka na noda veimaliwai ena kalasi kei na noda itikotiko. Ena vukea meda tudonu ena inuinui, bula marau, kei na kakavaki yani ena vuravura butobuto oqo. Ena vakavurea na veimadigi eso ni ivakatakila ki na tamata yadua ka vakaukauwataka na noda veivakavulici. Ena vakatikora yani na noda ivakadinadina ki nayalodra o ira eda lomana.

Na vakabauta dina ena tagutuva na vakasama vakavuravura. E veimuataki ki na gumatua ni dikevi iko, e mua ki na veivutuni vakaidina kei na tubu e vakaibalebale cake. Ena liutaki keda meda lakotani mai na icori ni iwali namaki e kunei ga kera veisau eso tale, me vakataka noda dau kaya vakaoqo “Ke a levu cake na veitokoni ni itubutubu se liuliu ni Lotu, sa na qai vinaka cake na veika kece.” Na ilakolako o ya e sega ni vakararavi vua na iVakabula, ka sega ni rawati kina na Nona kaukauwa. Ena sega ni solia mai na cakamana eda gadreva tiko. Sa tu vei keda ka sa veirauti noda rawa ni cakava na cakacaka ni Turaga ke sa rauta na noda vakabauta meda kerea vakaidina Vua me veisautaki keda ka buli keda meda sa iyaya ni cakacaka e Ligana.

Sa dina sara oqo ena gauna mada ga ni noda luluqa ka uabaleti. Au a vulica na lesoni oqo niu se cauravou kina niu vakarau laki kaulotu tiko. Au dau vakasamataka tu meu laki kaulotu, ia niu sa cauravou mai na vakasama oqo e vaka meu lomaleqa kina vakalevu. Au a sega soti ni marautaka na vosa e matadra na tamata. E dau kaya tikoga e dua na noqu nei ni sega ni raica rawa na mataqu me yacova niu sa cauravou mai baleta niu dau lako cuvacuva tu ga, sega ni laurai na mataqu. Ena koliji lailai au a taura e dua na D ena kalasi ni drama, na pasi e ra duadua. Sa sega ni rawa meu tucake rawa tu e matadra na kalasi, se wilika madaga e dua na ivola vakarautaki.

Niu sa ciqoma na noqu veikacivi ni kaulotu ki Mexico, au a kerei meu na vosa ena dua na yasanibuka ni itabagone vata kei tuakaqu. Au a taura e lima na miniti, ka taura o koya na vo ni gauna taucoko. Au sega ni nanuma niu mai vakuria meu kaya ni o ya e dua beka na imurimuri ni vosa e soli ena lotu oqo se dua tale. Ni sa oti na yasanibuka, e vuqa na itabagone era yatuni yani mera kidavaki tuakaqu. E dua a lomani au a taiki mai na laini ka kaya mai, “Vinaka. Totoka na nomuni vosa.” Au a vakanananutaka sara, “Vinaka na loloma, ia o tamata lasulasu.” Au a lesu i vale ena rarawa, ka vakasamataka meu nalaki kaulotu rawa tu vakacava. Au a sega ni yalodei meu vakavulica na kosipeli ena vosa Vakavalagi, se bera mada ga ena vosa Vakasipeni na kena meu na vulica mada.

Ni oti toka e vica na siga, kau se yalo rarawa tikoga, au cega na ivolanikalou ka wilika na italanoa kei Inoki. Ena gauna sa vakasalataki kina o Inoki me vakaroti ira na tamata mera veivutuni, e kaya na tikina e 31, “sa cuva sobu ki na qele, ena mata ni Turaga, ka kaya: Oi kemuni na Turaga; a cava au sa kune loloma kina e matamuni, ia au sa tamata gone ga, ka ra sa cudruvi au kecega na tamata; niu sa dau vosa malua; na cava beka au nomuni tamata kina?”⁷ E a saumi mai na lomatarotaro kei na nuinuikara nei Inoki baleta na nona veikacivi, ena nona solia mai na Turaga na isau totoka ka veivakadeitaki oqo ena tikina e 34, “Raica sa tiko vata kei iko na Yaloqu, ia au na vakadonuya na nomu vosa kecega; ia ena dro tani mai matamu na veiulunivanua, ka vagolea tani na drodro ni uciwai; ia, ko na tu vei au, ka’u na tu vei iko; o koya mo lako kina vata kei au.”⁸

Ena lomaleqa, kei na yaloluluqa, ka sega ni vakarau ki na veika sa tu mai liu, ia au sa mai ququmi ena malanivosa oqo me vaka na wanibula, au a vodoka yani na isevu ni noqu waqavuka ena noqu bula ka vuka yani ki Mexico meu laki kaulotu. E kea au a vulica kina ni kevaka sa lomada dina, eda sa rawa ni lako vata kei na Turaga. Au a vulica ni sa ka dina na veika a kaya o Peresitedi Ezra Taft Benson: “O ira na tagane kei na yalewa era solia na nodra bula vua na Kalou era na kunea ni sa rawa Vua me vakayaco-ka vakalevu ena nodra bula ni vakatauvatani mai na nodra sasaga ga vakai ira.”⁹

Na Vakabauta sa iVakavuvuli ni Kaukauwa

Au a vulica talega mai na italanoa kei Inoki, e dua tale na ka baleta na vakabauta. Rogoca mada na ivakamacala ni ka a yaco vei cauravou oqo, a dau malumalumu ena vosa ka cati maivei ira na tamata. Eda wilika enaMosese 7:13, “Ia sa cecere sara na vakabauta nei Inoki ka sa liutaki ira kina na tamata ni Kalou, a ra sa lako mai na nodra meca me valuti ira; ia sa vosataka na vosa ni Turaga, ka sa sakure na vuravura, ka ra dro na veiulunivanua, io me vaka na nona ivakaro; ka ra vagolei tani na uciwai ni wai; a sa rorogo na kodro ni laioni ena lekutu; ka ra sa rere vakalevu na veimatanitu, sa kaukauwa sara na vosa nei Inoki, ka sa kaukauwa talega vakalevu na vosa sasolia vua na Kalou.”¹⁰ O ya e sega ni vaka na domo ni dua na cauravou e leca vosa. E rorogo vaka e dua na tagane sa vakabauta, sa lako vata kei na Turaga, sa tokitaka na veiulunivanua.

Eso na gauna eda vakayagataka na malanivosa “tosoya na ivakatakilakila” se “tosoya na icula” me tukuna kina na torocake lalai, ka yaga, ia na Turaga e sega ni sureti keda meda tosoya na icula. Sa sureti keda meda tosoya na veiulunivanua. A kaya o Koya, “Kevaka e tu vei kemudou na vakabauta e vaka na sore ni musita, dou na kaya ki na ulunivanua oqo, Lako tani ki kea; ka na lako tani; a sa sega na ka ena dredre vei kemudou.”¹¹

Na vakabauta oqo e tosoya na ulunivanua—se ra ka dina se vakaibalebale na veiulunivanua oqo—sa dua tale na ivakatagedegede ni vakabauta. Me vaka e vakavulica o Elder D. Todd Christofferson:

“[E tiko] e dua na ivakatagedegede ni vakabauta e umani tu kina na veivakadeitaki vakayalo e vakavurea na cakacaka vinaka, vakabibi na talairawarawa ki na ivakavuvuli kei na ivakaro ni kosipeli. Oqo na vakabauta vakaidina na Karisito. …

“Ia, e tiko, e dua na ivakatagedegede ni vakabauta e sega walega ni maroroya na noda itovo ia na kena e vakaukauwataki keda meda veisautaka na veika ka vakayaco ka yani ena kena a sega tu ni dau yaco rawa. Au vosa tiko sega walega ni vakabauta sa ivakavuvuli ni cakacaka ia sa ivakavuvuli talega ni kaukauwa.”¹²

Oqo na mataqali vakabauta e vakamacalataki tiko ena Iperiu 11 ka a vakayagataka o Inoki, Eparama, Sera, kei Mosese. Oqo na nodra vakabauta na parofita era “vakamalumalumutaki ira kina na veimatanitu, vakatikora na ivalavala dodonu, rawata na yalayala, sogota na gusu ni laione, bokoca na vakacaca ni bukawaqa, dro rawa mai na gusu ni iselewau, mai na malumalumu sa yaco mera kaukauwa, … [ka yaco vei ira] na yalewa me tucaketale mai na mate na wekadra.”¹³

Oqo na mataqali vakabauta e vakamacalataki tiko ena Ica 12, baleti iratou o Alama, Amuleki, Nifai, Liai, kei Amoni.¹⁴ Sai koya na vakabauta “[a] kaya na tuakai Jereti, ki na ulunivanua ko Serini, Mo cavu laivi—a sa cavu laivi. Ka kevaka me a sega vua na vakabauta, ke a sega ni toso na ulunivanua.”¹⁵ Ka kena itinitini, “era a lewe vuqa e a kaukauwa sara na nodra vakabauta, ni se bera sara mada ga ni lako mai na Karisito, ka sa sega kina ni rawa ni ra tarovi mai na ilati”—ia mo ni rogoca mada na malanivosa oqo—“ia era sa raica vakaidina sara e matadra na veika era a raica ena mata ni vakabauta, ka ra a marau kina.”¹⁶

Oqori na ivakaraitaki ni vakabauta guileca dredre ni sa dua na ivakavuvuli ni kaukauwa. Ia na iotioti ni ivakaraitaki e vakasakiti vei au. Era raica ena imatai ni gauna na veika oqo ena mata ni vakabauta ni bera ni ra raica ena matadra vakayago. E tiko e dua na kena ivakaraiitaki ena gauna oqo maivei Peresitedi Brigham Young. Ena nona vosa tiko baleta na qele sa mai toka kina na Valetabu e Salt Lake , a kaya kina: “Au sega tu ni dau kaya vakalevu na veika ni ivakatakila se raivotu, ia au na kaya ga… au a tiko eke, ka raica vakayalo na Valetabu. … Au a sega mada ni raica na qele o ya, ia au a raica na kena raivotu.”¹⁷

Ni gadrevi meda raivotu ena ka ena yaco, ni veika e gadreva na Turaga, sa dua na tikina yaga sara ni vakabauta dina.

O sa raica rawa beka na cakamana eda gadreva ena matamu ni vakabauta? O sa raici iko tiko beka ni ko sa vakavulica tiko na kalasi ena nuitaka tikoga na Turaga, na Nona vosa, kei ira na nomuni gonevuli? O sa raici ira tiko beka yani na nomu gonevuli era sa biuta yani na kalasi ka vakararavi cake ki na veivakavulici kei na Veisorovaki ni iVakabula, vorata rawa na ivalavala ca, ka vakavakarau cake me ra cakava na veika kece sa kerea vei ira na Turaga? Ka sa rawa beka mo raica ena vakabauta e vuqa na itabagone, ira era lewenilotu kei ira e sega, era sa vakaio ki na noda veisureti mera gole mai ka sema ki na cakamana oqo? Na cava e rawa ni cakava na Turaga kevaka meda na cakacakataka na noda vakabauta cokovata, ni sa ivakavuvuli ni cakacaka ka ivakavuvuli ni kaukauwa?

“A sa tiko kei keda ko Jiova: ni kakua ni rerevaki ira.”

Niu bera ni tinia, au gadreva meu wasea e dua na iotioti ni ivakaraitaki. E tiko ena noqu valenivolavola na ivakatakarakara kau ceuti ni olive e vakaraitaka tiko e dua na noqu italanoa taleitaki ni ivolanikalou ka vakavotuya tiko vei au na gadrevi ni vakabauta. E tukuni rau tiko o Kelepi kei Josua, ka lesi rau o Mosese, vata kei na tini tale na tagane, me ra laki dikeva na vanua o Kenani ka kau itukutuku lesu mai. Era lesu mai na tagane lewe 10 ka kaya, “Ia ko ira na tamata sa tiko ena vanua era sa kaukauwa, a sa vakabai ni valu na veikoro, ka sa levu sara.”¹⁸

“A sa vakatabatabasobutaki ira na tamata ko Kelepi e na matai Mosese, ka sa kaya, Me da lako cake sara, me da taukena; ni sa rawarawa meda vakamalumalumutaka.

“Ia ko iratou na tamata e ratou a lako kaya, eratou sa kaya, eda sa sega ni lako cake rawa me veivala kei ira na tamata; ni ra sa kaukauwa ia koi keda eda sa malumalumu.”¹⁹

Ena vuku ni lailai na nodratou vakabauta, “a ratou sa tukuna vakaca vei ira na Isireli na vanua e ratou a laki raica … a ratou kaya, … keitou a raica kina era tamata yagolevu, … ia keitou sa vaka na vodre ena matai keitou.”²⁰

Ia rau a kaya o Josua kei Kelepi, “A sa tiko kei keda ko Jiova: ni kakua ni rerevaki ira.”²¹

Ia ko ira na tamata, me vakataki ira na 10 na italai tawavakabauta, era a sega ni raica rawa na ka e gadreva na Turaga me na cakava ka sega ni rawa kina mera muri Josua kei Kelepi. Ena vuku ni lailai ni vakabauta oqo, era a veiseseyaki na tamata ena lekutu me 39 tale na yabaki. Mai na imatai ni ilawalawa, rau a kena vo ga o Josua kei Kelepi ka vakadonui me rau curuma na vanua yalataki. O na nanuma tiko na vosa momona nei Kelepi nitucake vata tu kei Josua ena Ulunivanua o Epironi, na vanua sara ga era a mai dikeva taumada ena vuqa na yabaki sa oti. A kaya o Kelepi:

“Au sa kaukauwa tiko edaidai, me vaka na siga ka talai au kina ko Mosese. …

“Ia oqo mo solia kina vei au na ulunivanua oqo.”²²

Ena vuku ni nona vakabauta, e ratou a taukena kina vakamatavuvale ena veitabatamata na nona ulunivanua ena vanua yalataki.

Sa tu mai liu na ibolebole. Eda na rawa ni temaki meda vakatitiqa ka kauta lesu e dua na itukutuku ni rere kei na vakatitiqa. Na sega ni nuitaka na Turaga ena sega ni kauti keda ki na vanua yalataki. Meda vakataki Kelepi kei Josua, meda biuta tani na noda rere ka meda vakabauta ka taura na veivakalougatataki sa waraki keda tiko kina o Koya. E dodonu meda raica na ibolebole kei na veivakatovolei yadua ni noda bula me sa madigi ni kena vakatitobutaki na noda vakabauti Jisu Karisito.

Na cava e rawa ni cakava na Turaga kevaka meda cokovatataka noda sosomitaka na noda rere kei na vakatitiqa ena inuinui kei na vakabauta? Au vakabauta ni na sega walega ni tosoya o Koya na icula ia na veiulunivanua—me rawa ni yaco na cakamana ki na nodra bula na itabagone kei ira na itabagone qase cake ena Lotu. Ni tubu tiko na noda vakabauta, sa na vaka talega kina vei ira eda vakavulica tiko. Au kila ni na vakalougatataki kemuni na Tamada Vakalomalagi kei ira na noda gonevuli ni da sa vakabauta tiko na Luvena lomani sa uasivi sara, na iVakabula, Dauveivueti, kei na Dauveisereki kei vuravura. Ena yacai Jisu Karisito, emeni.

© 2017 mai na Intellectual Reserve, Inc. Dodonu kece e taqomaki. Vakadonui me Vakavalagi: 5/17. Vakadonui me vakadewa: 5/17. iVakadewa ni “Faith as a Principle of Action and Power.” Fijian. PD60004121 858