Te mata fa’aro’o
’Ia hi’ohi’o ana’e tātou ’e ’ia mā’iti ho’i i te mea e fāri’i i roto i te poro’i, tē ha’arumaruma ra ïa tātou i tō tātou hi’ora’a mure ’ore, ma te tūru’i rahi roa i ni’a i te ’ohipa i tupu nō tātou i’ō nei ’e i teienei.
Nā mua ri’i noa i tōna fa’asataurora’a, ’ua tu’uhia Iesu i mua ia Pilato i te vāhi ha’avāra’a. « ’O te ari’i ’oe o te ’āti Iuda ? » ’Ua ui tatiti atu Pilato. Pāhono a’era Iesu : « E ’ere i tō teie nei ao tō’u bāsileia… ’Ua pāhono atu Iesu, « I haere mai [au] i te ao nei, e fa’a’ite i te parau mau. Nō te parau mau ’oia ra, e fa’aro’o ïa i ta’u reo ».
Ma te aha’aha, ’ua ui atu Pilato : « E aha te parau mau ? »1
I tō tātou nei anotau, e uira’a fifi ’e te māuiui teie uira’a i te ferurira’a ta’ata noa : « E aha te parau mau ? » .
I te ’imira’a vau i ni’a ia Google « E aha te parau mau ? », ’ua hau i te mirioni pāhonora’a. ’Ua rahi atu te mau parau i ni’a i tā tātou niuniu ’āfa’ifa’i i roto i te mau buka ato’a o te hō’ē fare vaira’a buka tīmā ’e te ’ōfa’i araea. Tē ora nei tātou i roto i te parau ’e te mau mana’o rahi roa ’ino. Tē tāpapa nei te mau reo fa’anavenave ’e te fa’ahina’aro ia tātou i te mau peho ato’a.
Nō te rahi roa o te ta’a ’ore i teie mahana, e’ita tātou e māere ē, e rave rahi tei ha’amau ia rātou i ni’a i te mau parau i parauhia ’a 2 500 matahiti e Platon i te taure’are’a Socrate ra, tei nā ’ō : « Te parau mau nō ’oe, e parau mau ïa nō ’oe, ’e te parau mau nō’u, e parau mau ïa nō’u ».2
Te parau mau nā roto i te ’evanelia a Iesu Mesia i fa’aho’ihia mai
Maoti te ha’amaita’ira’a nō te ’evanelia a Iesu Mesia i fa’aho’ihia mai, tē parau nei tātou ma te ha’eha’a ē, tē vai nei te mau mea e parau mau hope ’e te fati ’ore. Teie mau parau mau mure ’ore, ’aita ïa e ta’a-’ē-ra’a nō te mau tamaiti ’e te mau tamāhine ato’a a te Atua.
Tē ha’api’i nei te mau pāpa’ira’a mo’a ē : « ’E ’o te parau mau ra ’o te ite ïa i te mau mea i tō rātou huru mau, mai te au i tei vai ’ē na, ’e mai te au ho’i i tē vai ē a muri atu ».3 E hi’o te parau mau i mua ’e i muri, ma te fa’a’ā’ano i tā tātou hi’ora’a i tō tātou vaira’a ri’i i roto i te tau.
’Ua nā ’ō mai Iesu : « ’O vau te ’ē’a, ’e te parau mau, ’e te ora ».4 E fa’a’ite mai te parau mau i te ’ē’a i te ora mure ’ore ra, ’e e nā roto ana’e te reira i tō tātou Fa’aora Iesu Mesia. ’Aita e rāve’a ’ē atu.
Tē ha’api’i nei Iesu Mesia ia tātou nāhea i te ora ’e, nā roto i tāna tāra’ehara ’e te ti’afa’ahoura’a, tē pūpū nei ’oia i te fa’aorera’a i tā tātou mau hara ’e i te orara’a tāhuti ’ore i’ō mai i te pāruru. E parau mau fati ’ore teie.
Tē ha’api’i nei ’oia ia tātou ē, ’aita e hi’ora’a e ta’ata tao’a rahi ānei tātou ’aore rā e mea veve, e ta’ata tu’iro’o ānei ’aore rā ’aita, e ta’ata huru vāna’a ānei ’aore rā e mea ha’apeu ’ore. ’Aita, tō tātou tere tāhuti nei, ’o te ha’apūaira’a ïa i tō tātou fa’aro’o i te Fatu ra Iesu Mesia, nō te mā’itira’a i roto i te maita’i ’e te ’ino, ’e nō te ha’apa’ora’a i tāna mau fa’auera’a. Tē ha’apoupou nei tātou i te mau nu’ura’a a te ihi ’e te rapa’aura’a ma’i, terā rā ’ua rahi atu ā te mau parau mau a te Atua i teie mau ’ite.
Nō te pāto’i i te mau parau mau o te tau mure ’ore, ’ua vai noa na te mau hāmanira’a ha’avare nō te fa’a’ōnevaneva i te mau tamari’i a te Atua ’eiaha e hi’o i te parau mau. ’Aita tā te ’enemi parau i taui, hō’ē ā parau. Fa’aro’o mai na i teie tei fa’ahitihia ’a 2 000 matahiti i teienei :
« ’Aore e ti’a ia ’outou ’ia hāro’aro’a i te mau mea hi’o-’ore-hia… [Te mau mea ato’a e rave te hō’ē ta’ata, e ’ere ïa i te] hara ».
« [’Aita te Atua e ha’amaita’i nei ia ’outou] tē manuia ra [rā] te ta’ata ato’a mai tei au i [tōna iho] pa’ari ».5
« E ’ere ïa i te mea au ’ia tae mai te mea mai te Mesia… e Tamaiti… nā te Atua ».6
« [’O tā ’outou e ti’aturi nei e āoaoa ïa nō tahito ra ’e e] mana’o ma’ama’a ïa ».7 Mai te reira ato’a i teie mahana, e ’ere ānei ?
Nā roto i te Fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai i te ’evanelia, ’ua hōro’a mai te Atua ia tātou i te rāve’a nō te ha’api’i ’e nō te ’ite i te mau parau mau pae vārua tumu : e ha’api’i tātou nā roto i te mau pāpa’ira’a mo’a, nā roto i tā tātou mau pure ta’ata hō’ē, ’e te mau ’ohipa e tupu nō tātou, nā roto i te parau a’o a te mau peropheta ora ’e te mau ’āpōsetolo, ’e nā roto i te arata’ira’a a te Vārua Maita’i, ’o tē tauturu ia tātou ’ia « ’ite i te parau mau i te mau mea ato’a ra ».8
E hāro’aro’ahia te parau mau i te pae vārua
E ti’a ia tātou ’ia ’ite i te mau mea a te Atua ’ia ’imi tātou i te reira i te pae vārua. ’Ua nā ’ō mai Paulo : « ’Aita te ta’ata i ’ite i te mau mea a te Atua maori rā tei iāna te Vārua o te Atua… [Inaha ho’i] e hāro’aro’ahia te reira i te pae vārua ».9
’A hi’o na i teie ’ohipa nā Michael Murphy. ’Ia hi’ohia mai te reira, e’ita e mana’ohia ē e fa’ahōho’ara’a te reira nō te hō’ē mata ta’ata. Terā rā, ’ia hi’ohia terā mau patapatara’a nā te tahi atu vāhi, e ’ite ’outou i te nehenehe o te hāmanira’a a te tahu’a ano’ihi.
Nā reira ato’a, e ’ite tātou i te mau parau mau pae vārua a te Atua nā roto i te mata fa’aro’o. ’Ua nā ’ō Paulo : « E ’ore rā te ta’ata e ha’apa’o i tā te tino ra, e fāri’i mai i tā te vārua o te Atua ra : e mea ma’ama’a ïa iāna : e ’ore ho’i ’oia e ’ite i te reira, nō te mea, i ’imihia te reira e te varua ».10
Nā te mau pāpa’ira’a mo’a, tā tātou mau pure, te mau ’ohipa e tupu nō tātou, te mau peropheta nō teie anotau ’e te hōro’a o te Vārua Maita’i e hōro’a ia tātou i te hi’ora’a pae vārua o te parau mau nō tō tātou tere i ni’a i te fenua nei.
Te porora’a ma te mata fa’aro’o
E hi’o na tātou i te poro’i nō ni’a i te ’utuāfare nā roto i te mata fa’aro’o.
’Ua vauvau te peresideni Gordon B. Hinckley i « Te ’utuāfare : E Poro’i i tō te Ao nei » mai teie : « Nō te rahi o te ha’avare ’o tē fa’arirohia ’ei parau mau, ’e nō te rahi o te ha’avarera’a nō ni’a i te mau ture ’e te mau faufa’a, ’e nō te rahi o te fa’atianira’a ’e te fa’ahemara’a ’o tē ha’avi’ivi’i marū noa nei i te ao nei, ’ua mana’o mātou ’ia fa’aara ’e ’ia fa’aara ’ātea [ia ’outou].11
E ha’amata te poro’i nā roto i te parau : « ’Ua hāmanihia te mau ta’ata ato’a—te tāne ’e te vahine—i te hōho’a o te Atua. ’Ua riro tātou tāta’itahi ’ei tamaiti ’e ’ei tamāhine vārua herehia e nā metua i te ra’i ra, ’e nō reira, e huru ’e e hope’a hanahana tō tātou tāta’itahi ».
E parau mau mure ’ore teie. E ’ere tātou i te hape nātura.
E mea au nā’u teie mau parau : « I roto i te ao nā mua a’e, ’ua ’ite ’e ’ua ha’amori na ho’i te mau tamaiti ’e te mau tamāhine vārua i te Atua tō rātou Metua mure ’ore ’e ’ua fāri’i i tāna fa’anahora’a ».12
’Ua ora na tātou hou tō tātou fānaura’a. ’Ua tītirohia tō tātou hīro’a tāta’itahi i roto ia tātou ē a muri noa atu. I te hō’ē fāito ’aita tātou e māramarama hope nei, tē fa’auru nei tō tātou tupura’a pae vārua i te ao hou te tāhuti nei ē ’o vai tātou i’ō nei.12 ’Ua fāri’i tātou i te fa’anahora’a a te Atua. I ’ite na tātou ē, e fa’aruru atu tātou i te mau fifi, te māuiui ’e te ’oto i ni’a i te fenua nei.14 I ’ite ato’a tātou ē, e tae mai te Fa’aora ’e ’ia fa’a’ite atu tātou i tō tātou ti’amā, e ti’afa’ahou mai tātou i roto i te Ti’afa’ahoura’a, ma te « fa’arahihia tō [tātou] hanahana ».15
Tē parau ’āfaro nei te poro’i : « Tē fa’a’ite pāpū nei mātou te huru o te hāmanira’a i te ora i te tāhuti nei ’ua ha’amauhia ïa e te Atua. Tē ha’apāpū nei mātou i te huru mo’a o te ora ’e tōna faufa’a rahi i roto i te fa’anahora’a mure ’ore a te Atua ».
Tē fa’aitoito nei te fa’anahora’a a tō tātou Metua i te hō’ē tāne ’e te hō’ē vahine fa’aipoipo ’ia fa’atae mai i te mau tamari’i i roto i te ao ma te fa’ahepo ia tātou ’ia parau pāruru i tei fānau-’ore-hia.
E mea tū’ati nehenehe maita’i te mau parau tumu o te poro’i
’Ia hi’ohi’o ana’e tātou ’e ’ia mā’iti ho’i i te mea e fāri’i i roto i te poro’i, tē ha’arumaruma ra ïa tātou i tō tātou hi’ora’a mure ’ore, ma te tūru’i rahi roa i ni’a i te ’ohipa i tupu nō tātou i’ō nei ’e i teienei. Nā roto i te ferurira’a ma te pure ’e te mata fa’aro’o i te poro’i, e māramarama maita’i a’e tātou i te mau tū’atira’a nehenehe i roto i te mau parau tumu, ’o tē tūru’i te tahi i te tahi, ’o tē heheu nei i te fa’anahora’a a tō tātou Metua nō tāna mau tamari’i.16
E māere mau ānei tātou ē ’ua fa’ahiti te mau peropheta a te Fatu i tōna hina’aro ’e tē vai noa nei ā te mau uira’a nō vetahi ? ’Oia mau, tē vai ra e pāto’i i te reo o te mau peropheta i terā iho taime,17 tē vai nei rā e feruri nā roto i te pure i tā rātou mau uira’a mau—e mau uira’a e pāhonohia nā roto i te fa’a’oroma’ira’a ’e te mata fa’aro’o. ’Āhani i heheuhia te poro’i i te tahi atu tenetere, e hiti mai iho ā te mau uira’a, e mau uira’a ’ē ra i tō teie mahana nei. Hō’ē tumu tē vai ra te mau peropheta, nō te tauturura’a ïa ia tātou ’ia pāhono i te mau uira’a mau.18
Hou tōna rirora’a ’ei Peresideni o te ’Ēkālesia, ’ua parau te peresideni Russell M. Nelson ē : « Tē ’ite nei te mau peropheta i mua. Tē ’ite nei rātou i te mau atātara’a ri’ari’a tā te ’enemi i tu’u ’e ’aore rā e riro i te tu’u i ni’a i tō tātou purōmu. Tē ’ite ātea ato’a nei te mau peropheta i te rāve’a ’e te mau fāna’ora’a e tīa’i ra i te feiā e fa’aro’o nei ma te mana’o pāpū ’e te ha’apa’o ».19
Tē fa’a’ite pāpū nei au nō te parau mau ’e te mana pae vārua o te reo tāhō’ē o te Peresidenira’a Mātāmua ’e te Tino ’Ahuru Ma Piti.
Te hahi ’ē ra te ao
I roto i tō’u nei orara’a, ’ua ’ite mātou i te mau tauira’a rahi i roto i te mau ti’aturira’a a tō te ao nō ni’a i te mau parau tumu e rave rahi e ha’api’ihia nei i roto i te poro’i. I tō’u ’āpīra’a ’e i te mau matahiti mātāmua nō tō’u fa’aipoipora’a, e rave rahi tō te ao nei tei fa’aru’e i te ture a te Fatu ’o tā tātou e parau nei te ture nō te vi’ivi’i ’ore, ’oia ho’i e ta’oto noa te tāne i te vahine mai te mea ’ua fa’aipoipohia rāua i mua i te ture. I te 20ra’a ’e te 30ra’a o tō’u matahiti, e rave rahi tei fa’aru’e i te pārurura’a mo’a i tei fānau-’ore-hia, inaha ’ua fāri’i-rahi-hia te ha’amaruara’a ’aiū. I te mau matahiti i ma’iri a’enei, e rave rahi tei fa’aru’e i te ture a te Atua ē, e tā’amura’a mo’a te fa’aipoipora’a i roto i te hō’ē tāne ’e te vahine.20
I te hi’ora’a i te ta’ata e rave rahi tei fa’aru’e i te mau ’ōti’a tā te Fatu i ha’amau, tē ha’amana’o nei tātou i terā mahana i Kaperenaumi, i te fa’a’itera’a te Fa’aora i tōna ti’ara’a hanahana ’e ma te ’oto ra ’ua « fa’aru’e maira te hō’ē pae rahi pipi… iāna. »
Fāriu a’era te Fa’aora i ni’a i te Tino ’Ahuru Ma Piti : « E haere ato’a ānei ’outou ? »
’Ua parau atura Petero :
« E te Fatu, e haere ti’a ïa mātou ia vai ra ? tei ia ’oe ho’i te parau o te ora mure ’ore ra.
« ’Ua fa’aro’o a’enei ho’i mātou, ’e ’ua ’ite ho’i mātou ē, ’o ’oe te Mesia, te Tamaiti a te Atua ora ra ».21
’Aita te tā’āto’ara’a e tū’ati maita’i nei i te poro’i
E rave rahi roa ho’i, te feiā ’āpī ’e te feiā pa’ari, e mea auraro ’e e mea ha’apa’o i te ’evanelia a Iesu Mesia, noa atu ā ’aita tō rātou orara’a i teienei i tū’ati roa i te poro’i nō te ’utuāfare : te tamari’i tei pe’ape’a i te fa’ata’ara’a nā metua ; te feiā ’āpī e fa’ao’ō’o tō rātou mau hoa i te ture nō te vi’ivi’i ’ore ; te vahine ta’a ’e te tāne ta’a tei pēpē roa i te tai’ata o tō rātou hoa fa’aipoipo ; te tāne ’e te vahine fa’aipoipo e’ita e nehenehe e fānau i te tamari’i ; te tāne ’e te vahine tei fa’aipoipo ’aita rā tō te hoa fa’aipoipo fa’aro’o i te ’evanelia i fa’aho’ihia mai ; te vahine ’ōtahi ’e te tāne ’ōtahi tei ’ore i fa’aipoipo nō te tahi mau tumu rau.
E hoa tō’u ’a 20 matahiti atura māua te hoara’a, ’ua fa’ahiahia vau iāna, ’aita ’oia i fa’aipoipo nō tōna fa’ahina’arora’a ta’ata nō tōna iho ’āpeni. ’Ua ha’apa’o noa ’oia i tāna mau fafaura’a nō te hiero, ’ua fa’arahi i tōna mana rohi ’e tāna mau tārēni, ’e ’ua tāvini ma te tura rahi i roto i te ’Ēkālesia ’e te huira’atira. ’Ua nā ’ō a’enei ’oia iā’u : « Tē vai nei tō’u aumihi nō te feiā mai iā’u e mā’iti nei rā ’eiaha e ha’apa’o i te ture nō te vi’ivi’i ’ore i roto i te ao e ora nei tātou. E ’ere ānei ’ua parau mai te Mesia ‘’eiaha tātou nō teie nei ao’ ? E mea pāpū maita’i te ta’a-’ē-ra’a i roto i te mau fa’aturera’a a te Atua ’e tā tō te ao nei ».
E mea pinepine te mau ture a te ta’ata nei e nā rāpae atu i te mau ’ōti’a i ha’amauhia e te mau ture a te Atua. Nō te feiā e hina’aro ’ia au mai te Atua ia rātou, e mea tītau-pāpū-hia ïa te fa’aro’o, te fa’a’oroma’i ’e te itoito.22
’Ua mātau māua ta’u vahine ’o Kathy i te hō’ē vahine ’ōtahi, tei roto i te 40ra’a o tōna matahiti i teienei, e mea ’aravihi roa i roto i tōna tōro’a ’e tē tāvini itoito nei i roto i te pāroita. ’Ua ha’apa’o ato’a ’oia i te mau ture a te Atua. ’Ua pāpa’i ’oia :
« ’Ua moemoeā vau i te mahana e ha’amaita’ihia vau i te hō’ē tāne ’e te mau tamari’i. Tē tīa’i noa nei au. I te tahi taime, e fa’atae mai tō’u vaira’a i te mana’o ē ’ua mo’ehia, vau nā reira ato’a te mana’o ’ōtahi. Tē tāmata nei rā vau ’eiaha e fa’atumu i ni’a i te mea ’aita tā’u, ma te hi’o maoti i te mea tē vai ra ’e nāhea vau e tauturu atu ia vetahi ’ē ;
« ’Ua tauturu mau mai te tāvinira’a i tō’u mau fēti’i, i tā’u pāroita ’e i roto i te hiero. ’Aita vau i mo’ehia ’e i ’ōtahi, inaha tei roto vau, tei roto tātou pā’āto’a, i te hō’ē ’utuāfare rahi ».
Tē vai ra hō’ē tē ta’a nei iāna
E parau mai vetahi ē : « ’Aita ’oe e ta’a nei i tō’u vaira’a. » ’Oia mau paha, tē fa’a’ite pāpū nei rā vau ē, tē vai ra Hō’ē u’a ta’a iāna.23 Tē vai ra hō’ē tei ’ite i tā ’outou mau hōpoi’a maoti tāna tusia i roto i te ’ō ’e i ni’a i te satauro. ’A ’imi ai ’outou iāna ’e ’a ha’apa’o ai ’outou i tāna mau fa’auera’a, tē parau fafau atu nei au ē, e ha’amaita’i ’oia ia ’outou ma te amo i te mau hōpoi’a teimaha roa nō te hō’ē noa ta’ata. E hōro’a mai ’oia i te mau hoa mure ’ore ’e te mau rāve’a nō te tāvini. Hau atu i te faufa’a, e fa’a’ī ’oia ia ’outou i te Vārua mana o te Vārua Maita’i ’e e ’ana’ana tōna mana’o fāri’i hanahana i ni’a ia ’outou. ’Aita e faufa’a e hōro’a i tā tātou mā’itira’a, e rave i te ’ē’a e pāto’i atu i te hoara’a o te Vārua Maita’i ’e te mau ha’amaita’ira’a nō te tau mure ’ore.
’Ua ’ite au tē ora nei te Fa’aora. Tē fa’a’ite pāpū nei au ē, ’o ’oia te puna nō te mau parau mau ato’a faufa’a rahi ’e fa’atupu ’oia i te mau ha’amaita’ira’a ato’a tāna i parau i te feiā e ha’apa’o i tāna mau fa’auera’a. I te i’oa o Iesu Mesia, ’āmene.