Tiepene Lap
Pepehm kan en Ngehno
Kapokon lap en Oakotohpe 2023


Pepehm kan en Ngehno

Kin ianganiki Ngehn Sarawi ansou koaros iei ehu kisakis en ngehn keiou laud me kitail Souleng en Imwin-rahn Akan kin perepereniki.

Mehn Kapehse

Me keren, soun kilang mwadong kan nan sampah sohpeilahngete isime pahn kana nan kamwadong en football en pahr 2023 me Australia oh New Zealand pwukoahki apwalih. Soun mwadong kaidehn-mwamwahl kei me weliandi pohnangin wehi 200 samwa nan sampah pwe irail en kasalehda arail komwad, arail kak, oh arail koahiek kan ni arail siaiki indand keieu laud nan sampah nan kamwadong en soccer.

Kitail kin pwuriamweikihla diren aramas nan soangsoangen kamwadong kan de ehu soahng tohrohr me kin alehdi dake keiou laud nan arail pali kan. Kitail koaskoasoaia arail koahiek oh kisakis kan me Kauno-ketkiong irail. Met pil iangahki kisakis kan en kahlek, kamwadong en eksersais, koul, mahlen, soun wie kasdoh kan, kaskuhl en wahntuhke, science, oh pil mehteikan. Emen emen aramas pwukat kaskasalehda sapwellimen Koht kisakis kan ni arail nantihong oh kamwahuiala ni arail wiahki doadoahk laud, onopki, oh kaskuhlki. Kisakis kan sang rehn-Koht wiahda aramas kapaidah kei.

Doadoahngki Kisakis en Ngehno kan

Kilkilengkihwei rongamwahuo, Kauno kin ketkihong sapwellime seri kan kisakis tohto kan en pali ngehn, me wiahda irail aramas koahiek kei sang kisakis en pali ngehn. Tohn Mwomwohdiso wet me kolokol arail inou kan kin kapaikihda kisakis kan sang Ngehno, me iangahki kisakis en kadehde me Sises Krais atail Sounkomour, kisakis en Ngehn Sarawi, kisakis en kapaiada oh kamwahuiala, kisakis en kadeik pwung, kisakis en alehdi manaman, oh kisakis en loalokong oh marain.1 Kauno ketin lukeikitail en nantihong rapahki kisakis keieu mwahu kan, mehlel kisakis kan en ngehno. E ketkihdo kisakis kan en ngehno pwe en kapaikitailda oh kitail en kapaiekihda mehteikan.2

Kapwuredohng dahme kitail kamehlele me pid irail me kin kasalehda arail kisakis kan, e kesempwal kitail en tamataman me kisakiso sohte kak kelehpw wiahda emen en udahn samanihla. Pweida mwahu en koahiek pwukat sohte kak wiawi, ma re sohte pahn wia wen arail kak, kaseku rahn koaros, oh song kasalehda arail koahiek pwe irail en kak alehdi soahng laud me re koadkoadoahke. Pil duwehte kisakis kan me kin alahldi oh teiteipeseng pak tohto kin iangahki lokaia me sohkesikpehu “anahne koakonepene ekei wasa.”

Pil duwehte, I tehkadahr me mie ehu wiepen esehla me wia kisehn kisakis kan en ngehno. Doadoahngki kisakis kan en ngehn anahne eksersais en palingehno. “En ahniki kaweid sang Ngehn Sarawio nan ahmw mour anahne pali ngehno en doadoahk. Doadoahk wet iangahki kapakap kehlail oh onopki pwuhk sarawi ansou koaros. E pil iangahki kolokol ahmw inou kan oh kosonned en Koht kan. … E iangahki warohng ale kamadipw sarawi wihk koaros.”3

Ia wahn kakehlailih kisakis kan en pali ngehn? Re iangahki pepehm kan sang Ngehno me kin sewese kitail sohpai anahn kan rahn koaros oh kasalehiong kitail dahme kitail en wia oh kosoia oh kapai kan en meleilei oh soanamwahu. Ni atail pahn rong oh kapwaiada pepehm pwukat, Ngehn Sarawio pahn kalaudehla atail koahiek oh kadaiala soahng kan me kitail kak pein wihwia. Kisakis kaselel pwukat en ngehno pahn seweseikitail ni soahng koaros nan atail mour kan.4

Ngehn Sarawio ah kin ieiang kitail ansou koaros iei ehu kisakis laud sang ngehno ong kitail Souleng en Imwin-rahn Akan me kitail kin perepereniki.

Ia uwen kesempwal en kisakis wet? Preseden Russell M. Nelson sapengehr peidek wet ni ah masanih me “ni rahn akan me pahn kohdo, e sohte mengei ong pali ngenitail en kak pitila ma sohte kaweid, kainenehla, koaloalamwahu, pahn kohsang rehn Ngehn Sarawio rahn koaros.”5

Ia Mwomwen Luke oh Pohnese pepehm kan en Ngehno

Erein ahi wihwia ahi pwukoah, I diaradahr soahng ehu me tohn sampah men ese me pid duwen lukehdo oh kasawihada pepehm kan en Ngehn Sarawio. Pepehm kan en Ngehno kin ong emen emen oh kin kohdo ni soangen ahl kei. Kitail, udahno, kapaida pwehki mahsen akan en soukohp akan, koaros mehn mahs oh pil ansou wet, me kin kihong kitail mehn kaweid kaselel duwen atail kak alehdi kaweid sang Ngehno.

I pahn kiong kumwail mehn kaweid pahieu me kak wia mehn sawas ong kumwail ong lukehdo oh kasawihada pepehm kan en Ngehno.

Kesihnenda nan Wasa Sarawi Kan

Keieu iei kitail en kesihnenda wasa kan me sarawi.6 Me keren I patehngehr ritidahn Tehnpas sarawi en Tokyo nan Sapahn. Pasapengpen luhk kan koaros ong tohn mihdia kan oh aramas kesempwal kan inenen sikila mehlel. Aramas epwiki samwa kei me iang towehda mwemweit en nan tehnpas sarawio. Lukodoh kan inenen pwuriamweikihla soangen kaselel en tehnpaso, me iangahki disain lingan kan me inenen loal, kapwatki dipwisou en kawa kan en Sapahn. Dahme keieu sairie iei soangen meleilei oh waun me kohsang irail me lukodo kan ni ansou me re kohla nan pere me tiahk sarawi kin wiawi ong peneinei me melahr kan. Ahpw dahme keieu kamwakidada mohngiong kan iei mwekmwekid en Ngehno.

Tengedieng nan moangeiet iei ehu ansouo me pidada tohn doadoahk en koapwerment men. Mwurinte koaros ahr nennenlahr oh ahnekidahr meleilei nan perehn selesdielo, ehu soangen pepehm mwahu me sairadahr ohlo, e mwengininginieng nan salengeie, “Pil ahng me I esingengkii nan pere wet ehu soahng.” I kasawihada me e songosong en kawehwehda me Ngehn Sarawi ketket wasahu, me, udahn, kin ketket wasa sarawih kan. Ma ke men kehn Ngehno, mihmi wasa me Ngehno kak mengei en ketla ie.

Atail tehnpas sarawi kan oh atail wasahn kousoan kan wia wasa me keieu sarawi nan wasa kan me kasarawilahr. Nan wasahkat kitail kak luke oh kasawihada Ngehno. Ekei wasa sarawi iei wasahn kaudok kan, wasahn semineri oh insdiduhd, oh wasahn poadoapoad en Mwomwohdiso wet oh wasahn aramas mwamwaitih kan. Kesihnen wasa sarawi kan.

Kesihnen rehn Aramas Sarawi kan

Keriau, kesihnen limwahn aramas sarawi kan. I pil pahn kasalehda keriau en mehn kaweid sang ni ehu ahi mehn ketemen.

I sohte pahn manokehla ahi patehng kasarawi ehu me wiawi nan ehu wasahn kamwadong me aramas kin pereniki. Pak tohto, wasahn kamwadong wet kin direkihla soun ohiendang kan me kin wie weriwerki iangarail kan oh kin wihwia koasoain laumwoahmw ong irail kan me re uhwong. Ahpw pwohngo, ahng en nan wehwe inenen ehusoahng. Wasahn kamwadongo direkihlahr me pwulopwul kid samwa kei me kohpenehn wauneki oh kataman mour en Soukohp Sosep Smith. Arail wahu, ngihl tikitik, kaping, oh mohngiong wie kapakap kan kipehkihdier Ngehn Sarawio nan wasahn mwadongo. I kak kilang met ni pohn masarail kan. Met iei mwekid en kisakis en Ngehn Sarawio, me kadehdeda mehlel duwen Sosep Smith oh Kopwurupwurdohn rongamwahuo.

Ngehno sohte kak kahudihsang en iang patehng aramas sarawi kan me patpene. Ma ke men kehnda Ngehno, patehng aramas akan me pahn mengei en kahluwahdo Ngehno. Sounkomouro inoukiher, “Pwe wasa kis me riemen de silimen kin kohpene ie ni mwarei, I kin iang irail mih wasao.”7 Ong kumwail me pwulopwul kan, nantiong amwail ehuong aramas sarawi kan, pwihn akan oh nan perehn kaskuhl kan, FSY oh semineri, kemwekid kan en ward oh steik kan—pil pwihn en koul kan en ward. Pilada ken patehng aramas mwahu oh kohla wasa me pwung kak dierekie. Rapahki kakehlepemwail nan pwihn tohto. Rapahki kempoakepahmwail me mwahu kan. Wia kempoakepah mwahu kei. Utung emen emen wasa koaros me ke mih ie. Kesihnenda rehn aramas sarawi kan.

Kadehdehki me Mehlel Sarawi kan

Kesiluh, kadehdehki me mehlel kan wen ahmw kak koaros. Soun kaloalamwahuo kin kapatahieng Ngilehu ngilatail kan ansou koaros kitail kin kadehde. Ngehno kin kadehdehieng soun kapahrek kan oh me kin rongorong kan soahngetehieu.

I tamatamante ehu pako ahi ieiangki daksi pwoat minit pahisek limwau nan New York. Se koskosoiapene kamwahupen rongamwahuo kohla ni wasahn sompihro, I pwainehr oh kaukaunopehng doudihsang daksio. Ngehi eri tehkada mei saik wia ahi kadehde ohng dahme I koskosoiahngo. I uhdi, oh ehukiong ahi kadehde mwotomwot, ni ahi luke Ngehno, kiht koaros pilen masat kerpene.

Ni ahmw pahn rapahki oh ahniki ansou mwahu en ehukiong mehteikan ahmw kadehde, ke pahn wiahda ahmw ansou en kasawihada Ngehno ong pein kowe.

Rong Ngehn Sarawio

Keimwseklahn ire mehlel iei rong mwahu Ngehn Sarawio. E kak wia kempoakepahtail ansou koaros, ahpw E kin lokaia meleilei, oh ngil tikitik. Soukohp Elaisa diarada me kepitien Kauno sohte mihmi nan kisinieng, rerrer en sahpw, de kisiniei—ahpw ni “ngihl tikitik meleilei.”8 E “sohte ngilen nansapwe,” ahpw e “ngihl tikitik meleilei, me duwehte mwenginingin” ahpw e kak lel wasa loal en aramas.”9

Preseden Boyd K. Packer masaniher: “Ngehno sohte kin wehwehiong kitail ni ngihl laud de poakih kitail. Ahpw e kin mwenginingin. E kin kohdo ni meleilei eri ma atail madamadau pahn kediropwkihla ehu soahng tohrohr, kitail sohte pahn kak kehnda.”10 I pil tehkada me ekei pak e kin apwal en rongada Ngihlo, de ahi madmadau kin kediropwla, oh me kin poakohngie kan kin alehdi ong ie. Pak tohto mwenginingin en Ngehn Sarawio kin kodohngie sang rehn ahi pwoud, Lesa. Nohno oh pahpa de soun kaweid mwahu kan pil kak alehdi kaweido ong uhk.

Katairong, weriwer mwahl, oh akamai me lalaudlahr nan sampah kak karotongehla ngihl meleilei, oh tikitik en Ngehn Sarawio. Rapakihda wasa me meleilei, wasa me sarawi me ke kak alehdi ie kaweid en Ngehno.

Ekei Mahsen en Kapar

Ni omw medewe mwahu ire mehlel pwukat en lukehdo oh pohnese Ngehno, medewe mwahu koasoai kan me pahn seweseiuk.11

Kamanahla ahmw kamehlele kaweid kan en ngehno. Ni karasepe, kaweid kan sang Ngehno pahn duwehte padahk en pwuhk sarawi oh padahk kan en soukohp ieias kan.

Kamehlele me pepehm kan me ke alehdi duwehte dahme ahmw pwukoahu. Ihte ma irail lapalap kan me kiheng uhk pwukoahu, pepehm kan sang Ngehno sohte kohieng uhk pwe ken kaweid de kapwung mehteikan.

Doadoahk en Ngehno sohte kin idihd. Ke kak kaunopada madamadau oh wasa me kak lukehdo Ngehno, oh ke kak kaunopada pein kowe, ahpw ke sohte kak koasoanehdi ia mwomwe de ansou da me e pahn sair uhk. Kanengamah oh koapwoaroapwoarki me ke pahn alehdi dahme ke anahnehu ansou me konehng.

Doadoahki pein ahmw mehn tenek. Ekei pak kitail kin men Ngehno en kaweid kin kitail soahng koaros. Ahpw, ekei pak Kauno kin men kitail en doadoahki kisakis-me E ketkiong kitailo oh wia dahme kitail kalapw wia me pahn mwahu ong dahme kitail ese. Preseden Dallin H. Oaks padahngkiher:

“Ineng ehu ong Kauno en ketin kaweid kitail wia kehl ehu, ahpw e anahne en iangahki atail wehwehki me Samatail Nanleng ketkihong kitail mehn pilipil tohto pwe kitail en pein pilada. … Aramas akan me kin song en kapwurelahng arail pilipil kan ong Kauno oh peki kaudiahl ni arail pilipil kan pahn mwadangete diarada kahrepen arail kin wie kapakapki kaweid oh sohte alehdi. …

“Kitail anahne onopki soahng kan sang nan atail madamadau kan. … Eri kitail ahpw pahn kapakapki kaweidpatail oh wia dahme kitail alehdi. … Ma kitail sohte alehdi kaweid patail, kitail udahn pahn doadoahki pein atail mehn tenek.”12

Kaimwsekala iangahki Luhk ehu

Pwehn kaimwsekala, Souleng en Imwin-rahn Akan anahne wia aramas koahiek kei, me kin kolokol arail inou kan. Pil duwehte, emen emen kitail anahne pein nantihong doadoahngki atail kisakis en palingehn kan oh eri luke oh esehla kasawihada pepehm kan en Ngehno. Mehn kaweid pahieu pwukat me kak seweseikitail en alehdi kaweid en ngehno iei:

  1. Kesihnen wasa sarawi kan

  2. Kesihnenda rehn aramas sarawi kan.

  3. Kadehdehki mehlel sarawi kan.

  4. Rong Ngehn Sarawio.

Ahmw koahiek en lukehdo oh kasawihada mwekmwekid en Ngehno pahn ekis ekis wie lalaudla. “Pwe ken esehla rongada mwahu ngihl en Ngehno duwehte ahmw esehla ehu lokaia tohrohr. E wia doadoahk ehu me anahne ngoang, nantihong kanengamah.”13

Pwuralahng wasa kitail tepsangiehu, menlau taman me ni atail wia Souleng en Imwin-rahn akan mie kisakis kohieng kitail. Medewe mwekid wet me kin wiawi ni rahn sarawi en kaisihsol kan, me keren kawewedahr ong ie. Kisin seri men, kesihnenda pohn mehn kesihneno, ekiste pwerda pohnangin wasahn padahko. Ah pahpao kesihnenda limwah, sewsewese oh mwengmwenginingin ong nan salengehu ni ah ehukihla ni popohl, “Ngehi seri en Koht emen.”

Me uhd kadehde mwuri iei peinakapw men men tepte ni mwomwen saloh nda: “I men emen aramas en mwengininginieng nan salengeiet duwehte mwo.” Pepehm ehu ahpw mwadangete kodohng oh Ih wia ah kadehde, “Mie emen me mwengmwenginingin iong nan salengeie me duwehte mwo, iei—Ngehn Sarawio!”

I men kaimwsengkihla ehu luhk mehlel ohng me pwulopwoul kan! Ekei kumwail kin tapiekihda amwail rahn akan ni amwail kin kesihnenda ni noumwail klahs en irongin kan. Lakapw, wihket, pahret, ansou koaros, uhdi ansou me ke kilanguhk nan noumw klahs en irongin en. Medewe ong pein kowe, de nda ni ngilaud: “Ikik, kilangie mahs! I inenen mwahu! Ngehi seri en Koht emen! E ketin mwangih ihs ngehi! E ketin poakohng ie! I alehdier kiasakiso—kisakis en Ngehn Sarawio pwe en wia kempoakepahi rahn koaros!”

I kapatahieng ahi kadehde ong kumwail, Souleng en Imwin-rahn koahiek kan, en Koht Sahmo, Sises Krais, oh Ngehn Sarawio, me kin kadehde kin Ira. Ni mwaren Sises Krais, ahmen.

Nting