Kunei Vakarua

Mai na nona vulica na iVola Tabu, a vakadeitaka kina o Mosese Natuilagilagi ni Lotu dina i Karisito a se bera ni tauyavutaki e Ono-i-Lau, na yatu yanuyanu lailai ena ceva-icake kei Viti na vanua a vakaitikotiko kina o koya. Ni dau sega gona ni tiko ena soqoni ni lotu, a dau vakasoqoni iratou ga nona matavuvale o Mosese e veisiga ka vakavulici iratou ena iVola Tabu. “Okoya gona keitou a tu ga kina ena butobuto,” a kaya na luvena tagane o Joeli Kalougata, me yacova na gauna a sega ni via gunuva kina na ti e dua na tavalena ka veisiko tiko yani, ka vakamacalataka nio koya a sa “papitaiso ki na Lotu Momani.” A tukuna vei Mosese o tavalena me vakasaqara na vosa na Momani ena ivolavosa. Ni wilika o Mosese “Na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai,” a kila o koya ni sa ikoya oqo na lotu a vakasaqara voli mai.

Ena vakatutu nei tavalena, a veitaratara sara o Mosese vua na peresitedi ni kaulotu, o koya a qai vakauta vua e dua na ilavelave ni iVola i Momani kei na ivola tale eso. Baleta ni sega e dua ena nodratou yanuyanu me rawa ni papitaisotaka na matavuvale, eratou a vakavakarau me rua na yabaki me ratou lako i Suva me baleta na cakacaka vakalotu oya. Ena ika10 ni Tiseba, 1973, eratou a vakavodo mai kina o Mosese; na watina, o Alisi Galuvakadua; kei na tolu na luvedrau, o Joeli, Panipasa Lomani, kei Alisi Baleibau, ena Uluilakeba.

Ni oti ga e va na auwa, a vakatavukitaka na waqa e dua na cagilaba. Ni cokataki yani o koya iwasawasa, a soli ena loloma vei Joeli e dua na taga niu mai vua e dua tale na pasidia. A kunei Joeli o tinana ka tukuna vua me kubeta matua na taga oya, ni na vakabulai koya. Ni reguci koya oti, a mani qalo yani o koya me vaqarai rau na tacina. A sega tale ni qai raici koya vakadua. A vorata vakabalavu sara o koya na veibiau. Ni lai bogi mai a kubeta matua toka ga o koya na taga oya. E oti e rua tale na siga kei na dua na bogi ni bera ni qai vueti o koya, dua vei ira e lewe 35 walega na bula rawa mai na 120 era a tiko e waqa. A kau yani o Joeli ivalenibula e Suva, ka lai kila kina ni ratou sa vakaleqai na nona lewe ni matavuvale.

A lai tiko o Joeli ena itikotiko nei ganena qase e Viti Levu. Ia a sega ni taleitaka na Lotu na nona matavuvale. A vakananuma lesu o Joeli, “Au a sasaga dredre ena takali ni noqu matavuvale ka vakataroga na vuna au a biu duadua tu mai kina. Ia au a kauta voli ga e yaloqu na dina eso erau a vakatavulica vei au na noqu itubutubu.” A kuria o koya, “Au dau nanuma tu ga na ivakadinadina i tamaqu me baleti Jisu Karisito kei na Nona Lotu dina.”

E loma ni rua na yabaki ni oti na vakacalaka oya, a vakasaqarai Joeli voli kina na peresitedi ni kaulotu, ia o koya kei na kena isosomi a sega ni kunei koya rawa. Ena 1985, a sa vakawati o Joeli ka vakaitikotiko voli e Vanua Levu ena gauna a vakataroga kina e dua na veiwatini daukaulotu qase se kilai Joeli Kalougata beka o koya. “Emuri erau sa qai mai kunei au!” A nanuma lesu o Joeli. “E dua na gauna lagilagi.”

O koya kei watina, o Elenoa, a taura na ono na lesoni ni kaulotu ena rua ga na siga, rau a papitaiso sara, ka yaco me yavudei ni dua na tabana lailai e Nabua. Ena 1998, erau a vauci kina ena Valetabu e Nuku’alofa Tonga ka vakayacora na cakacaka vakalotu ni valetabu me baleta na nona matavuvale ka yali e wasawasa. Ni tara oti na Valetabu e Suva Viti, erau a vauci kina o Joeli kei Elenoa vei iratou na luvedrau. E kaya o Joeli, “Ni’u raica na noqu matavuvale oqo—noqu matavuvale tawamudu—ka vakavinavinakataka na Turaga ni nanumi au ka kauta lesu mai na kosipeli kina noqu bula.”